του Θάνου Καμήλαλη

Η εβδομαδιαία ειδησεογραφία έχει, εδώ και πολύ καιρό, μερικά μόνιμα συστατικά. Σίγουρα, ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ θα τσακώνονται μικροπολιτικά για πληθώρα θεμάτων, συνήθως ήσσονος σημασίας. Σίγουρα, σε κάποιο μέρος του κόσμου, κοντά η μακριά, θα γίνονται βομβαρδισμοί, στο όνομα της «ειρήνης». Σίγουρα επίσης, τουλάχιστον μία ανθρωπιστική οργάνωση θα καταγγέλλει τις συνθήκες στους προσφυγικούς καταυλισμούς των ελληνικών νησιών. Και, όχι εβδομαδιαία αλλά σίγουρα τακτικά, οι ευρωπαίοι ηγέτες θα αναζητούν μία «ευρωπαϊκή λύση για το προσφυγικό».

Μόνο τις τελευταίες μέρες, οι καταγγελίες για τις απάνθρωπες συνθήκες στα νησιά είναι πολλές και σημαντικές. Ακολουθεί μια σύντομη και συνοπτική απαρίθμηση:

Διεθνής Αμνηστία, 19/9/2018

Οι ελληνικές αρχές πρέπει να μεταφέρουν αμέσως τους πρόσφυγες στην ηπειρωτική χώρα και να τερματίσουν την απάνθρωπη πολιτική περιορισμού που έχει παγιδεύσει σχεδόν 20.500 ανθρώπους σε απαράδεκτες και υπερπλήρεις συνθήκες στα νησιά του Αιγαίου. Οι συνθήκες στους καταυλισμούς προσφύγων έχουν φτάσει στο απροχώρητο.

Η κατάσταση στα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης στα νησιά του Αιγαίου – ιδιαίτερα στη Μόρια – έχει καταστεί αφόρητη· η ζωή και η υγεία των ανθρώπων που βρίσκονται εγκλωβισμένοι εκεί, ανδρών γυναικών και παιδιών, διατρέχει σοβαρό κίνδυνο. Η πραγματικότητα αυτή έρχεται ως συνέπεια της ευρωπαϊκής πολιτικής απόφασης που επιβάλλει τον γεωγραφικό περιορισμό σε άθλιες και απάνθρωπες συνθήκες στα ελληνικά νησιά. Καθώς ο αριθμός των αφίξεων έχει αυξηθεί, οι ήδη δύσκολες συνθήκες έχουν επιδεινωθεί και ο αριθμός των μετακινήσεων προς την ηπειρωτική χώρα παραμένει ιδιαίτερα ανεπαρκής για την αντιμετώπιση της κρίσης αυτής.

Γιατροί χωρίς Σύνορα, 17/9/2018

Σε κατάσταση πρωτοφανούς έκτακτης ανάγκης βρίσκεται ο καταυλισμός στη Μόρια της Λέσβου όσον αφορά στη σωματική και ψυχική υγεία χιλιάδων ανδρών, γυναικών και παιδιών που συνωστίζονται σε άθλιες συνθήκες. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα απευθύνουν έκκληση για την επείγουσα μεταφορά όλων των ευάλωτων ατόμων, ειδικά των παιδιών, σε ασφαλή στέγη στην ηπειρωτική χώρα ή/και εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

[…]

Κάθε εβδομάδα, οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα βλέπουν περιστατικά εφήβων που έχουν κάνει απόπειρα αυτοκτονίας ή έχουν αυτοτραυματιστεί. Προσφέρουν, επίσης, βοήθεια σε σοβαρά περιστατικά βίας και αυτοτραυματισμούς. Η έλλειψη πρόσβασης σε επείγουσα ιατρική φροντίδα, δείχνει τα σημαντικά κενά που υπάρχουν στην προστασία των παιδιών και άλλων ευάλωτων ομάδων.

Από τον Φεβρουάριο έως τον Ιούνιο, στο πλαίσιο δραστηριότητας ψυχικής υγείας για παιδιά (6-18 ετών), οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα διαπίστωσαν ότι σχεδόν το 1/4 των παιδιών (18 από τα 74) είχαν αυτοτραυματιστεί ή είχαν κάνει απόπειρα ή είχαν σκέψεις αυτοκτονίας. Άλλοι ανήλικοι ασθενείς παρουσιάζουν επιλεκτική βωβότητα, κρίσεις πανικού, άγχος, εκρήξεις επιθετικότητας και συνεχείς εφιάλτες.

Al Jazeera, 12/9/2018

 Κοινή ανακοίνωση – καταγγελία 19 ανθρωπιστικών οργανώσεων, 13/9/2018

Στα παραπάνω έρχονται να προστεθούν οι τραγικές ελλείψεις οργανικών θέσεων προσωπικού καθώς και οι διαδοχικές παραιτήσεις απαραίτητου ιατρονοσηλευτικού προσωπικού στα ΚΥΤ λόγω των τραγικών συνθηκών εργασίας. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται σε πρόσφατο δημοσίευμα, «το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό, προτιμά να δει τον δρόμο της ανεργίας, παρά να εργάζεται κάτω από τέτοιες συνθήκες». Παράλληλα, πρόσφατη στάση εργασίας των εργαζομένων στο hotspot στη Μόρια τη Δευτέρα 10/9 και μια προειδοποίηση της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου σχετικά με την επικινδυνότητα των συνθηκών για τη δημόσια υγεία στον ίδιο χώρο, επιβεβαιώνουν όλα τα παραπάνω. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, ακόμη και οι οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στα νησιά δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να κάνουν το έργο τους.

