του Διονύση Ελευθεράτου
Μικρή σταχυολόγηση, με περιήγηση – σε τόπους και χρόνο: Πριν από μερικές ημέρες, στην Ιταλία, έριξαν αντικείμενα εναντίον της αστυνομίας και έβαλαν φωτιά σε κάδους απορριμμάτων διαδηλωτές (κατά των περιοριστικών μέτρων) που ανήκουν στην καθαρά νεοφασιστική οργάνωση Forza Nuova. Από το καλοκαίρι, στη Γερμανία οι κινητοποιήσεις αντιεμβολιαστών και αρνητών του Covid -19 διοργανώνονταν με τις – όχι και τόσο διακριτικές – «ευλογίες» στελεχών της ακροδεξιάς «Εναλλακτικής» (AfD).
Από την άνοιξη του 2020 στις ΗΠΑ, όπου φυσικά οι γνωστές θεωρίες του Ντ. Τραμπ προσέδωσαν τη μέγιστη δυνατή «ηθική» και πολιτική νομιμοποίηση στην υποτίμηση της πανδημίας, «έσυραν το χορό» ακροδεξιές οργανώσεις, φορείς θρησκευτικού φονταμενταλισμού, ένοπλες παραστρατιωτικές ομάδες, οργανώσεις υπέρ της οπλοκατοχής, καθώς και το κίνημα κατά των εμβολιασμών.
Στις κινητοποιήσεις, που περιλάμβαναν ακόμη και αποκλεισμούς εισόδων νοσοκομείων, «παρόντα» δήλωσαν και ακροδεξιά ιδρύματα, όπως τo Donors Capital Fund, γνωστό – μεταξύ άλλων- για την αδρότατη χρηματοδότηση ομάδων που αρνούνται ότι υφίσταται κλιματική αλλαγή. Ακόμη και «μετριοπαθείς Ρεπουμπλικάνοι» έσπευσαν να συμμετάσχουν σε τούτο το «πανηγύρι», που άρχιζε να φουντώνει τον περασμένο Απρίλιο, δίχως να το πτοούν οι σχεδόν 40.000 (τότε) νεκροί από τον Covid -19.
Στην Ελλάδα, όπου το «ρεύμα» αυτό εκπροσωπούν κυρίως ιερωμένοι και θρησκόληπτοι, τα πράγματα είναι – συγκριτικά- «λάιτ», υπό την έννοια ότι δεν εκβάλλουν σε κάποιον δυναμικό, βίαιο ακτιβισμό. Όχι υπό την έννοια ότι η επιρροή του είναι αμελητέα ή ακίνδυνη. Αντιθέτως, η διάχυσή του στο θρησκευόμενο «ποίμνιο» συνιστά – πρακτικά- απειλή, απείρως μεγαλύτερη απ’ αυτήν που αντιστοιχεί στο βαθμό επιρροής των «ψεκασμένων» αντιλήψεων.
Με άλλα λόγια: Για να γίνει φορέας κινδύνου κάποιος εκκλησιαζόμενος, δεν είναι απαραίτητο να έχει πεισθεί ότι ο Covid -19 αποτελεί ένα σατανικό εφεύρημα, σε βάρος των ορθόδοξων τελετουργικών. Ούτε είναι απαραίτητο να έχει ενστερνιστεί τη βεβαιότητα πως η πίστη στο θεό αναχαιτίζει τον (μισο- υπαρκτό, μισο- ανύπαρκτο, ποιος ξέρει….) ιό, θεώρηση η οποία απειλεί να φορτώσει τη «ρετσινιά» του «ολιγόπιστου», τόσο στους εκδρομείς – προσκυνητές που κατόπιν βρίσκονταν κατά δεκάδες θετικοί, όσο και σε πληγέντες από Covid -19 ιερείς και μητροπολίτες. Φθάνει και περισσεύει – για να αντιπροσωπεύσει μεγάλο κίνδυνο – η ένταξη στο περιβάλλον που αδιαφορεί για τη διασπορά, αρνούμενο ακόμη και να απαρνηθεί το «ένα κουτάλι για όλους», στη μετάληψη…
Η επιβλαβής υποτίμηση ενός ανθεκτικού, στο χρόνο, φαινομένου
Δεν είναι αντικείμενο του παρόντος σημειώματος η ακτινογράφηση των συγκοινωνούντων δοχείων του ανορθολογισμού, της πολυποίκιλης ακροδεξιάς και της θρησκοληψίας. Ούτε οι όροι της αλληλοτροφοδότησής τους. Εάν κάτι αξίζει, εδώ, να επισημανθεί, είναι η διαχρονική ετοιμότητα της «σκληρής» δεξιάς να επιδεικνύει «αντι- συστημικό» πρόσωπο, που, όσο κι αν αποτελεί καρικατούρα (συχνότατα γκροτέσκα), η πειστικότητά του δεν αποβαίνει πάντα ασήμαντη και μηδαμινή. Τουλάχιστον όχι, όταν κατευθύνεται σε συγκεκριμένα – από πολιτισμικής και μορφωτικής πλευράς- targetgroups.
