της Τζένης Τσιροπούλου
Από τις αγγελίες μαραζωμένων αγροτών στο «ένα στα πέντε» και τους μπαμπάδες-γαμπρούς
Όλα αυτά που μας συμβαίνουν δεν είναι και τόσο ριζοσπαστικά: Η πρώτη αγγελία για αναζήτηση συντρόφου εμφανίστηκε σε βρετανική εφημερίδα το 1695, ενώ στις αρχές του 1900 οι αγρότες της αμερικανικής υπαίθρου που μαράζωναν μόνοι, έψαχναν για γυναίκες διά αλληλογραφίας, για να δώσουν τη σκυτάλη στους στρατιώτες που λαχταρούσαν συντροφιά κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο προπάππους δε των dating app δημιουργήθηκε το 1965 από μαθητές του Harvard και ονομαζόταν Operation Match. Το κομπιούτερ εκείνο μοιάζει παλαιολιθικό πια, αλλά για πρώτη φορά στην ιστορία ένα μηχάνημα δημιουργούσε ζευγάρια. Οι χρήστες απαντούσαν σε ένα ερωτηματολόγιο και για 3 δολάρια το μηχάνημα τούς έβγαζε μία λίστα με τους καλύτερους πιθανούς συντρόφους.
Διαφήμιση του Operation Match στην Daily Tar Heel το 1966
Τα χρόνια πέρασαν και όταν πια η Μεγκ Ράιαν Είχε μήνυμα στον υπολογιστή της (1998) από τον Τομ Χανκς, καταλαβαίναμε ότι κάτι περίεργο συνέβαινε. Το πρώτο online site γνωριμιών στήθηκε στην Αμερική το 1995 και το όνομα αυτού ήταν match.com. Για την ιστορία, ανήκει στον ίδιο όμιλο με το πιο δημοφιλές στις μέρες μας dating app, το Tinder, και όλα βρίσκονται υπό τη σκιά του Barry Diller που φιγουράρει στη λίστα με τους 400 πιο πλούσιους Αμερικανούς.
To Tinder, ακολουθώντας την έκρηξη των smartphone, εισέβαλε στην αγορά και στα βράδια μας το 2012 με σύνθημα: «Σύρε.Ταίριαξε.Μίλησε». Όσο πειραματίζομαι για να δω πώς λειτουργεί, βομβαρδίζομαι από αμέτρητες καλογυαλισμένες, πανομοιότυπου στυλ φωτογραφίες ανθρώπων. Σέρνω (swipe) δεξιά αν μ’ αρέσει κάποιος, σέρνω αριστερά αν όχι, και πάω παρακάτω. Η δυνατότητα να συνομιλήσεις με κάποιον ή κάποια σού δίνεται μόνο εφόσον και οι δύο έχετε εκδηλώσει αμοιβαίο ενδιαφέρον σέρνοντας προς τα δεξιά. Η εφαρμογή σήμερα καταγράφει πάνω από ενάμιση δισεκατομμύριο swipes την ημέρα.
Για πολλούς θεωρείται «είδος πρώτης ανάγκης» για γρήγορες γνωριμίες σε ένα ταξίδι στο εξωτερικό, με την εφαρμογή να διατίθεται σε 40 γλώσσες και να μετράει 57 εκατομμύρια χρήστες το μήνα. Χαρακτηριστικά, στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες στην Πιονγκτσάνγκ τον Φεβρουάριο, το Tinder ήταν το πιο δημοφιλές «αγώνισμα»με τους χρήστες να αυξάνονται στην πόλη κατά 348% από την τελετή έναρξης μέχρι την τελετή λήξης.
Στην τελευταία εκλογική αναμέτρηση στην Αμερική, η καμπάνια των Δημοκρατικών εμπεριείχε logo που παρότρυνε τους ψηφοφόρους να κάνουν swipe δεξιά για την Χίλαρυ, δηλαδή να πουν στη γλώσσα του Tinder «Ναι, μου αρέσεις».
Η Αμερική μόνο, μετρά 2.500 online dating υπηρεσίες ενώ υπολογίζεται ότι ακόμα 1.000 ξεπηδούν κάθε χρόνο, καθιστώντας τη συγκεκριμένη αγορά τρομερά ανταγωνιστική.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2017, 3 από τα 10 πιο δημοφιλή app που χρησιμοποιήθηκαν ήταν app γνωριμιών, ενώ στη Γαλλία 6 από τις 10 πιο δημοφιλείς εφαρμογές της χρονιάς ήταν dating app.
Έτσι, δε θα εκπλαγείτε με το γεγονός ότι στην ερώτηση «πώς γνωριστήκατε;», ένα στα πέντε ζευγάρια παγκοσμίως απαντά «online».
