Ας μιλήσουμε στα Φάρσι – Αλλιώς δεν γνωρίζουμε από Ιρανική εξωτερική πολιτική

Γράφει η Πωλίνα Άνιφτου*

«Από το αίμα των νέων μας θα γεννηθούν τουλίπες» έλεγε το γνωστό τραγούδι της Ισλαμικής Επανάστασης του 1979 που τραγουδούσαν χθες οι νέοι στην πόλη Ζanjan ενώ συμπατριώτες τους διαδήλωναν ενάντια στις κυρώσεις των ΗΠΑ. Μα τελικά τί συμβαίνει στο Ιράν; Όταν άρχισα να μελετώ τo Ιράν συνάντησα στο Τελ Αβίβ τον Ιρανοεβραίο καθηγητή Ιρανικών Σπουδών, τον Ντέιβιντ Μενάσρι, ήταν από τους λίγους που έζησε στο Ιράν 2 χρόνια πριν την επανάσταση, του άρεσε το Ιράν. Οι δικοί του έφυγαν πολύ νωρίς επί Σάχη αναζητώντας το σιωνιστικό όνειρο στο Ισραήλ.

-Καθηγητά, του κάνω, κουράστηκα με αυτή τη μελέτη όλο επαναστάσεις και ξεσηκωμοί το Ιράν, και αυτή η Ισλαμική επανάσταση πώς ξεκίνησε. Απορούσα!
-Όλο επαναστάσεις είναι το Ιράν, το Ισλάμ πάντα ήταν μέρος της ταυτότητας των Ιρανών όσο και αν κάποιοι το αρνούνται, μου απαντά.
-Και αυτό είναι καλό; Ήμουν νεαρή ερευνήτρια τότε.
-Και γιατί να είναι κακό; Τέτοια ηγεμονία στην περιοχή άλλοι την πετυχαίνουν με όπλα και πολέμους, και αυτοί μόνο με μια ιδέα. Απαντά και με κακίζει.

Η ιδέα! Αυτό ήταν λοιπόν η ιδέα! Ο άνθρωπος αυτός μου έδωσε το έναυσμα να μελετήσω το Ιράν όπως το βλέπει ο κάθε Ιρανός, ο Σηίτης, ο Χριστιανός, ο Εβραίος, ο Κούρδος, ο Αρμένης είναι η χώρα όπου η ιδέα γεννά την επανάσταση και αποδεικνύει πως η ιδεολογία υπάρχει στον αιώνα μας. Το τί ανακάλυψα μετά είναι πως οι Ιρανοί μπορούν να κηδεύουν και να κλαίνε το πρωί, να διαφωνούν και να τσακώνονται με το νεκρό πάνω από τον τάφο του το μεσημέρι, να θέλουν αλλαγή το βράδυ και το επόμενο πρωί να διεκδικούν το Ιράν της Περσίας και του Κορανιού και να δέρνουν τις ερήμους ώσπου να το πετύχουν!

Θυμάστε όπως τότε που εκστρατεύοντας προς την Ελλάδα δεν είχαν τρόπο να περάσουν τον Ελλήσποντο και έδερναν τη θάλασσα, τώρα δέρνουν τις ερήμους και τα βουνά και κτίζουν εξωτερική πολιτική που διεκδικούν έξοδο στη Μεσόγειο και κάνουν γεωτρήσεις στον Ινδικό ωκεανό! Και από πού και ως πού! Και όμως αυτό είναι το Ιράν είναι το σκοτάδι και ο μυστικισμός όπως παρουσίαζαν τους Πέρσες στο Χόλυγουντ, είναι αυτοί που με την ανεξήγητη πειθαρχία στο σκοπό και την επιβίωση, τους κατέκτησε ο Αλέξανδρος και τον αρρώστησαν για να κερδίσουν σε ένα χρόνο και πάλι την κυριαρχία στη γη τους.

Σήμερα επισκεπτόμενη το Ιράν και μελετώντας το για να πάρω το διδακτορικό είναι μάνα γη, μου θυμίζει τον Πελοποννησιακό Πόλεμο και κάτι από θέατρο σκιών που όπου και να είσαι θα πέσει φως! Τί γίνεται τώρα πια στο Ιράν, η εξήγηση της εξωτερικής πολιτικής έχει ως εξής:

