Ακούω ότι πολλοί χρησιμοποιούν τη γλώσσα “μεταφορικά”. Δηλαδή άλλο θέλουν να πουν και άλλο λένε. Και μάλιστα το κάνουν και λογοτέχνες αυτό. Λες και είναι σπουδαίο κατόρθωμα να θέλεις να μιλήσεις για το κρέας, αλλά να μιλάς για τη φιλία και τον έρωτα. Τέλος πάντων, εγώ με όλα αυτά θέλω να πω ότι θα μιλήσω για τη φραγκόκοτα, και μάλιστα επειδή με ενδιαφέρει η φραγκόκοτα. Τίμια πράγματα.

Κατ’ αρχάς λίγα ετυμολογικά που βρήκα στο διαδίκτυο, όπου πραγματικά μπορεί κανείς να βρει τα πάντα, τόσο που αναρωτιέμαι ποιος επιμένει να κόβει δέντρα για βιβλία και γιατί: “φράγκος” σημαίνει και ξένος, όχι μόνο δυτικοφερμένος, γιατί όλοι οι πρόγονοι της κότας προέρχονται από την Ασία: από τις Σεμπράιτ, τις κότες νάνους του μισού κιλού μέχρι την Μπράχμα, που ζυγίζει όσο δέκα κότες Σεμπράιτ μαζί, όλες κατάγονται από την άγρια κότα της Ασίας. Αν δεν καταλαβαίνετε τι λένε οι φραγκόκοτες όταν βγάζουν αυτόν τον χαρακτηριστικό ήχο, να ξέρετε ότι υπάρχουν δύο λόγοι: ο πρώτος είναι η ασιατική καταγωγή και ο δεύτερος η έλλειψη αγάπης. Γιατί ποτέ δεν υπάρχει ασυνεννοησία με κάποιον που αγαπάμε, ακόμα και αν αγνοούμε παντελώς τη γλώσσα του. Δεν είναι τυχαίο ότι οι φραγκόκοτες λέγονται μελεαγρίδες, γιατί σε φραγκόκοτες μεταμορφώνονται οι γυναίκες που θρηνούν τον Μελέαγρο. Και τη γλώσσα του θρήνου την καταλαβαίνουν μόνο όσοι αγαπούν. Οι άλλοι παίρνουν τηλέφωνο στην αστυνομία γιατί τους ενοχλεί η φασαρία, όπως κάνουν πολλοί που ενοχλούνται από τις φραγκόκοτες.

Η φραγκόκοτα είναι ένα είδος πουλιού ενδιάμεσο. Είναι, για να χρησιμοποιήσω και εγώ αυτή τη ρωσική παροιμία που ταιριάζει στην περίσταση, «ούτε ψάρι ούτε κρέας».

Ξεκινάμε, όπως πάντα, από την εξωτερική εμφάνιση. Θα ήθελε προφανώς να είναι κάτι πολύ εντυπωσιακό. Θα ήθελε δηλαδή να είναι αρσενικό παγώνι. Θα μου πεις και πού το ξέρεις; Έχεις μιλήσει με φραγκόκοτα; Έχω περάσει τους τελευταίους έξι μήνες να ξαναθυμάμαι μία φραγκόκοτα που είχα δει. Και μπορεί η συνάντησή μας να κράτησε λίγο, αλλά εγώ δεν Θα πάψω ποτέ, μέχρι να πεθάνω, να αντλώ διδάγματα από αυτή τη σύντομη σχέση. Αν οι νέοι σήμερα συναντιούνται, αγκαλιάζονται και ξεχνιούνται δεν είναι δική μου ευθύνη. Εγώ τη φραγκόκοτα την αγάπησα και δεν την ξέχασα ποτέ. Και παρακαλώ να μην πάει ο νους σας στο πονηρό. Κανείς ποτέ δεν ένιωσε μία αγάπη τόσο αγαθή και άδολη όσο εγώ για εκείνη τη φραγκόκοτα.