Σε μια εμπειρική έρευνα στον περίγυρό μου, στην ερώτηση «έχεις τίντερ;», η πιο συνήθης απάντηση που παίρνω είναι «Ναι, αλλά, ξέρεις τώρα, όχι ότι το πολυχρησιμοποιώ. Έτυχε να το έχω». Κοινώς: ναι έχω, αλλά ντρέπομαι γιατί για κάποιο λόγο είναι ταμπού. Σε έρευνα στην Αμερική, το 59% δήλωσε ανερυθρίαστα ότι το online dating «είναι μια χαρά για να γνωρίζεις ανθρώπους», δείχνοντας ότι αυτός ο τρόπος γνωριμιών σταδιακά απεκδύεται το στίγμα των προηγούμενων δεκαετιών (το 2005, 15% λιγότεροι άνθρωποι δήλωναν ότι είναι «Ok»).
Όσον αφορά τις ηλικίες των χρηστών, στο σεξ και τον έρωτα που ξεκινάει μέσω ανταλλαγής πίξελ μπορεί να πρωτοστατούν οι νέοι 18-24 μιας και γεννήθηκαν μέσα στην εποχή των τεχνολογικών εξελίξεων, αλλά δεν έχουν επουδενί το μονοπώλιο του online dating. Σύμφωνα με έρευνα στις ΗΠΑ (βλ. γραφικό παραπάνω), οι χρήστες αυξήθηκαν από το 2013 έως το 2015 σχεδόν σε όλες τις ηλικιακές κατηγορίες ενώ διπλασιάστηκαν στις ηλικίες 55-64. Συζητώντας, διαπίστωσα ότι και στην πιο παραδοσιακή Ελλάδα το online dating χρόνια δεν κοιτά.
Μαρτυρία Ράνιας*, 22 χρόνωνΟ μπαμπάς μου είναι 59 χρονών και χωρισμένος με τη μητέρα μου εδώ και 15 χρόνια. Όλα αυτά τα χρόνια είναι μόνος του. Πριν μία τετραετία, ξαφνικά σε μία συζήτηση με τα αδέρφια μου μας είπε ότι γνώρισε μία γυναίκα μέσω ενός site γνωριμιών. Είχε χρειαστεί ολόκληρη εκπαίδευση για να του μάθουμε το Facebook και το Skype, αλλά όταν ήρθε η ώρα για το dating site τα κατάφερε μια χαρά να φτιάξει το προφίλ του μόνος του! Μιλούσε και με γυναίκες από χώρες της ανατολικής Ευρώπης αλλά επειδή δεν ξέρει αγγλικά υπήρχε χάος στην επικοινωνία. Έτσι, έγινα εγώ η μεταφράστριά του και απαντούσαμε μαζί στις υποψήφιες. Εγώ άνοιξα λογαριασμό στο Tinder ένα καλοκαίρι στην Αθήνα που βαριόμουν. Για τα παιδιά της γενιάς μου είναι κάτι απενοχοποιημένο και φυσιολογικό μιας και όλα αυτά τα βρήκαμε έτοιμα και δε χρειάστηκε να τα εξηγήσουμε. Αυτό που με σόκαρε με τον μπαμπά μου είναι ότι οι συνομιλίες των μεγάλων δεν έχουν φρου-φρου κι αρώματα. Κανένας δεν ψάχνει την ατάκα που θα σαγηνεύσει. Οι ερωτήσεις τους είναι: 1. Είσαι παντρεμένος; 2. Έχεις δουλειά και πόσα χρήματα βγάζεις; 3. Θες να έρθεις στην Ελλάδα; 4. Να μιλήσουμε με κάμερα; Όλα ήταν σε κουτάκια λες και έχεις πάει στην εφορία. Σκοπός του μέσα από αυτό είναι να καταφέρει να ξαναπαντρευτεί. Έχει κάνει πολλά ταξίδια στη Ρουμανία και τη Βουλγαρία για να γνωρίσει τις υποψήφιες νύφες των dating site αλλά επιστρέφει απογοητευμένος. Στην καθημερινότητά του όμως πού να κάνει νέες γνωριμίες; Στο καφενείο; Όλο αυτό του έχει δώσει ξανά ελπίδα.
