της Alona Savchuk
Δημοσιεύτηκε στο Opendemocracy και μεταφράζεται με την άδεια του Μέσου.
Η έφοδος ξεκίνησε στις 4 το πρωί, με ομάδες της Ρωσικής Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας (FSB), του υπουργείου εσωτερικών και της ρωσικής Πολιτοφυλακής, να εισβάλλουν σε 27 κατοικίες στα τατάρικα χωριά Στρογκανόφκα, Καμένκα και Αϊκαβάν κοντά στη Συμφερόπολη, όπως επίσης και στην περιοχή του Μπελγκορόντ.
Σύμφωνα με συνηγόρους και μάρτυρες, στις έρευνες που πραγματοποιήθηκαν παρατηρήθηκαν αναρίθμητες παραβιάσεις πρωτοκόλλου. Μονάδες καταστολής περικύκλωσαν κατοικίες Τατάρων, αφαίρεσαν τα κινητά τηλέφωνα από τους ιδιοκτήτες τους και τους απαγόρευσαν οποιαδήποτε επικοινωνία είτε με τους δικηγόρους τους είτε με τις οικογένειές τους. Η συμπεριφορά των ρωσικών δυνάμεων ήταν συχνά ανάρμοστη, έβριζαν και τρομοκρατούσαν γυναίκες και παιδιά. Η επιχείρησή τους δεν ήταν σύννομη, καθώς δεν διέθεταν ένταλμα έρευνας ούτε συνέταξαν έκθεση ευρημάτων μετά.
«Έφτασα στο σημείο των ερευνών και τους ενημέρωσα ότι αντιπροσωπεύω τον Έντεμ Γιαγιατσίκοφ», αναφέρει ο δικηγόρος Έντεμ Σεμεντλιάγιεφ. «Τους έδειξα την άδειά μου. Μου ζήτησαν να περιμένω μέχρι να αποφασίσει ο επικεφαλής της έρευνας. Δύο ώρες αργότερα, κανείς δεν με είχε αναζητήσει. Η συνήθης δικαιολογία από πλευρας FSB είναι ότι η έρευνα βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη και ότι ο δικηγόρος έφθασε αργοπορημένα. Αλλά με βάση αυτό το σκεπτικό, οι οικογένειες θα έπρεπε να κοιμούνται δίπλα στον δικηγόρο τους σε περίπτωση ξαφνικής έρευνας.
Σε αρκετές κατοικίες, οι αστυνομικές δυνάμεις έσπασαν πόρτες, ενώ απαγόρευσαν στους ενοίκους να παρευρεθούν στις έρευνες που έγιναν σε άλλα δωμάτια των κατοικιών τους – σε αυτά τα δωμάτια βρέθηκαν απαγορευμένα βιβλία. Εκτός από βιβλία και φυλλάδια, δεν βρέθηκε τίποτα παράνομο σε κανένα από τα σπίτια που ερευνήθηκαν. Το γραφείο τύπου του FSB έβγαλε μια ανακοίνωση αργότερα, σύμφωνα με την οποία ένας «σημαντικός αριθμός υλικού προπαγάνδας, συσκευών επικοινωνίας και υπολογιστών» κατασχέθηκε. Σύμφωνα με το FSB, αυτά τα αντικείμενα είχαν «χρησιμοποιηθεί για την τέλεση τρομοκρατικών ενεργειών».
Έχοντας πληροφορηθεί για την επιχείρηση από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, συγγενείς, γείτονες και ακτιβιστές, πολλοί από τους οποίους από άλλα τατάρικα χωριά και πόλεις, συγκεντρώθηκαν και πλησίασαν τον αστυνομικό κλοιό. Στο χωριό Στρογκανόφκα, οι δυνάμεις ασφαλείας διέταξαν το πλήθος να διαλυθεί, απειλώντας τους με διώξεις για συμμετοχή σε δημόσια συγκέντρωση χωρίς άδεια από τις αρχές. Στο χωριό Καμένκα, δύο κάτοικοι – o Εσκεντέρ Μαμούτοφ και ο Εμίλ Ζιγιαντίνοφ – κρατούνται δια της βίας για την κινηματογράφηση της επιχείρησης με κινητά τηλέφωνα. Μέσα στο ίδιο βράδυ, οι δύο άντρες καταδικάστηκαν σε πέντε μέρες διοικητικής κράτησης για «μικροταραχές» και 500 ρούβλια πρόστιμο για απείθεια κατά της αρχής.
