ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΡΕΟΥΣ - ΕΝΑ ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΟ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΑΙΤΗΜΑ
Κ. Λαπαβίτσας: Επιτακτικό δημοκρατικό αίτημα η δημιουργία διεθνούς επιτροπής λογιστικού ελέγχου του ελληνικού χρέους. Διαβάστε την πρόταση.
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία (5/12/2010)
Κώστας Λαπαβίτσας
Δεκέμβριος 2010
Το δημόσιο χρέος της χώρας μας είναι αδύνατον να αποπληρωθεί στο σύνολό του, όπως πλέον γίνεται παραδεκτό από όλους. Το μέγεθος του προβλήματος επιβάλλει ουσιαστική δημόσια συζήτηση και ρήξη με την τακτική που ακολουθήθηκε από την αρχή της κρίσης. Δηλαδή, να αφήνονται τα αλλεπάλληλα προβλήματα στα χέρια μιάς μικρής ομάδας υποτιθέμενων ειδικών, ενώ παράλληλα να ασκείται παραπληροφόρηση και κατατρομοκράτηση των λαϊκών στρωμάτων από τα ΜΜΕ.
Η προσέγγιση αυτή έχει αποτύχει παταγωδώς. Η χώρα είναι σε απόλυτο αδιέξοδο και είναι απαραίτητη η ευρεία λαϊκή συμμετοχή στη διαδικασία που θα καταλήξει στις αποφάσεις για την αντιμετώπιση του χρέους. Το πρώτο βήμα μπορεί να είναι ο σχηματισμός διεθνούς Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου (ΕΛΕ) του δημοσίου χρέους. Και εξηγούμαι.
Το δημόσιο χρέος είναι ένα τεράστιο και πολυπλόκαμο μέγεθος, με μεγάλη ποικιλία συμβάσεων που έχουν συναφθεί με διαφορετικούς όρους. Περιβάλλεται δε από πυκνό σκοτάδι. Από τα λίγα που γνωρίζουμε είναι ότι περίπου τα δύο τρίτα κατέχονται στο εξωτερικό και κυρίως από γερμανικές και γαλλικές τράπεζες. Το εξωτερικό χρέος είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου ομόλογα, το 90% των οποίων έχει εκδοθεί υπό ελληνική νομοθεσία. Το εγχώριο χρέος κατέχεται επίσης από τράπεζες, αλλά και από ασφαλιστικά ταμεία και άλλους ομολογιούχους. Το δημόσιο ακόμη χρωστάει σημαντικά ποσά σε μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις.
Για να αντιμετωπίσει το ζήτημα του χρέους η χώρα θα πρέπει ευθέως να αποφασίσει τι θα πληρώσει και πως. Θα πρέπει δε να λάβει η ίδια την πρωτοβουλία και όχι να σύρεται πίσω από τις προτάσεις της ΕΕ, οι οποίες απλώς μεταθέτουν το πρόβλημα σε βάθος χρόνου, επιβάλλοντας παράλληλα τεράστιο κόστος. Οι επιλογές είναι πολύ δύσκολες. Πόσο θα είναι το ΄κούρεμα’ των δανειστών; Πως θα διαχωριστούν οι εγχώριοι από τους ξένους δανειστές; Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αφεθούν οι αποφάσεις αυτές αποκλειστικά στα χέρια των ‘επαϊόντων’ του Υπουργείου Οικονομικών και της Τράπεζας της Ελλάδας. Για να υπάρξει αποφασιστική λύση υπέρ των πολλών, απαιτείται η δημοκρατική συμμετοχή των εργατικών οργανώσεων και της κοινωνίας των πολιτών.
Η ΕΛΕ μπορεί να παίξει καταλυτικό ρόλο συμβάλλοντας στην απαραίτητη διαφάνεια. Θα πρόκειται για μια διεθνή επιτροπή που θα απαρτίζεται από ειδικούς των αναδιαρθρώσεων, νομικούς, ειδικούς του δημοσιονομικού λογιστικού ελέγχου, οικονομολόγους, συνδικαλιστές, εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών, και άλλους. Θα έχει βεβαίως απόλυτη ανεξαρτησία από κομματικούς φορείς. Από την άλλη, η ΕΛΕ θα στηρίζεται σε πλήθος άλλων επιτροπών και φορέων που θα μπορούν να κινητοποιήσουν ευρύτερα λαϊκά στρώματα και να πιέσουν για διαφάνεια με το δικό τους τρόπο. Θα αρχίσει έτσι να γίνεται πραγματικότητα η λαϊκή συμμετοχή που είναι απαραίτητη για την ουσιαστική αντιμετώπιση του χρέους.
