της Μαργαρίτας Λιβιεράτου

Ο Ρώσος πρώην πράκτορας Σεργκέι Σκριπάλ και η κόρη του Γιούλια βρέθηκαν στις 4 Μαρτίου αναίσθητοι σε παγκάκι της πόλης Σάλσμπερι της Βρετανίας. Οι αρχές ανακοίνωσαν ότι δηλητηριάστηκαν από έναν ισχυρό νευροτοξικό παράγοντα και έκτοτε νοσηλεύονται σε νοσοκομείο της περιοχής σε κρίσιμη, αλλά πλέον σταθερή, κατάσταση.

Την επομένη η Βρετανίδα πρωθυπουργός Τερέζα Μέι ανακοίνωσε ότι ο Σκριπάλ και η κόρη του δηλητηριάστηκαν από έναν «στρατιωτικού τύπου νευροτοξικό παράγοντα του είδους που παράγεται στη Ρωσία», γνωστού και ως Novichok.

Ο χημικός παράγοντας ταυτοποιήθηκε στο εργαστήριο του υπουργείου Άμυνας Porton Down και βάσει αυτού η Μέι δήλωσε ότι δύο σενάρια είναι πιθανά: «Είτε επρόκειτο για άμεση ενέργεια του ρωσικού κράτους εναντίον της χώρας μας είτε η Ρωσία έχασε τον έλεγχο αυτού του πιθανόν καταστροφικού νευροτοξικού παράγοντα και επέτρεψε να περιέλθει στα χέρια άλλων».

Την άποψη της Βρετανίδας πρωθυπουργού αμέσως υιοθέτησαν οι δυτικές χώρες. 
Οι 28 χώρες μέλη της ΕΕ κατά στη διάρκεια της Συνόδου Κορυφής την Πέμπτη εξέφρασαν τη στήριξή τους στη Βρετανία και ανακοινώνοντας ότι η Ρωσία βρίσκεται «πιθανότατα» πίσω από την επίθεση, αλλά και την ανάκληση πρεσβευτή της Ένωσης στη Μόσχα για διαβουλεύσεις.

Η Ρωσία από την πλευρά της διαψεύδει κατηγορηματικά ότι έχει σχέση με την επίθεση. Ο Βλαντίμιρ Πούτιν σχολίασε το θέμα για πρώτη φορά την Κυριακή 18 Μαρτίου μετά την επανεκλογή του, λέγοντας ότι είναι «ανοησίες» να πιστεύει κανείς ότι η Μόσχα κρύβεται πίσω από το περιστατικό.

Το Κρεμλίνο τονίζει ότι η Βρετανία «αργά ή γρήγορα» θα πρέπει είτε να δώσει αποδείξεις για τις κατηγορίες είτε να ζητήσει συγγνώμη, ενώ έχει ζητήσει επανειλημμένα να λάβει στοιχεία από τις βρετανικές αρχές για την επίθεση. Η εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών της Ρωσίας Μαρία Ζαχάροβα πήγε ένα βήμα πάρα πέρα δηλώνοντας: «Η πιο πιθανή πηγή αυτής της χημικής επίθεσης είναι οι χώρες οι οποίες από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 και ακόμη και τώρα διεξάγουν εντατικές έρευνες για τις ουσίες του σχεδίου “Novichok”. Αυτές οι χώρες είναι η Βρετανία, η Σλοβακία, η Τσεχία, η Σουηδία. Πρέπει να θέσουμε ερωτήματα και για τις ΗΠΑ».

Η Σλοβακία, η Τσεχία και η Σουηδία αμέσως εξέδωσαν διαψεύσεις για τους ισχυρισμούς της Ρωσίας, τις οποίες η διεθνής κοινότητα φυσικά και δέχθηκε χωρίς δεύτερη σκέψη.

Η αλήθεια είναι ότι η Ρωσία είναι μια χώρα που έχει αποδεδειγμένα καταστρέψει τα χημικά της όπλα, όπως ανέφερε και ο αρμόδιος οργανισμός τον Σεπτέμβριο του 2017. Ο Οργανισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων ανακοίνωσε ότι έχει επιβεβαιώσει την πλήρη καταστροφή ολόκληρου του προγράμματος χημικών όπλων της Ρωσίας, περιλαμβανομένων των ικανοτήτων της για παραγωγή νευροτοξικών παραγόντων.

Σε συνέντευξή του στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AFP) ο Βιλ Μιρζαγιάνοφ, ένας Ρώσος χημικός που ζει στις ΗΠΑ και έγινε γνωστός όταν αποκάλυψε τα μυστικά πειράματα της Ρωσίας με χημικά όπλα και την ύπαρξη του νευροτοξικού παράγοντα Novichok, τόνισε ότι μόνοι οι Ρώσοι μπορεί να βρίσκονται πίσω από την επίθεση. Όμως πρόσθεσε: «Η άλλη πιθανότητα είναι ότι κάποιος χρησιμοποίησε τις φόρμουλες που αναφέρονται στο βιβλίο μου για την παρασκευή ενός τέτοιου όπλου».

