της Τζένης Τσιροπούλου

Η Ρωσίδα Μαρία Εφίμοβα ξεκίνησε να εργάζεται το 2016 στην Pilatus Bank, μια τράπεζα που ιδρύθηκε στη Μάλτα το 2014 από τον μόλις 34χρονο τότε Ιρανό Ali Sadr. Οι πελάτες της μπορεί να μην ξεπερνούν τους 150, αλλά ανάμεσά τους βρίσκονται ισχυρές και ζάμπλουτες προσωπικότητες, όπως η προεδρική οικογένεια του Αζερμπαϊτζάν -μια οικογένεια που κατέχει την εξουσία εδώ και 25 χρόνια. Οι σπουδές της Εφίμοβα και η επαγγελματική της εμπειρία τής παρείχαν τις γνώσεις ώστε να καταλάβει ότι η τράπεζα ακροβατούσε συνεχώς ανάμεσα στον νόμο και την παρανομία. Ως αποτέλεσμα, η ίδια συχνά αντιδρούσε όταν οι ανώτεροί της απαιτούσαν να υπογράφει ύποπτα έγγραφα. Μέχρι που ένα πρωινό την απέλυσαν άρον-άρον, αρνούμενοι να της καταβάλουν τους μισθούς των τριών μηνών που είχε δουλέψει (περίπου 6.000 ευρώ) ενώ η τράπεζα την κατηγόρησε και για υπεξαίρεση χρημάτων της τάξης των 2.000 ευρώ. Η δικαστική διαμάχη που ξεκίνησε δεν ήταν μια απλή διαμάχη.

Η Εφίμοβα ένιωσε εγκλωβισμένη και μόνη, με τις απειλές να φτάνουν μέχρι το σπίτι του πατέρα της σε μια μικρή ρώσικη πόλη, και αναζήτησε συμμάχους. Η έρευνά της μέσω ίντερνετ την οδήγησε στη Μαλτέζα δημοσιογράφο Δάφνη Καρουάνα Γκαλίζια. Οι δύο γυναίκες συναντήθηκαν και το αποτέλεσμα ήταν δημοσιεύματα που εξέθεταν την τράπεζα καθώς και καίρια πρόσωπα, όπως τη Μισέλ Μουσκάτ, γυναίκα του πρωθυπουργού της Μάλτας, Τζόζεφ Μουσκάτ. Συγκεκριμένα, η γυναίκα του πρωθυπουργού φερόταν να συμμετέχει σε offshore εταιρεία στον Παναμά, με την Pilatus Bank να διευκολύνει τη διακίνηση των χρημάτων της. Το ρεπορτάζ της Δάφνης έγινε η επίσημη αιτία για την προκήρυξη έκτακτων εκλογών στη Μάλτα, τις οποίες ο επικεφαλής των Εργατικών, Τζ. Μουσκάτ, κέρδισε πανηγυρικά. Η Μάλτα είναι πιστή στον πολωμένο δικομματισμό και η Δάφνη ήταν για πολλούς μια «κακιά μάγισσα» που ήθελε να σπιλώσει τους Εργατικούς για χάρη των αντιπάλων τους, των δεξιών Nationalistas.

Η Εφίμοβα διαισθανόταν τον κίνδυνο και ένιωθε ότι οι δύο γυναίκες έπρεπε να αναζητήσουν καταφύγιο σε άλλη χώρα. Η Δάφνη δεν πρόλαβε. Μια βόμβα στο αυτοκίνητό της εξερράγη τον περασμένο Οκτώβριο και ο γιος της έτρεξε να μαζέψει τα διασκορπισμένα μέλη της για να την κηδέψουν. Η Μαρία Εφίμοβα με τα δύο της παιδιά βρήκαν ένα ασφαλές σπίτι στην πατρίδα του άντρα της, την Ελλάδα.

Για πρώτη φορά η χώρα μας καλείται να κρίνει αν μία πληροφοριοδότρια θα εκδοθεί σε άλλη χώρα-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στις 14 Ιουνίου ο Άρειος Πάγος θα αποφασίσει αν θα εκδοθεί στη Μάλτα «με κίνδυνο ακόμα και για την ίδια της τη ζωή».

Συναντηθήκαμε μερικές μέρες πριν τη μεγάλη απόφαση στην Κρήτη. Ψύχραιμη και λογική, με χιούμορ, τσαγανό, αλλά και με πίστη στον Θεό, μου αφηγήθηκε όλη την ιστορία της δίπλα στη θάλασσα.  

Μαρία, πόσο χρονών είσαι και πού μεγάλωσες;

Τον Σεπτέμβριο κλείνω τα 36. Γεννήθηκα και μεγάλωσα στη Ρωσία, στην πόλη του Βλαντίμιρ. Μόλις τέλειωσα το πανεπιστήμιο, δούλεψα για έναν χρόνο στη Μόσχα. Μετά γνώρισα τον σύζυγό μου και μετακόμισα στην Ελλάδα.

