του Κωνσταντίνου Πουλή

Η περίπτωση μιας αρθρογράφου που περιγράφει σε κατάσταση λυρικού οίστρου το χαμόγελο ενός πρωθυπουργού προκαλεί δυστυχώς θυμηδία. Κι όμως είναι πολύ φυσιολογικό να εξυμνεί κανείς τις χάρες ενός άρχοντα. Η Κέλλυ Σταμούλη έγραψε ένα άρθρο στην Εφημερίδα των Συντακτών που θα ήταν πιο δίκαιο να ονομαστεί ένα πεζό ποίημα για τον Αλέξη Τσίπρα. Kι εγώ όπως πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις σκέφτομαι ότι αδίκως την κατηγορούν όσοι την κατηγορούν, διότι ο θαυμασμός της κοινωνίας μας για την εξουσία είναι απόλυτος. Kαι αφού ο θαυμασμός για τον μονάρχη είναι απόλυτος, δεν υπάρχει τίποτε πιο φυσιολογικό και αναμενόμενο από το να γράφει κανείς ύμνους για να τον τιμήσει. Καλύτερη θα έλεγα ότι είναι η αγγλική παράδοση του βασιλικού ποιητή (poet laureate) ο οποίος μεταξύ άλλων γράφει και ποίημα για τα γενέθλια του βασιλιά.

Στην αρχή νόμιζε κανείς διαβάζοντας το κείμενο στην Εφημερίδα των Συντακτών πως πρόκειται για παρωδία. Ότι ο σκοπός είναι να γελάσουμε. Πράγματι, το εγκώμιο συγγενεύει με την παρωδία κατ’ αυτήν την έννοια.

Εγώ δεν έχει τύχει να συναναστραφώ πανίσχυρους ανθρώπους, μόνο πού και πού κάτι μικροδιασημότητες. Θέλω να πω, δεν ήταν και ο Bono. Διασημότητες περιορισμένης εμβέλειας. Δεν θα ξεχάσω ποτέ λοιπόν έναν καθηγητή πανεπιστημίου που μιλούσε σε μία μεγάλη κυρία του θεάτρου μας στην πρόβα, η οποία είχε χτυπήσει το ποδάρι της, και της είπε πώς εκείνος έμεινε ξάγρυπνος όλη τη νύχτα από αυτή τη σκέψη.

Λέμε για τους καλλιτέχνες που κολάκευαν τον Στάλιν. Ταυτοχρόνως σκεφτόμαστε όλους αυτούς τους καλλιτέχνες που δεινοπάθησαν γιατί δεν το έκαναν. Ο Στάλιν εδώ που τα λέμε (γιατί η σύγκριση Τσίπρα-Στάλιν είναι κοινός τόπος) ήταν πολύ ωραίος στον ρόλο του αποδέκτη της κολακείας. Τον φαντάζομαι ως πρώην πολλά υποσχόμενο νεαρό ποιητή και ικανό τενόρο, να στέλνει ποιητές στην κόλαση. Τα απήγγελλε, λένε, τα ποιήματα του σε ένοπλους συντρόφους του. Ωραία, καθαρά παραδείγματα ισχύος και λυρισμού, χωρίς φτιασιδώματα. Ο Μαντελστάμ έγραψε ένα σατιρικό ποίημα εναντίον τού Στάλιν και είπε την υπέροχη φράση πως στη Ρωσία εκτιμούν πολύ την ποίηση: Σε σκοτώνουν για τα ποιήματά σου. Αλλά σκέφτομαι ότι τότε παιζόταν και η ζωή τους κορώνα-γράμματα ανάλογα με τα κέφια του Στάλιν. Σήμερα;

Εδώ δεν έχουμε επίσης να κάνουμε με έναν ισχυρό δημιουργό που πρέπει να εξευτελίσει την πένα του. Είναι απλώς και μόνο ένα αρθράκι στην εφημερίδα. Όμως πόσο γλυκιά και πόσο πλατιά είναι η χάρη ενός κειμένου, ενός οποιουδήποτε κειμένου, όταν γλείφει έναν εν ενεργεία πρωθυπουργό. Μπορεί να απουσιάζει και ο φόβος και το ταλέντο, αλλά έχουμε το αρχέτυπο του κόλακα της εξουσίας.

