Oύτε ότι δεν έπαψε σε όλη τη ζωή του να συνδέεται με στενούς φιλικούς δεσμούς με αναρχικούς, από θεωρητικούς της αναρχίας μέχρι βομβιστές, υπερασπίζοντάς τους δημόσια. Η Βέρα Ζασούλιτς ήταν μια νεαρή κοπέλα που γνωρίστηκε με τον Νετσάγεφ, εντάχθηκε στην ομάδα του, έκρυψε ένα πιστόλι στο πανωφόρι της και πυροβόλησε τον Φ. Τρέποφ, αρχηγό της αστυνομίας, εκδικούμενη για την απάνθρωπη μεταχείριση ενός κρατούμενου που μαστιγώθηκε επειδή δεν έβγαλε το καπέλο του για να χαιρετίσει. Ο αναβρασμός ήταν τέτοιος ώστε, παρότι παραδέχτηκε την πράξη της στο δικαστήριο, αθωώθηκε πανηγυρικά. Αυτή ήταν η ιστορική προσωπικότητα στην οποία βασίστηκε η Βέρα η μηδενίστρια. Ο Ουάιλντ έβαλε στη θέση του Τρέποφ τον τσάρο και πρόσθεσε ως κίνητρο τη σύλληψη του αδερφού της Βέρας, του Δημήτρη, και τον ρομαντικό έρωτα της ηρωίδας για τον γιο και διάδοχο του τσάρου, τον Αλέξη. Αποφάσισε –όπως έγραφε στη Μαίρη Πρέσκοτ, την ηθοποιό που ερμήνευσε τον πρωταγωνιστικό ρόλο- να γράψει ένα έργο που να παρουσιάζει την «τιτάνεια κραυγή των λαών που ζητούν ελευθερία, που σήμερα στην Ευρώπη απειλεί θρόνους και κλονίζει κυβερνήσεις, από την Ισπανία μέχρι τη Ρωσία και από τις βόρειες μέχρι τις νότιες θάλασσες». (από τον πρόλογο του μεταφραστή)
ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ
ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΡΑΞΗ
Σκηνή: Οδός Ανάντρουνα 99, Μόσχα. Μια μεγάλη σοφίτα φωτίζεται από λάμπες λαδιού, που κρέμονται από την οροφή. Μασκοφόροι στέκουν σιωπηλοί, σε απόσταση ο ένας από τον άλλο. Ένας άντρας που φοράει κατακόκκινη μάσκα γράφει πάνω σε ένα τραπέζι. Πιο πίσω η πόρτα. Ένας άντρας ντυμένος στα κίτρινα στέκει μπροστά στην πόρτα με τραβηγμένο το σπαθί. Ακούγονται κτύποι. Μπαίνουν κάποιοι με κάπες και μάσκες.
Σύνθημα: Per crucem ad lucem.
Παρασύνθημα: Per sanguine ad libertatem.
(Χτυπάει το ρολόι. Οι συνωμότες σχηματίζουν ένα ημικύκλιο στη μέση της σκηνής).
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ποια είναι η λέξη;
ΣΥΝΩΜΟΤΗΣ Α’: Nabat.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: H απάντηση;
ΣΥΝΩΜΟΤΗΣ Β’: Kalit.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Τι ώρα είναι;
ΣΥΝΩΜΟΤΗΣ Γ’: Η ώρα των δεινών;
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Τι μέρα;
ΣΥΝΩΜΟΤΗΣ Δ’: Η μέρα της καταπίεσης.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Έτος;
ΣΥΝΩΜΟΤΗΣ Ε’: Το έτος της ελπίδας.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Πόσοι είμαστε;
ΣΥΝΩΜΟΤΗΣ ΣΤ’: Δέκα, εννιά και τρεις.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ο Ναζωραίος είχε λιγότερους για να κατακτήσει τον κόσμο. Ποια είναι η αποστολή μας;
ΣΥΝΩΜΟΤΗΣ Ζ’: Να ελευθερώνουμε.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Το πιστεύω μας;
ΣΥΝΩΜΟΤΗΣ Η’: Να εκμηδενίζουμε.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Το καθήκον μας;
ΣΥΝΩΜΟΤΗΣ Θ’: Να υπακούμε.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Αδέρφια, οι ερωτήσεις απαντήθηκαν σωστά. Δεν υπάρχουν κατάσκοποι. Να βγάλουμε τις μάσκες . (Οι συνωμότες βγάζουν τις μάσκες). Μιχάλη, πες τον όρκο.
