Συγκεκριμένα, εγκρίθηκε το αίτημα του Υπουργείου Δικαιοσύνης (αποφ. 16/399 – 17/401/31.1.2019) για την κίνηση των διαδικασιών πρόσληψης διακοσίων πενήντα οκτώ (258) υπαλλήλων, στο νέο Κατάστημα Κράτησης Δράμας, και 381 στα λοιπά καταστήματα κράτησης της χώρας.

του Γιώργου Μουργή

«Ειδικότερα, προβλέπονται συνολικά οι ακόλουθες θέσεις: 234 Φύλακες, 204 Εξωτερικοί Φρουροί, 28 Ιατροί, 51 Νοσηλευτές, 25 Κοιν. Λειτουργοί, 5 Ψυχολόγοι, 5 Κοινωνιολόγοι, 7 Εγκληματολόγοι, 7 Μηχανικοί, 11 Πληροφορικοί, 53 Διοικητικοί και 9 λοιπών ειδικοτήτων.

Η προπαρασκευή έχει ήδη αρχίσει από το Υπουργείο, ενώ η προκήρυξη αλλά και όλη η διαδικασία επιλογής θα γίνει από την Ανεξάρτητη Αρχή του ΑΣΕΠ».

Η κυβέρνηση, ο αρμόδιος υπουργός και οι υπεύθυνοι του υπουργείου για τις φυλακές αδιαφορούν πλήρως για τις συνθήκες κράτησης σχεδόν 9.500 κρατουμένων σε όλη τη χώρα, την ιατρική φροντίδα των κρατούμενων ασθενών, την εκπαίδευση, τους όρους επανένταξης και τον τρόπο διαχείρισης της παραβατικότητας μέσα από κοινωνιολογικές και ανθρωπολογικές μελέτες αποϊδρυματοποίησης και επαγγελματικού προσανατολισμού. Αφήνοντας, έτσι, στην τύχη όσους και όσες αποφυλακίζονται, στιγματισμένους και απομονωμένους, κόπτονται μόνο να καλύψουν τα υποτιθέμενα κενά στη φρούρηση και τη φύλαξη των φυλακών.

Κυβερνητική επιλογή οι απάνθρωπες συνθήκες κράτησης;

Το αστικό ταξικό μοντέλο που υιοθετούν και εφαρμόζουν στα ζητήματα κράτησης οι ειδήμονες των κυβερνητικών και υπουργικών θώκων έχει μοναδικό σκοπό την ενίσχυση της καταστολής και την ενεργοποίηση κάθε μηχανισμού προς αυτή την κατεύθυνση.

Η περιγραφή μάλιστα για τους «υποψηφίους Φύλαξης»-ανθρωποφύλακες Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στην πρόβλεψη περί: «Μέριμνας για την τήρηση της τάξης και της ασφάλειας του καταστήματος κράτησης […]», δημιουργεί για άλλη μια φορά τεράστια ερωτήματα αφού καμιά προϋπόθεση επιστημονικής κατάρτισης δεν κρίνεται αναγκαία να προϋπάρχει.

Άραγε πώς διασφαλίζεται η μέριμνα αυτή αν τελικά δεν αποτελούν μόνο ένα όψιμο ευχολόγιο με μηδενικό αντίκτυπο στην αληθινή ζωή για τις κρατούμενες και τους κρατούμενους;

Αν η απάντηση στην κατεπείγουσα έκκληση προς την Ελλάδα ώστε να αποφύγει μία κατάρρευση του σωφρονιστικού συστήματος, που απηύθυνε πρόσφατα η Επιτροπή κατά των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης Μεταχείρισης του Συμβουλίου της Ευρώπης (CPT), με τις αντίστοιχες εκθέσεις της από το 2015 και την τελευταία που μόλις πρόσφατα δημοσιεύθηκε, είναι η πρόσληψη δεσμοφυλάκων και εξωτερικής φρουράς, τότε η διαχείριση από τους κρατικούς υπεύθυνους έχει μοναδικό χαρακτηριστικό τη λειτουργία των φυλακών απλώς ως αποθηκών ανθρώπινων ψυχών και σύγχρονων κολαστηρίων.

Το Συμβούλιο της Ευρώπης (CPT) διαπιστώνει  μεταξύ άλλων ότι:

«Τα ευρήματα που προέκυψαν κατά τη διάρκεια των επισκέψεων δείχνουν ότι τα κύρια προβλήματα του υπερπληθυσμού και της χρόνιας έλλειψης προσωπικού συνεχίζουν να σοβούν και ότι το ελληνικό σωφρονιστικό σύστημα είναι στο όριο της κατάρρευσης. Τα δύο αυτά, μακράν σοβαρότερα, προβλήματα επιτείνουν και περιπλέκουν έτι περαιτέρω τα πλείστα όσα σοβαρά προβλήματα διαπιστώσαμε στις φυλακές που επισκεφθήκαμε, και δη την ποσοτικώς και ποιοτικώς ανεπαρκή ιατρική περίθαλψη.