Από τα ροζ συννεφάκια του σελιλόιντ στον έρωτά μας με το ίδιο το Tinder και το «παράδοξο της techno-sexual εποχής»
Τον ρομαντισμό και την ελπίδα για τον «the one and only» έρωτα δεν τον εμπορεύθηκε κανείς τόσο καλά όσο η αμερικάνικη κινηματογραφική βιομηχανία. Τι κακό μπορεί να έχει, όμως, το να τυλίγεσαι σε μια κουβέρτα στον καναπέ και να βλέπεις έρωτες που περνούν διά πυρός και σιδήρου για να ζήσουν πάντα στο τέλος αυτοί καλά κι εμείς να πάμε για ύπνο ονειροπολώντας; Οι ερευνητές ψυχολόγοι στο πανεπιστήμιο Heriot Watt του Εδιμβούργου που διεξήγαγαν σχετική μελέτη, απαντάνε ότι οι ρομαντικές χολιγουντιανές ταινίες μάς γαλούχησαν με το ιδανικό της «τέλειας» σχέσης, καλλιεργώντας μας μη ρεαλιστικές προσδοκίες. Η αναπαράσταση των ιστοριών αγάπης απλοποιεί παραπλανητικά τις σχέσεις, πείθοντάς μας ότι δε χρειάζεται προσπάθεια, γιατί ο ιδανικός σύντροφος θα διαβάζει μαγικά τις σκέψεις μας χωρίς να απαιτείται να επενδύσουμε στην επικοινωνία.
Το γαλλικό dating site Meetic ήρθε, λοιπόν, να βγάλει τη γλώσσα του στο αιθεροβάμον Χόλιγουντ: «Όμορφες συναντήσεις που ξεκινούν στο μετρό; Αυτό συμβαίνει συνέχεια… στο σινεμά» είναι ένα από τα συνθήματά του (βλ. φωτογραφία παραπάνω), υπονοώντας φυσικά ότι τώρα ένα dating site παίρνει τα σκήπτρα όχι μόνο της τροφοδότησης των ρομαντικών φαντασιώσεων μας, αλλά και της πραγματοποίησής τους.
Σήμερα, μπορούμε να επικοινωνούμε και στο τέλος της μέρας μας να έχουμε ανταλλάξει χιλιάδες e-λέξεις με κάποιον, αλλά σημαίνει αυτό και περισσότερη ποιότητα στην επικοινωνία και τα συναισθήματά μας; Τις μέρες που χρησιμοποιώ το Τinder κρατάω σημειώσεις για τα θετικά και τα αρνητικά που σιγά-σιγά διαπιστώνω: Στα θετικά, αδιαμφισβήτητα, κυριαρχεί η ευκολία του να φλερτάρεις με κάποιον ανά πάσα ώρα και στιγμή και να πάρεις τα πάνω σου σε μια μουντή ή δύσκολη μέρα. Οι επιλογές είναι αμέτρητες και μέσα από μία και μόνη φωτογραφία προφίλ μπορείς ακούραστα να αποφασίσεις αν το ντύσιμο, το στυλ και η αυταρέσκεια του καθενός είναι του γούστου σου. Όταν ξεκινάει πια η συζήτηση με κάποιον, το να εξαφανιστείς αν βαρεθείς ή αλλάξεις γνώμη είναι ό,τι πιο εύκολο. Δε θα χρειαστεί ποτέ να βάλεις μια φίλη να σε πάρει τηλέφωνο και να βρεις πειστικές δικαιολογίες και όπου φύγει-φύγει όπως θα συνέβαινε σε ένα ραντεβού στο μπαρ. Μέσα από τη διάδραση με άλλους ανθρώπους σίγουρα πειραματίζεσαι και ανακαλύπτεις και δικές σου πτυχές καλύτερα και το πώς σε βλέπουν άνθρωποι έξω από τον κύκλο σου. Στις δικές μου σημειώσεις, όμως, η λίστα με τα αρνητικά είναι μακρύτερη: Η αίσθηση της μοναδικότητας που συνήθως αποζητάμε, έστω και πλασματικά, χάνεται καθώς ξέρεις ότι όταν κάποιος σου μιλάει, ίσως να μιλάει ταυτόχρονα και σε άλλα δέκα ανοιχτά παράθυρα ενώ βλέπει και μια σειρά στον υπολογιστή. Οι φωτογραφίες είναι οριακά παραπλανητικές και συνήθως πολλές συνομιλίες τελειώνουν άδοξα μόλις τα άτομα ανταλλάξουν Facebook και δουν πια μια σωρεία φωτογραφιών ο ένας του άλλου και όχι απλώς το καλό του/της προφίλ στο Tinder. Η αφθονία ανθρώπων μοιάζει χαοτική και αποπνικτική αντί για απελευθερωτική. Είναι κουραστικό να αλλάζεις αδιάκοπα ανθρώπους και μαζί λεξιλόγια, ιστορίες και αίσθηση του χιούμορ. Αυτό που ένιωσα, επίσης, είναι ότι σκοπός έχει γίνει το ίδιο το μέσο: Η απόλαυση είναι το να είσαι στο Tinder, το Tinder το ίδιο, και όχι οι άνθρωποι ή ένα ραντεβού, που μπορεί τελικά να μην το διεκδικήσεις και ποτέ.