ΜΙΧΑΛΗΣ: Να πνίξω τη φύση μου· ούτε να αγαπώ ούτε να με αγαπούν, ούτε να λυπάμαι ούτε να με λυπούνται, ούτε να παντρεύομαι ούτε να με παντρεύουν, μέχρι τέλους· να μαχαιρώνω μυστικά τη νύχτα· να ρίχνω δηλητήριο στο ποτήρι· να στρέφω τον πατέρα ενάντια στον γιο και τον άντρα ενάντια στη γυναίκα· χωρίς φόβο, χωρίς ελπίδα, χωρίς μέλλον, να υποφέρω, να εκμηδενίζω, να εκδικούμαι.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Συμφωνούμε όλοι;
ΣΥΝΩΜΟΤΕΣ: Συμφωνούμε. (Σκορπίζονται στη σκηνή).
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Έχει περάσει η ώρα Μιχάλη και δεν έχει έρθει ακόμη.
ΜΙΧΑΛΗΣ: Μακάρι να ήταν εδώ! Χωρίς τη Βέρα λίγα πράγματα μπορούμε να κάνουμε.
ΑΛΕΞΗΣ: Μήπως την έπιασαν, πρόεδρε; Η αστυνομία είναι στα ίχνη της, το ξέρω.
ΜΙΧΑΛΗΣ: Πράγματι, εσύ μονίμως ξέρεις πάρα πολλά για τις κινήσεις της αστυνομίας στη Μόσχα. Πάρα πολλά, για πιστός συνωμότης.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Αν αυτά τα σκυλιά την έχουν πιάσει (η κόκκινη σημαία του λαού θα ανεμίζει πάνω από τα οδοφράγματα), θα καταλάβουμε όλους τους δρόμους μέχρι να τη βρούμε! Ήταν ανοησία να πάει στον χορό του μέγα δούκα. Της το είπα, αλλά μου απάντησε ότι θέλει να δει τον τσάρο και όλο αυτό το αηδιαστικό σινάφι του πρόσωπο με πρόσωπο, για μία φορά.
ΑΛΕΞΗΣ: Να πάει στον χορό στο παλάτι!
ΜΙΧΑΛΗΣ: Δεν φοβάμαι. Αυτή δεν την πιάνεις, ξεφεύγει σα λύκαινα, και είναι δύο φορές πιο επικίνδυνη. Εξάλλου είναι μεταμφιεσμένη. Απόψε είναι χορός μεταμφιεσμένων. Αλλά έχουμε κανένα νέο από το παλάτι, πρόεδρε; Τι άλλο κάνει αυτός ο καταραμένος τύραννος, εκτός από το να βασανίζει τον μοναχογιό του; Εδώ που τα λέμε, τι γιόκας κι αυτός ο τσάρεβιτς, ε; Τον έχει δει κανείς σας; Ακούγονται περίεργες ιστορίες γι’ αυτόν. Λένε ότι αγαπάει τον λαό, αλλά γιος βασιλιά δεν τα κάνει αυτά. Δεν τους μεγαλώνουν έτσι.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Από τότε που γύρισε απ’ έξω, πέρσι, ο πατέρας του τον κρατάει φυλακισμένο στο παλάτι.
ΜΙΧΑΛΗΣ: Η καλύτερη εκπαίδευση για να γίνει κι αυτός τύραννος, όταν έρθει η ώρα του. Αλλά, τίποτα νέα έχουμε, λέω;
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Θα γίνει ένα συμβούλιο αύριο στις τέσσερις, για κάποιο μυστικό θέμα, που η επιτροπή δεν έχει μπορέσει να μάθει.
ΜΙΧΑΛΗΣ: Συμβούλιο στο παλάτι του βασιλιά; Σίγουρα για κάποιο έγκλημα θα είναι. Σε ποια αίθουσα θα γίνει;
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: (Διαβάζοντας από ένα γράμμα) Στην αίθουσα με την κίτρινη ταπισερί, που φέρει το όνομα της αυτοκράτειρας Αικατερίνης.
ΜΙΧΑΛΗΣ: Εμένα δεν με εντυπωσιάζουν τα πολυσύλλαβα ονόματα. Καλύτερα να μου πεις πού θα γίνει.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Δεν ξέρω να σου πω, Μιχάλη. Ξέρω καλύτερα το εσωτερικό των φυλακών, παρά των παλατιών.
Info: Βέρα η Μηδενίστρια, του Όσκαρ Ουάιλντ. Μετάφραση-εισαγωγή-σχόλια Κωνσταντίνος Πουλής. Σειρά: Θέατρο 2, Εκδόσεις Κουκκίδα.