Τι έχεις σπουδάσει;

Δημιουργία πληροφοριακών συστημάτων για χρηματοοικονομικές εταιρείες.

Μιλάς άπταιστα ελληνικά γιατί είσαι παντρεμένη με Έλληνα;

Ναι. Σπούδασα ελληνικά και έκανα το μεταπτυχιακό μου στη Θεολογική στο Αριστοτέλειο. Ήταν ένα μεταπτυχιακό για τεχνολογικά συστήματα πάλι. Μόλις τελείωσα τις σπουδές μου μετακόμισαμε στην Κύπρο και εκεί εργάστηκα σε ρώσικη τράπεζα. Έπειτα ζήσαμε στην Ιρλανδία όπου δούλεψα για την Google. Δε μας άρεσε πολύ το κλίμα και η κουλτούρα εκεί και για να βρούμε κάτι πιο μεσογειακό, μετακομίσαμε τον Δεκέμβριο του 2015 στη Μάλτα. Και εκεί αρχίζει η περιπέτεια.


Η Μαρία Εφίμοβα στη Μάλτα. 

Τρεις απλήρωτοι μισθοί, μία απόλυση και υποψίες για ξέπλυμα

Έφτασες να γίνεις whistleblower, μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος. Πριν από όλα αυτά, εμπιστευόσουν γενικά τους δημοσιογράφους;

Πάντα διάβαζα ειδήσεις και αγόραζα εφημερίδες για να παρακολουθώ τι γίνεται στον κόσμο, αλλά δεν είχα καμία σχέση με δημοσιογράφους στη ζωή μου. Η πρώτη μου εμπειρία ήταν αυτή με τη Δάφνη στη Μάλτα.

Τον Ιανουάριο του 2016 έπιασες δουλειά στην Pilatus Bank. Πώς ξεκινάει η ιστορία σου που καταλήγει σε αντιδικία, απειλές, ευρωπαϊκά εντάλματα σύλληψης και εν τω μεταξύ δολοφονείται και η Δάφνη, η δημοσιογράφος που συνεργαστήκατε;

Είναι λίγο περίπλοκο… Εργαζόμουν στην τράπεζα για τρεις μήνες και μια μέρα στα τέλη του Μάρτη, με φώναξε ο διευθυντής στο γραφείο του και μου έδωσε ένα χαρτί που έλεγε ότι απολύομαι χωρίς καμία άλλη διευκρίνιση. Είχε το δικαίωμα να το κάνει γιατί βρισκόμουν ακόμα σε δοκιμαστική περίοδο. Μου είπαν να φύγω αμέσως. Εγώ, όταν ξεκίνησα να εργάζομαι στην τράπεζα στη Μάλτα είχα κάνει αίτηση για άδεια παραμονής όμως δεν είχε εκδοθεί ακόμα. Το υπουργείο Εργασίας μού επέτρεψε να εργαστώ όσο εκκρεμούσε η άδεια γιατί είμαι παντρεμένη με Ευρωπαίο πολίτη. Η τράπεζα δεν είχε πρόβλημα με αυτό. Μου διευκρίνισε ότι όσο δεν έχω την άδεια δεν μπορώ να μπω στο μισθολόγιο, αλλά θα με πλήρωναν αναδρομικά αμέσως μόλις θα την έπαιρνα. Μάλιστα, μου είπαν ότι είχαν κάτι γνωστούς και θα βοηθούσαν να εκδοθεί πιο γρήγορα για να μην εργάζομαι απλήρωτη. Τη μέρα της απόλυσης, λοιπόν, τους ρώτησα τι θα γίνει με τους απλήρωτους μισθούς μου και μου απάντησαν: «Θα το δούμε, θα το δούμε». Νόμιζα ότι θα λάμβανα κάποια επιταγή και έφυγα ήσυχη.

Και στη συνέχεια;

Πέρασε μία βδομάδα και δεν ήρθε τίποτα. Τους πήρα τηλέφωνο και έστειλα email. Έλαβα απάντηση, τότε, ότι «λυπούμαστε, αλλά δεν έχετε εργαστεί ποτέ στην τράπεζά μας. Αυτό που κάνατε ήταν απλώς πρακτική». Εγώ όμως είχα συμφωνητικό εργασίας υπογεγραμμένο από τον διευθυντή. Τα είχα όλα αυτά τα έγγραφα, όπως έχω κρατήσει και όλα τα email. Με τόσες σπουδές και εμπειρία, είναι δυνατόν να δεχόμουν να κάνω πρακτική σε μια τράπεζα 100-150 πελατών στη Μάλτα; Μου έκανε τρομερή εντύπωση όλο αυτό. Εκτύπωσα τα email, πήρα τα έγγραφα και πήγα στην αρμόδια Αρχή για να κάνω καταγγελία. Έστειλαν αλληλογραφία στον εργοδότη μου να με πληρώσει, η τράπεζα αρνήθηκε πάλι και η αρμόδια Αρχή μού είπε να κινηθούμε δικαστικά. Το δέχτηκα. Εν τω μεταξύ είχα βρει άλλη δουλειά και σταμάτησα να πολυασχολούμαι με το θέμα.