Μία σημείωση που έβαλα στο περιθώριο, χωρίς να μπορώ να την εντάξω με σιγουριά στα αρνητικά ή τα θετικά των ημερών μου στο Tinder, ήταν, ας το πούμε, το «Χόλιγουντ effect» ή ο εκβιασμός ενός τεχνητού «ρομαντισμού»: ακόμα και σε συνομιλίες δύο ωρών ή δύο ημερών κάποιος θα ανέφερε τη μητέρα του χαριτολογώντας ως «η πεθερά σου» ή θα σου έλεγε «λες να κάνουμε παιδιά εμείς;» ή «σε ερωτεύομαι ήδη», χωρίς όμως τίποτα από όλα αυτά να έχει υπόβαθρο ή νόημα στο συγκεκριμένο πλαίσιο του «σκοτώνω την ώρα μου» ή απλώς ψάχνω για σεξ.
Μάθαμε ότι τα συναισθήματα και ο ρομαντικός έρωτας βασίζεται στο σώμα -ιδρωμένες παλάμες, γρήγοροι παλμοί της καρδιάς, κοντινά στα χέρια που τρέμουν, ένα βλέμμα που σε διαπερνά, πεταλούδες στο στομάχι. Πώς διαμορφώνεται τελικά σήμερα η συναισθηματική εμπειρία μέσα από το διαδίκτυο που ακυρώνει ή περιορίζει το σώμα και αποκλείει τις αυτόματες αντιδράσεις μας στις οποίες ασκούμε ελάχιστο έλεγχο; Μας κάνει πιο αληθινούς ή πιο δήθεν η απόσταση της οθόνης;
Στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής μου γραμμής βρίσκεται η ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια Πάρβη Πάλμου, η οποία εργάζεται χρόνια και με τη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα.
«Σε ερωτικό επίπεδο ζούμε στην techno-sexual εποχή, αν έχεις ακούσει τον όρο, και βιώνουμε το λεγόμενο “παράδοξο της επιλογής”. Το παράδοξο της επιλογής έγκειται στο ότι έχουμε μια φαινομενική προσβασιμότητα σε άφθονες επιλογές και μία ευκολία επικοινωνίας που μας δίνει μία πλασματική αίσθηση ελέγχου. Όμως, όσο περισσότερες επιλογές έχουμε, τόσο περισσότερες είναι οι συναισθηματικές προσδοκίες και τόσο χαμηλότερη τελικά η ποιότητα της συναισθηματικής επαφής. Το online dating είναι ελεγχόμενο -ελέγχω πόσες και τι είδους πληροφορίες θα δώσω, παίρνω τον χρόνο μου και ελέγχω καλά τις απαντήσεις μου χάρη στον γραπτό λόγο- και ανάμεσα στους δύο βασικούς εαυτούς που έχει το άτομο, τον αυθεντικό και τον ιδεατό, τελικά στο διαδίκτυο επικοινωνεί με τον ιδεατό» απαντάει η κ. Πάλμου.
![""]("https://www.thepressproject.gr/photos/lead_9601520039446.gif")
Chelsea Beck
Μαρτυρία Γιάννη*, 29 χρόνων
Ζω σε μια πόλη του εξωτερικού όπου το Tinder είναι πλέον ο κανόνας για να γνωρίσεις κόσμο. Αν και το είχα ακουστά για καιρό, το περιφρονούσα. Μέχρι που βρέθηκα πολύ πιεσμένος από τη δουλειά και από μια ερωτική αποτυχία και ξεκίνησα να το χρησιμοποιώ σαν λύση ανάγκης. Έτσι ξεκίνησαν και πολλοί φίλοι και φίλες μου και τελικά τους έγινε συνήθεια. Με ενθουσίασε το να γνωρίζω ανθρώπους από την ευκολία του δωματίου μου. Με εξέπληξε αφενός η άνεση με την οποία χιλιάδες άγνωστες γυναίκες ανέβαζαν προκλητικές φωτογραφίες τους για τα μάτια του οποιουδήποτε αγνώστου και αφετέρου η λογική του να κρίνεις κάποιον από ελάχιστες και μόνο φωτογραφίες. Για να είναι αποτελεσματικό όμως θέλει πολύ χρόνο ώστε να μιλήσεις με διαφορά άτομα, να καταλήξεις σε κάποια και να βγεις ραντεβού. Σαφέστατα έχει τα τυχερά του. Γνώρισα αρκετές ενδιαφέρουσες γυναίκες με κάποιες από τις οποίες μάλιστα είμαστε πλέον φίλοι. Ειδικά για κάποιον σε μια νέα περιοχή με μικρές δυνατότητες κοινωνικοποίησης, μπορεί να κάνει θαύματα. Σταδιακά όμως συνειδητοποίησα πως με έβαζε σε λογικές που δε μου άρεσαν. Με έπιασα να έχω λιγότερη υπομονή και να με εξιτάρει μόνο η ιδέα μιας επόμενης γνωριμίας. Με έπιανα να μου αρέσουν γυναίκες τελείως μηχανικά, σαν να γύρναγα σελίδες περιοδικού ή να χάζευα τα ράφια στο σούπερ μάρκετ. Ο εθισμός στη χρήση του μου έβγαζε στην επιφάνεια νοοτροπίες που θεωρώ αρνητικές. Το να μιλάς με δέκα αγνώστους ταυτόχρονα ευτελίζει την επικοινωνία αφού όλοι είναι αναλώσιμοι, και εσύ μαζί. Μαθαίνεις να μην εκτίθεσαι πραγματικά, αλλά εκ του ασφαλούς όταν και όσο θες. Και αυτό κάνει τις πραγματικές σχέσεις και γνωριμίες να φαντάζουν όλο και πιο περίπλοκες και κοπιαστικές. Το να κοιτάς 100 φωτογραφίες σε 5 λεπτά είναι πιο εύκολο από το να περνάς 100 λεπτά για να προσεγγίσεις έναν πιθανό σύντροφο. Τώρα πλέον το χρησιμοποιώ σπάνια, κυρίως όταν ταξιδεύω. Εκεί βοηθάει. Στην καθημερινή μου ζωή όμως προτιμώ να γνωρίζω ανθρώπους με φυσικό τρόπο, με το φλερτ και τον χρόνο που αυτό απαιτεί.