Ήταν το 1950 όταν ο Σάχης έδιωξε από τη χώρα τους Άγγλους που διοικούσαν την μητρική της σημερινής BP (British Petroleum) την Anglo-Persian Oil Company (APOC) και οι οποίοι εκμεταλλεύονταν τα πετρέλαια και τον φυσικό πλούτο του Ιράν και υποκινούσαν τα νήματα σε υπόγειες εξεγέρσεις και συμφωνίες. Συγκεκριμένα ο τότε ηγέτης της κυβέρνησης ο Mohammad Mosaddegh προέβη στην εθνικοποίηση των μέσων της εταιρείας και ανάγκασε τους ξένους να είναι υπόλογοι στο κράτος του Ιράν και να υπάρχει έλεγχος στις τιμές του πετρελαίου. Τότε ΗΒ και ΗΠΑ άρχισαν από το 1954 οικονομικό και εμπορικό πόλεμο στο Ιράν με αποτέλεσμα τη διενέργεια πραξικοπήματος κατά του Mohammad Mosaddegh, και έκτοτε μέχρι και την Ισλαμική επανάσταση του 1979 ανεβοκατέβαζαν κυβερνήσεις με τον Σάχη αδύναμο να αντισταθεί και να πάρει θέση στα της περιοχής και δη στη διαμάχη Αράβων και Ισραήλ μέχρι που το 1973 αναγκάστηκε από τους οπαδούς του Χομεινί να στηρίξει τους Άραβες στον τρίτο Εβραιοαραβικό πόλεμο.

Το Ιράν σε όλη την ιστορία του διοικείτο από μονάρχες, μέχρι το 1925 που ο πατέρας Ρέζα έγινε ο πρώτος μονάρχης της οικογένειας Παχλαβί. Η Ισλαμική Δημοκρατία είναι η μόνη περίοδος στη ζωή του Ιράν που δεν υπάρχει μονάρχης. Η δε ταυτότητα του Ισλάμ καθιερώθηκε και επίσημα στο πρώτο σύνταγμα που προήλθε από τη Συνταγματική Επανάσταση (1906-1911), όταν ο Σάχης ορκίστηκε να διοικεί τη χώρα του Ιμάμη Χουσείν και να εφαρμόζει τους νόμους του Κορανίου. Όταν δε ο γιος και τελευταίος Σάχης Μ. Ρέζα πήγε να δυτικοποιήσει τη χώρα το 1963 με τη Λευκή Επανάσταση τότε ο Χομεινί που ήδη έφτιαξε το πρόγραμμα της Ισλαμικής Δημοκρατίας σε πύρινες ομιλίες του τον κατέκρινε. Ο Σάχης δε ήταν από τους πιο αιμοβόρους, μόνο στα επεισόδια στην πόλη Κομ για την αλλαγή του ημερολογιακού έτους το 1976 σκότωσε 125 άτομα σε ένα μεσημέρι.

Όμως τί είναι η Ισλαμική Δημοκρατία; Πολλοί ακούνε τον όρο Σαρία και πιστεύουν ότι ένας δήμιος στέκεται πάνω από το κεφάλι κάθε γυναίκας. Και όμως ο Χομεινί στα «κρυφά γραφόμενα του» το 1937 μιλούσε για τη διακυβέρνηση του Θεού, την άρνηση στην αποδοχή της δύσης, την άρνηση του ξεπουλήματος της χώρας στους ξένους και την ανάγκη ένωσης όλων των Μουσουλμάνων σε ένα μεγάλο παν-ισλαμικό κράτος που θα υπόκειται στους νόμους του Θεού. Ένα χρόνο μετά την επανάσταση του 1979, στις 22 Σεπτεμβρίου 1980 ο Σαντάμ υπό τις πιέσεις της δύσης και φοβούμενος πως και οι Σηίτες του Ιράκ θα ακολουθούσαν τον Χομεινί και κινδύνευε με επανάσταση, επιτέθηκε στο Ιράν. Ο πόλεμος κράτησε 8 χρόνια, και ένα χρόνο μετά το τέλος του πολέμου πεθαίνει το 1989 ο Χομεινί. Το αν το παν-ισλαμικό κράτος μπορούσε να δημιουργηθεί ενώνοντας Σουνίτες και Σηίτες είναι μια ερώτηση που κανείς δεν γνωρίζει, όμως η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν έκτοτε αποτελεί τη δύναμη εκείνη που προστατεύει τους Σηίτες σε όλη την περιοχή, στο Λίβανο, στη Συρία, στο Ιράκ, στην Υεμένη, στο Αφγανιστάν ακόμη και στη Σαουδική Αραβία.

Υπάρχει σήμερα η αίσθηση πως το Ιράν είναι απομονωμένο, πως είναι μια χώρα στην φτώχεια. Το Ιράν μέσα σε 40 χρόνια κυρώσεων κατάφερε να έχει τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στην περιοχή, να είναι αυτάρκες σε τρόφιμα και σε πολλά από τα φαρμακευτικά είδη, έχει δικό του πυρηνικό πρόγραμμα και δική του αμυντική βιομηχανία. Έχει εξαγωγές σε Κίνα, Ινδία, Πακιστάν κτλ που αποτελούν τεράστιες αγορές και χωρίς κόστος μεταφοράς. Σήμερα κάνει γεωτρήσεις στον Ινδικό με την Κίνα και τη Ρωσία, ενώ διατηρεί μια από τις καλύτερες εκπαιδευτικές βαθμίδες σε δημόσιο επίπεδο.