Μέχρι που τον Αύγουστο του 2016 ήρθε η αστυνομία στο σπίτι μου και μου είπε «συλλαμβάνεστε». «Για ποιο πράγμα;» ρώτησα. «Έκανε καταγγελία η Pilatus Bank για υπεξαίρεση χρημάτων». Έπαθα σοκ. Μου είπαν να πάω να δώσω κατάθεση. Οι αστυνομικοί ήταν επιθετικοί και μου έλεγαν ότι φταίω, ότι έκλεψα χρήματα και μου ασκούσαν πίεση να δηλώσω ένοχη, αλλιώς μου έλεγαν ότι θα μπω φυλακή και δε θα βγω ποτέ. Ζήτησα δικηγόρο, δήλωσα αθώα και δεν υπέγραψα τίποτα. Μετά από λίγο με έβαλαν στο κελί. Εκεί με έπιασε πανικός. Πρώτη φορά βρισκόμουν μέσα σε κελί. Κάποια στιγμή με πήγαν για ανάκριση και προς έκπληξή μου, μπροστά ήταν και δύο στελέχη της τράπεζας. Παραπονέθηκα, αλλά η απάντηση των αστυνομικών ήταν «Εσύ θα μας πεις πώς θα κάνουμε τη δουλειά μας;» Εκεί σταμάτησα να φοβάμαι και θύμωσα. Ζήτησα διερμηνέα από ρώσικα στα αγγλικά για να δώσω κατάθεση και ζήτησα να ενημερωθεί και η ρώσικη πρεσβεία.

Και φτάνουμε στη στιγμή της κατάθεσής μου. Τα στελέχη της τράπεζας έφυγαν και αποφάσισα να μιλήσω για πρώτη φορά για το τι είχα δει μέσα στην τράπεζα. «Πιστεύω ότι με απέλυσαν γιατί γινόταν ξέπλυμα βρώμικου χρήματος και μαλώναμε συχνά γιατί εγώ δεν ήθελα να υπογράφω ψεύτικα έγγραφα» είπα στον αστυνομικό. Λίγο καιρό μετά ξεκίνησε το δικαστήριο: η τράπεζα εναντίον μου για υπεξαίρεση και εγώ εναντίον της τράπεζας για τους απλήρωτους μισθούς.

Οι ψεύτικες υπογραφές, τα μυστήρια λεφτά και τα αντίγραφα

Γιατί μια τράπεζα με τόσο καλούς πελάτες αρνήθηκε να πληρώσει τρεις μισθούς σε μια υπάλληλό της ώστε να ξεμπερδεύει μαζί της;

Αυτό βασάνισε πολύ και το δικό μου μυαλό. Μου έκανε εντύπωση. Σκεφτόμουν, αν ήμουν εγώ ο Ali Sadr (σ.σ. Ο ιδιοκτήτης της Pilatus Bank), γιατί θα το έκανα όλο αυτό σε μία υπάλληλο για τρεις μισθούς; Πιστεύω ότι δεν ήταν για τα λεφτά. Ήταν θέμα πίεσης και επίδειξης δύναμης γιατί εγώ τους έλεγα ανοιχτά ότι αν με βάζετε να φτιάχνω υπογραφές, θα πάω στις Αρχές και θα τα πω όλα. Ήθελαν να με φοβίσουν. Ή ένιωθε πολύ ισχυρός ή είναι χαζός.  

Τι ακριβώς έβλεπες να διαδραματίζεται μέσα στην τράπεζα;

Λόγω της εμπειρίας μου και των σπουδών μου, είχα αρκετές γνώσεις πάνω στο ξέπλυμα βρώμικου χρήματος. Έβλεπα ότι ανοίγαμε λογαριασμούς σε εταιρείες και σε μία στις δύο περιπτώσεις ο ultimate beneficial owner ήταν κάποιο πολιτικό πρόσωπο (PEPs), συνήθως από το Αζερμπαϊτζάν. Ο νόμος δεν το απαγορεύει αυτό, αλλά πρέπει να ψάξεις από πού προέρχονται τα λεφτά, να σιγουρευτείς ότι δεν προέρχονται από παράνομη δραστηριότητα ή διαφθορά. Εμάς μας έλεγαν ότι τα λεφτά προέρχονται από εστιατόρια στη Γαλλία, για παράδειγμα, και κάναμε μια απλή φόρμα χωρίς να ελέγχουμε ούτε τα έσοδά τους ούτε τίποτα. Απορούσα που οι συνάδελφοί μου δεν αντιδρούσαν και μια μέρα άρχισα να τους ρωτάω από περιέργεια πού εργάζονταν πριν. Οι περισσότεροι ήταν από Ρουμανία, Σερβία ή από τα Σκόπια και ο ένας είχε δουλέψει σε εστιατόριο, η άλλη ήταν γραμματέας, οπότε δεν είχαν ιδέα τι ήταν όλο αυτό που κάναμε. Έστελνε ο πελάτης μας ένα εκατομμύριο στο Ντουμπάι και ρωτούσα πού είναι τα απαραίτητα δικαιολογητικά και μου απαντούσαν: «Ε, και τι σε έχουμε εσένα εδώ; Φτιάξ’ τα εσύ». Εγώ αρνούμουν, αλλά τα έφτιαχναν άλλοι τελικά.