Τίποτα δεν δικαιολογεί σήμερα τις ντροπιαστικές συνθήκες στις οποίες εξακολουθούν να ζουν εγκλωβισμένοι χιλιάδες άνθρωποι σε ευρωπαϊκό έδαφος. Οι ελληνικές αρχές οφείλουν να δράσουν επειγόντως για να εξασφαλίσουν πλήρη πρόσβαση στα βασικά δικαιώματα και αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης για τους πρόσφυγες, σύμφωνα με την ελληνική και διεθνή νομοθεσία. Τα μέτρα που ανακοίνωσαν οι Αρχές για την δημιουργία χιλιάδων επιπλέον θέσεων ασφαλούς διαμονής στην ενδοχώρα και την μεταφορά ανθρώπων από τα νησιά πρέπει να υλοποιηθούν άμεσα. Παράλληλα, είναι επιτακτική ανάγκη οι Ευρωπαίοι ηγέτες να ανανεώσουν τις προσπάθειές τους για την εφαρμογή ενός δίκαιου και μόνιμου μηχανισμού κατανομής ευθύνης στην ΕΕ.

Οι καταγγελίες αυτές πλέον περνάνε στα ψιλά της ειδησεογραφίας, αλλά και του ενδιαφέροντος. Αντιμετωπίζονται πια ως κάτι συνηθισμένο, μία de facto κατάσταση, κατά μεγάλο βαθμό σιωπηρά αποδεκτή.

Από την αλλη πλευρά, υπάρχουν και οι κακογερασμένες ειδήσεις για την Ε.Ε. που αναζητεί «ευρωπαϊκή λύση στο προσφυγικό». Από το 2015, ακούμε και διαβάζουμε τα ίδια και τα ίδια. Κρίσιμες Σύνοδοι, άτυποι σύνοδοι, μίνι σύνοδοι,  υποσχέσεις για «αλληλεγγύη» και «κοινές αποφάσεις», λύσεις που μετατρέπονται σε διαδοχικές αποτυχίες.Το πρίφημο πρόγραμμα μετεγκατάστασης του 2015-2017 απέτυχε, σύμφωνα με τα ίδια τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, φτάνοντας μόνο στο 40% των εξαρχής περιορισμένων του στόχων. Το προσφυγικό χώρισε την Ε.Ε σε κομμάτια με τις ακροδεξιές θέσεις των «χωρών του Βίζενγκραντ» να επιβάλλουν σταδιακά τις απόψεις τους και την «πανευρωπαϊκή λύση» να γίνεται διμερείς συμφωνίες. Ένα ανθρωπιστικό ζήτημα, περιορισμένων αριθμών, αντιμετωπίζεται πολιτικά και με τους κατατρεγμένους του πολέμου εξαρχής να χαρακτηρίζονται ως «κίνδυνος» για την ήπειρο.

Και πάνω απ'όλα, επικράτησε ο στρουθοκαμηλισμός. Οι ηγέτες της Ε.Ε. αρνούνται πεισματικά να δουν την καταφανή σύνδεση των πολέμων στους οποίους συμμετέχουν με το ξέσπασμα και την αυξομείωση των μεταναστευτικών ροών.

Η αλήθεια πάντως είναι ότι στην αναζήτηση «ευρωπαϊκών λύσεων», τότε με τώρα, υπάρχει μια ουσιώδης διαφορά. Η συζήτηση πλεόν δεν περιστρέφεται γύρω από την «κατανομή ίσων ευθυνών», αλλά πολύ περισσότερο γύρω από την «θωράκιση των ευρωπαϊκών συνόρων». Την αναβάθμιση δηλαδή της Frontex, την επιτάχυνση των απελάσεων και την αποτροπή νέων μεταναστευτικών ροών. Το τελευταίο είναι αδύνατο, καθώς οι βομβαρδισμοί στη Συρία συνεχίζονται. Η αναφορά του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Ντοναλντ Τουσκ, στην επιστολή του στους 28 αρχηγούς των κρατών – μελών είναι ενδεικτική του νέου (και μάλλον μόνου) στόχου:

«Το ζήτημα του τερματισμού της μεταναστευτικής κρίσης είναι κοινό καθήκον όλων των κρατών-μελών και των θεσμικών οργάνων της Ε.Ε. Εάν ορισμένοι θέλουν να λύσουν την κρίση, ενώ άλλοι θέλουν να τη χρησιμοποιήσουν, θα παραμείνει άλυτη»

Το πιο ενοχλητικό όμως μέσα σε όλα αυτά είναι η συνήθεια. Οι κραυγές για την Αμυγδαλέζα, το μοναδικό κύμα αλληλεγγύης και ενδιαφέροντος στο ξέσπασμα της προσφυγικής κρίσης,δίνουν τη θέση τους όλο και περισσότερο στην αντιμετωπίση μιας πρωτοφανούς ανθρωπιστικής κρίσης σε ελληνικό έδαφος ως κάτι που «απλά συμβαίνει».

Η συνήθεια είναι ευχή και κατάρα της ανθρώπινης φύσης. Στην θετική της εκδοχή, ως προσαρμοστικότητα, βοηθάει τον άνθρωπο να επιβιώνει, να αντιμετωπίζει τα νέα δεδομένα και δυσκολίες και να προχωράει μπροστά. Στην αρνητική της όμως, φέρνει την απάθεια, την σιωπή, το «και τι να κάνουμε». Συνηθίζουμε λοιπόν τα βασανιστήρια χιλιάδων ανθρώπων σε ελληνικά εδάφη, όπως συνηθίζεται η ανεργία, η λιτότητα, οι νεοναζί στη Βουλή και στο δρόμο.

Μόνο που αν κάνουμε μερικά βήματα πίσω, θα συνειδητοποιήσουμε ξανά ότι δεν ήταν πάντα έτσι.