Η ΕΛΕ θα απαιτήσει να της ανοιχτούν οι συμβάσεις τις οποίες και θα μελετήσει για όσο διάστημα χρειάζεται ώστε να διαπιστώσει το ποιόν του χρέους. Αποφασιστική σημασία στο σημείο αυτό θα έχει το ‘απεχθές’ ή ‘παράνομο’ χρέος. Η έννοια του ‘απεχθούς’ χρέους εισήχθη στο διεθνές δίκαιο από το ρώσο νομικό Αλεξάντερ Ναούμ Σακ κατά τη δεκαετία του 1920 και εν ολίγοις αναφέρεται σε δημόσια χρέη τα οποία στρέφονται κατά των λαϊκών συμφερόντων. Υπάρχει ευρεία νομική αντιπαράθεση στο θέμα, να σημειωθεί όμως ότι οι ΗΠΑ επιχείρησαν να χρησιμοποιήσουν την έννοια το 2003 για να διαγράψουν τα χρέη του καθεστώτος Σαντάμ. Έκαναν πίσω όταν διαπίστωσαν ότι θα δημιουργούσαν καταλυτικό προηγούμενο για πλειάδα άλλων χωρών. Η έννοια του ‘παράνομου’ χρέους είναι ακόμη ευρύτερη και έχει χρησιμοποιηθεί από πλήθος οργανώσεων που επιχειρούν να πετύχουν μείωση των χρεών των αναπτυσσομένων χωρών. Αναφέρεται, για παράδειγμα, σε χρέος το οποίο έχει διαστάσεις ποινικές, ή άδικες, ή καταστροφικές για το περιβάλλον.
Η ΕΛΕ θα βρει πεδίον δόξης λαμπρόν στη χώρα μας. Και μόνον οι συμβάσεις χρέους με την διαμεσολάβηση της Γκόλντμαν Σακς, καθώς και αυτές για πολεμικούς εξοπλισμούς, καθιστούν αναγκαίο τον ανεξάρτητο έλεγχο. Αν αποδειχτούν ‘απεχθείς΄ ή παράνομες, η χώρα μπορεί ευθέως να αρνηθεί την αποπληρωμή, αποδίδοντας παράλληλα ευθύνες σε όσους είχαν εμπλοκή. Περαιτέρω, η διαφάνεια μέσω του έργου της ΕΛΕ θα επιτρέψει στην κοινωνία να αποφασίσει η ίδια τι θα αποπληρώσει από το χρέος που δεν είναι ‘απεχθές’.
Υπάρχει πλούσια εμπειρία από τη Λατινική Αμερική και αλλού στο ζήτημα αυτό. Είναι ενθαρρυντικό ότι ήδη έχει αρχίσει να αξιοποιείται από ελληνικής πλευράς και ας ελπίσουμε ότι σύντομα θα υπάρξει πρωτοβουλία για το σχηματισμό ΕΛΕ. Περιττό να ειπωθεί ότι παρουσιάζεται μεγάλο ενδιαφέρον και από άλλες χώρες της περιφέρειας. Αν δημιουργηθούν συνεργαζόμενες ΕΛΕ των ευρωπαϊκών χωρών θα υπάρξει και πραγματικός διεθνισμός, πέρα από τις πομφόλυγες του ευρωπαϊσμού. Οι λαοί της Ευρώπης καλούνται να φέρουν ένα τρομακτικό βάρος, ώστε να διασωθούν οι τράπεζες, αλλά και το αρρωστημένο σαρκίο της ΟΝΕ. Έχουν απόλυτο δικαίωμα να γνωρίζουν γιατί τους επιβάλλεται αυτή η τραγωδία. Στη χώρα μας είναι επιτακτικό δημοκρατικό αίτημα να ανοίξουν οι συμβάσεις του χρέους και να σχηματιστεί ΕΛΕ τώρα.
