Ποιος είναι ο «ευρύτερος ρόλος» του Βενιζέλου;

γράφει ο Μηνάς Κωνσταντίνου

Το διαζύγιο Βενιζέλου – ΚΙΝΑΛ μπορεί να ήρθε σε έναν θεωρητικά «παγωμένο» χρόνο, όμως οι υπολογισμοί του κόμματος της Φώφης Γεννηματά, αλλά και του ΣΥΡΙΖΑ και της Νέας Δημοκρατίας, δεν αντιμετωπίζουν την εξέλιξη αυτή ως τέτοια. Άλλωστε, παραπάνω από ένα σενάρια της επόμενης ημέρας των εκλογών θα έφερναν τις δύο πλευρές σε αυτό το σημείο, συνεπώς, το Σάββατο είχαμε ένα πρόωρο επεισόδιο από τη… σειρά που θα παιζόταν μετεκλογικά.

Το βενιζελικό μέρος του ΠΑΣΟΚ κοιτούσε έτσι κι αλλιώς προς την έξοδο από το ΚΙΝΑΛ, ενώ το υπόλοιπο κόμμα της Φ. Γεννηματά πάσχιζε από καιρό να αποβενιζελοποιηθεί. Ο τρόπος με τον οποίο μεταχειρίστηκαν ο ένας τον άλλον κατά το διαζύγιο, επιτρέπει σε έναν προσεκτικό παρατηρητή να υποθέσει πως το ίδιο το διαζύγιο και η δημοσιοποίησή του επιχειρείται να αποτελέσει εργαλείο και για τους δύο τους.

«Η κυρία Φώφη Γεννηματά ζήτησε να συναντηθούμε σήμερα. Στη συνάντηση μας μου είπε πως θεωρεί ότι έχουμε διαφορές ως προς τη γραμμή του ΚΙΝΑΛ, ότι είχε υποθέσει  πως επιθυμώ να διαδραματίζω ένα ευρύτερο ρόλο και ότι σε κάθε περίπτωση έχει δεσμευτεί να τοποθετήσει στη θέση του επικεφαλής του ψηφοδελτίου επικρατείας του ΚΙΝΑΛ άλλο πρόσωπο. […] Εξέφρασα τη βεβαιότητα μου ότι αντιλαμβάνεται πλήρως τις πολιτικές συνέπειες της επιλογής της. Δεν της ευχήθηκα καλή επιτυχία σε ένα σχέδιο που καθιστά το ΚΙΝΑΛ ουρά του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά την ευχαρίστησα γιατί θα έχω πλέον τη δυνατότητα, χωρίς κομματικές δεσμεύσεις, να υπερασπιστώ δυναμικά τις θέσεις μου για το μέλλον της Πατρίδας». (Η «ανακοίνωση» της απόφασης της Φ. Γεννηματά, μέσα από ανάρτηση του Β. Βενιζέλου)

Ένα από τα πράγματα που έσπευσε να κάνει ο πρώην πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ στην αποχαιρετιστήρια ανάρτησή του, ήταν να «πιστώσει» στη Φ. Γεννηματά μετριοπαθή στροφή και φιλοσυριζαϊκή στάση, την ώρα που η αντιπολίτευση του ΚΙΝΑΛ σε όλη τη διάρκεια της διακυβέρνησης Τσίπρα είναι φίλα προσκείμενη στη Νέα Δημοκρατία του Μητσοτάκη. Οι «διαφορές ως προς τη γραμμή του ΚΙΝΑΛ» με έναν απερχόμενο Β. Βενιζέλο, λειτουργούν άμεσα επικοινωνιακά ως «γραμμή» αντίθετη με τη δική του. Και ως αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Σαμαρά και εμπνευστής της «στρατηγικής ήττας» του ΣΥΡΙΖΑ, είναι προφανές, πως ο Β. Βενιζέλος περισσότερο δωρίζει παρά κατηγορεί το ΚΙΝΑΛ για μια στάση που του ανοίγει τον δρόμο της προσέγγισης με τον ΣΥΡΙΖΑ.