Κάποιοι μπορεί να απαρνούνται συνειδητά τη χρήση των dating app νιώθοντας ότι καταστρέφουν το θαύμα του τυχαίου και την αίσθηση της μοναδικότητας, αφού η αχανής προσφορά και ζήτηση μάς αναγκάζει να πουλάμε τον εαυτό μας με όρους σκληρής φιλελεύθερης αγοράς. Κάποιοι ασφυκτιούν μέσα στον ανταγωνισμό αυτού του ερωτικού σούπερ μάρκετ και κουράζονται να λένε «τα ίδια και τα ίδια» συλλέγοντας αποτυχημένα ραντεβού. Όμως δεν μπορούμε να παραβλέψουμε και την άλλη όψη: αρκετοί άνθρωποι γνώρισαν το ταίρι τους σε dating app, άλλοι κουρνιάζουν εκεί κόντρα στους πυρετώδεις ρυθμούς που μας εγκλωβίζουν στο σπίτι-δουλειά-δουλειά-σπίτι ή νιώθουν ότι η μεγάλη γκάμα δίνει το ατού της «καλύτερης δυνατής επιλογής» σε αντίθεση με την οικονομία της έλλειψης του offline κόσμου.
Όπως για τους γκέι φίλους μου που μία δεκαετία πριν δεν είχαν καμία άλλη επιλογή για να μπουν στο παιχνίδι του σεξ, έτσι και σήμερα, για πολλούς ανθρώπους το διαδικτυακό λέγειν είναι μία ευεργετική επιλογή που τους χαρίζει τις χαμένες πιθανότητες τουλάχιστον για να απολαύσουν το σεξ.
Μαρτυρία Αλεξάνδρας*, 26 χρόνων
Στη φωτογραφία του έδειχνε μόνο ένα ζευγάρι χέρια. Τα χέρια του. Μιλάγαμε αρκετά συχνά και κάποια στιγμή τον ρώτησα γιατί δεν έχει βάλει μια κανονική φωτογραφία του. Τι θέλεις να καταλάβω από τα χέρια σου; του έγραψα. «Κοίταξε πιο προσεκτικά» μου απάντησε εκείνος. Τότε παρατήρησα ότι διακρινόταν ένα αναπηρικό αμαξίδιο. Είναι ανάπηρος. Ναι, δέχτηκα να βγούμε και μετράμε ήδη αρκετά ραντεβού. Πάμε για ποτό, βόλτα στη θάλασσα ή βόλτα με το αυτοκίνητο. Μια μέρα που συζητάγαμε μου είπε ότι από τότε που ανακάλυψε το Τinder έχει κάνει σεξ με τόσες κοπέλες που δε θα φανταζόταν ποτέ στη ζωή του. Από τότε που έμεινε ανάπηρος, το σεξ είχε γίνει κάτι πολύ δύσκολο για αυτόν. Το παραδέχομαι κι εγώ: αν τον συναντούσα σε μια κοινή παρέα ή σε ένα μπαρ θα μου ήταν αδιανόητο να τον δω ερωτικά. Με κέρδισε όμως μέσα από τις συζητήσεις μας στο τσατ. Μου αρέσει πάρα πολύ και κάθε φορά ανυπομονώ να τον ξαναδώ.
Διαβάζω στην ψυχοθεραπεύτρια τα λόγια της Αλεξάνδρας.
