Το υπουργείο Υγείας και ο Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ) επαναφέρουν την κάρτα δωρητή οργάνων και ιστών, στοχεύοντας στην υποστήριξη των μεταμοσχεύσεων στη χώρα μας, η οποία το 2017 είχε 6 (πτωματικούς) δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού όταν ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι 14.

Σήμερα, όποιος ενήλικος πολίτης επιθυμεί να εγγραφεί στο Μητρώο Δωρητών μπορεί να συμπληρώσει τη «Δήλωση Δωρεάς Οργάνων και Ιστών», η οποία είναι διαθέσιμη ηλεκτρονικά εδώ, καθώς και στα γραφεία του ΕΟΜ στην Αθήνα.  

Πιο συγκεκριμένα, οι τρόποι υποβολής της δήλωσης είναι:

α) αυτοπροσώπως στην έδρα του ΕΟΜ
β) με συστημένη επιστολή προς τον ΕΟΜ, που περιέχει τη δήλωση με βεβαιωμένο το γνήσιο της υπογραφής
γ) ηλεκτρονικά μέσω εφαρμογής της ιστοσελίδας του ΕΟΜ και χρήσης των διαπιστευτηρίων του taxisnet (όνομα χρήστη, κωδικός πρόσβασης)

Ταυτόχρονα, ο ΕΟΜ δημιουργεί και Μητρώο Αρνητών (εδώ) όπου κάποιος μπορεί να δηλώσει ρητά ότι δεν θέλει να γίνει δότης οργάνων, με παρεμφερή διαδικασία.  

Σε περίπτωση που κάποιος έχει γραφτεί στο Μητρώο Δωρητών ή στο Μητρώο Αρνητών και έπειτα αλλάξει γνώμη, μπορεί να διαγραφεί υποβάλλοντας τη «Δήλωση Διαγραφής», η οποία είναι επίσης διαθέσιμη στην ιστοσελίδα του ΕΟΜ και στα γραφεία του.

Αν κάποιος πολίτης δεν γραφτεί ούτε στο Μητρώο Δωρητών ούτε στο Μητρώο Αρνητών, τότε η απόφαση για την αφαίρεση ενός ή περισσοτέρων οργάνων και ιστών προς μεταμόσχευση λαμβάνεται, βάσει νόμου, με τη σύμφωνη γνώμη της οικογένειάς του.

Όσο για τις παλαιές κάρτες δωρητών οργάνων που ίσχυαν μέχρι το 2011, ο ΕΟΜ διευκρινίζει ότι «το παλαιό Μητρώο Δωρητών και οι αντίστοιχες κάρτες δότη δεν είναι πλέον σε ισχύ. Σε περίπτωση που κάποιος επιθυμεί να παραμείνει Δωρητής Οργάνων και Ιστών θα πρέπει να εγγραφεί στο νέο Μητρώο Δωρητών».

Στο ίδιο πνεύμα, σύμφωνα με δημοσίευμα στην Καθημερινή, ο ΕΟΜ σχεδιάζει να πλαισιώσει με εντατικολόγους τις μονάδες εντατικής θεραπείας, εμφραγμάτων, τις παθολογικές και τις νευροχειρουργικές κλινικές των νοσοκομείων Αθήνας και Θεσσαλονίκης (σε πιλοτικό στάδιο), προκειμένου να διερευνούν ποιοι ασθενείς είναι δυνητικά δότες οργάνων. Θα ελέγχουν μέσω του ΕΟΜ εάν έχουν δηλώσει δωρητές ή αρνητές και εφόσον δεν υπάρχει εγγραφή σε κάποιο από τα δύο Μητρώα, τότε θα προσεγγίζουν την οικογένεια.

Τι ισχύει με τη νομοθεσία στην Ελλάδα

Μέχρι το 2011 η ελληνική νομοθεσία όριζε ότι όποιος ήθελε να γίνει δωρητής οργάνων έπρεπε να το δηλώσει ρητά στον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ), από όπου θα έπαιρνε και την αντίστοιχη κάρτα δωρητή. Το 2011, όμως, (επί Ανδρέα Λοβέρδου ως υπουργού Υγείας) η νομοθεσία προκειμένου να προσαρμοστεί στις ευρωπαϊκές οδηγίες, προσανατολίστηκε εμφατικά υπέρ της δωρεάς οργάνων -η λεγόμενη εικαζόμενη συναίνεση που ισχύει σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες- και ο νόμος όριζε ότι: «Η αφαίρεση ενός ή περισσοτέρων οργάνων από ενήλικο, θανόν πρόσωπο πραγματοποιείται εφόσον, όσο ζούσε, δεν είχε εκφράσει την αντίθεσή του [Άρθρο 9, παράγραφος 2 του ν. 3984/2011 ].

Μέλη της επιστημονικής κοινότητας, η εκκλησία, αλλά και σύλλογοι μεταμοσχευμένων αντέδρασαν τότε αρνητικά. Η θεμελιώδης αντίρρηση όλων ήταν ότι η επιθυμία για δωρεά οργάνων «δεν πρέπει να εικάζεται, αλλά ως ύψιστη κίνηση αλτρουισμού, θα πρέπει να επιλέγεται συνειδητά από το άτομο. Όσο και να αποσκοπεί στο κοινό καλό, μια επιβεβλημένη συναίνεση δωρεάς, πολλοί φοβήθηκαν ότι θα γεννούσε περισσότερη αντιδραστικότητα στον κόσμο παρά κατανόηση για το μεγαλείο της προσφοράς των οργάνων».