«Με συνέλαβαν και με χτύπησαν» δήλωσε ο Εμιλ Ζιγιαντινόφ. «Θυμάμαι ότι ένας ειδικός φρουρός είπε σε έναν άλλο να σταματήσει, γιατί κάποιος τραβούσε βίντεο. Όταν με έβαλαν στο αυτοκίνητο, με έβρισαν και μου μίλησαν άσχημα. Στο τμήμα, μου έβγαλαν τις χειροπέδες και η συμπεριφορά τους ήταν φυσιολογική».
Μέχρι το μεσημέρι της 27ης Μαρτίου, οι ρωσικές αρχές προσήγαγαν 20 ανθρώπους και τους μετέφεραν στα κεντρικά του FSB στη Κριμαία, ως ύποπτους για συμμετοχή στη Χιζμπ Ουτ-Ταχριρ, μια ισλαμική πολιτική οργάνωση. Στη Ρωσία, η Χιζμπ Ουτ-Ταχριρ συμπεριλαμβάνεται στη λίστα των τρομοκρατικών οργανώσεων. Αντιθέτως στην Ουκρανία, η δράση της ομάδας είναι νόμιμη. Τέσσερις ακόμα Τάταροι – ο Ρεμζί Μπεκιρόφ, ο Οζμάν Αριφμεμέτοφ και ο Βλάντλεν Αμπντουλκαντίροφ απο τη Στρογκανόφκα, και ο Έντεμ Γιαγιατσίκοφ – δεν συνελήφθησαν σε αυτή την επιχείρηση, καθώς δεν βρίσκονταν στο σπίτι τους όταν πραγματοποιήθηκαν οι έρευνες.
Κατά τη διάρκεια των ερευνών για τον εντοπισμό των τεσσάρων υπόπτων, οι δυνάμεις ασφαλείας απέκλεισαν την Στρογκανόφκα και έστησαν σημεία ελέγχου έξω από το χωριό. Νωρίτερα, οι αρχές είχαν επισκεφθεί όλα τα σπίτια στην περιοχή και, σύμφωνα με μαρτυρίες, εισέβαλαν σε πολλά από αυτά όταν οι ιδιοκτήτες έλειπαν. Το πρωί της 28ης Μαρτίου, τρεις από τους τέσσερις υπόπτους – Μπεκίροφ, Αριφμεμέτοφ και Αμπντουλκαντίροφ – κρατήθηκαν στην Ρωσική πόλη Ρόστοφ-ον-Ντον. Ο Έντεμ Γιαγιατσίκοφ αγνοείται. Η σύζυγος του, Σουζάνα, κατήγγειλε ότι ο σύζυγος της απήχθη. Ο δικηγόρος του, Έντεμ Σεμεντλιάγιεφ, εκτιμά πως ο Γιαγιατσίκοφ κρατείται από τις αρχές του FSB, εκφράζοντας παράλληλα ανησυχίες για τη ζωή και την υγεία του πελάτη του.
«Εσωτερικοί Εχθροί»
Πέντα χρόνια μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, ουκρανικοί, ρωσικοί αλλά και διεθνείς οργανισμοί ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν καταφερθεί εναντίον των σφοδρών διώξεων πολιτικών και θρησκευτικών αντιφρονούντων. Τόσο φιλοουκρανικοί όσο και αντικαθεστωτικοί ακτιβιστές διώκονται κυρίως βάσει του αντιτρομοκρατικού νόμου (extremism legislation). Αυτές οι υποθέσεις περιλαμβάνουν τη δημοσιογράφο του Radio Free Europe/Radio Liberty Μυκόλα Σεμένα, τον αναπληρωτή πρόεδρο των Τατάρων της Κριμαίας Μέτζλις Ιλμöi Ουμέροφ και τους Σουδάκους ακτιβιστές κατά της διαφθοράς Ντμίτρι Ντζικάλοφ και τον Όλεγκ Σεμύνοφ. Την ίδια στιγμή, εκπρόσωποι πολιτικών και θρησκευτικών ομάδων κατηγορούνται και φυλακίζονται για τρομοκρατία.
Η υπόθεση της οργάνωσης Χιζμπ Ουτ-Ταχριρ στην Κριμαία είναι η μεγαλύτερη όσον αφορά τον αριθμό των ανθρώπων που κατηγορήθηκαν και καταδικάστηκαν στην περιοχή. Τον Δεκέμβριο του 2018, ένα ρωσικό στρατιωτικό δικαστήριο στο Ρόστοφ-ον-Ντον καταδίκασε οκτώ μουσουλμάνους πολίτες της Κριμαίας από τη Σεβαστούπολη και το Μπακχισαράϊ σε ποινές από πέντε έως δεκαεπτά ετών.