Και εν τω μεταξύ συνέλεγες αποδεικτικά στοιχεία;

Στην αρχή μόνο παρατηρούσα με μεγάλη προσοχή και πρόσεχα πολύ πού υπέγραφα. Μια μέρα ήρθε για έλεγχο το Financial Intelligence Unit. Ζήτησαν να δουν τους φακέλους των πελατών, τα δικαιολογητικά κλπ. Εκεί έπεσε τρέξιμο στο γραφείο. Με κάλεσε ο CEO και μου είπε: «Σε φακέλους του 2015 λείπουν σφραγίδες και δικαιολογητικά πελατών. Πήγαινε φτιάξ’ τα γρήγορα. Είναι δική σου δουλειά». Του απάντησα ότι εγώ το 2015 δε δούλευα καν στην τράπεζα, οπότε σίγουρα δεν ήταν δική μου δουλειά. Με είπε άχρηστη, ότι εγώ θα φταίω αν συμβεί κάτι και με έδιωξε από το γραφείο. Έφυγα αλλά σκεφτόμουν ότι μπορεί να βάλουν ψεύτικες υπογραφές και να κατηγορήσουν εμένα μετά. Πανικοβλήθηκα και ξεκίνησα να βγάζω αντίγραφα των φακέλων για να έχω αποδεικτικά. Δεν είχα ποτέ σκοπό να εκβιάσω την τράπεζα. Ήθελα μόνο, αν χρειαζόταν, να μπορώ να υπερασπιστώ τον εαυτό μου.


Γραφεία του Εργατικού Κόμματος στην πρωτεύουσα Βαλέτα. Στο πανό ο 44χρονος πρωθυπουργός Τζοζέφ Μουσκάτ.  

«Πέθανε η μάνα μου και δε μου επέτρεψαν να ταξιδέψω για την κηδεία της. Εκεί τρελάθηκα και είπα “ως εδώ”»

Πώς ανατρέπεται αυτό και αποφασίζεις να βρεις τη δημοσιογράφο Γκαλιζία και να τις μιλήσεις για το ξέπλυμα, αλλά και για την offshore της γυναίκας του πρωθυπουργού της Μάλτας;

Στα τέλη του 2016 πέθανε η μάνα μου. Ζήτησα δύο μέρες άδεια από το δικαστήριο για να ταξιδέψω στη Ρωσία για την κηδεία της. Αρνήθηκαν και εκεί πια τρελάθηκα και είπα «ως εδώ». Ένιωσα την ανάγκη να βρω κάποιον να με βοηθήσει γιατί μόνη μου, ξένη σε μια ξένη χώρα, δε θα τα έβγαζα πέρα με την τράπεζα. Ακόμα και οι δικηγόροι που προσλάμβανα -επειδή η Μάλτα είναι πολύ μικρό μέρος και όλοι είναι γνωστοί και συγγενείς πολιτικών κλπ.- ανακάλυπτα ότι τελικά δούλευαν εναντίον μου. Άλλαξα πέντε δικηγόρους. Άρχισα να ψάχνω στο διαδίκτυο και βρήκα δύο άρθρα της Δάφνης για την τράπεζα και τη σχέση της με πολιτικούς της Μάλτας. Κατάλαβα καλά την κάλυψη που απολάμβανε και άρα γιατί μπορούσε να κάνει ό,τι θέλει. Έγραψα στη Δάφνη αλλά για τέσσερις μήνες δεν έλαβα καμία απάντηση. Εμφανίστηκε τον Φεβρουάριο του 2017, ζήτησε συγγνώμη λέγοντας ότι το email μου είχε πάει στα spam και μου ζήτησε να βρεθούμε. Ήρθε στο σπίτι μου. Η Δάφνη ήξερε ήδη αρκετά για τις offshore και το ξέπλυμα και έψαχνε επιπλέον πηγές. Τη ρώτησα ευθέως τι συμφέρον έχει από όλο αυτό και μου είπε ότι ήθελε απλώς να μαθευτεί η αλήθεια.