Εγώ εκτίμησα την ειλικρίνεια της χειρονομίας. Δεν εννοώ αν της άρεσε όντως το χαμόγελο του Αλέξη Τσίπρα. Αυτό δεν μπορώ να το ξέρω. Αν ρωτάτε την άποψή μου, θεωρώ ότι ο πρωθυπουργός έχει πεταχτούς κυνόδοντες και αυτό κάνει το χαμόγελό του κάπως τρομακτικό, ιδίως αν το συνδυάσεις με αυτά τα φιλήδονα, σαρκώδη χείλη. Η ειλικρίνεια αφορά την ίδια τη χειρονομία. Τι ωραίο να βλέπεις έναν άνθρωπο επιτέλους να κολακεύει χωρίς να προσποιείται ότι κάνει κάτι άλλο! Δεν του λέει «τι σπουδαία η πολιτική σου», «τι μεγάλη η συνεισφορά σου στους αγώνες της αριστεράς, στους αγώνες υπέρ της δικαιοσύνης, της ισότητας, των μειονοτήτων» κοκ. Του λέει ότι έχει το πιο όμορφο χαμόγελο της γης. Λες στον πρωθυπουργό ότι τον βλέπεις και πεταρίζει η καρδούλα σου, από ένα μείγμα δέους και αισθησιασμού, που όμοιό του δεν ένιωσες ποτέ. Κανείς δεν ακούει αυτό που λες και κανείς δεν πιστεύει ότι ένιωσες κάποιον αισθησιασμό με το ερωτικό χαμόγελο του Αλέξη Τσίπρα. Όλοι καταλαβαίνουμε αυτό ακριβώς που πρέπει να καταλάβουμε: Ότι είναι δουλειά ενός τύπου ανθρώπου που αναρριχάται κολακεύοντας, κι αν δεν είναι ο σκοπός η αναρρίχηση δεν μπορώ να διανοηθώ τι θα εξυπηρετούσε η δημόσια κολακεία ενός εν ενεργεία πρωθυπουργού. Πιστεύω ότι ο στόχος είναι η επιθυμία της αναρρίχησης και όχι η αγάπη, διότι παίρνω τοις μετρητοίς το απόφθεγμα του Μπαλζάκ πως μόνο οι γέροι έχουν καιρό για να αγαπήσουν, διότι οι νέοι τραβούν κουπί στις γαλέρες της φιλοδοξίας.

Ας ακολουθήσουμε λοιπόν και εμείς αυτό το παράδειγμα και ας απελευθερωθούμε όλοι από τις ενοχές και την ευπρέπεια που υποχρεώνει τόσους πολιτικούς καριέρας να προσποιούνται ότι τους αρέσει η πολιτική που ασκείται. Αριστεροί άνθρωποι, που κάθονται και λένε χωρίς ντροπή ότι ευτυχώς είναι αυτοί στα πράγματα και κάνουν καλό στη χώρα και σώζουν τον τόπο.

Θα έλεγε κανείς πως η κολακεία συνιστά μια μορφή υποκρισίας, διότι δηλώνει θαυμασμό για κάποιον που μπορεί να μας προκαλεί και απέχθεια. Κι όμως. Το κείμενο για το χαμόγελο του Αλέξη Τσίπρα θέτει τον πήχη της ειλικρίνειας πολύ ψηλά. Ας ερωτευτούμε όλοι όποιον έχει εξουσία στα χέρια του και ας ξεκινήσουμε να κολακεύουμε επιτέλους δημόσια τους ισχυρούς. Ο κόσμος είναι άδικος και άνισος, οπότε αν κανείς έτυχε από μία κακή ζαριά της ζωής να μη γίνει βασιλιάς, μπορεί τουλάχιστον να γίνει κόλακας ή γελωτοποιός του βασιλιά. Να γράφει ύμνους για τον βασιλιά ή να δημοσιεύει ύμνους για τον βασιλιά. Να ξυπνάει κάθε μία ώρα με το χτύπημα του ρολογιού, στη σωφρονιστική αποικία, και να χαιρετάει έξω από την πόρτα του λοχαγού. Είναι κι αυτή μια ζωή, και ποιος ξέρει, μπορεί και να είναι πιο ευχάριστη από τη δική μου.