Ακόμη πέντε ομάδες – 23 συνολικά άτομα – βρίσκονται είτε σε διαδικασία προδικαστικής έρευνας είτε σε δίκη, με την Ουκρανία να θεωρεί όλους τους κατηγορουμένους πολιτικούς κρατούμενους. Αυτοί οι άνδρες έχουν περάσει τον περισσότερο χρόνο τους σε άθλιες συνθήκες, προφυλακισμένοι στο κέντρο κράτησης στη Συμφερόπολη. Η υγεία των κατηγορουμένων έχει επίσης επιδεινωθεί δραματικά. H ζωή κάποιων από αυτών, όπως ο Αρσέν Ντζεππάροφ και ο Ουζεϊρ Αμπντουλαγιέφ βρίσκεται σε θανάσιμο κίνδυνο εξαιτίας της απουσίας ιατρικής παρακολούθησης. Μαζί με τους 24 νέους υπόπτους, ο αριθμός των κατηγορουμένων έχει φτάσει τους 55 στις υποθέσεις που συνδέονται με την οργάνωση. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία οι άνθρωποι αυτοί είναι αυστηρά θρησκευόμενοι Τάταροι της Κριμαίας.
Πριν την προσάρτηση, η Χιζμπ Ουτ-Ταχριρ δεν απασχολούσε τις αρχές της Κριμαίας, παρ’ όλο που οι υποστηρικτές της διοργάνωναν συχνά συνέδρια και πορείες διαμαρτυρίας. Οι ρωσικές αρχές δικαιολογούν τις έρευνες τους στον διακηρυγμένο στόχο του κινήματος (διάδοση της ισλαμικής ιδεολογίας σε όλο την υφήλιο), παρ’ όλα αυτά επιλέγουν να αγνοούν τις μεθόδους τους, οι οποίες είναι ειρηνικές. Ριζοσπαστικές ισλαμικές ομάδες έχουν κατηγορήσει στο παρελθόν τους υποστηρικτές της Χιζμπ Ουτ-Ταχριρ διότι «αποκλίνουν από το τζιχάντ».
H Διεθνής Αμνηστία, το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το παρατηρητήριο ανθρωπίνων δικαιωμάτων Μεμόριαλ, η επιτροπή Αγωγής του Πολίτη και ο οργανισμός Σόβα, συστηματικά δηλώνουν ότι τα παραπτώματα με τα οποία βαρύνονται οι κατηγορούμενοι, και οι ποινές που έχουν καταδικαστεί, βάσει του ρωσικου Ποινικού Κώδικα, είναι δυσανάλογες. ‘Εχουν ανακηρύξει τους κατηγορούμενους πολιτικούς κρατούμενους και ζητούν την άμεση απελευθέρωση τους.
«Αυτές είναι οι λεγόμενες μαζικές διώξεις, όπου το FSB έχει σημαντικά αποτελέσματα (δεκάδες καταδίκες) έχοντας καταβάλλει ελάχιστη προσπάθεια, διενεργώντας μαζικές διώξεις χωρίς να έχει τελεστεί κάποιο αδίκημα», σημειώνει το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Μεμόριαλ. Σύμφωνα με το Μεμόριαλ, 251 άνθρωποι στη Ρωσία έχουν φυλακιστεί σε ανάλογες υποθέσεις, με την λίστα των υπόπτων να διευρύνεται συνεχώς.
«Η οργάνωση Χιζμπ Ουτ-Ταχριρ δεν έχει καταδικαστεί για καμία τρομοκρατική πράξη» αναφέρει χαρακτηριστικά η Σβετλάνα Γκανουσκίνα, πρόεδρος της επιτροπής Πολιτικής Αγωγής. «Εκτιμώ πως το να μετατρέπουμε τους ακτιβιστές του κόμματος σε μάρτυρες, θα οδηγήσει μόνο στην προσέλκυση νέων μελών. Δεν αιτιολογείται καταδίκη “για σχέδια κατάλυσης της συνταγματικής τάξης”, όπως δεν δικαιολογείται καταδίκη εναντίον κομμουνιστών για τις ιδέες θεμελίωσης ενός κόσμου στα πρότυπα του κομμουνισμού».
Εκ των πραγμάτων, τα μέλη της Χιζμπ Ουτ-Ταχριρ διώκονται για τα φρονήματά τους. Η έρευνα δεν χρειάζεται να αποδείξει ότι οι κατηγορούμενοι ετοίμαζαν ή σκέφτονταν να πραγματοποιήσουν τρομοκρατικές ενέργειες. Η κατηγορία για υποστήριξη της ιδεολογίας της Χιζμπ Ουτ-Ταχριρ είναι αρκετή για τις ρωσικές αρχές.
