Αναδοχή: Νόμος είναι το δίκιο του παιδιού

της Δανάης Καρυδάκη

Νομοσχέδιο-φωτιά στα μπατζάκια μας

Πριν από λίγες μέρες, ήρθε στη δημοσιότητα η εισήγηση της αναπληρώτριας Υπουργού Εργασίας Θεανούς Φωτίου όχι για τα γεμιστά αλλά για το νέο νομοσχέδιο σχετικά με την υιοθεσία και αναδοχή παιδιών. Το νέο αυτό νομοσχέδιο ευαγγελίζεται αλλαγές στην ταχύτητα των διαδικασιών – που μέχρι πρότινος παρουσιάζει εξαιρετικά μεγάλες καθυστερήσεις, συχνά και εκτός των χρονικών ορίων που τάσσει η σχετική νομοθεσία (παρ. 3 του αρ. 7 του Νόμου 2447/96), στην καταγραφή και χαρτογράφηση των προς υιοθεσία και αναδοχή παιδιών αλλά και όσων προτίθενται να γίνουν θετοί ή ανάδοχοι γονείς, στα εργαλεία διαπίστωσης της γονικής καταλληλόλητας και εξασφάλισης δράσεων παιδικής προστασίας και στα κριτήρια και τις προϋποθέσεις βάσει των οποίων μπορεί κάποιος να γίνει ανάδοχος (και όχι θετός) γονιός.

Κατά τα άλλα, πολλές από τις διατάξεις του προηγούμενου νομοθετικού πλαισίου του 1996 (που είχε καταθέσει ο αείμνηστος, αθυρόστομος, συμπαθής Πασόκος Ευάγγελος Γιαννόπουλος) μένουν ως έχουν. Πρώτον, δεν αντικαθίσταται ο παρωχημένος όρος «υιοθεσία», που παραπέμπει στον υιό, γιο, αγόρι και ουχί στη θυγατέρα, από τον πιο δόκιμο όρο «τεκνοθεσία» ή ακόμα και «παιδοθεσία». Δεύτερον, δεν θεσπίζεται το δικαίωμα υιοθεσίας (ας χρησιμοποιήσουμε για χάρη του υπό συζήτηση νομοσχεδίου στο εξής αυτόν τον όρο) από ομόφυλα ζευγάρια αλλά μονάχα το δικαίωμα της αναδοχής (με άλλα λόγια, παρόλο που το κείμενο της απόφασης της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ τον Ιούλιο του 2017 κάνει ρητά λόγο για θέσπιση «δικαιώματος των ομόφυλων ζευγαριών στην τεκνοθεσία», ούτε ο όρος άλλαξε ούτε το μέτρο προτάθηκε).

Για να εξηγούμαστε και να μην παρεξηγούμαστε λοιπόν, άλλο η υιοθεσία άλλο η αναδοχή. Υιοθεσία (αγγλιστί adoption) είναι η διαδικασία κατά την οποία ένα άτομο ή ένα ζευγάρι λαμβάνει τον ρόλο του γονιού ή των γονιών απέναντι σε ένα άλλο άτομο, συνήθως ανήλικο, από τον βιολογικό γονιό ή τους βιολογικούς γονείς και, έτσι, μεταφέρονται μόνιμα και αμετάκλητα όλα τα δικαιώματα και οι ευθύνες αλλά και η συγγενική σχέση από τους βιολογικούς στους θετούς γονείς. Η αναδοχή τώρα (το επονομαζόμενο fostercare) είναι μια άλλη διαδικασία κατά την οποία ένας ανήλικος (και μόνο ανήλικος) τον οποίο οι κοινωνικές υπηρεσίες παιδικής προστασίας έχουν απομακρύνει από τους βιολογικούς γονείς λόγω ακαταλληλότητας (συνήθως σε περιπτώσεις κακοποίησης, παραμέλησης ή αδυναμίας) τοποθετείται από το κράτος υπό την προστασία ενός πιστοποιημένου φροντιστή, του ανάδοχου γονιού, ο οποίος συχνά αλλά και κατά προτεραιότητα είναι συγγενικό πρόσωπο του ανηλίκου.

Γονείς του παιδιού, με τα δικαιώματα, τις υποχρεώσεις και τη συγγενική σχέση, εξακολουθούν να θεωρούνται οι βιολογικοί γονείς με τους οποίους μάλιστα, σύμφωνα με το νέο νομοσχέδιο, οφείλουν να εξασφαλίζουν συχνή επικοινωνία και επαφή οι ανάδοχοι γονείς.