«Η ύπαρξη του ανθρώπου είναι συνδεδεμένη με τη διαπροσωπική επαφή σύμφωνα με τη θεωρία που δουλεύω εγώ (Gestalt) και όταν αυτή προσβάλλεται είτε από την τεχνολογία είτε από κάτι άλλο, συνήθως η κατάληξη είναι ματαιωτική για το άτομο. Για πληθυσμούς, όμως, που για κάποιον λόγο δεν έχουν πρόσβαση ή μπορεί να αντιμετωπίσουν ομοφοβία ή ρατσισμό, ναι, τα dating app λειτουργούν καταπληκτικά στο να βγεις ραντεβού. Δεν αμφισβητώ την ευκολία, αλλά το βάθος της επαφής» μου λέει. «Αυτά τα site σε οδηγούν στην απογοήτευση αν ψάχνεις για σύντροφο. Οι περισσότεροι θεραπευόμενοί μου μπαίνουν με την προσδοκία να βρουν μια σχέση ζωής, αλλά εννιά στα δέκα ραντεβού είναι προβληματικά και εξαντλούνται στο σεξ».
Εφόσον όμως αυτές οι νέες μορφές επικοινωνίας γίνονται αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας, πώς πρέπει να το διαχειριστούμε;
«Εγώ με τους θεραπευόμενούς μου δουλεύω πολύ με τις προσδοκίες τους, διότι αυτό που βιώνουν είναι η μεγάλη απογοήτευση όπως είπα. Τους βοηθάω να ενισχύσουν τον αυθεντικό τους εαυτό ώστε να μη χρειάζεται να παίζουν συνέχεια ρόλους-περσόνες. Όσο ενισχύεται η δική τους αυτοϋποστήριξη, τόσο καλύτερα το διαχειρίζονται» λέει η κ. Πάλμου.
«Οι καταγγελίες προέρχονται κυρίως από γυναίκες γιατί ο άντρας διεκδίκησε σεξ πολύ επιθετικά»
Ο 30χρονος Μανώλης* εργάζεται σε ένα από τα μεγαλύτερα dating app παγκοσμίως ως υπεύθυνος διαχείρισης παραπόνων και καταγγελιών (report) των χρηστών του συγκεκριμένου app στην Ελλάδα. Απαραίτητη προϋπόθεση για να μιλήσουμε είναι το να δημοσιευτεί η μαρτυρία του ανώνυμα καθώς «η εταιρεία, στην παραμικρή αναφορά του ονόματός της, ψάχνει τα πάντα».
«Εγώ δεν χρησιμοποιώ dating app ούτε οι φίλοι μου και προτιμώ να γνωρίζω ανθρώπους σε ένα μπαράκι με το ποτό μου να σου πω την αλήθεια. Είχα την εντύπωση γενικά ότι στην Ελλάδα οι χρήστες είναι ελάχιστοι» μου λέει στην αρχή της συζήτησής μας. «Έπεσα εντελώς έξω. Η Ελλάδα εμπίπτει στην κατηγορία των μικρών χωρών-αγορών και για μικρή χώρα θεωρείται πάρα πολύ κερδοφόρα. Οι εφαρμογές γνωριμιών έχουν τεράστια πέραση γι’ αυτό άλλωστε πέφτουν και τεράστια ποσά για διαφημίσεις και γκρίζες διαφημίσεις. Για παράδειγμα, θα δεις σε μια ταινία ο πρωταγωνιστής να χρησιμοποιεί μία συγκεκριμένη εφαρμογή στο κινητό του για να βγει ραντεβού».
Ο Μανώλης δέχεται καθημερινά αρκετές καταγγελίες χρηστών, οι οποίες περιστρέφονται γύρω από ένα και μόνο φλέγον ζήτημα: «Η συντριπτικότατη πλειοψηφία των καταγγελιών που καλούμαι να διαχειριστώ προέρχεται από χρήστες που ένιωσαν θιγμένοι λόγω της σεξουαλικής επιθετικότητας τού συνομιλητή τους στο τσατ ή γιατί τους έγινε μια πολύ ακραία πρόταση για σεξουαλικά παιχνίδια και ένιωσαν αρκετά άβολα. Όταν ξεκίνησα αυτή τη δουλειά, με σόκαρε το πόσο σεξουαλικά ανοιχτοί είναι οι Έλληνες χρήστες. Ίσως νιώθουν πιο άνετα λόγω του διαδικτύου; Δεν ξέρω. Πιο συγκεκριμένα, τα παράπονα προέρχονται κυρίως από γυναίκες γιατί κάποιος άντρας στο τσατ διεκδίκησε πολύ απότομα και επιθετικά κάτι σεξουαλικό, χωρίς να λείπουν και οι περιπτώσεις όπου ένας άντρας ένιωσε θιγμένος γιατί μία γυναίκα ήταν πολύ ορμητική. Ακολουθούν γκέι και τρανς που καταγγέλλουν λεκτικές επιθέσεις από χρήστες, συχνά μόνο και μόνο λόγω της εμφάνισής τους στις φωτογραφίες. Πάντως, μπορώ να σου πω με βεβαιότητα ότι είναι στόχος της εταιρείας να περιορίσει όσο το δυνατόν περισσότερο αυτή τη λεκτική κακοποίηση. Αυτό μπορεί να γίνει με εξάλειψη των ψευδών προφίλ με ταυτοποίηση μέσω του Facebook».
Ο κόσμος των dating site και app δεν αποτελεί ακριβώς ένα παράλληλο σύμπαν. Αντιθέτως, φαίνεται σε μεγάλο βαθμό να αντανακλά ό,τι συμβαίνει στην offline ζωή και κοινωνία, λειτουργώντας ίσως και σαν μεγεθυντικός φακός, μιας και εκεί οι συστολές εξασθενούν εντελώς.
Η συζήτηση με τον Μανώλη μού φέρνει στον νου την περίπτωση του Bumble.
Η Whitney Wolfe Herd υπήρξε από τα ιδρυτικά στελέχη του Tinder. Το 2014, όμως, η Wolfe πάτησε χι στο ίδιο το Tinder, καταθέτοντας μήνυση για σεξουαλική παρενόχληση η οποία έκλεισε με εξωδικαστικό συμβιβασμό. Έναν χρόνο μετά, επέστρεψε στην ανδροκρατούμενη αρένα των dating app με το Bumble που στόχο είχε να δώσει τον έλεγχο της κατάστασης στις γυναίκες, οι οποίες στα dating app δεν ξεπερνούν ποτέ το 35% των χρηστών.
Στο Bumble, λοιπόν, -πέραν του ότι το 85% του εργατικού δυναμικού είναι γυναίκες- στα ταιριάσματα ετεροφυλόφιλων, μόνο οι γυναίκες έχουν το δικαίωμα να κάνουν την πρώτη κίνηση και να ξεκινήσουν τη συζήτηση. Η Wolfe αυτοχαρακτηρίζειται ως η δημιουργός όχι απλώς ενός app αλλά κι ενός κινήματος. Το συγκεκριμένο… «κίνημα» βέβαια της αποφέρει ουκ ολίγα εκατομμύρια στους λογαριασμούς της και θεωρείται το πιο γρήγορα αναπτυσσόμενο dating app σε μια αγορά που εγγυάται 90% αποτυχία, αφού μόνο 1 στα 10 online dating startups επιβιώνει.
Πριν να κλείσουμε το τηλέφωνο με τον Μανώλη, τον ρωτάω ποιο είναι το επόμενο μεγάλο στοίχημα των dating app. «Λόγω της εξέλιξης της τεχνολογίας, θα είναι, θεωρώ, το VR, το virtual reality. Θυμήσου τη σκηνή σεξ με τον Σταλόνε και τη Σάντρα Μπούλοκ στο Demolition Man (1993) όπου υποτίθεται ότι βρισκόμαστε στο -όχι και τόσο μακρινό πια- 2032 και η σαρκική επαφή θεωρείται αηδιαστική, οπότε το σεξ γίνεται εξ αποστάσεως με ειδικά γυαλιά. Τότε όλο αυτό φαινόταν παρανοϊκό, αλλά τώρα δυστυχώς οδεύουμε κατά κει. Τα άβατάρ μας θα πίνουν εικονικά ποτά σε εικονικά μπαρ».
Το μέλλον του έρωτα είναι η προπαγάνδα «πόλεμος με μηδέν νεκρούς»;
«Οι σχέσεις πρέπει να ήταν παράνοια πριν “Το Σύστημα”. Τόσες πολλές επιλογές, η απόλυτη παράλυση. Τόση αστάθεια. Τόση απογοήτευση αν τα πράγματα εξελίσσονταν άσχημα...» Στη βρετανική σειρά Black Mirror -μια ανθολογία επιστημονικής φαντασίας όπου οι τεχνολογικές καινοτομίες προβάλλονται μέσα από έναν σκοτεινό, δυστοπικό καθρέφτη της κοινωνίας- το επεισόδιο Hang the DJ μάς μεταφέρει σε έναν κόσμο όπου τα ολογράμματά μας ζουν μέσα σε έναν life-size προσομοιωτή του Tinder. Η συμβατότητα των ανθρώπων προκύπτει από αλγόριθμους και τα ζευγάρια επιλέγονται από «Το Σύστημα» το οποίο εξασφαλίζει 99,8% επιτυχία. Οι επίδοξοι εραστές αναστενάζουν από ανακούφιση που περιβάλλονται από ρήτρες ασφαλείας: με το πάτημα ενός κουμπιού γνωρίζουν ακριβώς πόσες ώρες, μέρες ή χρόνια θα διαρκέσει η σχέση τους.
Τρέιλερ του Hang the DJ
Στον χειροπιαστό μας κόσμο, οι αφίσες του ιστότοπου ερωτικών γνωριμιών Meetic είχαν εδώ και καιρό ντύσει τους τοίχους του Παρισιού με συνθήματα που κάνουν το Black Mirror να μη μοιάζει και τόσο με φουτουριστικό κυνισμό:
«Ζήστε τον έρωτα χωρίς απρόοπτα!»
«Μπορούμε να είμαστε ερωτευμένοι χωρίς να ερωτευτούμε!»
«Μπορείτε κάλλιστα να είστε ερωτευμένοι χωρίς να υποφέρετε!»
Ο Γάλλος φιλόσοφος, Alain Badiou, ένιωσε μεγάλη έκπληξη αντικρίζοντάς τα, όπως εξηγεί στο βιβλίο Εγκώμιο για τον έρωτα:
«Θεωρώ ότι αυτή η διαφημιστική προπαγάνδα σχετίζεται με μια αντίληψη του “έρωτα” που περιλαμβάνει ρήτρες ασφαλείας. Πρόκειται για τον έρωτα ως ασφαλιστικό συμβόλαιο έναντι παντός ρίσκου: θα έχετε τον έρωτα, αλλά θα έχετε τόσο καλά υπολογίσει την υπόθεσή σας, θα έχετε τόσο καλά επιλέξει εκ των προτέρων τον σύντροφό σας πληκτρολογώντας στο διαδίκτυο -θα έχει προφανώς τη φωτογραφία του, τα γούστα του με κάθε λεπτομέρεια, την ημερομηνία γέννησής του, το ζώδιό του κτλ.- ώστε στο πέρας όλου αυτού του αχανούς συνδυασμού θα μπορείτε να πείτε: “Με αυτόν εδώ όλα θα πάνε καλά, χωρίς ρίσκο!” Πρόκειται για μια προπαγάνδα [...] [που] μοιάζει σαν την προπαγάνδα που έθεσε σε κυκλοφορία κάποια στιγμή ο αμερικανικός στρατός για τον πόλεμο με “μηδέν νεκρούς”».
Η ψυχοθεραπεύτρια μού τονίζει ότι ο νούμερο ένα λόγος που φέρνει τους ανθρώπους για ψυχοθεραπεία είναι οι σχέσεις.
«Eίτε είναι σε σχέση αλλά δεν μπορούν να επικοινωνήσουν και θέλουν να χωρίσουν είτε θέλουν να ζήσουν την εμπειρία της σχέσης αλλά βρίσκουν πληγωμένους και κλειστούς ανθρώπους, μη διαθέσιμους. Αν νιώθουμε χαμένοι και δεν ξέρουμε αν η ζωή μας έχει μέλλον, αυτό σίγουρα καθρεφτίζεται και στις σχέσεις μας. Αυτό σήμερα επηρεάζει πολύ και τους νέους από πολύ νωρίς. Μας εκπαίδευσαν μέσα από τα παραμύθια να πιστεύουμε ότι μία σχέση δημιουργείται από δύο μισά, αλλά μία σχέση θέλει δύο ολόκληρα. Με την απόγνωση και την αποξένωση που βιώνουμε, δεν είναι καθόλου εύκολο να βρούμε δύο ολόκληρα» λέει η κ. Πάλμου, επιβεβαιώνοντας μάλλον ότι η αγορά παίζει καλά το παιχνίδι, διαφημίζοντας τον έρωτα ως μια ανώδυνη εμπειρία.
Μα ακόμα κι αν φτάναμε να χαλιναγωγήσουμε την υπαρξιακή ένταση του έρωτα και της τυχαίας συνάντησης, μας μένει πάντα η διαρκής κατασκευή του: «Ο έρωτας είναι η σκληρή επιθυμία της διάρκειας [και] ακόμα περισσότερο η επιθυμία μιας άγνωστης διάρκειας» λέει ο Γάλλος φιλόσοφος. Ο αγώνας για βάθος και διάρκεια, όμως, δεν είναι ένα αρκετά γοητευτικό σενάριο για ταινία, και μένει στην αληθινή ζωή να τον δώσει αυτόν τον αγώνα.
Όσο κι αν ο έρωτας αλλάζει διόδους και σκηνικά στα χρόνια των dating app, φαίνεται ότι πάντα μας λέει «εικόνα σου είμαι κοινωνία και σου μοιάζω». Δεν ξέρω αν θα φτάσουμε ποτέ να πατάμε ένα κουμπί και να βλέπουμε το ποιος ή ποια και για πόσο, σαν άλλη σκηνή του Black Mirror, όμως μέχρι τότε ο έρωτας παραμένει ένας προσωπικός και ένας κοινωνικός αγώνας, μια πάλη του ενός και του δύο.
*Όλα τα ονόματα με (*) έχουν αλλαχθεί μετά από παράκληση των συνεντευξιαζόμενων.