Για να κατανοήσουμε καλύτερα την όποια απήχηση μπορεί να έχει σήμερα η επίπλαστη «αντισυστημικότητα» αυτού του είδους, ας θυμηθούμε ότι ανέκαθεν… εύρισκαν τρόπους οι «συγγενείς» και οι, όχι μακρινοί, «πρόγονοί της». Από τις δεκαετίες του 1970 και 1980 ως τις ημέρες μας, οι «νοσταλγοί» της χούντας νιώθουν «αντισυστημικοί», καθώς ταυτίζουν την έννοια του συστήματος με την κοινοβουλευτική «φαυλοκρατία» (παλιός ορισμός) ή το κοινοβουλευτικό «σκυλολόι» (νεώτερος). Από τη δεκαετία του ’90 το μένος για τους μετανάστες προβαλλόταν ως μάχη κατά της Νέας Τάξης. Στη δύση της συγκεκριμένης δεκαετίας, οι κινητοποιήσεις εκκλησιαστικών και παραεκκλησιαστικών οργανώσεων εναντίον της Συνθήκης του Σέγκεν, πλάι στις φαιδρότητες για τον «αντίχριστο» και το «666» φρόντιζαν να προσυπογράφουν και τις ευρύτερες ανησυχίες για τους ελέγχους της προσωπικής ζωής, κλπ.
Την αίγλη του «πολέμιου της Νέας Τάξης» διεκδικούσε και ο ΛΑ.ΟΣ των «καθαρών Ελλήνων», του οποίου ο αρχηγός, Γ. Καρατζαφέρης, την ώρα που στήριζε ως κυβερνητικός εταίρος το πρώτο μνημόνιο, βοηθούσε τους ψηφοφόρους του να ξεπεράσουν την απογοήτευση και τη θλίψη τους με καλαμπούρια του τύπου «το ΔΝΤ είναι σαν τον οδοντίατρο, διότι φροντίζει κουφάλες και τραπεζίτες…». Ώσπου φθάσαμε στο ναζιστικό «αντάρτικο» της «Χρυσής Αυγής», που μπορεί μεν να επιδιδόταν σε πρωτοφανούς αγριότητας τραμπουκισμούς για χάρη του εφοπλιστικού κεφαλαίου, αλλά την ίδια στιγμή, σε πολλές χιλιάδες θολωμένα μυαλά, καταγραφόταν ως «αντισυστημική», επειδή «άμα λάχει θα ρίξει ξύλο και μέσα στη Βουλή και θα μαζευτούν οι βρομιάρηδες…».