Το βιβλίο του Μιρζαγιάνοφ κυκλοφόρησε το 2008 και πωλείται μέσω του Amazon. Σε αυτό αναφέρονται οι φόρμουλες για τη δημιουργία των Novichoks. Ο ίδιος ο χημικός εξήγησε το 1995 ότι «τα χημικά στοιχεία των Novichoks είναι απλά οργανοφωσφορικά που μπορούν να παραχθούν από προϊόντα όπως τα ζιζανιοκτόνα και τα λιπάσματα».

Παράλληλα η βρετανική κυβέρνηση δεν φαίνεται διατεθειμένη να ερευνήσει το γεγονός ότι και άλλες χώρες έχουν σημαντική δυνατότητα να παρασκευάζουν νευροτοξικούς παράγοντες. Όπως για παράδειγμα οι ΗΠΑ.

Ο Ρώσος πρεσβευτής στην ΕΕ Βλαντίμιρ Σιζχόφ μιλώντας στην εκπομπή του Άντριου Μαρ στο BBC δήλωσε ότι η Ρωσία δεν έχει σχέση με την υπόθεση και άφησε να εννοηθεί ότι η πηγή του αερίου που χρησιμοποιήθηκε στη δηλητηρίαση του Σκριπάλ και της κόρης του ίσως να είναι ένα βρετανικό ερευνητικό κέντρο, όπως το ιδιο το Porton Down, που διαθέτει δείγματα του Novichok και βρίσκεται μόλις 12 χιλιόμετρα από το σημείο της επίθεσης.

Η Ντάουνινγκ Στριτ απάντησε ότι ο Σιζχόφ λέει «ανοησίες». «Η ομάδα Novichok των νευροτοξικών παραγόντων, είναι ένας πολύ ευρύς όρος που χρησιμοποιείται απλώς για πολλούς νευροτοξικούς παράγοντες που είχε παράξει η ΕΣΣΔ πριν 50 χρόνια, σίγουρα έχουν αναλυθεί και αναπαραχθεί στο Porton Down», αναφέρει στο ιστολόγιό του ο πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στο Ουζμπεκιστάν Κρεγκ Μάρεϊ.

Και συνεχίζει: «Αυτός είναι ο λόγος ύπαρξης του Porton Down. Κατασκεύαζε χημικά και βιολογικά όπλα ως όπλα και σήμερα εξακολουθεί να τα κατασκευάζει σε μικρές ποσότητες για να ερευνήσει τρόπους άμυνας και αντίδοτα. Μετά την πτώση της ΕΣΣΔ, Ρώσοι χημικοί αποκάλυψαν πολλές πληροφορίες για τους νευροτοξικούς αυτούς παράγοντες. Και μια χώρα που πάντα κατασκευάζει πολύ παρόμοιους ισχυρούς νευροτοξικούς παράγοντες είναι το Ισραήλ».

Το Λονδίνο αρνείται ακόμη και να εξετάσει το ενδεχόμενο ότι το Porton Down έχασε ένα δείγμα από το απόθεμά του σε Novichok. Σύμφωνα πάντα με τον Μάρεϊ είναι πιο λογικό να θεωρείται ύποπτο το Ισραήλ για την επίθεση αυτή.

«Κι αν δυσκολεύομαι να κατανοήσω το πιθανό κίνητρο της Ρωσίας για να επιφέρει ένα τόσο σοβαρό πλήγμα στη διεθνή της φήμη, το Ισραήλ έχει ξεκάθαρο κίνητρο να βλάψει τη ρωσική φήμη. Οι ρωσικές ενέργειες στη Συρία έχουν υπονομεύσει θεμελιωδώς τη θέση του Ισραήλ στη χώρα και τον Λίβανο, και το Ισραήλ έχει κάθε λόγο να βλάψει τη διεθνή θέση της Ρωσίας εξαπολύοντας μια επίθεση για την οποία θα κατηγορηθεί η Μόσχα», σχολίασε ο Μάρεϊ.

Ο ίδιος ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας Σεργκέι Λαβρόφ έθεσε κάποια καίρια ερωτήματα: «Πρώτον: πού βρίσκονται ο Σκριπάλ και η κόρη του; Δεύτερον: γιατί οι αξιωματούχοι της Σκότλαντ Γιάρντ δήλωσαν ότι η έρευνα θα διαρκέσει μήνες και την ίδια ώρα η βρετανική κυβέρνηση έχει ήδη ανακοινώσει την ετυμηγορία της, χωρίς να αναμένει την απόφαση δικαστηρίου;».

Για του λόγου το αληθές ο Νιλ Μπάσου, επικεφαλής της αντιτρομοκρατικής υπηρεσίας στη Σκότλαντ Γιάρντ δήλωσε ότι η έρευνα για τη δηλητηρίαση του Σκριπάλ ενδέχεται να διαρκέσει «εβδομάδες ή και μήνες».

