«Έπεσε εις τας λάσπας», «του Αντώνου, του Θανάσου», «κορασίς τις ως ψυχρόν ύδωρ», «ξεύρω το μάθημά μου ως ύδωρ», «Ο όνος διαλαθών την προσοχήν του περιβολάρη έφαγε τους φασιόλους». Όλα τα παραπάνω από το απολαυστικό βιβλίο Γλώσσα και ζωή (1908) του Ελισαίου Γιανίδη. Είναι λίγα μόνο από τα παραδείγματα που κατασκευάζει ο σπουδαίος Κωνσταντινουπολίτης δημοτικιστής, ο οποίος θέλει έτσι να αναδείξει τη φαιδρότητα, σε πολλές περιπτώσεις, της καθαρεύουσας. Και το καταφέρνει. Το βιβλίο του αποτελεί μια λαμπρή συνηγορία της δημοτικής, ενώ η ανάγνωσή του προξενεί, ακόμα και σήμερα, κρουνούς γέλωτος στον αναγνώστη.

Από την «ορνέου κόρη» στον κ. Ευθύμιο Εθνικοφρονίδη

Τέλη της δεκεαετίας του 1980, Φιλοσοφική του Αθήνησι. Μια φοιτητική παρέα, ένθερμοι θεράποντες του Γιανίδη αλλά και του σκώμματος, αρκούντως μαλλιαροί και μαλλιαρές (κυριολεκτικώς και μεταφορικώς), ασχολούμασταν με την «ενδογλωσσική» μετάφραση τραγουδιών¹ : «Ήρξε βαδίζειν ορνέου κόρη / ύδωρ ψυχρόν ενέγκειν / οίμοι οίμοι τοιγαρούν /τα ενώτια βοούν. / Κατεκρημνίσθη μεν εις το φρέαρ / έκραξε δε γόον τον μέγαν / οίμοι οίμοι τοιγαρούν τα ενώτια βοούν». Θα το αναγνωρίσατε, πιστεύω: «Κίνησε η Γερακίνα…». Όπως και αυτό: «Τάδε έφη ο ψιττακός / ως υπαγκαλίζεσαι υπ’ άλλου τινός» («Τόπε τόπε ο παπαγάλος /ότι σ’ αγκαλιάζει άλλος). Δεν ξέρω όμως αν αναγνωρίζετε αυτό: «Βηβηβέμ, βηβηβέμ…/ Ω πελαργιδεύ, ω πελαργιδεύ. / Βηβηβέμ» («Μπάουμ, μπάουμ… / Ω Μαρα-Μπου, ω Μαρα-Μπου. /Μπάουμ» των Πυξ Λαξ).

Και, κάποια χρόνια αργότερα, ίσως θυμάστε τον κ. Ευθύμιο Εθνικοφρονίδη, ένα κράμα γλωσσαμύντορος και ακροδεξιού, ο οποίος έστελνε επιστολές για ποικίλα ζητήματα, λ.χ. ζητώντας την επείγουσα παρέμβαση του αστυάτρου, διότι «εδήχθην εις τον αριστερόν μηρόν ουχί υπό λυσσώντος αλλ’ υπό κιναίδου κυνός» (όταν ο τότε βουλευτής της ΝΔ Γεράσιμος Γιακουμάτος είχε δηλώσει ότι η ομοφυλοφυλία είναι μεταδοτική νόσος).

Τα θυμήθηκα όλα αυτά μπαίνοντας στο σάιτ της «Ελληνικής Αγωγής» και διατρέχοντας εκπαιδευτικά της προγράμματα, ιδίως τα αρχαία για παιδιά. Σε ένα λοιπόν βιντεάκι, με τίτλο «Ελληνιστί ορθώς λαλείν», βλέπουμε δυο παιδικές φιγούρες, τη Γλαύκη και τον Ίωνα, να μιλάνε. Παραθέτω πιστά:

«Ελληνιστί ορθώς λαλείν» ή το «Τσαρλατανείον»

«–Τι γαρ ο Ζεύς ποιεί σήμερον;
–Ο ήλιος λάμπει. Ευδία εστίν.
–Ώρα εστίν εις την παραλίαν ιέναι;
–Ουδαμώς! Ουκ έστιν θέρος, αλλ’ ακμή χειμώνος.
–Ορθώς λέγεις, ω Γλαύκη!
–Χάριν σοι οίδα, ω Ίων!».

Αμέσως σκέφτηκα: Ρε συ, μπας και μαζευτούμε έπειτα από τόσα χρόνια και πάμε στη «Σχολή Αρχαίων Ελληνικών, Ιστορίας και Φιλοσοφίας» (έτσι αυτοσυστήνεται η Ελληνική Αγωγή) να τραγουδήσουμε την «Ορνέου κόρη» και το «Τάδε έφη ο ψιτακός»; Και αν θέλουμε κάτι πιο ψαγμένο να πούμε και το «Άρα χρυσοί ιχθύες εδώ;» («Υπάρχουν χρυσόψαρα εδώ;»); Pro bono, δωρεάν και προαιρετικά, βεβαίως. Μια είδηση όμως με έκανε να εγκαταλείψω κάθε σκέψη, καθώς κατάλαβα πως οι τύποι προπορεύονται παρασάγγας και δεν έχουν την ανάγκη μας. Η είδηση, όχι από το Κουλούρι αλλά από το τουίτερ της Ελληνικής Αγωγής, ήταν αυτή: «Μία υπέροχη εκδήλωση – Παιδική Ανάγνωση σε σκύλους ακροατές – μόλις ολοκληρώθηκε! Οι μαθητές μας διάβασαν σε γλυκύτατα και υπομονετικά σκυλάκια, αποσπάσματα από την αρχαία ελληνική γραμματεία. Μία εξαιρετική πρωτοβουλία που θα μας μείνει αξέχαστη» (9.11.2018).
Ο λόγος βέβαια που θυμήθηκα και τους Εθνικοφρονίδηδες και τους ψιττακούς και τους χρυσούς ιχθύς είναι ο σάλος που ξεσηκώθηκε μετά την έγκριση από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ) προγραμμάτων της Ελληνικής Αγωγής για τα σχολεία².

Στην οργίλη απάντησή του, ο Άδωνις Γεωργιάδης (εκτός των γλαφυρών περί «μαρξιστικής αγωγής») επικεντρώθηκε σε ένα σημείο: στο ότι δεν έχει πάρει ούτε ένα ευρώ από το ελληνικό δημόσιο. Παρότι υπάρχουν σοβαρά ζητήματα δεοντολογίας (όπως έχει επισημανθεί, τα προγράμματα αυτά, που σύμφωνα με το έγγραφο του ΙΕΠ μπορούν να διεξαχθούν και στους χώρους της Ελληνικής Αγωγής, συνιστούν διαφήμιση πρώτης τάξης) υπάρχει κάτι ακόμα πιο κρίσιμο: Τι είναι αυτό που προσφέρεται δωρεάν; Γιατί θα συμφωνήσουμε όλοι νομίζω ότι αν η Αγία Αθανασία του Αιγάλεω προσέφερε μαθήματα θρησκειολογίας ή κάποιος φαρμακοποιός οργάνωνε σεμινάρια για το νερό του Καματερού ή ο «Γκας Πορτοκάλος» (αυτός που στην ταινία «Γάμος αλά ελληνικά» ετυμολογούσε τα πάντα από τα ελληνικά, λ.χ «κιμονό» από το «χειμώνας») εξέδιδε συγγράμματα γλωσσολογίας δεν θα υπήρχε η παραμικρή περίπτωση να εγκριθούν. Και ας ήταν δωρεάν και προαιρετικά, κι ας χρησιμοποιούσαν τα λαμπρότερα εποπτικά μέσα. Και όμως, το όλο πνεύμα της Ελληνικής Αγωγής δεν διαφέρει ουσιωδώς από τη σχολή Πορτοκάλος. Λίγα παραδείγματα, για του λόγου το ασφαλές. (Σε όσα ακολουθούν αντλώ από την πολύτιμη δουλειά του Νίκου Σαραντάκου και του Γιάννη Χάρη, εδώ και χρόνια· βλ. αναλυτικότερα στις παραπομπές).

Α. Στα εγχειρίδια διδασκαλίας της Ελληνικής Αγωγής περίοπτη θέση κατέχουν τα συγγράμματα της –μακαρίτισσας πλέον– Άννας Τζιροπούλου-Ευσταθίου, που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Γεωργιάδη (άλλα βιβλία της έχουν εκδοθεί από τους ακροδεξιούς οίκους Νέα Θέσις και Πελασγός). Οι (παρ)ετυμολογίες της είναι εφάμιλλες του Πορτοκάλος: stork (πελαργός): εκ του στοργή (φημισμένη η στοργή των πελαργών προς τους γονείς τους)· teacher (δασκάλα) εκ του τίτθη (τροφός)· doll (κούκλα)  εκ του είδωλον³. Στην ίδια ακριβώς γραμμή, κάποια χρόνια πριν, ο Άδωνις εξηγούσε ότι «η θάλασσα λεγόταν “αλς” στα αρχαία επειδή σκάει το κύμα στη φουσκοθαλασσιά, κάνει αλς, αλς, αλς, αλς. Με την ίδια λογική, βγήκε απ’ το πλουτς πλουτς και ο πλους» — δείτε το βίντεο, ξεπερνάει κάθε περιγραφή (4).

Β. Τον Απρίλη του 2020 η «σχολάρχις» της Ελληνικής Αγωγής Ευγενία Μανωλίδου έδωσε μια διάλεξη στο κολέγιο BCA με θέμα «Τα αρχαία ελληνικά, γλώσσα του μέλλοντος». Σε αυτή αναφέρεται επανειλημμένα στην Ελληνική Αγωγή, θέλοντας να την προβάλλει. Ως εδώ, ουδείς ψόγος. Ψόγος όμως αρμόζει για όσα λέει. Προσπερνώντας τα ανύπαρκτα ρητά του Γκαίτε και του Σίλερ (περί Ελλήνων βέβαια) που επικαλείται (από αυτά που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο), παραθέτω ένα απόσπασμα, όπως το έχει εντοπίσει ο Ν. Σαραντάκος:

«Τα αρχαία ελληνικά είναι μαθηματική γλώσσα και ο εγκέφαλός μας, όταν τα διαβάζουμε, όταν τα μιλάμε, είναι σαν να κάνει εξισώσεις […]. Τα αρχαία ελληνικά έχουν μαθηματική δομή, είναι η γλώσσα των μαθηματικών, είναι η γλώσσα της επιστήμης, δεν θα μπορούσε να υπάρχει επιστήμη, λεξιλόγιο και ορολογία χωρίς τα αρχαία ελληνικά. Πιστεύω ότι αυτό είναι πάρα πολύ προφανές αν κοιτάξει κανείς ότι οι αριθμοί στα αρχαία ελληνικά ήταν δοσμένοι με γράμματα. Και οι αριθμοί, και η μουσική σημειογραφία ήταν τα γράμματα. Άρα, στο μυαλό των Ελλήνων τα μαθηματικά, η μουσική και η γλώσσα ήταν άρρηκτα συνδεδεμένα».(5)

Αφήνω τον καθένα να κρίνει, καθώς δεν χρειάζεται δα να είναι δεινός γλωσσολόγος ή ο νέος Σωσσύρ για να αντιληφθεί τις ασυναρτησίες. Και όμως η Μανωλίδου είναι σήμερα το κεντρικό πρόσωπο της Ελληνικής Αγωγής.

Γ. Το «μανιφέστο» με τίτλο «Ποιοι είμαστε», στην ιστοσελίδα της Ελληνικής Αγωγής, το υπογράφει ο Άδωνις Γεωργιάδης. Εκεί αναφέρεται στον ψυχίατρο Ιωάννη Τσέγκο και την έρευνά του σε μαθητές του εκπαιδευτηρίου, η οποία κατέδειξε τη «σπουδαιότητα εκμάθησης της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στα πρώτα σχολικά χρόνια για την αποτελεσματική νοητική ανάπτυξη και την αντιμετώπιση μαθησιακών δυσκολιών». Είναι ο ψυχίατρος που, στην προέκταση της ίδιας συλλογιστικής, έχει αποφανθεί ότι η διδασκαλία των αρχαίων αποτελεί όπλο κατά της δυσλεξίας. Τα μεθοδολογικά προβλήματα και οι ακροβασίες της έρευνας έχουν καταδεχθεί και η τα συμπεράσματα έχουν καταρριφθεί από ειδικούς όπως η Άννα Ιορδανίδου, ο Σπύρος Μοσχονάς και ο Γιάννης Χάρης – παραπέμπω σε αυτούς. (6)

Και πολλά ακόμα. Για παράδειγμα, η αναπαραγωγή στα social media της Ελληνικής Αγωγής κλασικών hoaxes, όπως του περιβόητης δήθεν ρήσης του Μπιλ Γκέιτς πως τα αγγλικά είναι γλώσσα προβληματική και ότι οι υπολογιστές προγραμματίζονται με αρχαία ελληνικά. Ο κατάλογος τελειωμό δεν έχει. Και όμως δεν ψάχνω να βγάλω «λαυράκι». Γι’ αυτό και αναφέρω απλώς, αλλά δεν θα σταθώ, στην ομιλία της Βασιλείας Στεργιοπούλου στην Ελληνική Αγωγή (2018), η οποία είχε αναφερθεί στην «αρία φυλή»· άλλωστε, ο Άδωνις Γεωργιάδης (παρότι αρχικά την είχε καλύψει επικαλούμενος την ελευθερία της έκφρασης), στη συνέχεια την απέλυσε. Δεν μένω λοιπόν σε «μεμονωμένα περιστατικά». Και έτσι, εν συνόλω, δεν μπορώ να βρω πιο ακριβή χαρακτηρισμό για την Ελληνική Αγωγή από αυτόν που της έχει αποδώσει ο Γιάννης Χάρης: Τσαρλατανείον.

Πίσω ολοταχώς

Και από παιδαγωγικής άποψης υπάρχουν σοβαρά αμφιλεγόμενα ζητήματα. Τα προγράμματα της Ελληνικής Αγωγής ξεκινάνε από την ηλικία των τριών, όταν δηλαδή τα παιδιά μαθαίνουν ακόμα να μιλάνε. Είναι σκόπιμο τα νήπια να «διδάσκονται» τότε αρχαία ελληνικά; Δεν είναι το ίδιο με παιδιά που μεγαλώνουν σε πολυγλωσσικό περιβάλλον ή με γονείς που μιλάνε άλλη γλώσσα ο καθένας (7). Βέβαια, η Ελληνική Αγωγή τα ξεπετάει όλα αυτά με χαρακτηριστική άνεση και ανευθυνότητα, χάρη στην πεποίθηση των ιθυνόντων της «περί ενιαίας γλώσσας», επικαλούμενη καινοφανείς θεωρίες: «Χρησιμοποιώντας την μέθοδο των “ζωντανών γλωσσών”, η γλώσσα [τα αρχαία ελληνικά] διδάσκεται σαν να ομιλείται ακόμη. Η θεωρία αυτή βασίζεται στην ιδέα ότι είναι παράλογο να μαθαίνουν οι Έλληνες ξένες γλώσσες, σε πολύ μικρή ηλικία μάλιστα, και να μην μπορούν να μάθουν την αρχαία μορφή της γλώσσας που χρησιμοποιούν καθημερινά».
Τι μένει, πέρα από τον τσαρλατανισμό, αν ψάξουμε λίγο πιο βαθιά; Κάτι εντελώς οπισθοδρομικό, ένας αέρας μούχλας και βαθιάς συντήρησης, όπου η ακροδεξιά κολυμπάει σαν το ψάρι στο νερό. Πέρα από τη γελοιότητα (αυτά πάνε χέρι χέρι), στο μεδούλι της Ελληνικής Αγωγής υπάρχουν μια σειρά αγαπημένα ιδεολογήματα των «ελληναράδων» (λ.χ. η ελληνική που είναι η πλουσιότερη γλώσσα, που «υπάρχει μέσα σε όλες τις γλώσσες») και συντηρητισμός (η «διδασκαλία προτύπων και ηθικών αξιών» μέσω της αρχαίων ελληνικών). Κι ακόμα μπόλικο κιτς και μια εσάνς από τελετές της ΕΟΝ ή της Πολεμικής Αρετής των Ελλήνων (στην «αναπαράσταση» από μαθητές της μάχης των Θερμοπυλών ή το δρώμενο για το Πένταθλο), εντελώς παρωχημένες παιδαγωγικές απόψεις μαζί με αρκετή κακογουστιά και μια αύρα σχολικών γιορτών της δεκαετίας του 1950.

Το μανιφέστο «Ποιοι είμαστε» κάνει λόγο για τον «πλοῦτο τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς σκέψης καὶ τοῦ πολιτισμοῦ». Ποιος θα το αρνηθεί; Με μια κρίσιμη διαφορά όμως: εκείνα που παράγει και διδάσκει η Ελληνική Αγωγή δεν έχουν καμία σχέση με τον πλούτο αυτό. Ας διαβάσουμε κάποιον μεγάλο μελετητή του αρχαίου κόσμου, Έλληνα ή ξένο, όποιον προτιμάει ο καθένας και η καθεμιά – από τον Bowra και τον Dodds μέχρι τον Albin Lesky, από τον Συκουτρή μέχρι τον Ι.Θ. Κακριδή. Ή λίγα αποσπάσματα από κείμενα της αρχαίας γραμματείας – ό,τι αγαπάμε.  Για να πω εγώ, πολύ πρόχειρα, νιώθω κάτι να με συνεπαίρνει όταν θυμάμαι κομμάτια από τον Αισχύλο («Στάζει δ’ ανθ’ ύπνου προ καρδίας μνησιπήμων πόνος»), τη Σαπφώ («Έρος δηύτέ μ᾽ ο λυσιμέλης δόνει, γλυκύπικρον αμάχανον όρπετον»), τα τζιτζίκια του καλοκαιριού του Αλκαίου («άχει δ᾽ εκ πετάλων άδεα τέττιξ») ή το «Κέλομαι σε Γογγύλα», και πάλι της Σαπφούς, που το μάθαμε από τον «Μεγάλο Ερωτικό» του Χατζιδάκι.

Κι ας μετά ας δούμε μερικά βιντεάκια, από αυτά που με υπερηφάνεια ανεβάζει στο σάιτ της η Ελληνική Αγωγή. Καλοντυμένα παιδάκια τραγουδάνε τα κάλαντα στα αρχαία. Μαθητές και μαθήτριες που παπαγαλίζουν φράσεις στα αρχαία ως παιδαριογέροντες, δρώμενα με παιδιά ντυμένα με χιτώνες και χλαμύδες. Εκδηλώσεις ενόψει των Χειμερινών Ολυμπιακών του Πεκίνου, «όπου οι πολίτες και πρωταθλητές του αύριο, μαθητές από την Ελλάδα και την Κίνα, ύψωσαν το παράστημα και τη φωνή τους». Ευχές γενεθλίων στα «αρχαία»: «Συ ζήθι … και εις έτη πολλά, μέγας / μεγάλη τε γ’ έσεαι, κόμη ση πολιά. / Παντή δε σκεδάσεις της γνώσεως φως, και πάντες ερούσιν, ιδού ένας/μία σοφός!» (8). Τέλος, κάποιοι από τους τίτλους των εγκεκριμένων από το ΙΕΠ προγραμμάτων»: «Παίζωμεν παδιάν», «Θησεύς, ο βασιλεύς των Ελλήνων», «Ηρακλής, ο ρωμαλέος ήρως» κλπ. κλπ.

Πώς σχετίζονται όλα τα παραπάνω με τον πλούτο, τη δροσιά, το σφρίγος της αρχαίας ελληνικής γραμματείας; Μόνο ως γελοιοποίηση και καρικατούρα. Εγώ ένιωσα πάντως σα να μεταφέρθηκα σε σχολικό σκετσάκι εθνικής εορτής κάμποσες δεκαετίες πριν. Ή σα να παρακολουθούσα ξανά την εκπομπή της θείας Λένας στην ΥΕΝΕΔ με το τραγουδάκι «Καλημέρα σας παιδάκια / Η χρυσή ανατολή στη δουλειά μας προσκαλεί / τραλαλαλαλα». Ή σα να διάβαζα το αναγνωστικό του Ζούκη – θυμάμαι τον πατέρα μου, που το είχε στην πρώτη του εξαταξίου γυμνασίου, προπολεμικά, να μου απαγγέλει: «Η Ελλάς παντοίους καρπούς εκφέρει και μέταλλα χρήσιμα τοις ανθρώποις, λίθους δε τιμίους έξωθεν εισάγει, γέμει δε πεδίων, λιμνών και ποταμών». «Η Ελλάς παντοίους καρπούς εκφέρει και μέταλλα χρήσιμα τοις ανθρώποις, λίθους δε τιμίους έξωθεν εισάγει, γέμει δε πεδίων, λιμνών και ποταμών». Σε αυτά με παραπέμπουν, ούτε καν τον Μιστριώτη, ο οποίος εκτός από μέγας αντιδραστικός και γλωσσαμύντωρ ήταν και δεινός φιλόλογος.

Το ΙΕΠ πρέπει να ανακαλέσει την έγκριση

Θα μου πεις ποιοι στέλνουν τα παιδιά τους στην «Ελληνική Αγωγή»; Σκέφτομαι ότι πολλοί μπορεί να το κάνουν, χωρίς να είναι κατ’ ανάγκην ούτε ακροδεξιοί ούτε «λαλημένοι». Κι αυτό για δύο λόγους.
Πρώτον, πολλά από όλα αυτά που πρεσβεύει η Ελληνική Αγωγή κινούνται σε ένα σύμπαν αντιλήψεων εξαιρετικά διαδεδομένο και αγαπητό στην κοινή γνώμη: η ελληνική που είναι η πλουσιότερη γλώσσα του κόσμου, οι ένδοξοι ημών πρόγονοι που υπήρξαν πρωτοπόροι σε όλα ενώ οι Ευρωπαίοι έτρωγαν βελανίδια, η ελληνική ιστορία έμπλεη ηρωισμού και χρυσών σελίδων κλπ. Άλλωστε, ακόμα και τα εμφανώς αντιεπιστημονικά δεν τα λένε μονάχα γραφικοί «Βελλόπουλοι», αλλά και πρόσωπα με θεσμικό κύρος. Έτσι, λ.χ., το εξωφρενικό παραμύθι για τον Μπιλ Γκέιτς και τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές που λειτουργούν με αρχαία ελληνικά το έχει υποστηρίξει και ο ακαδημαϊκός Αντώνης Κουνάδης – ο ίδιος ο οποίος, στην ετήσια πανηγυρική συνεδρίαση της Ακαδημίας, τον Ιανουάριο του 2019, φρόντισε στην ομιλία του, ως απερχόμενος πρόεδρος, να πει ότι αμφισβητείται αν η ελληνική ανήκει στις ινδοευρωπαϊκές γλώσσες και αν το αλφάβητο προέρχεται από το φοινικικό (9). Ενώ ο Ευριπίδης Στυλιανίδης, το 2008, υπουργός Παιδείας παρακαλώ, σε ομιλία του είχε αναπαράγει το λεγόμενο «Hellenic Quest», το ιδεοτυπικό κείμενο με γλωσσικούς μύθους και ψεύδη που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο. Μάλιστα είχε φροντίσει να το εμπλουτίσει και με δικές τους συμβολές, όπως την «ετυμολόγηση» της λέξης «έντερο» από το «εντός ρέει». (10)

Δεύτερον, η Ελληνική Αγωγή καταφέρνει, εντελώς τελευταία, να αναγνωρίζεται. Έτσι, το 2020 στον διαγωνισμό «Education Leaders Awards» πήρε 4 βραβεία (δύο χρυσά, ένα αργυρό και ένα χάλκινο), ενώ επελέγη και ως Ιδιωτικό Κέντρο Εκπαίδευσης της Χρονιάς. Πρόεδρος της κριτικής επιτροπής που τη βράβευσε ήταν η Άννα Διαμαντοπούλου – ναι, δεν πρόκειται για συνωνυμία, είναι η διαπρεπής εκσυγχρονίστρια, πρώην υπουργός Παιδείας και πρώην επίτροπος της ΕΕ (11). Τα βραβεία τα μοστράρει –και ευλόγως– η Ελληνική Αγωγή στο σάιτ της.

Η έγκριση των προγραμμάτων από το ΙΕΠ είναι ακόμα βήμα σε αυτό τον αγώνα καταξίωσης. Και αποτελεί ένα ακόμα τρόπαιο το οποίο θα κραδαίνει η Ελληνική Αγωγή. Είναι κι αυτός ένας λόγος που το ΙΕΠ πρέπει να ανακαλέσει την απόφασή του. Αντιλαμβάνομαι ότι είναι δύσκολο, καθώς οφείλει να επικαλεστεί είτε την αντιεπιστημονικότητα είτε την ιδεολογική κατεύθυνση του εκπαιδευτηρίου είτε και τα δύο. Ε, και όσο ευγενικά και να το πεις, δεν είναι εύκολο να αποφανθείς ότι είναι «Τσαρλατανείο», και μάλιστα ακροδεξιάς κοπής, το μαγαζί ενός κορυφαίου υπουργού και αντιπροέδρου της ΝΔ. Και όμως το ΙΕΠ οφείλει να το κάνει. Για το καλό των μαθητών αλλά και το δικό του. Αλλιώς ποιος θα το παίρνει σοβαρά;

 

Υποσημειώσεις:

1.Δεν λέω ονόματα, καθώς η έφεση των χρόνων εκείνων για την αρχαιογνωσία ευδοκίμησε, και κάποιοι και κάποιες σήμερα είναι διαπρεπείς αρχαιολόγοι και ιστορικοί, σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα.

2.Οφείλουμε να επαινέσουμε τον  Δημήτρη Πολυχρονιάδη (δάσκαλο, συνδικαλιστή και δρ Ιστορίας της Εκπαίδευσης) που πρώτος εντόπισε και ανέδειξε το θέμα στο tvxs.

3. Βλ. σχετικά, Νίκος Σαραντάκος, Γλώσσα μετ’ εμποδίων, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα 2007, σ. 66-68.

4. Βλ.Παντελής Μπουκάλας, «Αριστείας εγκώμιον», Η Καθημερινή, 4.7.2020. Το  σχετικό βίντεο, σε εκπομπή του ANT1 εδώ.

5. Το παράθεμα, και όλα τα στοιχεία, από το κείμενο του Νίκου Σαραντάκου, που σφυροκοπά την ομιλία στο ιστολόγιό του: Νίκος Σαραντάκος, «Όταν η Ευγενία Μανωλίδου διαδίδει μύθους για τη γλώσσα προς άγραν μαθητών», 31.4.2020 (sarantakos.wordpress.com).

6. Ο Γιάννης Χάρης έχει ασχοληθεί  αναλυτικά με την περίπτωση Τσέγκου. Βλ. «Ψυχανεμίσματα και ιδεοληψίες», Τα Νέα, 24.6.2006 και «Το καρκινογόνο αντιγριπικό», Τα Νέα, 8.7.2006 (όπου και αναφορές στην Ιορδανίδου και τον Μοσχονά). Πρβλ. και Στάμος Αρχοντής, «Η μελέτη των αρχαίων ελληνικών δεν αναπρογραμματίζει τον εγκέφαλο δυσλεκτικών παιδιών», ellinikahoaxes.gr, 13.5 2019.

7. Γιάννης Η. Χάρης, «Τσαρλατανείον η Ελληνική Αγωγή», Η εφημερίδα των Συντακτών, 4.4.2020.

8. Γιάννης Η. Χάρης, «Τσαρλατανείον η Ελληνική Αγωγή», Η εφημερίδα των Συντακτών, 4.4.2020.

9. Με τον Κουνάδη έχει ασχοληθεί επανειλημμένα ο Νίκος Σαραντάκος. Βλ. εδώ συγκεντρωτικά ορισμένα σχετικά κείμενά του στο ιστολόγιό του.

10. Βλ. Στρατής Μπουρνάζος, «Ο ετυμόλογος υπουργός», Η Αυγή της Κυριακής («Ενθέματα»), 10.2.2008.

11. Βλ. Παντελής Μπουκάλας, «Αριστείας εγκώμιον», Η Καθημερινή, 4.7.2020.