Έλεγα λοιπόν για την εξωτερική εμφάνιση, χωρίς ωστόσο να θέλω να μειώσω και την προσωπικότητά της. Το χαρακτηριστικό της είναι πως πρόκειται ούτε λίγο ούτε πολύ, αν θέλει ο αναγνώστης να μου επιτρέψει τη σύγκριση, για μία κότα που πηγαίνει στον γάμο της καλύτερης της φίλης, έχοντας βάλει τα καλά της. Δεν μιλάμε ωστόσο για κάτι υπερβολικό. Δεν θα έλεγες ότι ζηλεύει παράφορα την καλύτερή της φίλη ή ότι έχει μαγαζί με καπέλα. Αυτό θα το έλεγες για τη Νεγκρ Σουά ή την Πάδοβα, που είναι σαν να έχουν μόλις βγει από το κομμωτήριο.

Δεν είναι, με άλλα λόγια, μία κότα που έχει παραβιάσει το σύστημα ασφαλείας σε ένα μαγαζί που πουλάει διακοσμητικά φτερά και τα δοκιμάζει όλα μαζί. Είναι μια παρουσία διακριτικά κομψή. Έχει τη γοητεία μιας ομορφιάς χωρίς επίγνωση, η φραγκόκοτα είναι μια σταρ του Χόλιγουντ που έχει βγει για τρέξιμο. Εκθαμβωτική μέσα στην απλότητά της. Έχει αυτό το χρώμα χωρίς τα τεράστια φτερά του παγωνιού, που το κάνουν να φαίνεται σαν εκθεσιακό περίπτερο στη Χαβάη. Είναι αυτό που αποκαλέσαμε «ομορφιά μέσα στην απλότητα».

Όμως δεν θέλω και εγώ να παρασυρθώ σε αυτά που κάνουν οι λογοτέχνες, γι’ αυτό καλύτερα είναι να περιγράψουμε το φτέρωμα με την ακρίβεια του ανατόμου. Όπως θα μιλούσε δηλαδή ένας άνθρωπος που έχει σκεφτεί το θέμα φραγκόκοτα τουλάχιστον όσο εγώ. Υπάρχουν “φτερά κωπηλάτες”, όπως λέγονται, που δεν είναι πραγματικοί κωπηλάτες, έτσι τα λένε απλώς. Επίσης υπάρχουν τα φτερά του αντίχειρα που ονομάζονται λέει και νόθα πτέρυγα. Να μου πεις «Και τι με νοιάζει; Θα τα φωνάξω να έρθουν;» Αυτό ακριβώς το πνεύμα θέλω να καταπολεμήσω με αυτό το πόνημα. Αγάπη είναι η κατανόηση, κατανόηση είναι η γνώση, πώς να αγαπήσεις αυτό που βαρέθηκες να γνωρίσεις; Εγώ θα κάνω λάθη, αλλά θα είναι τα λάθη που κάνει ο ερωτευμένος όταν κάνει κοκοράκι από ταραχή.

Η φραγκόκοτα λοιπόν έχει ένα φτέρωμα σαν της κότας αλλά σκουρόχρωμο, μαυριδερό, με μικρές πιτσιλιές. Την κάνει αυτό μήπως εχθρό της κότας; Όχι, γιατί το στολίδι ενώνει και δεν χωρίζει. Μιλούν μερικοί για την απέραντη επιθετικότητα του ζωικού βασιλείου. Αν πρόκειται βεβαίως για βασίλειο και δεν είναι μία ακόμη ανθρωποκεντρική μπαρούφα, ότι θέλουμε σώνει και καλά να τους κάνει κουμάντο το λιοντάρι, προσθέτω εγώ.

Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσο πολύ με εκνευρίζει αυτή η προσέγγιση των πουλερικών. Ονομάζουμε έναν τύπο κόκκορα «Μεγάλο μαχητή του βορρά», και πολεμάει σε κοκκορομαχίες, ενώ για την κούκο της Ρεν αναφέρεται ότι είναι «ευσυνείδητη κλώσσα». Δεν ξέρω αν υπάρχουν κουήρ κόκκορες, αλλά σε ένα τέτοιο έμφυλο στερεοτυπικό σιδέρωμα δεν θα με βρουν σύμμαχο.