Είναι όμως το Ιράν δυνατό στην εξωτερική πολιτική; Οι Ιρανοί δεν μπόρεσαν ποτέ να ξεπεράσουν τα τραύματα του Περσικού χώρου και το γεγονός ότι ως διατεταγμένη Ισλαμική Δημοκρατία πρέπει να υποχωρήσει μπροστά στα καθεστώτα που κακοποιούν πληθυσμούς. Έτσι με την ανακήρυξη της το 1979 απέκλεισε οιανδήποτε επαφή με τις ΗΠΑ για την καταπίεση που ασκεί σε λαούς ανά τον κόσμο, με το Ισραήλ για την καταπίεση των Παλαιστινίων και τη διεκδίκηση της γης που ανήκει σε Μουσουλμάνους (Ομιλία Χαμεινί στον ΟΗΕ 1982) και με τη Νότιο Αφρική λόγω του ρατσιστικού καθεστώτος της. Σήμερα το Ιράν έχει στηρίξει τον νόμιμο πρόεδρο της Συρίας στον δεκαετή πόλεμο, έχει δημιουργήσει τόξο ασφαλείας από τον Λίβανο ως την Υεμένη και μαζί με τη Ρωσία επανιδρύουν τη δημοκρατία στο Ιράκ που από την εισβολή των ΗΠΑ και μετά από το 2003 αναφέρονται περισσότερο από ένα εκατομμύριο νεκροί, δηλαδή πιο πολλοί και από τους νεκρούς στον οκταετή πόλεμο Ιράν- Ιράκ.

Γιατί κτύπησαν τον Σολειμανί; Οι ΗΠΑ μετά την παραίτηση του Ιρακινού πρωθυπουργού γνωρίζουν ότι η επόμενη κυβέρνηση θα είναι φιλο-Ιρανική, ο πόλεμος στο Ιράκ θα τελειώσει και θα αναγκαστούν να αποχωρήσουν. Ήδη όταν στις 3 του μηνός (Γενάρης 2020) δολοφονήθηκε ο Σολειμανί, στις 5 του μηνός ο Ιρακινός πρόεδρος αποκάλυψε πως η δολοφονία Σολειμανί ήταν παγίδα. Όπως αναφέρει είχε λάβει μήνυμα από τον πρόεδρο Τραμπ να καλέσει τον Σολειμανί σε συνάντηση ώστε να εξομαλυνθεί η κατάσταση μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας. Ο Σολειμανί σε επίσημη επίσκεψη τον υποδέχθηκε ο Ιρακινός ομόλογος του o Abu Mahdi al-Muhandis σε επίσημο αεροδρόμιο και οι ΗΠΑ τους εκτέλεσαν! Όσοι δε παρακολουθούσαν τις εξελίξεις θα γνωρίζουν πως ο Σολειμανί δολοφονήθηκε και υπήρχε ήδη σχέδιο όταν οι ΗΠΑ ανακήρυξαν τους Φρουρούς τις Επανάστασης του στρατιωτικού Ιρανικού σώματος ως τρομοκρατική οργάνωση με στόχο τη δολοφονία του το 2018. Η δολοφονία Σολειμανί έφερε τα επακόλουθα το Ιρακινό επίσημο κοινοβούλιο πια να ζητά την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη χώρα του, και οι ΗΠΑ παράνομα απαγορεύουν στον ΥΠΕΞ του Ιράν κ. Ζαρίφ να παραβρεθεί στον ΟΗΕ παραβιάζοντας την Συμφωνία του ΟΗΕ του 1947. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ σήμερα απειλεί να βομβαρδίσει 52 σημαία κουλτούρας και πολιτισμού και σήμερα πια οι ΗΠΑ υποκινούν διαδηλώσεις στο Ιράν κατά της κυβέρνησης.