«Ζήτησα να καταθέσω ανώνυμα. Την επομένη, το όνομά μου, το όνομα του συζύγου μου, το πού μένουμε, πού δουλεύουμε, όλα ήταν στις εφημερίδες»

Τα παραδείγματα των πληροφοριοδοτών είναι αποθαρρυντικά ως προς τη ζωή που τους περίμενε μετά τις αποκαλύψεις τους και αφού έφυγαν από το επίκεντρο της προσοχής: ο Τζούλιαν Ασάνζ εδώ και 5 χρόνια είναι έγκλειστος στην πρεσβεία του Εκουαδόρ στο Λονδίνο, ο Έντουαρντ Σνόουντεν εξόριστος, έπρεπε να φτιάξει τη ζωή του από το μηδέν στην πατρίδα σου τη Ρωσία. Δεν ήταν αποτρεπτικά αυτά για την απόφασή σου;

Όταν συναντηθήκαμε με τη Δάφνη, δεν ήξερα πού θα πήγαινε αυτή η ιστορία. Η Δάφνη μου είπε ότι δε θα έγραφε πουθενά το όνομά μου και όντως ποτέ δεν το έκανε. Η στιγμή που αποφάσισα να πάρω επίσημη συμμετοχή στην ιστορία ήταν όταν η Δάφνη κατηγόρησε τη γυναίκα του πρωθυπουργού της Μάλτας ότι ήταν πίσω από την Egrant, μία offshore εταιρεία στον Παναμά. Ο πρωθυπουργός, Τζόζεφ Μουσκάτ, διέταξε να γίνει έρευνα και η Δάφνη κλήθηκε να καταθέσει ως η δημοσιογράφος που ‘χε προκαλέσει το σκάνδαλο. Τη ρώτησαν ποια ήταν η πηγή της και είπε ότι οι πηγές της είναι ανώνυμες. Εγώ ήμουν όλη μέρα online για να διαβάζω τις εξελίξεις. Κατάλαβα ότι αν δεν μιλούσα, θα έβγαζαν τη Δάφνη μια τρελή που θέλει να κάνει κακό στον πρωθυπουργό και δεν ήθελα να γίνει κάτι τέτοιο. Εμφανίστηκα, λοιπόν, για κατάθεση, η οποία διήρκησε 4 ώρες. Απάντησα στα πάντα. Με ρώτησαν αν ήθελα να καταθέσω ανώνυμα και είπα «ναι». Την επόμενη μέρα, ανοίγω να διαβάσω τα νέα και ξαφνικά βλέπω το όνομά μου σε όλες τις εφημερίδες. Το όνομά μου, το όνομα του συζύγου μου, το πού μένουμε, πού δουλεύουμε, τα πάντα ήταν δημοσιευμένα. Ήμουνα «η κλέφτρα που τολμούσε να κατηγορήσει τον πρωθυπουργό της Μάλτας», «η Ρωσίδα κατάσκοπος».

Έμαθες τι ακριβώς είχε συμβεί;

Η βοηθός του δικαστή στον οποίο έδωσα κατάθεση, ήταν με το κόμμα των Εργατικών, του πρωθυπουργού δηλαδή, και αυτή έδωσε το όνομά μου στον Τύπο. Έμαθα ότι την απέλυσαν μετά από αυτό αλλά για μένα ήταν ήδη αργά. Ξημέρωνε πρωτομαγιά του 2017 και ο πρωθυπουργός, Τζόζεφ Μουσκάτ, προκήρυξε εκτάκτως εκλογές λόγω του σκανδάλου με τη γυναίκα του και την offshore. Ήθελε να σιγουρευτεί ότι θα παραμείνει στην εξουσία και ο κόσμος πράγματι τον στήριξε και ξαναβγήκε. Λεγόταν ότι διόρισε πολλούς δημοσίους υπαλλήλους και έδωσε άτοκα δάνεια στον κόσμο προεκλογικά. Ακόμα κι αν κερδίσεις τις εκλογές, όμως, αυτό δεν καθαρίζει τη διαφθορά ή κάτι παράνομο που έκανες.

Πότε αποφάσισες να πάρεις την οικογένειά σου και να εγκαταλείψετε τη Μάλτα;

Τον Ιούνιο του 2017 χτύπησε το τηλέφωνό μου και στην άλλη άκρη ήταν ο μπαμπάς μου που ζει σε μια μικρή πόλη στη Ρωσία: «Μαρία, μόλις ήρθαν δύο άντρες στο σπίτι και μου είπαν να μαζέψω την κόρη μου». Ήταν δύο Ρώσοι ιδιωτικοί ντετέκτιβ. Ο μπαμπάς μου δεν ήξερε τίποτα μέχρι εκείνη τη στιγμή και το έμαθε έτσι. Δεν ήθελα να τον στενοχωρήσω γιατί είχε πεθάνει η μητέρα μου πρόσφατα. Οι ντετέκτιβ πήγαν και στους γείτονες και ρώταγαν για μένα. Έμαθα ποιοι ήταν, τους πήρα τηλέφωνο και μου είπαν: «Κι εμείς τη δουλειά μας κάνουμε. Μας έβαλε ένα γραφείο ντετέκτιβ από τη Μόσχα». Στη Ρωσία, αν έχεις φίλους μπορείς να κάνεις πολλά πράγματα κι έτσι βρήκα και ποιοι ήταν οι ντετέκτιβ στη Μόσχα. Αυτοί με τη σειρά τους είπαν, ανεπίσημα φυσικά, ότι τους είχε βάλει ένας πολιτικός από τη Μάλτα, από το κόμμα των Εργατικών. Αν κατάφεραν να φτάσουν στον μπαμπά μου στη Ρωσία, φαντάσου τι μπορούσαν να κάνουν σε μένα που ήμουν δίπλα τους και σε μια χώρα που κάθε λίγο σκάνε βόμβες. Είπα στον σύζυγό μου ότι είχε έρθει πια η ώρα να φύγουμε από τη Μάλτα.