Γονιός, όνομα και πράμα

Τι άλλαξε λοιπόν το εν λόγω νομοσχέδιο με τη δυνατότητα συμπερίληψης ομόφυλων ζευγαριών που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης στους καταλόγους ανάδοχων γονιών; Αντί ένα παιδί να παραμένει σε ένα οικογενειακό περιβάλλον που έχει κριθεί ακατάλληλο ή να ζει σε ίδρυμα (με τις γνωστές συνθήκες διαβίωσης που έχει, φυσικά, επιδεινώσει η οικονομική κρίση και στον τομέα της πρόνοιας) θα μπορεί να πηγαίνει να ζήσει, εφόσον δεν υπάρχει άλλο διαθέσιμο συγγενικό πρόσωπο, με ένα ομόφυλο ζευγάρι το οποίο έχει δηλώσει από καιρό την πρόθεσή του να γίνει ανάδοχο, έχει κριθεί από εντεταλμένο κοινωνικό λειτουργό ότι πληροί τις οικονομικές και υγειονομικές προϋποθέσεις, έχει θεωρηθεί ότι παρουσιάζει ψυχική σταθερότητα και ότι μπορεί να παράσχει ένα περιβάλλον ασφάλειας, φροντίδας και ευημερίας, έχει παρακολουθήσει τα υποχρεωτικά μαθήματα γονεϊκότητας και έχει μάλιστα δώσει γραπτές εξετάσεις πάνω σε συγκεκριμένη ύλη και εξακολουθεί να λαμβάνει περιοδικές επισκέψεις από κοινωνικούς λειτουργούς για να επαναπιστοποιούνται οι καλές συνθήκες ζωής του παιδιού. Για να το θέσω διαφορετικά, αυτό το ομόφυλο ζευγάρι έχει αποδείξει την καταλληλόλητά του ως αναδόχων γονιών με τρόπους με τους οποίους ποτέ ένα ετερόφυλο ζευγάρι βιολογικών γονιών δεν το κάνει. Η πρόσφατη τραγική ιστορία της 22χρονης που πέταξε το μωρό της στον ακάλυπτο μετά τη γέννησή του (τραγική γιατί δεν γνωρίζουμε την ψυχική της κατάσταση αλλά και τις συνθήκες του οικογενειακού περιβάλλοντος που δεν πήρε χαμπάρι για 9 μήνες τι συνέβαινε) επιβεβαιώνει πέραν πάσης αμφιβολίας την παραπάνω πρόταση.

«Μα τι πρότυπα θα έχει ένα παιδί που ζει με ένα ομόφυλο ζευγάρι;» αναρωτιέται ο ψηλός στρουμπουλός συμπαθής Πασόκος από το διπλανό τραπέζι. Τι πρότυπα θα είχε, κρατιέμαι να μην του απαντήσω, αν εξακολουθούσε να ζει με τους βιολογικούς γονείς από τους οποίους το απομάκρυνε η παιδική προστασία; Ένα πρότυπο ενός πατέρα που σπάει στο ξύλο το ίδιο και τη γυναίκα του ίσως; Μιας μάνας που, λόγω σχεδόν παντελούς έλλειψης κοινωνικής πρόνοιας σε αυτή τη ρημάδα τη χώρα, βυθίζεται στην εξάρτησή της και το αφήνει νηστικό και βρώμικο; Τι πρότυπα θα είχε αν έμενε στο ίδρυμα; Μιας γλυκιάς και πρόθυμης νοσηλεύτριας που του αφιερώνει 5 λεπτά τη μέρα κατάκοπη από τις διπλοβάρδιες για 700 ψωροευρώ τον μήνα; Και έστω ότι οι βιολογικοί γονείς του παιδιού δεν θα αποτελούσαν «κακά πρότυπα» για το παιδί αλλά αναγκάστηκαν, λόγω ίσως οικονομικής ανέχειας ή άλλου λόγου ανωτέρας βίας, να δώσουν το παιδί τους για αναδοχή. Οι ανάδοχοι γονείς είναι υποχρεωμένοι και υπεύθυνοι για τη διατήρηση σχέσης μεταξύ του παιδιού και των βιολογικών του γονιών ώστε το παιδί να έχει πολλά «πρότυπα» να δει και να ακολουθήσει.