Επηρεάζει την εξωτερική πολιτική του Ιράν η δολοφονία Σολειμανί; Κάθε ηγέτης στρατιωτικού σώματος στο Ιράν έχει μια γραμμή που ασκεί και είναι αμέσως έτοιμος να αναπληρωθεί. Μέχρι σήμερα οι Φρουροί έχασαν πολλούς ηγέτες με τη γραμμή τους να παραμένει η ίδια. Ο Σολειμάνι ήταν σύμβολο και αγαπητός στον κόσμο. Στη Συρία στην πόλη της Αλέπο ο προτεστάντης ιερέας τον μνημόνευσε ως τον στρατηγό που θυσίασε τη ζωή των στρατιωτών του και την ασφάλεια τους για να σώσει τους Χριστιανικούς πληθυσμούς από το Ισλαμικό Κράτος. Είναι ο κύριος οργανωτής που απέτρεψε το Ισλαμικό Κράτος από το σκοτώνει Κούρδους και να καταστρέφει μνημεία, ήταν ο άνθρωπος που έδιωξε τις ΗΠΑ από τη Συρία, το Λίβανο και το Ιράκ. Να μην ήθελε ο Τραμπ να τον σκοτώσει ενώ ήταν σε φυγή από τη Μέση Ανατολή; Ο Τραμπ χρειάζεται μια μακρά σύρραξη για να αποσπάσει το κοινό των ΗΠΑ από την καθαίρεση του και να επανεκλεγεί. Ήταν επίσης η δολοφονία αυτή που παρουσιάζεται και ως μια «αυτόβουλη ενέργεια» ένα δώρο για το Εβραικό λόμπι που στηρίζει το Ισραήλ μιας και ο Σολειμανί ήταν θερμός υποστηρικτής των Παλαιστινίων. Είναι όμως και μια απώλεια που σε θέμα προφίλ θα δυσκολευτεί το Ιράν να αναπληρώσει. Ο Σολειμανί ήταν μετριοπαθής, ένας δάσκαλος των στρατιωτών και της νεολαίας σε ήθος, με συναισθήματα και καθόλου κυνικός. Η αμηχανία σε άμεση απάντηση φάνηκε και με την κατάρριψη του Ουκρανικού αεροσκάφους από το Ιράν και στην φοβία για ανάληψη ευθύνης.

Τί μέλλει γενέσθαι; Το σχέδιο Ιράν και Ρωσίας ήταν μία μετριοπαθής στρατηγική στην περιοχή, ο Άσσαντ περιφερειάρχης, ο Ερντογάν ηγέτης με διεκδικήσεις σε Συρία και Βόρειο Αφρική που θα του δοθούν υπό έλεγχο, ο Σίσι να μπλοκάρει τον Eastmed ενώ ο Τουρκικός αγωγός θα προχωρά και το Ιράν να αναλάβει τον έλεγχο των κρατών από τον Λίβανο ως την Υεμένη με τη Χιζμπολλάχ, να είναι ο τζόκερ και να ελέγχει παραστρατιωτικά υποβοηθώντας το Ιράν και τη Ρωσία. Σήμερα η δολοφονία Σολειμανί δεν αναχαιτίζει το σχέδιο, φτάνει το Ιράν να μην μπει σε πόλεμο, πια ο Νασράλλαχ ηγέτης της Χιζμπολλάχ θα αποτελεί τον εκφραστή της περιοχής και θα αναλάβει με την τοπική Χιζμπολλάχ του Ιράκ να απομακρύνουν τις ΗΠΑ χωρίς άμεση εμπλοκή του Ιράν.

Θα μπει σε πόλεμο το Ιράν; Ο Τράμπ προσπαθεί με κάθε τρόπο να εκβιάσει μια άμεση απάντηση από το Ιράν προκαλώντας εσωτερικές ταραχές, οικονομικό αποκλεισμό, εκβιάζοντας το Ιράκ και με Twitter στα Φαρσί. Το Ιράν δεν θα απαντήσει ούτε άμεσα ούτε και αύριο. Ο Ροχανί χθες (προχθές) στις 12 Ιανουαρίου μετά τη συνάντηση με τον Εμίρη του Κατάρ ανέφερε πως το Ιράν δεν μπορεί να ελέγξει τις διάφορες εκτός Ιράν οργανώσεις που θα εκδικηθούν τη δολοφονία Σολειμανί αφήνοντας πολλαπλά μηνύματα, την ίδια στιγμή που ο Νασράλλαχ στο Λίβανο μιλούσε για εκδίκηση, ενώ στις 11 του Γενάρη μνημονευόταν από τους συμβούλους ασφαλείας του Ασσαντ ο Σολειμανι στη Δαμασκό. Τελική εκδίκηση θα δούμε, αλλά θα είναι εντελώς προσωποπαγής προς τον Τράμπ και όχι από το Ιράν. Αν η απάντηση θα είναι να κτυπηθεί με οιονδήποτε τρόπο ο Τράμπ θα είναι η πρώτη φορά που ο ασύμμετρος πόλεμος αποτελεί εμπόδιο για επίθεση δυτικών δυνάμεων κατά χωρών της περιοχής, μιας και οι γκρούπες θα αναλαμβάνουν να κτυπήσουν τον αίτιο και όχι το λαό και τον στρατό της άλλης χώρας.

*Η Πωλίνα Άνιφτου είναι Υποψ. Διδάκτωρ και αναλύτρια της Εξωτερικής πολιτικής του Ιράν