Κώστας Λαπαβίτσας
Δεκέμβριος 2010
Το δημόσιο χρέος της χώρας μας είναι αδύνατον να αποπληρωθεί στο σύνολό του, όπως πλέον γίνεται παραδεκτό από όλους. Το μέγεθος του προβλήματος επιβάλλει ουσιαστική δημόσια συζήτηση και ρήξη με την τακτική που ακολουθήθηκε από την αρχή της κρίσης. Δηλαδή, να αφήνονται τα αλλεπάλληλα προβλήματα στα χέρια μιάς μικρής ομάδας υποτιθέμενων ειδικών, ενώ παράλληλα να ασκείται παραπληροφόρηση και κατατρομοκράτηση των λαϊκών στρωμάτων από τα ΜΜΕ.
Η προσέγγιση αυτή έχει αποτύχει παταγωδώς. Η χώρα είναι σε απόλυτο αδιέξοδο και είναι απαραίτητη η ευρεία λαϊκή συμμετοχή στη διαδικασία που θα καταλήξει στις αποφάσεις για την αντιμετώπιση του χρέους. Το πρώτο βήμα μπορεί να είναι ο σχηματισμός διεθνούς Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου (ΕΛΕ) του δημοσίου χρέους. Και εξηγούμαι.
Το δημόσιο χρέος είναι ένα τεράστιο και πολυπλόκαμο μέγεθος, με μεγάλη ποικιλία συμβάσεων που έχουν συναφθεί με διαφορετικούς όρους. Περιβάλλεται δε από πυκνό σκοτάδι. Από τα λίγα που γνωρίζουμε είναι ότι περίπου τα δύο τρίτα κατέχονται στο εξωτερικό και κυρίως από γερμανικές και γαλλικές τράπεζες. Το εξωτερικό χρέος είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου ομόλογα, το 90% των οποίων έχει εκδοθεί υπό ελληνική νομοθεσία. Το εγχώριο χρέος κατέχεται επίσης από τράπεζες, αλλά και από ασφαλιστικά ταμεία και άλλους ομολογιούχους. Το δημόσιο ακόμη χρωστάει σημαντικά ποσά σε μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις.
Για να αντιμετωπίσει το ζήτημα του χρέους η χώρα θα πρέπει ευθέως να αποφασίσει τι θα πληρώσει και πως. Θα πρέπει δε να λάβει η ίδια την πρωτοβουλία και όχι να σύρεται πίσω από τις προτάσεις της ΕΕ, οι οποίες απλώς μεταθέτουν το πρόβλημα σε βάθος χρόνου, επιβάλλοντας παράλληλα τεράστιο κόστος. Οι επιλογές είναι πολύ δύσκολες. Πόσο θα είναι το ΄κούρεμα’ των δανειστών; Πως θα διαχωριστούν οι εγχώριοι από τους ξένους δανειστές; Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αφεθούν οι αποφάσεις αυτές αποκλειστικά στα χέρια των ‘επαϊόντων’ του Υπουργείου Οικονομικών και της Τράπεζας της Ελλάδας. Για να υπάρξει αποφασιστική λύση υπέρ των πολλών, απαιτείται η δημοκρατική συμμετοχή των εργατικών οργανώσεων και της κοινωνίας των πολιτών.
Η ΕΛΕ μπορεί να παίξει καταλυτικό ρόλο συμβάλλοντας στην απαραίτητη διαφάνεια. Θα πρόκειται για μια διεθνή επιτροπή που θα απαρτίζεται από ειδικούς των αναδιαρθρώσεων, νομικούς, ειδικούς του δημοσιονομικού λογιστικού ελέγχου, οικονομολόγους, συνδικαλιστές, εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών, και άλλους. Θα έχει βεβαίως απόλυτη ανεξαρτησία από κομματικούς φορείς. Από την άλλη, η ΕΛΕ θα στηρίζεται σε πλήθος άλλων επιτροπών και φορέων που θα μπορούν να κινητοποιήσουν ευρύτερα λαϊκά στρώματα και να πιέσουν για διαφάνεια με το δικό τους τρόπο. Θα αρχίσει έτσι να γίνεται πραγματικότητα η λαϊκή συμμετοχή που είναι απαραίτητη για την ουσιαστική αντιμετώπιση του χρέους.