Ο άντρας σου σε στήριζε στις επιλογές σου;

Ο άντρας μου έχει γενικά άγχος. Ξέρεις πώς είναι οι Έλληνες άντρες, η ψυχραιμία δεν είναι το δυνατό τους σημείο (γέλια). Τα συζητούσαμε όλα γιατί είμαστε οικογένεια και έχουμε και δύο παιδιά και ναι, ήταν σύμφωνος με αυτά που έκανα. Τον Σεπτέμβριο του 2017, ο δρόμος μάς έβγαλε στην Κρήτη. Εκεί νόμιζα ότι θα ξεχαστεί όλη αυτή η ιστορία. Η ζωή μας κυλούσε χαλαρά, μέχρι τη μέρα που έμαθα ότι δολοφόνησαν τη Δάφνη. 


Στο μνημείο για τη δολοφονημένη δημοσιογράφο. Μάλτα, Μάιος 2018. Jenny Tsiropoulou

Η δολοφονία της Δάφνης, τα εντάλματα, ο Κορυδαλλός και η έφεση

Πώς ένιωσες εκείνη τη μέρα;

Διάβασα για τη δολοφονία σε ένα ρώσικο site και νόμιζα ότι ήταν fake news. Άρχισα να ψάχνω στα μαλτέζικα Μέσα για να δω ότι ήταν αλήθεια. Στεναχωρήθηκα πάρα πολύ, έπαθα σοκ. Η πρώτη μου σκέψη ήταν ότι δεν έπρεπε να της είχα μιλήσει, αναρωτιόμουν αν έφταιγα εγώ που τη σκότωσαν. Λίγες μέρες αργότερα, διάβασα ότι βγήκαν ευρωπαϊκά εντάλματα σύλληψης εις βάρος μου. Ένα καινούριο σοκ. Πήγα αμέσως στην αστυνομία στην Κρήτη και μου είπαν «όχι, δεν υπάρχουν». Τον Μάρτιο του 2018 ήμουν στην Αθήνα και είπα να ξαναελέγξω. Εκεί οι αστυνομικοί μου είπαν ότι υπάρχουν εντάλματα λόγω της καταγγελίας της τράπεζας και ότι η Ελλάδα έπρεπε να με εκδώσει στη Μάλτα. Παραδόθηκα αμέσως. Ο εισαγγελέας με ρώτησε αν δέχομαι να με στείλουν στη Μάλτα και απάντησα αρνητικά. Μπήκα για λίγες μέρες στις φυλακές Κορυδαλλού και μετά στη Θήβα. Δεν ήταν και πεντάστερο ξενοδοχείο αλλά εντάξει (γέλια). Στις 12 Απριλίου το Συμβούλιο Εφετών Αθηνών αποφάσισε ότι η Ελλάδα δε θα με εκδώσει στη Μάλτα.

Ο λόγος για αυτή την απόφαση ποιος ήταν;  

Η απόφαση ήταν 100 σελίδες αλλά το βασικό επιχείρημα ήταν ότι τα εντάλματα δεν ήταν σωστά φτιαγμένα. Επίσης, η απόφαση δεχόταν ότι υπάρχει κίνδυνος αν εκδοθώ στη Μάλτα. Με στήριξαν πολύ σε αυτό δύο ευρωβουλευτές ως μάρτυρες, ο κ. Κούλογλου και ο ευρωβουλευτής Μάλτας, Ντέιβιντ Κάσα.

Το Συμβούλιο Εφετών αποφάσισε να μην εκδοθείς αλλά κατά αυτής της απόφασης ασκήθηκε έφεση. Σε λίγες μέρες, στις 14 Ιουνίου, αναμένεται η τελική απόφαση για την έκδοσή σου ή μη από τον Άρειο Πάγο.

Ο δικηγόρος μου με είχε προειδοποιήσει ότι μπορεί να ασκηθεί έφεση και να σου πω την αλήθεια, το περίμενα. Πρόκειται για δύο κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και μάλλον ήθελαν να δείξουν ότι θα το εξετάσουν περισσότερο, ότι δεν πάνε απλώς κόντρα στη Μάλτα. Νομίζω ότι η απόφαση θα είναι υπέρ μου αν δεν μπει κάποιο πολιτικό κομμάτι κάτω από το τραπέζι. Είναι μεγάλο θέμα γιατί είναι μπλεγμένος ο πρωθυπουργός της Μάλτας και ποτέ δεν ξέρεις. Ό,τι είναι να γίνει ας γίνει. Δε φοβάμαι.

«Κινδυνεύω και δεν ελπίζω σε μια δίκαιη δίκη». Θα εκδώσει τελικά η Ελλάδα τη Μαρία Εφίμοβα στη Μάλτα;

Ελπίζεις σε μια δίκαιη δίκη αν εκδοθείς στη Μάλτα;

Από όσα έχω δει μέχρι τώρα, όχι.

Όταν συνάντησα την αδερφή της Δάφνης στη Μάλτα, μού είπε ότι ήθελαν μια θεαματική, παραδειγματική δολοφονία για τη δημοσιογράφο. Είσαι ο δεύτερος μάρτυρας και ο μοναδικός εν ζωή. Θα μου φαινόταν πολύ λογικό να φοβάσαι και για τη δική σου ζωή.  

Φοβόμουν και πριν τη δολοφονία της Δάφνης. Όσο ζούσε η Δάφνη, της έλεγα ότι πρέπει να φύγει από τη Μάλτα, το ένιωθα ότι κινδυνεύαμε. Δε θα το πιστέψεις αλλά μου έλεγε, «Σιγά, τι θα κάνουν; Θα μου βάλουν βόμβα στο αυτοκίνητο;» Και της έβαλαν. Μόλις έμαθα ότι τη σκότωσαν, στενοχωρήθηκα που δεν είχα επιμείνει περισσότερο. Από την άλλη δεν ήμασταν φίλες, ήταν μεγαλύτερή μου και ντόπια, ήξερε τα πράγματα, οπότε δεν μπορούσα να την πιέσω.

Έχεις πει ότι στην Ελλάδα νιώθεις ασφαλής. Δε δεχτήκατε ποτέ απειλές όσο βρίσκεστε εδώ;

Νιώθω ασφαλής γιατί η Ελλάδα δεν έχει κάποιο συμφέρον σε αυτή την υπόθεση απ’ όσο γνωρίζω. Και από τη στιγμή που ο σύζυγός μου είναι Έλληνας και τα παιδιά μας έχουν ελληνική υπηκοότητα, πιστεύω ότι πρέπει να λάβει υπόψη το δικαστήριο ότι αν με στείλουν στη Μάλτα, θα αφήσουν δύο ανήλικα παιδιά χωρίς μάνα.

Μέχρι πριν μια βδομάδα, όλα κυλούσαν ήσυχα. Αλλά πριν μια βδομάδα συνέβη ένα περίεργο περιστατικό. Κάθε πρωί την ίδια ώρα πάω για τρέξιμο στην παραλία. Βρισκόμουν σε ένα σημείο ερημικό χωρίς μαγαζιά, όταν κάποιος έτρεξε δίπλα μου και μου είπε στα τούρκικα: «Αφού ξέρεις, θα πληρώσεις, θα πεθάνεις». Πανικοβλήθηκα όσο δε φαντάζεσαι. Μιλάω τούρκικα αλλά αυτό δεν το ξέρει πολύς κόσμος. Στην τράπεζα το ήξεραν γιατί εγώ έκανα τις συνομιλίες με τους Τούρκους προμηθευτές. Κοίταξα αν ο άντρας είχε πάνω του κάποιο μαχαίρι ή πιστόλι και όταν είδα ότι ήταν μόνο με ένα σορτσάκι και μια μπλούζα, άρχισα να τρέχω προς τα πίσω που είχε κόσμο. Ήταν σαν θρίλερ. Γύρισα σπίτι να δω αν είναι καλά οι δικοί μου, πήρα ένα ηρεμιστικό, κοιμήθηκα και μετά κατάφερα να το πω στον άντρα μου. Πήγα στην αστυνομία και έκανα καταγγελία για να υπάρχει αν μας συμβεί κάτι.

Δεν είστε υπό κάποιου είδους προστασία;

Όχι και ποτέ δεν το προσπάθησα. Δε θα ήθελα να ζούμε με αστυνομικούς συνέχεια γύρω μας αλλά δε νομίζω ότι θα μου έδιναν και τέτοια προστασία.  

«Δεν μπορούσα να υποκλιθώ στην τράπεζα. Θα το ξανάκανα. Αλλιώς τι θα ‘λεγα στον εαυτό μου και στα παιδιά μου;»

Έχεις ένα αγόρι και ένα κορίτσι, 11 και 9 χρονών. Έχουν καταλάβει ότι συμβαίνει κάτι;

Δεν ξέρουν όλη την ιστορία αλλά πρόσφατα τους είπα μερικά από τα γεγονότα. Όσο ήμουν στη φυλακή, κάποιοι γονείς και καθηγητές στο σχολείο το έμαθαν και δεν ήθελα να ακούσουν τα παιδιά ξαφνικά κάτι, που ίσως να μην ήταν και ακριβώς η αλήθεια. Τους τα είπα γιατί πρέπει να είναι κι αυτά προσεκτικά και να μη μιλάνε σε ξένους.