«Και πώς θα εξασφαλιστεί ότι δεν θα έχουν προτεραιότητα από τους κοινωνικούς λειτουργούς τα ετερόφυλα ζευγάρια έναντι των ομόφυλων;» επεμβαίνει ο συμπαθής Πασόκος μετρίου αναστήματος και βάρους. Έλα μου ντε, αναλογίζομαι κι εγώ. Όταν ακούω την επίσημη θέση της ΝΔ ή των αποστατών βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ να δηλώνουν ότι «η κοινωνία δεν είναι έτοιμη», αν και σαθρό ως επιχείρημα για τη δική τους απόρριψη του νομοσχεδίου, θέτουν άθελά τους ένα ζήτημα ως προς το κατά πόσο μιας μορφής διάκριση, όπως η ομοφοβία, μπορεί να «διορθωθεί» από τα πάνω, με έναν νόμο και ένα άρθρο. Τα ζητήματα που άπτονται της σεξουαλικότητας δεν είναι σαν την κατάργηση της πλαστικής σακούλας που έφερε κάτι ψευτοεπαναστατικές κορώνες την Πρώτη Πρώτου και τώρα όλοι πηγαίνουν κύριοι και κυρίες στα σούπερ μάρκετ με τις σακούλες [τοποθέτηση προϊόντος] τους. Εγείρουν συναισθήματα βαθιά και συσκοτισμένα, το κρεβάτι του άλλου γίνεται τόπος δικός σου, μέτρο της προσωπικότητας, της ηθικής, της ψυχικής κατάστασης του άλλου. Πρόεδροι έχουν καθαιρεθεί για ροζ σκάνδαλα, ποδοσφαιριστές με λαμπρή καριέρα μπροστά τους έχουν καταστραφεί οικονομικά λόγω comingout, άνθρωποι έχουν εξοστρακιστεί από την κοινωνία λόγω της ταυτότητας φύλου τους.
Η κοινωνία, λοιπόν, ή τέλος πάντων σημαντικό μέρος της, ίσως δεν είναι «έτοιμη». Τα παιδιά που ζουν με ανάδοχους ή θετούς ομοφυλόφιλους γονείς είναι πολύ πιθανό να υποστούν bullying στο σχολείο, εδώ bullying υφίστανται παιδιά που φοράνε γυαλιά ή έχουν λίγα παραπάνω κιλά. Υπάρχουν όμως και παιδιά που θα ορθώσουν ανάστημα απέναντι στους νταήδες στηρίζοντας τους συμμαθητές τους, γιατί τα παιδιά, όπως και οι ενήλικοι μπορούν να είναι σκληρά, όπως λένε, μπορούν όμως να είναι και αλληλέγγυα, τρυφερά, ενσυναισθητικά. Είναι, λοιπόν, στο χέρι όσων μελών αυτής της κοινωνίας πιστεύουμε πως αυτό το νομοσχέδιο είναι προς την σωστή κατεύθυνση να υψώσουμε τη φωνή μας απέναντι στους νταήδες και (ω τι έκπληξη) τους γονείς τους από τους οποίους ενδέχεται να μιμούνται αυτή τη βία με σκοπό τη στήριξη αυτών των παιδιών και τη διόρθωση (άλλης) μιας αδικίας.

«Τι είναι τέλος πάντων οι γονείς, αν όχι ένας πατέρας και μια μάνα;» καταλήγει ο ψηλός στρουμπουλός συμπαθής Πασόκος που, σύμφωνα με τους υπολογισμούς μου, έχει ξεγεννήσει πάνω από 2000 παιδιά. Οι γονείς μπορεί να είναι ένας πατέρας και μια μάνα. Μπορεί να είναι και δυο πατεράδες ή δυο μανάδες. Μια μάνα ή ένας πατέρας μοναχοί τους. Σίγουρα γονείς δεν είναι όποιος μπορεί να εκσπερματίζει και όποια μπορεί να παράγει ωάρια και να εγκυμονεί στη «φιλόξενη μήτρα της» ένα έμβρυο. Γονιός μπορεί να είναι κάποιος του οποίου το σπέρμα είναι «αργό και δυσκίνητο», κάποια που δεν κάνει ωορρηξία ή η μήτρα της θεωρείται «αφιλόξενο περιβάλλον», όπως μας λέει η συχνά πληγωτική γλώσσα της τεχνητής γονιμοποίησης. Κι αν δεν σας πείθω εγώ, ίσως σας πείσει η επιστήμη. Μια έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2008 από τους Anderssen , Amlieκαι Ytterøy που χρησιμοποίησε 23 συγχρονικές και διαχρονικές εμπειρικές μελέτες για οικογενειακά περιβάλλοντα μεταξύ 1978 και 2000 δείχνει ότι δεν υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά στη συναισθηματική λειτουργία, τη συμπεριφορική προσαρμογή, τον σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου μεταξύ παιδιών που μεγάλωσαν με ομόφυλους και ετερόφυλους γονείς. Το ίδιο υποστηρίζει και η Abbie Goldberg στην ενδελεχή μελέτη της Lesbian and gay parents and their children: Research on the family life cycle (2010).

Ένα ομόφυλο ζευγάρι δεν θα είναι τέλειοι γονείς. Όπως τέλειοι δεν ήταν και οι δικοί μας ετερόφυλοι γονείς. Με το παρόν νομοσχέδιο, που, επαναλαμβάνω, επιτρέπει γι’ αρχή μονάχα την αναδοχή, λαμβάνεται κάθε δυνατό μέτρο ώστε το ζευγάρι αναδόχων να είναι αρκετά καλοί γονείς. Γιατί γονιός είναι αυτός που φροντίζει για το παιδί του, το νοιάζεται, το προσέχει, και πάνω από όλα το αγαπάει και το μαθαίνει μέσα από την αγάπη του να δέχεται τους άλλους. Όπως κι αν είναι αυτοί οι άλλοι. Και ίσως μέσα από αυτή την αγάπη και την αλληλεγγύη να βγει κάτι τελικά σ’ αυτή τη χώρα που αν την αποσυνθέσεις, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν ένα τεστ-παπ που σώζει ζωές, δυο χωριά χωριάτες να μαλλιοτραβιούνται και μερικοί συμπαθητικοί Πασόκοι. Που σημαίνει με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις.