Της Φραγκίσκας Μεγαλούδη
Επιστρέφουμε στο θέμα των εξορύξεων του χρυσού γιατί στους πονηρους καιρούς που ζούμε η παραπληφορηση και η λάσπη τείνουν να εξαφανίσουν κάθε αντίθετη φωνη. Δεν σκοπεύουμε να κάνουμε διάλογο με πληρωμένους σχολιαστές και αρθρογράφους, διότι το να προσπαθείς να αποδείξεις τα αυτονόητα και να αναλώνεσαι σε προσωπικές αντιπαραθέσεις είναι πάγια τακτική αποπροσαντολισμού απο την ουσία των θεμάτων. Αν κάποιος επιθυμεί, μπορεί να ανατρέξει στα δεκάδες επιστημονικά συγγράματα και μελέτες που έχουν γίνει σχετικά με τις συνέπειες των εξορύξεων χρυσού στη Χαλκιδική αλλά και σε διεθνείς μελέτες, παραπομπές των οποίων δίνονται στο τέλος αυτού του άρθρου.
Οι τοπικές κοινωνίες είναι εκείνες που πληρώνουν άμεσα τις συνέπειες των εξορύξεων. Το δέλεαρ είναι ίσως μεγάλο για τους άνεργους συμπολίτες μας, οι οποίοι όμως αδυνατούν να δουν τη μεγάλη εικόνα: οι υποσχόμενες θέσεις δεν είναι παρά προσωρινές, ενώ θα ακυρώσουν κάθε μελλοντική δραστηριότητα στην περιοχή.
Ας δούμε μερικά στοιχεία για τις εξορύξεις μετάλλων και ορυκτών, οι οποίες σύμφωνα με την έκθεση του Gaia Foundation (2012) έχουν δεκαπλασιαστεί τα τελευταία 5 χρόνια. Μόνο η εξόρυξη σιδηρομεταλλεύματος αυξήθηκε κατά 180%, του κοβαλτίου 165%, του λίθιου 125% και του άνθρακα 44%.
Πώς φτάσαμε όμως ως εκεί; Το 2007 οι τιμές των βασικών ειδών διατροφής αυξήθηκαν δραματικά προκαλώντας μια απο τις χειρότερες κρίσεις τροφίμων από τη δεκαετία του ’70 κι έπειτα. Αν και το φαινόμενο δεν ήταν αποτέλεσμα ενός μόνο παράγοντα, ήταν κυρίως ο καιροσκοπισμός της αγοράς που οδήγησε στην κρίση. Μεγάλες τράπεζες, επενδυτικοί οργανισμοί και κερδοσκοπικά αμοιβαία κεφάλαια προσχώρησαν στην αγορά τροφίμων θεωρώντας την πιο σταθερή. Όταν η αγορά τροφίμων άρχισε να καταρρέει, κυρίως μετα την οικονομική κρίση του 2008, οι επενδυτές αποφάσισαν να στραφούν στην αγορά ορυκτών, πετρελαίου και φυσικού αερίου ώστε να διασφαλίσουν τα κέρδη τους. Αυτό οδήγησε στην έξαρση της εξορυκτικής δραστηριότητας παγκοσμίως, με τραγικές συνέπειες: εκατοντάδες αγροτικές κοινότητες σε όλο τον πλανήτη έχασαν τη γη τους και εξαθλιώθηκαν, εκατομμύρια λίτρα νερού κατασπαταλήθηκαν, εκατοντάδες χιλιάδες εκτάρια δασικής έκτασης αποψιλώθηκαν και πηγές νερού δηλητηριάστηκαν.
Σήμερα υπολογίζεται ότι απομένουν 165.000 τόνοι χρυσού, καθώς το 90% του χρυσού που υπάρχει στο υπέδαφος έχει ήδη εξαντληθεί. Ετησίως, 2.500 τόνοι εξορύσσονται και 100 εκατομύρια άνθρωποι στον πλανήτη ζουν απ’ αυτές τις εξορύξεις. Παρόλα αυτά, μόνο το 12% της παγκόσμιας παραγωγής χρυσού έχει τεχνολογική χρήση. Στην πλειοψηφία του πρόκειται για ένα μέταλλο πολυτελείας που η χρηστικότητα του σχετίζεται με τη συγκέντρωση πλεονάζοντος πλούτου και με τα επενδυτικά παιχνίδια των διεθνών αγορών.