Πώς αντέδρασαν;

Ενθουσιάστηκαν (γέλια). Λέγανε, τώρα θα είμαστε κατάσκοποι και πρέπει να αγοράσουμε στολές. Πλάκα έχουν τα παιδιά. Τους είπα να μη φοβούνται, να μου λένε τα πάντα και να προσέχουν.

Πώς είναι η νομοθεσία για τους whistleblowers, έχοντας το προσωπικό βίωμα πια;

Στην Ελλάδα δεν ξέρω, γιατί η υπόθεσή μου δεν αφορά την Ελλάδα. Στη Μάλτα, το Whistleblower Act σε προστατεύει, αλλά άλλο η θεωρία κι άλλο η πράξη.

Στην ευρωβουλή πάντως συζητήθηκε το θέμα μιας βελτιωμένης και συμπαγούς ευρωπαϊκής νομοθεσίας για τους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος με αφορμή και τη δική σου υπόθεση.  

Ναι, και είναι πολύ σημαντικό αυτό, γιατί θα βοηθήσει κι άλλους ανθρώπους να αποκαλύψουν πράγματα που γνωρίζουν.

H Pilatus Bank υπέστη οποιαδήποτε συνέπεια;

Ο επικεφαλής της, ο Ali Sadr, άσχετα από τη δική μας υπόθεση, συνελήφθη στην Αμερική με την κατηγορία ότι διοχέτευσε παράνομα 115 εκατομμύρια δολάρια στο Ιράν παρά τις κυρώσεις. Σε σχέση με τη δική μου υπόθεση, η τράπεζα είναι τώρα υπό τον έλεγχο του κράτους και οι συναλλαγές είναι περιορισμένες ενώ γίνεται έρευνα για ξέπλυμα βρώμικου χρήματος.

Μετανιώνεις καθόλου όταν τα σκέφτεσαι όλα αυτά μόνη σου; Θα το ξανάκανες;

Στη Ρωσία λέμε, «Όποιος έρχεται να μας επιτεθεί με το σπαθί, από αυτό το σπαθί θα πεθάνει», δηλαδή η άμυνα είναι δυνατή σαν επίθεση. Έχουν λεφτά αλλά δεν μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν και πρέπει να πληρώσουν. Σκέφτηκα την οικογένειά μου αλλά δεν μπορούσα να υποκλιθώ στην τράπεζα και να πω «θα κάνω ό,τι θέλετε αρκεί να μη με πειράξετε». Μετά τι θα έλεγα στον εαυτό μου; Πώς θα ζούσα; Αν ξανασυνέβαινε, θα έκανα ακριβώς το ίδιο. Οι γονείς μου με έμαθαν να μην κρύβομαι και να απαντάω αν κάποιος πάει να μου κάνει κακό. Έτσι μαθαίνω κι εγώ στα παιδιά μου.

Η ανεργία, το χιούμορ και ο Θεός

Αν όλα πάνε καλά, θα μείνετε στην Ελλάδα; Εργάζεστε με τον σύζυγό σου τώρα;

Θα μείνουμε, ναι, γιατί έχουν και τα παιδιά το σχολείο. Εγώ έχασα τη δουλειά μου γιατί ο εργοδότης μου στη Μάλτα ανησύχησε ότι θα έχει πρόβλημα αν με κρατήσει. Δεν τον παρεξηγώ. Τώρα δουλεύω λίγο ως αντικαταστάτρια σε ξενοδοχεία. Ο άντρας μου με όλο αυτό το άγχος δεν είναι σε θέση ψυχολογικά να εργαστεί και αναγκαστικά ζητάμε βοήθεια από συγγενείς. Είναι κουραστικό και δύσκολο. Ευτυχώς κάνουμε και λίγο χιούμορ μεταξύ μας για να μην τρελαθούμε. Δεν έχω μάθει όμως να ζω ζητώντας συνέχεια βοήθεια.

Φοράς έναν σταυρό για κρεμαστό. Πιστεύεις;

Ναι, φυσικά πιστεύω. Δεν είμαι αγία, αλλά επειδή έπαιξα κάποιο ρόλο, πιστεύω ότι ίσως ήταν θέληση Θεού να γίνουν όλα αυτά.

Μαρία σε ευχαριστώ πάρα πολύ και σου εύχομαι να πάνε όλα καλά.

Κι εγώ ευχαριστώ. Θα πάνε καλά. Γιατί να μην πάνε; 

Διαβάστε επίσης το ρεπορτάζ: «Οδοιπορικό στη Μάλτα: Η δολοφονία της Δάφνης στη Mafialand»