Στη συνέχεια, ήταν η σειρά του ΚΙΝΑΛ και της Φ. Γεννηματά, μέσω πασοκικών πηγών, να προσφέρουν το αντίδωρο στον Β. Βενιζέλο, χαρίζοντάς του μία διαφυγή χωρίς βαριές πολιτικές σκοπιμότητες. «Η θέση του Ευάγγελου Βενιζέλου ήταν “πρώτη θέση στο ψηφοδέλτιο επικρατείας ή τίποτα”» θα μεταφέρουν, αφήνοντας εκτός κάδρου την καταφανέστατη προσέγγιση του πρώην προέδρου του ΠΑΣΟΚ με τη Νέα Δημοκρατία, όπως και τις υπερφίαλες κορώνες του για τον «υψίστης σημασίας» ρόλο που ο ίδιος έχει αποδώσει στον εαυτό του και διεκδικεί να εξασφαλίσει στο άμεσο μέλλον. Πρόεδρος της Δημοκρατίας, πρωθυπουργός, Επίτροπος της Κομισιόν… Θέσεις υπάρχουν.

«Η υποχρέωσή μου όμως είναι να επισημαίνω αυτά που πρέπει να γίνουν στρατηγικά, να κτυπώ το κουδουνάκι του κινδύνου και, βεβαίως, να αγωνίζομαι για την ανάδειξη του χώρου μας, του προοδευτικού δημοκρατικού χώρου, της σοσιαλδημοκρατίας της κεντροαριστεράς, του προοδευτικού κέντρου, για να δείξω ότι χωρίς αυτόν το χώρο δεν μπορεί να υπάρξει μέλλον για τον τόπο, δεν μπορεί να υπάρξει εθνικό σχέδιο ανασυγκρότησης, δεν μπορεί να υπάρξει πραγματική ανάκαμψη» θα δηλώσει ο Β. Βενιζέλος στο ΣΚΑΪ στα τέλη του περασμένου Ιανουαρίου. Η μετά δύο εβδομάδων «διάψευση» των σεναρίων για πρόταση της Νέας Δημοκρατίας στον Β. Βενιζέλο για επόμενος Πρόεδρος της Δημοκρατίας από τη Μ. Σπυράκη, ούτε από τον ίδιο, ούτε από τον μέσο πολίτη θα μπορούσε να λειτουργήσει ως αξιόπιστη διάψευση.

Είναι προφανές πως ο Β. Βενιζέλος αποτελούσε από καιρό έναν ραδιενεργό αρχηγικό πόλο εντός του κόμματος της Φ. Γεννηματά, σε μία κατάσταση που δεν εξυπηρετούσε σε πλήρη μορφή το σχέδιο κανενός από τους δυο τους. Ούτε η δεύτερη είχε τη δυνατότητα να οδηγήσει τις εξελίξεις στο ίδιο της το κόμμα, ούτε ο πρώτος είχε την ελευθερία κινήσεων πλήρους χάραξης της πολιτικής ενός κόμματος που δεν ήταν «δικό του», εξου και το τελευταίο διάστημα επιχειρούσε με κάθε ευκαιρία να αναδείξει τον δικό του «ευρύτερο», υπερβατικό ρόλο. Ξεφυλλίζοντας μόνον τις σελίδες της σύγχρονης ιστορίας της χώρας, ο ρόλος αυτός του Β. Βενιζέλου συντίθεται ψηφίδα – ψηφίδα.

Εγώ ο ίδιος και ο εαυτός μου

Πρωταγωνιστής της προετοιμασίας των Ολυμπιακών Αγώνων και παθιασμένος υποστηρικτής της υπερκοστολόγησής τους, καθώς και σθεναρός υπερασπιστής του Άκη Τσοχατζόπουλου πριν τελικά το πάλαι ποτέ αρχηγικό στέλεχος του ΠΑΣΟΚ πάρει τον δρόμο για την καταδίκη χωρίς επιστροφή. Εκείνος του οποίου την υπογραφή φέρει η πρώτη συναινετική αναθεώρηση του Συντάγματος το 2001 μεταξύ ΠΑΣΟΚ και Νέας Δημοκρατίας (before it was cool) και του κατάπτυστου άρθρου περί μη ευθύνης υπουργών, που κατάφερε να κάνει την Ελλάδα πρωταθλήτρια στο πρωτάθλημα ορφανών πολιτικών σκανδάλων μέχρι και σήμερα.

Το δημοψήφισμα της 4ης Δεκεμβρίου του 2011 (που δεν έγινε)

Στις 2 Νοεμβρίου του 2011, ο Γιώργος Παπανδρέου θα στεκόταν επί πέντε και πλέον λεπτά, μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες στις Κάννες, προσπαθώντας να συνέλθει από το λιντσάρισμα που υπέστη στη Σύνοδο των G20 από τον Σαρκοζί και τους υπόλοιπους μεγάλους ηγέτες για την απόφασή του να μιλήσει για δημοψήφισμα. https://www.youtube.com/watch?v=igcjSl2-QSc Λίγες ημέρες νωρίτερα, θα μιλούσε από βήματος της Βουλής για δημοψήφισμα για την αποδοχή ή μη της δανειακής σύμβασης που θα συνόδευε την απόφαση της Συνόδου Κορυφής για κούρεμα 130 δισ. ευρώ του χρέους και χορήγηση νέου δανείου.

Πριν τις Κάννες, στην ελληνική Βουλή και μετά από μία ομιλία πλούσια σε αναφορές στη δημοκρατία, τη συμμετοχή του λαού στις αποφάσεις, την ανάγκη σωστής ενημέρωσής του και φυσικά της εξαιρετικής ευθύνης που για ακόμα μία φορά αναλαμβάνει το ΠΑΣΟΚ, ο Γιώργος Παπανδρέου θα άκουγε -όπως και όσοι παρακολούθησαν τότε τη συζήτηση της ΚΟ του ΠΑΣΟΚ από το κανάλι της Βουλής- τον Βαγγέλη Βενιζέλο να καταθέτει το δικό του δημοκρατικό δεκάρικο, υπερασπιζόμενος το δημοψήφισμα και της ανάγκης λύτρωσης για τον «σταυρό του μαρτυρίου» που κουβαλούσε ο ίδιος και οι σύντροφοί του.

«Φίλες και φίλοι, η χώρα ζει ένα δράμα. Και από το δράμα αυτό πρέπει να λυτρωθεί. Και πιστεύω πως η προσφυγή στην λαϊκή ετυμηγορία, η προσφυγή στην άμεση βούληση του ελληνικού λαού, είναι η λύτρωση από το δράμα που βιώνει η χώρα. Και εμείς μαζί με τη χώρα. Και εμείς που σηκώσαμε αυτόν τον σταυρό του μαρτυρίου με τα όσα αναγκαστήκαμε να ψηφίσουμε για να σώσουμε τη χώρα και τον λαό από την καταστροφή, και την επιστροφή στη δεκαετία του '50. Εμείς είμαστε αυτοί που μπορούμε να θεσμοθετήσουμε αυτήν τη νέα ευκαιρία. Να δώσουμε την ευκαιρία στον ελληνικό λαό να ξαναβγεί υπερήφανος στην Ευρώπη και να ανακτήσει τη θέση που έχει χάσει» θα δηλώσει στην ομιλία του στην ΚΟ του ΠΑΣΟΚ ο Βαγγέλης Βενιζέλος (31/10/2011).