Διεθνώς, αρκετά ευρωπαϊκά ακροδεξιά κόμματα έδρεψαν δάφνες … μερικής «αντισυστημικότητας», δηλώνοντας εχθρότητα για το διευθυντήριο Βερολίνου – Βρυξελλών ή και ανυπακοή σε ορισμένα κελεύσματα, οικονομικής και δημοσιονομικής υφής, της ΕΕ. Την ευχέρεια αυτή είχε πχ η ακροδεξιά του Σαλβίνι στην Ιταλία. Δεν την είχε φυσικά η γερμανική ακροδεξιά της AfD, που προσπαθεί να κρύψει την αγάπη στελεχών της για το Γ΄ Ράιχ, όχι όμως και τον κραυγαλέο «έρωτά» της για τις παραδόσεις του θατσερικού μονεταρισμού. Αλλά για όλους έχει, κάτι, το μαγαζί με τις «αντισυστημικές» ενδυμασίες. Αρκεί να ορίζεται το σύστημα, κατά το δοκούν…
Όσοι υποτιμούν ακόμη τη γοητεία που ασκούν αυτές οι ενδυμασίες, μάλλον θα πρέπει να το ξανασκεφτούν. Για την ακρίβεια, θα έπρεπε ήδη να το έχουν κάνει, προ τεσσάρων ετών. Όταν έγινε πρόεδρος των ΗΠΑ ένας άνθρωπος σαν τον Τραμπ, κραδαίνοντας την «αντισυστημική» σημαία της «αντίθεσης στην παγκοσμιοποίηση» και στο «κατεστημένο της Γουόλ Στριτ».
Το «ψέκασμα», κάπου ανάμεσα στον Κερκύρας Νεκτάριο και τον Στ. Πέτσα…
Σε όλη αυτήν την προϊστορία και την… πλούσια παράδοση, ήταν πάντα αξιοπρόσεκτο το ειδικό βάρος των «συνομωσιών». Είτε ως αντικείμενο ανακαλύψεων είτε ως ερμηνευτικό σχήμα, για την «εξήγηση» συμβάντων, πολιτικών, επιλογών, ακόμη και πολέμων. Πχ, στα καθ’ ημάς, η ισοπέδωση της Σερβίας από το ΝΑΤΟ δεν ήταν αποτέλεσμα γεωπολιτικών σχεδιασμών, αλλά τεκμήριο εχθρότητας σε βάρος ενός «ορθόδοξου έθνους» (μένει να ερευνηθούν οι λόγοι για τους οποίους οι ΗΠΑ θεώρησαν τη χριστιανική ορθοδοξία δυνάμει σύμμαχο του σουνιτικού μουσουλμανισμού κι έτσι, εκτός από τη Γιουγκοσλαβία, διέλυσαν το Ιράκ…)
Οι Αλβανοί στα 90ς δεν μετανάστευαν μαζικά στην Ελλάδα, για τους λόγους που χαρακτηρίζουν εν γένει τη μετανάστευση, αλλά επειδή εξυφαινόταν ένα καταχθόνιο σχέδιο, το οποίο αποσκοπούσε στην πληθυσμιακή αλλοίωση ή και στο διοικητικό έλεγχο (ποιος ξεχνά τη δημοτικότητα εκείνου του «σε λίγα χρόνια θα εκλέγουν δημάρχους και βουλευτές;»). Τους πρόσφυγες από το Αφγανιστάν, το Ιράκ, τη Συρία, τη Νιγηρία δεν τους «στέλνουν» στην Ευρώπη και ειδικότερα στην Ελλάδα οι πόλεμοι, οι κίνδυνοι, η δυστυχία, αλλά ο Σόρος.