Η κατάσταση έχει μάλιστα επιδεινωθεί τόσο, που πολύ πέραν των σοβαρών ανησυχιών περί κακομεταχείρισης βάσει του Άρθρου 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), υφίστανται σοβαρότατα ζητήματα που αφορούν το δικαίωμα στη ζωή βάσει του Άρθρου 2 ΕΣΔΑ, δεδομένου ότι αδύναμοι κρατούμενοι δεν τυγχάνουν καμιάς προσοχής και, σε ορισμένες περιπτώσεις, αφήνονται απλώς να πεθάνουν.

Πρέπει να δοθεί τέλος στην παρούσα κατάσταση όπου οι φυλακές στην Ελλάδα λειτουργούν απλώς ως αποθήκες ανθρώπων».

Τραγικό ρεκόρ σε καταδίκες για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Όλα τα παραπάνω επιβεβαιώνουν και οι νέες ντροπιαστικές καταδικαστικές αποφάσεις από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) κατά της Ελλάδας. Οι συνθήκες κράτησης στις ελληνικές φυλακές όπως και οι κοινωνικές συνθήκες σκοτώνουν, αν αναλογιστεί κανείς πως τέσσερις από τους κρατούμενους που έκαναν την προσφυγή και δικαιώθηκαν δεν είναι πλέον στη ζωή. Δυστυχώς ο μακάβριος κατάλογος μόλις πρόσφατα συμπληρώθηκε με αυτοκτονίες και  αλλεπάλληλους θανάτους εντός των φυλάκων μέσα σε λιγότερο από δύο μήνες.

Το υπουργείο Δικαιοσύνης αλλά και οι υπεύθυνοι φορείς για τις φυλακές αρνούνται μονίμως να δώσουν στοιχεία που αφορούν θανάτους κρατουμένων, επικαλούμενοι ως δικαιολογία πως δεν κρατούν ανάλογα αρχεία και στοιχεία, προκειμένου να έχουμε μια συνολική ενημέρωση για τον ακριβή αριθμό και τις αιτίες θανάτων.

Αναρωτιέται εύλογα κανείς αν αδιαφορούν πλήρως για τις αιτίες θανάτου και τις συνθήκες κράτησης στις ελληνικές φυλακές, πώς μπορούν να τις αντιμετωπίζουν προληπτικά, χωρίς την απαιτούμενη επιστημονική επάρκεια και ανάλυση, προσλαμβάνοντας στη πλειονότητα μόνο προσωπικό φύλαξης;

Η Ελλάδα έχει ρεκόρ σε καταδίκες για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση: κατατάσσεται δεύτερη για το 2017, ενώ κρατά σταθερά την εβδόμη θέση σε καταδίκες από την ίδρυση τού Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, μέχρι σήμερα, με το βασικό πρόβλημα να εστιάζεται στο σύστημα απονομής δικαιοσύνης και τις συνθήκες κράτησης στα  Σωφρονιστικά Καταστήματα Κράτησης.

Έπειτα από τέσσερα χρόνια διακυβέρνησης και με τα συντριπτικά ποσοστά που έλαβε το κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ στα εκλογικά τμήματα των φυλακών, εξαιτίας της ελπίδας και των ψεύτικων προγραμματικών υποσχέσεων που πούλησε σε όλους τους κρατούμενους και τις κρατούμενες, η συνολική εικόνα, παρά τις ελάχιστες βελτιώσεις, παραμένει ίδια και απαράλλαχτη σε όλες τις φυλακές.

Οι ουσιαστικές ελλείψεις δεν καλύπτονται με πρόσληψη ανθρωποφυλάκων, ούτε με κατασταλτικά αντίμετρα, όπως φαίνεται από την ώρα που ήρθε στη δημόσια διαβούλευση ο νέος ποινικός κώδικας.

Όσο το πολιτικό προσωπικό και τα αρμόδια υπουργεία απαξιώνουν τα ανθρώπινα και πολιτικά δικαιώματα των κρατουμένων, αδιαφορώντας για τις αληθινές ανάγκες, τόσο γίνεται επιτακτική η ανάδειξη και άμεση επίλυση των χρόνιων προβλημάτων, των ελλείψεων και των απάνθρωπων συνθηκών που επικρατούν εντός των φυλακών.

Ρώτησα κάποτε τον συχωρεμένο Βασίλη Στεφανάκο σε μια συνέντευξη λίγο πριν αποφυλακιστεί, αν βιώνουν οι κρατούμενοι τα μνημόνια από μέσα κι αν άλλαξε κάτι στις συνθήκες κράτησης, μετά την αριστερή, υποτίθεται, διακυβέρνηση. Η απάντησή του, ακόμα, παραμένει επίκαιρη και διαχρονικά άξια για επίλογο με αφορμή την προκήρυξη αυτών των προσλήψεων:

«Η κρίση του μνημονίου έφερε φτώχεια. Όπως καταλαβαίνεις αυτό το κλίμα μετακυλίστηκε και στη φυλακή. Αρκετοί κρατούμενοι που είχαν μια βοήθεια από την οικογένειά τους, δεν την έχουν πλέον. Όπως, επίσης, είναι μεγαλύτερο το πρόβλημα του φυλακισμένου όταν ξέρει ότι εκεί έξω η οικογένειά του δεν τη βγάζει. Με την έλευση του ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση χάσαμε και τους αλληλέγγυους, τους ανθρώπους που νοιάζονταν για τους κρατούμενους και βοηθούσαν στις κινητοποιήσεις, με την έννοια να ακουστεί λίγο πιο πέρα ο λόγος μας. Από αυτούς, άλλοι έγιναν βουλευτές, άλλοι πολιτικοί παράγοντες, και μερικοί που δεν ήθελαν να σταματήσουν τους κατηγόρησαν ως συνομιλητές εγκληματιών και τρομοκρατών και… σκιάχτηκαν. Το μόνο καλό ήταν η θέσπιση ενός νόμου που βοηθούσε να εκτίουν τις ποινές δικαιότερα και βοήθησε κάποιους ανθρώπους να βγουν λίγο νωρίτερα».

Το σύστημα αντιμετωπίζει εκδικητικά κρατούμενους και κρατούμενες

Είναι ακατόρθωτο να μιλήσεις με όρους εγκλεισμού, αλλά γίνεται αντιληπτό πως στις ελληνικές φυλακές δεν λείπουν οι ανθρωποφύλακες.

Το σίγουρο που λείπει από το υπάρχον προσωπικό φύλαξης είναι τα προγράμματα εκπαίδευσης αναφορικά με τη συμπεριφορά και τη διασφάλιση του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και των ανθρώπινων δικαιωμάτων, αλλά και τη συναίσθηση της κοινωνικής ευθύνης τους, απέναντι στους εγκλείστους και στις έγκλειστες που εκτίουν τις ποινές τους.

Η άγνοια και η έλλειψη πολιτικής βούλησης ώστε να υπάρξει αληθινή λύση σε ό,τι αφορά την ανθρωπιστική διάσταση της συνολικής επίλυσης των προβλημάτων εντός των φυλακών έχει τελικά ως αποτέλεσμα την πρόσληψη ατόμων χωρίς την απαιτούμενη επιμόρφωση και την απουσία μορφωτικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων του υπάρχοντος προσωπικού.

Από την άλλη μεριά, οι ελλείψεις σε ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, καθώς και οι ακατάλληλες – και μόνον κατ’ όνομα νοσοκομειακές – συνθήκες, μαζί με τις ελάχιστες και ανεπαρκείς σε αριθμό προσλήψεις για την κάλυψη των αναγκών που προβλέπονται, είναι το αποτέλεσμα μιας χρόνιας πολιτικής παθογένειας που χαρακτηρίζει το  υπάρχον σύστημα και αντιμετωπίζει εκδικητικά, μέσα από τη λογική της καταστολής και μόνον, κρατούμενους και κρατούμενες.

Την ίδια ώρα, μάλιστα, που επώνυμοι κρατούμενοι αποφυλακίζονται για λόγους υγείας, όπως ίσως το δικαιούνται, οι κολασμένοι πεθαίνουν στη φυλακή, αφού δεν τους δέχονται ούτε τα δημόσια νοσοκομεία.

Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός, πέρσι σχεδόν τέτοια εποχή, όπου οι κρατούμενες των φυλακών Κορυδαλλού με επιστολή τους στο υπουργείο Δικαιοσύνης με αφορμή το παράδειγμα καρκινοπαθούς συγκρατούμενής τους, στο τελευταίο στάδιο με μόλις τρεις μήνες ζωής και την αναίτια παράταση κράτησής της, σημείωναν: «Οι κρατούμενες δεν πρέπει να ζουν την εκδίκηση για ό,τι έκαναν μέσα από πρακτικές που απειλούν τις ίδιες με θάνατο. Γιατί τότε δεν μιλάμε για χώρους κράτησης, αλλά για χώρους κρεματόρια».

Η δέσμευση, δε, για την ένταξη του νοσοκομείου φυλακών Κορυδαλλού, το γνωστό και ως «Κολαστήριο», εξακολουθεί να παραμένει στα συρτάρια του υπουργού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Οι απαιτούμενες συνθήκες κράτησης χωρίς κατασταλτικά μετρά, που θα συμβάλλουν στο να διαμορφωθούν και ενεργές συνειδήσεις δίπλα στην ευπαθή ομάδα των κολασμένων της φυλακής, αποτελούν το μεγάλο στοίχημα για τον πολιτικό και νομικό μας πολιτισμό αλλά και την ίδια τη δημοκρατία.

Το αναφαίρετο δικαίωμα στην αξιοπρέπεια, τις ανθρώπινες συνθήκες κράτησης, την υγεία, τη θεραπεία και τη ζωή αφορά και όσους-όσες βρίσκονται πίσω από σιδερόφραχτους τοίχους τη στιγμή που βιώνουν σκληρές, ανθρωποβόρες συμπεριφορές ή εμμονικές κατασταλτικές «αναδιαρθρώσεις» προσωπικού