Αν, δε, διαβάσει κανείς την αποδελτίωση (γιατί το βίντεο αγνοείται) της συνέντευξης που παραχώρησε στον ΑΝΤ1, που υπερασπιζόμενος το δημοψήφισμα, περιγράφει πως στη χώρα «υπάρχουν άνθρωποι με τεράστια επιρροή, με τεράστια οικονομική και επικοινωνιακή εξουσία, με μεγάλες επιχειρήσεις, με δυνατότητα να επηρεάζουν την γνώμη του ελληνικού λαού, που φοροδιαφεύγουν, παραοικονομούν, δεν τηρούν τους νόμους του κράτους. Είναι συστηματικοί παραβάτες κάθε έννοιας δικαίου», θα θεωρήσει τον Αλέξη Τσίπρα του 2014 μετριοπαθή σοσιαλδημοκράτη. Όλα αυτά βέβαια, πριν τελικά φροντίσει να ευθυγραμμιστεί με την επιθυμία της Νέας Δημοκρατίας και των δανειστών που αντέδρασαν έντον, απορρίπτοντας κάθε ενδεχόμενο δημοψηφίσματος και πετώντας εκτός τον Γ. Παπανδρέου. 

«Η θέση της Ελλάδας μέσα στο ευρώ είναι μια ιστορική κατάκτηση της χώρας που δεν μπορεί να τεθεί υπό αμφισβήτηση. Το κεκτημένο αυτό του ελληνικού λαού δεν μπορεί να εξαρτηθεί από την διεξαγωγή δημοψηφίσματος» θα δηλώσει παρόλα αυτά ο Β. Βενιζέλος με την επιστροφή από τις Κάννες, πουρνό-πουρνό και πυροδοτώντας τις εξελίξεις για την αποπομπή Παπανδρέου εντός του ΠΑΣΟΚ. Η πρώτη συνεργασία ΠΑΣΟΚ – Νέας Δημοκρατίας με εξαπτέρυγο το ΛΑΟΣ στην κυβέρνηση Παπαδήμου ήταν γεγονός, εφαρμόζοντας εκείνη τελικά τα όσα εκείνος είχε συμφωνήσει με τους δανειστές.

Η μεγαλύτερη διαγραφή χρέους στην ιστορία (που δεν φαίνεται)

«Η παρέμβαση στο χρέος που έγινε το 2012 ήταν η μεγαλύτερη στη διεθνή οικονομική ιστορία. Αυτό με γκαιμπελική συστηματικότητα προσπάθησε να το διαστρέψει η αντιμνημονιακή προπαγάνδα» έγραφε στην Καθημερινή τον Ιούλιο του 2015, λίγες ημέρες μετά την υπογραφή του τρίτου μνημονίου από την πρώτη κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Μόλις προχθές, ήταν η σειρά του ΔΝΤ να χτυπηθεί από αντιμνημονιακό πυρετό, παραδεχόμενο πως το PSI ήταν λάθος, ακριβώς εξαιτίας της μη ουσιαστικής αναδιάρθρωσης του χρέους τότε.

Όπως αναφέρει η έκθεση του Εκτελεστικού Συμβουλίου του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, η καθυστέρηση της αναδιάρθρωσης του χρέους υπονόμευσε τόσο τις προοπτικές ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας όσο και την ίδια την αποτελεσματικότητα του «κουρέματος» του χρέους (PSI) που έγινε το 2012. Όπως χαρακτηριστικά σημειώνει το ΔΝΤ, η συγκεκριμένη εξέλιξη οφειλόταν στους φόβους για μια συνολική διάχυση της κρίσης στην Ευρωζώνη, κάτι που όμως τελικά δεν αποφεύχθηκε.