Μερικά άλλα εύλογα ερωτήματα: Γιατί δεν υπάρχει ενημέρωση για την κατάσταση του Σεργκέι Σκριπάλ και της κόρης του. Το μόνο που έχει γίνει γνωστό είναι ότι εξακολουθούν να βρίσκονται σε κρίσιμη κατάσταση, αλλά σταθερή. Από την άλλη ο αστυνομικός που νοσηλευόταν επειδή είχε έρθει σε επαφή με τον νευροτοξικό παράγοντα πήρε εξιτήριο από το νοσοκομείο και είναι καλά.

Όμως αυτό από μόνο του είναι περίεργο, αφού φέρονται να δηλητηριάστηκαν από έναν «στρατιωτικού τύπου νευροτοξικό παράγοντα». Σύμφωνα με κάποιους μάλιστα ο παράγοντας αυτός είναι πέντε με οκτώ φορές ισχυρότερος από το VX (το νευροτοξικό αέριο που χρησιμοποιήθηκε για τη δολοφονία του ετεροθαλούς αδελφού του Βορειοκορεάτη ηγέτη Κιμ Γιονγκ-Ουν). Πώς είναι δυνατόν ο Σκριπάλ και η κόρη του αλλά και ο αστυνομικός να είναι ακόμη ζωντανοί, με δεδομένη την ισχύ του δηλητηρίου;

Ο Κρεγκ Μάρεϊ ανέφερε ότι πηγές από το Φόρεϊν Όφις του είπαν πως οι επιστήμονες στο Porton Down δεν συμφωνούσαν να εκδοθεί ανακοίνωση στην οποία θα αναφερόταν η προέλευση της ουσίας, διότι δεν ήταν σε θέση  να την καθορίσουν. Έπειτα από την ισχυρή πίεση της βρετανικής κυβέρνησης δέχθηκαν να χρησιμοποιηθεί στην ανακοίνωση η φράση: «του τύπου που παράγεται στη Ρωσία».

Ο Σεργκέι Σκριπάλ ήταν πρώην συνταγματάρχης στην υπηρεσία Πληροφοριών του ρωσικού στρατού. Συνελήφθη το 2004 και το 2006 καταδικάστηκε για προδοσία σε 18 χρόνια κάθειρξη. Το 2010 αφέθηκε ελεύθερος στο πλαίσιο συμφωνίας ανταλλαγής με Ρώσους κατασκόπους που κρατούνταν στις ΗΠΑ. Έκτοτε ζει στη Βρετανία. Αν οι Ρώσοι ήθελαν να τον σκοτώσουν, είχαν πολλές ευκαιρίες να το κάνουν όσο βρισκόταν στη φυλακή.

Κι αν ήθελαν να τον σκοτώσουν, δεν είναι πολύ πιθανό να το έκαναν δημοσίως και με τρόπο που θα μπορούσε εύκολα να υποδείξει τον δράστη. Ο Μάρεϊ επισημαίνει επίσης ότι αν οι Ρώσοι περίμεναν οκτώ χρόνια για να δολοφονήσουν τον Σκριπάλ, θα μπορούσαν να περιμένουν λίγο ακόμη, μέχρι να ολοκληρωθεί και το Μουντιάλ, καθώς δεν επιθυμούν αρνητική δημοσιότητα τώρα.

«Επίσης δεν είναι πολύ λογικό να αποφασίσουν ξαφνικά να δολοφονήσουν έναν κατάσκοπό που έχουν ανταλλάξει και ο οποίος ζει ανοικτά επί χρόνια», σημειώνει ο Βρετανός πρώην πρεσβευτής, ο οποίος εκτιμά ότι το κίνητρο για την απόπειρα δολοφονίας του Σκριπάλ είναι να προωθηθεί περαιτέρω η αντιρωσική υστερία στον δυτικό Τύπο και την πολιτική.

«Γιατί πιστεύετε ότι οι Βρετανοί αρνούνται να στείλουν δείγμα στη Μόσχα; Διότι όσο και να προσπαθήσουν οι ειδικοί, η τεχνολογία παρασκευής διαφέρει λίγο, είναι κάτι σαν “γραφικός χαρακτήρας”. Θα καταστεί αμέσως σαφές ότι δεν πρόκειται για ρωσική τεχνολογία», διερωτήθηκε μιλώντας στο Sputnik ο Λέονιντ Ρινκ, ένας από τους Ρώσους χημικούς που ανέπτυξαν τους Novichok.

Και κατέληξε με την πιο αποστομωτική φράση: «Δεδομένου ότι όλοι οι εμπλεκόμενοι σε αυτό το περιστατικό είναι εν ζωή, είναι δύσκολο να υποθέσουμε ότι εμπλέκονται οι Ρώσοι στην υπόθεση αυτή. Μια τόσο κατάφωρη άγνοια από την πλευρά λεγόμενων πρακτόρων είναι γελοία και απαράδεκτη. Ακόμη και ένας ερασιτέχνης Ρώσος κατάσκοπος δεν θα χρησιμοποιούσε μια ουσία ρωσικής προέλευσης και με ρωσική ονομασία. Υπάρχουν πολλές περισσότερες κατάλληλες ουσίες. Το να εκτοξεύεις μια ρουκέτα εναντίον ενός ασήμαντου στόχου και να αστοχείς αποτελεί την ύψιστη βλακεία».