Η ΕΛΕ θα απαιτήσει να της ανοιχτούν οι συμβάσεις τις οποίες και θα μελετήσει για όσο διάστημα χρειάζεται ώστε να διαπιστώσει το ποιόν του χρέους. Αποφασιστική σημασία στο σημείο αυτό θα έχει το ‘απεχθές’ ή ‘παράνομο’ χρέος. Η έννοια του ‘απεχθούς’ χρέους εισήχθη στο διεθνές δίκαιο από το ρώσο νομικό Αλεξάντερ Ναούμ Σακ κατά τη δεκαετία του 1920 και εν ολίγοις αναφέρεται σε δημόσια χρέη τα οποία στρέφονται κατά των λαϊκών συμφερόντων. Υπάρχει ευρεία νομική αντιπαράθεση στο θέμα, να σημειωθεί όμως ότι οι ΗΠΑ επιχείρησαν να χρησιμοποιήσουν την έννοια το 2003 για να διαγράψουν τα χρέη του καθεστώτος Σαντάμ. Έκαναν πίσω όταν διαπίστωσαν ότι θα δημιουργούσαν καταλυτικό προηγούμενο για πλειάδα άλλων χωρών. Η έννοια του ‘παράνομου’ χρέους είναι ακόμη ευρύτερη και έχει χρησιμοποιηθεί από πλήθος οργανώσεων που επιχειρούν να πετύχουν μείωση των χρεών των αναπτυσσομένων χωρών. Αναφέρεται, για παράδειγμα, σε χρέος το οποίο έχει διαστάσεις ποινικές, ή άδικες, ή καταστροφικές για το περιβάλλον.
Η ΕΛΕ θα βρει πεδίον δόξης λαμπρόν στη χώρα μας. Και μόνον οι συμβάσεις χρέους με την διαμεσολάβηση της Γκόλντμαν Σακς, καθώς και αυτές για πολεμικούς εξοπλισμούς, καθιστούν αναγκαίο τον ανεξάρτητο έλεγχο. Αν αποδειχτούν ‘απεχθείς΄ ή παράνομες, η χώρα μπορεί ευθέως να αρνηθεί την αποπληρωμή, αποδίδοντας παράλληλα ευθύνες σε όσους είχαν εμπλοκή. Περαιτέρω, η διαφάνεια μέσω του έργου της ΕΛΕ θα επιτρέψει στην κοινωνία να αποφασίσει η ίδια τι θα αποπληρώσει από το χρέος που δεν είναι ‘απεχθές’.
Υπάρχει πλούσια εμπειρία από τη Λατινική Αμερική και αλλού στο ζήτημα αυτό. Είναι ενθαρρυντικό ότι ήδη έχει αρχίσει να αξιοποιείται από ελληνικής πλευράς και ας ελπίσουμε ότι σύντομα θα υπάρξει πρωτοβουλία για το σχηματισμό ΕΛΕ. Περιττό να ειπωθεί ότι παρουσιάζεται μεγάλο ενδιαφέρον και από άλλες χώρες της περιφέρειας. Αν δημιουργηθούν συνεργαζόμενες ΕΛΕ των ευρωπαϊκών χωρών θα υπάρξει και πραγματικός διεθνισμός, πέρα από τις πομφόλυγες του ευρωπαϊσμού. Οι λαοί της Ευρώπης καλούνται να φέρουν ένα τρομακτικό βάρος, ώστε να διασωθούν οι τράπεζες, αλλά και το αρρωστημένο σαρκίο της ΟΝΕ. Έχουν απόλυτο δικαίωμα να γνωρίζουν γιατί τους επιβάλλεται αυτή η τραγωδία. Στη χώρα μας είναι επιτακτικό δημοκρατικό αίτημα να ανοίξουν οι συμβάσεις του χρέους και να σχηματιστεί ΕΛΕ τώρα.