Οι αριθμοί είναι αποκαλυπτικοί. Την ώρα που το «Εγώ» του Β. Βενιζέλου κόμπαζε για τη «μεγαλύτερη απομείωση χρέους στην ιστορία» αξίας 197 δισ. ευρώ, η χώρα επιβαρυνόταν με νέο δάνειο ύψους 30 δισ. ευρώ από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) για την αγορά βραχυπρόθεσμων ομολόγων του EFSF, με ακόμα δεκάδες δισ. ευρώ για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών μετά τις απώλειες από το κούρεμα ομολόγων, μία μαύρη τρύπα τουλάχιστον 12 δισ. ευρώ στα ασφαλιστικά ταμείων, και αρκετά ακόμα δισ. ευρώ για την κάλυψη άλλων αναγκών των ομολόγων. Το δημόσιο χρέος που βρισκόταν το 2009 στα 298 δισ. ευρώ, τον Δεκέμβριο του 2014 παραδόθηκε στην επόμενη κυβέρνηση κοντά στα 324 δισ. ευρώ. Στο ενδιάμεσο, ο Β. Βενιζέλος διέγραψε 197 δισ. ευρώ του χρέους. Πόσιμπολ.

Σε τελική ανάλυση, το PSI του Βενιζέλου θα μπορούσε να θεωρηθεί ως η αντιύλη του περιβόητου «κόστους της διαπραγμάτευσης Βαρουφάκη». Ενώ για την περίοδο εκείνη της πρώτης διαπραγμάτευσης του ΣΥΡΙΖΑ κανένα τεκμήριο δεν μπορεί να συνθέσει με απόλυτο τρόπο κανένα από τα νούμερα των εκατοντάδων δισ. ευρώ που κατά καιρούς αραδιάζονται από αστέρες της κρίσης, για τις πληγές που προκάλεσε το PSI σε τράπεζες, ασφαλιστικά ταμεία και ομολογιούχους μπορεί κανείς να πει (και να μετρήσει) πολλά περισσότερα.

Μπλέξαν οι ουρές μας

Έχοντας πλέον τη δυνατότητα «χωρίς κομματικές δεσμεύσεις, να υπερασπιστώ δυναμικά τις θέσεις μου (!) για το μέλλον της Πατρίδας», ο Β. Βενιζέλος μπορεί να συνεχίσει τη σταθερή πορεία στο δικό του σχέδιο. Δεν χρειάζεται παρά μόλις ένα λίγο πιο κοντινό πλάνο σε αρκετά από τα check points της καριέρας του ανθρώπου που έχει παραδεχτεί πως περνώντας από το υπουργείο Άμυνας κράτησε στο σπίτι του «τα απόρρητα σχέδια άμυνας της χώρας», για να καταλάβει πως ο ευρύτερος ρόλος που επιφυλάσσει στον εαυτό του, έχει σφυρηλατηθεί με… ευρύτερες κινήσεις και εν μέσω αυτο-αποθέωσης του. 

Την επόμενη των ευρωεκλογών της περασμένης Κυριακής, ήταν ο ίδιος ο Β. Βενιζέλος που σε δηλώσεις του απέδωσε τα εύσημα στο ΚΙΝΑΛ, που «κάνει νέα προσπάθεια στις εκλογές όπου απαιτείται καθαρός λόγος, πρέπει να είμαστε οι φορείς του εθνικού σχεδίου ανασυγκρότησης επειδή είναι το μοναδικό και να σπείρουμε το μήνυμα της πολιτικής σταθερότητας, ότι είμαστε οι εγγυητές της, καθώς η προστασία της μεσαίας τάξης πρέπει να είναι το πρωταρχικό μας μέλημα».

«Εγώ ξέρετε πάρα πολύ ικανοποιημένος γιατί η προσπάθεια που έχω κάνει, η οποία είναι μία προσπάθεια που γίνεται στο όνομα της Δημοκρατίας, αποδίδει καρπούς και χαίρομαι γιατί αυτό, λίγο-πολύ, αναγνωρίζεται ή, εν πάση περιπτώσει, συζητείται» θα σπεύσει να συμπληρώσει την περασμένη Δευτέρα, πριν δοθεί η αφορμή για τη σύγκρουση από τη συγκρότηση του ψηφοδελτίου Επικρατείας του κόμματος.