Μπορεί ο χρυσός να ελκύει, αλλά τα δώρα του είναι δηλητηριώδη. Για την εξόρυξη ενός κιλού χρυσού θα κατασπαταληθουν 225.000 λίτρα νερού. Ένα μεγάλης κλίμακας ορυχείο χρυσού χρησιμοποιεί περίπου 1.900 τόνους κυανιδίων το χρόνο. Ένα χρυσό δαχτυλίδι φέρνει μαζί του και 20 τόνους μεταλλευτικών αποβλήτων. Η εξορυκτική επέμβαση όταν γίνονται εξορύξεις χρυσού είναι τεράστια, όπως τεράστια είναι και η επεξεργασία του υλικού που θα εξορυχθεί αλλά και των καταλοίπων που απορρίπτονται. Πρέπει να σκεφτεί κανείς ότι για την απόληψη ενός γραμμαρίου/ton χρυσού πρέπει να εξορυχθούν και να τύχουν επεξεργασίας 7.000.000 όγκοι εμπεριέχοντος πετρώματος. Μπορεί κάποιος εύκολα να φανταστεί τα εκατοντάδες στρέμματα δάσους που θα καταστραφούν, τα βοσκοτόπια και τις αγροτικές εκτάσεις που θα εκχερσωθούν, την ξήρανση στις γύρω περιχές από την άντληση των υπόγειων υδάτων, τη ρύπανση των υδάτινων πόρων και την καταστροφή της αλιείας με ό,τι αντίκτυπο μπορεί να έχει αυτό στην τοπική οικονομία.
Στην Ελλάδα του 2013, οι διαφωνούντες στις εξορύξεις χρυσού βαφτίζονται «εγκληματική οργάνωση» και διώκονται ποινικά. Στην Αυστραλία, λόγω των περιβαλλοντικών κινδύνων, τον Αυγουστο του 2012, ακυρώθηκε κάθε σχέδιο για επέκταση των μεταλευτικών δραστηριοτήτων της εταιρίας BHP Billiton στο ορυχείο Olympic Dam, 550 χλμ νότια της Αδελαΐδας. Η περιοχή έχει τεράστια αποθέματα χρυσού, χαλκού και ουρανίου. Αν και η εταιρεία είχε πάρει άδεια από την περιβαλλοντική επιτροπή της Αυστραλίας να προχωρήσει σε ανοιχτή εξόρυξη (open pit mining), οι δυναμικές κινητοποιήσεις των κατοίκων υποχρέωσαν την κυβέρνηση να αναστείλει την άδεια, δηλώνοντας ότι δεν μπορεί να θέσει σε κίνδυνο το μέλλον της περιοχής για βραχυπρόθεσμα οικονομικά οφέλη.
Η ελληνική κυβέρνηση μπορεί;
Για περισσότερο διάβασμα
Opening Pandora’s Box : The New Wave of Land Grabbing by the Extractive Industries and the devastating Impact on Earth (2012) http://www.gaiafoundation.org/sites/default/files/PandorasBoxReportFinal.pdf
UNEP (2011) Decoupling Natural Resource Use and Environmental Impacts from Economic Growth. www.unep.org/resourcepanel/Portals/24102/PDFs/DecouplingENGSummary.pdf
FOE Europe (2011) Under Pressure: How Our Material Consumption Threatens the Planet’s Water Resources. www.foeeurope.org/publications/2011/Under_Pressure_Nov11.pdf
Kosich. D. (2011) ‘EPA Says Metals Mining Still Largest U.S. Toxic Releases Generator’. Mineweb. 6 January,2012. http://www.mineweb.com/mineweb/view/mineweb/en/page68?oid=142618&sn=Detail&pid=68
Για τις εξορύξεις στην Χαλκιδική μπορεί κανείς να βρει συγκετρωμένα τα πορίσματα επιστημονικών ιδρυμάτων, τις μελέτες ειδικών επιστημόνων για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις στο παρακάτω λινκ (λόγω οικονομίας χώρου παραθέτουμε την παραπομπή απο τη σελίδα των μελών του Συντονιστικού Φορέων Σταγείρων-Ακάνθου) http://soshalkidiki.wordpress.com/%ce%b5%ce%bd%ce%b7%ce%bc%ce%b5%cf%81%cf%89%cf%84%ce%b9%ce%ba%cf%8c-%cf%85%ce%bb%ce%b9%ce%ba%cf%8c/