Αλλά το FSB στη Κριμαία συχνά δυσκολεύεται να παρουσιάσει αποδεικτικά στοιχεία εναντίον των κατηγορουμένων. Σύμφωνα με την υπεράσπιση, τα διαθέσιμα στοιχεία τους αποτελούνται από την αστυνομική ψυχογλοσσολογία και θρησκευτικές αναλύσεις. Οι αναλύσεις αυτές παρέχονται από «φιλικούς», προς τις ρωσικές αρχές, ειδικούς, που εξετάζουν μυστικά βίντεο παρακολούθησης, στα οποία οι κατηγορούμενοι συζητούν πολιτικά και θρησκευτικά θέματα από τη σκοπιά του Ισλάμ. Τα αποδεικτικά στοιχεία αποτελούνται ακόμα από καταθέσεις αρκετών μυστικών μαρτύρων, οι οποίοι έχουν χαρακτηριστεί, από τους κατηγορούμενους, ως άτομα που βάλλουν εναντίον τους ή άτομα που έχουν εκφοβιστεί από τις δυνάμεις ασφαλείας. Τα στοιχεία περιλαμβάνουν επίσης ισλαμική λογοτεχνία και σημειώσεις που κατασχέθηκαν κατά τη διάρκεια των κατ’ οίκον ερευνών. Τα περισσότερα από αυτά δεν βρίσκονται εκτός νόμου και δεν αποδεικνύουν τίποτα άλλο παρά την πίστη των κατόχων τους.
«Η έρευνα ισχυρίζεται ότι στόχος της Χιζμπ Ουτ-Ταχριρ είναι η εγκαθίδρυση ενός παγκόσμιου Χαλιφάτου μέσω της στρατολόγησης υποστηρικτών», αναφέρει ο Αλεξέι Λαντίν, εκπρόσωπος του συνηγόρου υπεράσπισης ανθρωπίνων δικαιωμάτων Εμιρ-Ουσεϊν Κουκού, από τη Γιάλτα της Κριμαίας. «Σύμφωνα με την έρευνα, στις περιοχές όπου πάνω από το μισό του πληθυσμού είναι υποστηρικτές [της Χιζμπ Ουτ-Ταχριρ], προχωρούν στο δεύτερο στάδιο της αποστολής τους: κατάληψη της εξουσίας με ειρηνικά ή βίαια μεσα. Έξι άτομα – κατηγορούμενοι στην υπόθεση για τη δράση της Χιζμπ Ουτ-Ταχριρ στην Γιάλτα – βρίσκονταν υπό παρακολούθηση από τις αρχές για μισό χρόνο και, σύμφωνα με την έρευνα, στρατολόγησαν τρία άτομα.
«Πρόχειροι υπολογισμοί εκτιμούν τον πληθυσμό της Κριμαίας στα δύο εκατομμύρια. Για να ανατρέψουν τις υπάρχουσες αρχές, θα χρειαζόταν να στρατολογήσουν ένα εκατομμύριο άτομα. Πόσο καιρό θα έπαιρνε και στις τέσσερις αυτές ομάδες των κατηγορουμένων να στρατολογήσουν έναν τέτοιο αριθμό ανθρώπων στη χερσόνησο; Αλλά ό,τι στοιχεία και να μαγειρέψουν οι αρχές ασφαλείας, τα δικαστήρια δέχονται τα συμπεράσματά τους ως νόμιμα και αιτιολογημένα».
Το Στρατιωτικό Δικαστήριο Βορείου Καυκάσου στο Ρόστοφ-ον-Ντον – το μόνο δικαστήριο που εξετάζει υποθέσεις τρομοκρατίας στην Κριμαία – έχει κρατήσει επιφυλακτική στάση στα στοιχεία που προσκομίσθηκαν από τον FSB. Στην υπόθεση της Χιζμπ Ουτ-Ταχριρ στη Σεβαστoύπολη, οι δικαστές καταδίκασαν αρχικά τέσσερις κατηγορούμενους με τις μικρότερες προβλεπόμενες ποινές και διέταξαν τις αρχές να συνεχίσουν τις έρευνες για τους άλλους δύο κατηγορουμένους. Σύμφωνα με τον δικηγόρο Έντεμ Σεμεντλάγιεφ, το δικαστήριο «δεν γνωρίζει πως να μετατρέψει αυτά τα στοιχεία σε καταδικαστικές αποφάσεις».
«Είναι εμφανές ότι [οι δικαστές] εξέτασαν αυτό το βουνό παραποιημένων στοιχείων και αποφάσισαν να μην λερώσουν και τα δικά τους χέρια», σχολίασε ένα έτερος συνήγορος στην υπόθεση της Γιάλτας.
Μεταφράστηκε συλλογικά από την πλατφόρμα των 1101.