«Δεν της ευχήθηκα καλή επιτυχία σε ένα σχέδιο που καθιστά το ΚΙΝΑΛ ουρά του ΣΥΡΙΖΑ» διαπίστωσε μερικά 24ωρα αργότερα για την πορεία του κόμματος, ενώ οι πηγές της Χαριλάου Τρικούπη ανταπάντησαν πως «όσοι επιλέξουν να είναι απόντες σε αυτήν την κρίσιμη μάχη διευκολύνουν απλά τον ΣΥΡΙΖΑ».

Μετά την σαββατιάτικη εξέλιξη, η Φ. Γεννηματά θα μπορεί να διαφημίζει πως έχει μεγαλύτερο έλεγχο του κόμματός της, ειδικά μετεκλογικά και ειδικότερα σε πιθανότητα ανάγκης επιλογής μεταξύ της υποστήριξης του Κ. Μητσοτάκη ή μη, την οποία θα επιδίωκε αδιαπραγμάτευτα ο παλιός αρχηγός του ΠΑΣΟΚ. Προεκλογικά θα μπορεί να πλασαριστεί ως πιο κοντινή δύναμη στον ΣΥΡΙΖΑ και τα απογοητευμένα κοινά του, και μετεκλογικά θα κρατά -θεωρητικά- πιο σφιχτά το τιμόνι σε μία ενδεχόμενη διαπραγμάτευση για συγκυβέρνηση, είτε με τον Α. Τσίπρα, είτε με τον Κ. Μητσοτάκη. Την ίδια ώρα, ο Β. Βενιζέλος θα είναι πια ελεύθερος να βρίσκεται για ένα διάστημα ανεβασμένος στο φανταστικό υπερυψωμένο βάθρο στον οποίο προβάρει τις ομιλίες του, να απευθύνει στον λαό τα διδάγματά του επί της δημοκρατίας και να δείχνει καθαρά το μεσσιανικό μονοπάτι του Κυριάκου Μητσοτάκη, μέχρι να γίνει ο πρώτος μέγας ευεργέτης του έθνους που θα αναγνωριστεί πριν τον θάνατό του. 

Από Δευτέρα, το ΚΙΝΑΛ θα εμφανίζεται αποβενιζελοποιημένο, ο ΣΥΡΙΖΑ θα ενισχύει το κάλεσμά του για «ενιαιοποίηση» του κεντροαριστερού χώρου, η Νέα Δημοκρατία ως σημείο συνάντησης «όλων των μεγάλων προσωπικότητων» της χώρας. Παρά το πλήθος σεναρίων για την επόμενη -προεκλογική και μετεκλογική- ημέρα που πυροδοτεί το πολύκροτο διαζύγιο, υπάρχουν σημάδια που φαίνονται με γυμνό μάτι και επιβεβαιώνουν πως πρόκειται για μια κίνηση με την προοπτική του μέγιστου οφέλους και για τους δύο πρωταγωνιστές της ιστορίας.

Από τη μία, το ΚΙΝΑΛ θα μπορεί πλέον -προεκλογικά τουλάχιστον- να επιτείνει το αφήγημα του πραγματικού προοδευτικού χώρου, χωρίς το βαρίδι του Βενιζέλου, ενώ μένει να φανεί ποια τύχη περιμένει τον Ανδρέα Λοβέρδο. Από την άλλη, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Σαμαρά απελευθερώνεται και απελευθερώνει και τους τελευταίους οπαδούς του να σπεύσουν προς την επιχείρηση αυτοδυναμίας της Νέας Δημοκρατίας.

Υπάρχει και σενάριο που δεν βγάζει πουθενά, ούτε για τη Φ. Γεννηματά, ούτε για τον Β. Βενιζέλο. Αλλά ας μη το γρουσουζέψουμε…