Λίγους μήνες αργότερα, ο νόμος της εικαζόμενης συναίνεσης τροποποιήθηκε (με το άρ. 55 παρ. 4 του Νόμου 4075/2012) και προστέθηκε η προϋπόθεση της συναίνεσης της οικογένειας τού υποψήφιου δότη, κίνηση που επεδίωκε να γεφυρώσει τις διαφορές.

Ο πρόεδρος του ΕΟΜ, Ανδρέας Καραμπίνης, δηλώνει στο παραπάνω δημοσίευμα της εφημερίδας, ότι σήμερα «το σκεπτικό της νέας κάρτας δότη είναι να βάλουμε τον πολίτη στο επίκεντρο της επιλογής του είτε αυτή είναι θετική είτε αρνητική. Να φύγουμε από τη θολούρα της εικαζόμενης συναίνεσης και να καταστήσουμε σαφές ότι η δωρεά οργάνων γίνεται με όρους απόλυτης διαφάνειας και με βάση την επιθυμία του πολίτη».

Γιατί η Ελλάδα είναι τόσο πίσω στη δωρεά οργάνων;

Σε παλαιότερο ρεπορτάζ του TPP για τη δωρεά οργάνων, ο Αναστάσιος Χατζής, παιδίατρος-εντατικολόγος και πρώην πρόεδρος του ΕΟΜ, είχε εξηγήσει ότι η Ελλάδα είναι τόσο πίσω στις μεταμοσχεύσεις γιατί «Το πρωτεύον είναι τα κρεβάτια των μονάδων εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ), όπου γίνονται οι μεταμοσχεύσεις. Στην Ελλάδα λείπουν τα μισά κρεβάτια εντατικής που χρειαζόμαστε. Πείτε ότι ένας άνθρωπος χτυπάει με ένα μηχανάκι και τον μεταφέρουν στο νοσοκομείο. Δεν βρίσκουμε κρεβάτι, τον έχουμε στα εξωτερικά ιατρεία διασωληνωμένο, την επόμενη μέρα αγωνιζόμαστε να βρούμε ένα κρεβάτι εντατικής και εν τω μεταξύ καταλαβαίνετε ότι οι γονείς είναι ανάστατοι και θυμωμένοι. Τελικά, βρίσκουμε κρεβάτι μετά από δύο μέρες σε άλλο νοσοκομείο ή δεν βρίσκουμε ποτέ και ο άνθρωπος πεθαίνει. Ανακοινώνεις στους δικούς του ότι ο άνθρωπός τους είναι νεκρός και τους ρωτάς αν μπορούμε να δωρίσουμε τα όργανα. Εκεί σου ορμάνε και σου λένε “Μας τον σκοτώσατε, γυρνάμε από νοσοκομείο σε νοσοκομείο και θέλετε και τα όργανα;”. Το πρωτεύον φυσικά είναι να σώσεις τον άνθρωπο. Αν έχεις ένα σύστημα που δουλεύει ιδανικά όμως, ο άλλος κατανοεί ότι έγινε καθετί δυνατόν, ακόμα κι αν δεν τα καταφέρεις. Δεν είναι αυτό το μοναδικό πρόβλημα, αλλά ό,τι άλλο και να κάνεις, αν δεν έχεις ένα κρεβάτι εντατικής να σώσεις ανθρώπους ή να αξιοποιήσεις αυτούς που είναι εγκεφαλικά νεκροί, δεν μπορείς να πετύχεις πολλά».

Προς επίρρωση των βιωμάτων τού εντατικολόγου, η έρευνα (2009) του Ευρωβαρόμετρου έδειξε ότι το 43% των Ελλήνων θα επιθυμούσε να δωρίσει τα όργανά του, αλλά σύμφωνα με σχεδόν 1 στους 2 πολίτες (45%), η βασική αιτία της μη συγκατάθεσης είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης απέναντι στο σύστημα μεταμοσχεύσεων, υγείας και κοινωνικής και διοικητικής οργάνωσης γενικότερα.

«Από την εμπειρία μου, βέβαια,» είχε προσθέσει ο κ. Χατζής, «υπάρχουν συγγενείς που η μόνη τους παρηγοριά είναι να δωρίσουν τα όργανα τού ανθρώπου τους, είναι το “βάλσαμο της ψυχής τους” όπως μου λένε. Αυτή είναι η πεμπτουσία, το μεγαλείο».

Η πιθανότητα να χρειαστούμε εμείς οι ίδιοι, κάποια στιγμή της ζωής μας, ένα μόσχευμα είναι πολύ μεγαλύτερη από την πιθανότητα να δωρίσουμε τα όργανα μας μετά θάνατον. Από έναν δότη, μπορούν να σωθούν έως και 8 ασθενείς που χρήζουν μεταμόσχευσης οργάνων και να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής ή ακόμη και να σωθούν έως και 100 ασθενείς μέσω της δωρεάς ιστών. Στις μέρες μας, όλο σχεδόν το ανθρώπινο σώμα μπορεί να μεταμοσχευθεί, ενώ με τα επιστημονικά άλματα που έχουν επιτευχθεί, το ποσοστό επιβίωσης μετά τη μεταμόσχευση είναι πολύ υψηλό και οι άνθρωποι ζουν φυσιολογικές ζωές.

Για περισσότερες πληροφορίες για τις κάρτες δωρητών και τη δωρεά οργάνων μπορείτε να απευθυνθείτε στον ΕΟΜ, τον επίσημο κρατικό φορέα του Υπουργείου Υγείας που διαμεσολαβεί, ελέγχει και συντονίζει όλες τις σχετικές διαδικασίες από τη Δωρεά έως τη Μεταμόσχευση, στα τηλέφωνα: 213 2027020 – 213 2027028 – 213 2027009 – 213 2027016 – 213 2027010 και στο e-mail: [email protected]