Ω, ναι, φαντάζει «αντισυστημικό» να μην βλέπεις το προφανές, διότι το προφανές είναι κατασκευασμένο κι εσύ «ψαγμένος», που «δεν μασάει…». Κι αν σπεύδεις να χαρακτηρίσεις «ψευδο- πρόσφυγα» ακόμη κι αυτόν που έφθασε από κάποια ρημαγμένη περιοχή της Συρίας, γιατί να μην αποδεχθείς ότι κι ο Covid -19 είναι «ψευδο- ιός»;
Στην Ελλάδα, ο ανορθολογισμός που αφορά τον Covid -19 θα μπορούσε, ίσως, να διαιρεθεί σε επίπεδα (με αντίστοιχα χρώματα), κατά τα πρότυπα της πανδημίας. Στον «πορτοκαλί ανορθολογισμό» θα είχαν θέση οι αντιλήψεις που δεν αρνούνται την ύπαρξη του ιού (οποία… παραχώρησις!), αλλά τον θεωρούν υπερεκτιμημένο. Μπορεί και εξουδετερωμένο απέναντι στη θρησκευτική κατάνυξη – κάτι σαν «γέφυρα» ανάμεσα στον «πορτοκαλί» και τον «κόκκινο» ανορθολογισμό. Στον «κόκκινο», ας φανταστούμε τους «καθαρούς» αρνητές του Covid -19, παρέα με τους πάγιους πολέμιους των εμβολίων, κλπ. Εκείνο που δύσκολα φαντάζεται κανείς είναι πώς μπορεί να μιλά για «ψεκασμένους» ο πρωθυπουργός, δηλαδή ο επικεφαλής μιας κυβέρνησης, της οποίας πεπραγμένα, επιλογές και ενίοτε προτροπές, «φρόντισαν» ώστε να διευρυνθεί το πεδίο του «ψεκάσματος»…
Αλήθεια, ποιος δεν κατάλαβε ότι το «ψέκασμα» ευνοήθηκε, όταν ένα ολόκληρο «επικοινωνιακό- μιντιακό» στερέωμα το συνέδεε με μαθητές που διεκδικούσαν, για τα σχολεία τους, καθαρίστριες, εκπαιδευτικούς και διενέργεια τεστ; Ομοίως ευνοείται, όταν το «ανακατεύουν» με ανθρώπους που απλώς επισημαίνουν το «ακριβοί στα πίτουρα και φθηνοί στ’ αλεύρι», το οποίο χαρακτηρίζει ορισμένα από τα μέτρα, που επιβλήθηκαν.
Πάνω απ’ όλα, όμως, τη διεισδυτικότητα των «ψεκασμένων» θεωριών την υποβοήθησαν οι γενικές ανακολουθίες της κυβερνητικής γραμμής, από την άνοιξη κι εντεύθεν. Αυτό το εκκρεμές ανάμεσα, αφενός σε όσα συνθέτουν κατάσταση έκτακτης ανάγκης και αφετέρου τα διάφορα «τώρα που αρχίζει η τουριστική περίοδος δεν διατρέχουμε κανέναν κίνδυνο, τους υποδεχόμαστε έτσι, όπως έρχονται». Αυτή η εκπομπή «διπλών μηνυμάτων» επέτρεπε στον ανορθολογισμό να προβάλλεται ως δικαιωμένος, έχοντας εκμαιεύσει έμμεσες πλην σαφείς «παραδοχές»…
Προσφάτως ο μητροπολίτης Κερκύρας Νεκτάριος, που είχε κατηγορηθεί για παραβίαση της σχετικής με τον Covid- 19 νομοθεσίας, πανηγύρισε την αθώωση του δηλώνοντας: «Η δικαιοσύνη δεν είναι ανθρώπινο αγαθό αλλά θείο. Πάνω από τους ανθρώπινους νόμους, λειτουργούν οι νόμοι του θεού». Μια από τις δυο κατηγορίες που αντιμετώπισε ο μητροπολίτης ήταν πως, τον περασμένο Μάρτιο, κάλεσε τους πιστούς «να παρακάμψουν τις απαγορεύσεις κυκλοφορίας, εκδίδοντας έγγραφο κίνησης στο οποίο να αναφέρουν ότι βγαίνουν για άσκηση, αλλά στην πραγματικότητα, να πηγαίνουν στις εκκλησίες για να λάβουν τη θεία κοινωνία».
Δεν γνωρίζω ποια ακριβώς επιχειρήματα ανέπτυξε στο Μονομελές Πλημμελειοδικείο Κέρκυρας η υπεράσπιση του μητροπολίτη. Θα θεωρούσα όμως λογικότατη την παρατήρηση πως ακριβώς αυτό, για το οποίο κατηγορήθηκε ο Νεκτάριος, το είχε πράξει κι ο Στέλιος Πέτσας. Όχι φυσικά από τον άμβωνα, αλλά από το γραφείο του κυβερνητικού εκπροσώπου…