Εκεί λοιπόν που υπάρχουν στο υπόλοιπο ζωικό κοινόβιο (εγώ αρνούμαι να το πω βασίλειο, μέχρι να υπάρξει πολιτειακός αυτοπροσδιορισμός από τα ίδια τα ζώα) κέρατα, δαγκάνες, δόντια, δηλητηριώδη τσιμπήματα, η φραγκόκοτα δεν έχει ούτε κεντρί ούτε κέρατο. Ε, αυτό σκεφτείτε για πόσο λίγους συνανθρώπους μας μπορούμε να το πούμε. Συνανθρώπους που μπορεί να τους θεωρούμε ακόμη και κοντινούς μας φίλους. Για πόσους μπορείτε να μιλήσετε σε έναν έμπιστο τρίτο και να πείτε: «Ο Γιάννης είναι σπαθί. Ούτε κεντρί ούτε κέρατο». Και το ράμφος; Θα με ρωτήσετε. Έχει ράμφος, ναι. Τι να κάνει; Να προσφύγει στη Χάγη;

Όσο για το πέταγμα, η φραγκόκοτα είναι ένα συγκινητικό παράδειγμα ήπιας επιτυχίας. Τι είναι η ήπϊα επιτυχία; Είναι να έχω ατομικό ρεκόρ ενός μέτρου στο άλμα εις ύψος και να αγωνίζομαι να το ξεπεράσω. Δεν είμαι ο Μπούμκα, αλλά εδώ που τα λέμε και ποιος άλλος είναι ο Μπούμκα εκτός από τον Μπούμκα; Είμαι λοιπόν ένας άνθρωπος που μάχεται με το ένα μέτρο του. Απαιτώ να κριθώ για το πείσμα και την αρετή μου. Γιατί ποτέ δεν τα παράτησα και ποτέ δεν ξέχασα ότι είμαι αθλητής, άλτης, ο άνθρωπος με το ατομικό ρεκόρ του ενός μέτρου. Κάθε φορά που κάνω ένα άλμα, μπορεί για όλους τους άλλους να είναι να σαν να ανεβαίνω στο πεζοδρόμιο, αλλά εγώ φαντάζομαι κατάμεστα στάδια να με χειροκροτούν, χορηγούς να με διεκδικούν με τεράστια συμβόλαια για να βάλω το αποσμητικό τους ή να χρησιμοποιήσω το οδοντικό νήμα τους, και μετά να κάνω δηλώσεις στις κάμερες: «Προπόνηση, προπόνηση, προπόνηση. Τίποτα άλλο δεν έχω να πω».

Έτσι και η φραγκόκοτα, χαρακτηρίζεται από σχεδόν ατροφικά φτερά. Αυτή η ιδέα των αδύναμων φτερών είναι η πιο συγκλονιστική στην περίπτωση της φραγκόκοτας. Την ώρα που τα αποδημητικά πουλιά μπορούν να μεταναστεύσουν και να ξαναχτίσουν τη ζωή τους στη γη των ευκαιριών, την Αμερική, η φραγκόκοτα μπορεί να πετάξει μέχρι το πολύ εκατό μέτρα. Καλύτερα από την κότα, χειρότερα από τη θαλασσολιμόζα. Τη φαντάζομαι γι’αυτό να κοιτάζει με πολύ μεγάλη περιφρόνηση την κότα, αλλά ξέροντας πολύ καλά τα όριά της.

Πώς να είναι άραγε για τη φραγκόκοτα αυτή η σύγκριση, όταν σκέφτεται ότι η θαλασσολιμόζα μπορεί να πετάει εννέα μέρες χωρίς σταματημό. Άκου εννέα μέρες! Ξεκινάει Σάββατο και καταλήγει την άλλη Δευτέρα! Μιλάμε για το μοναδικό ζώο που μπορεί να πετύχει δύο Αθλητικές Κυριακές στον αέρα, χωρίς διάλειμμα. Αναπαράγεται στην Αλάσκα και μετά διασχίζει τον Ειρηνικό Ωκεανό και πηγαίνει σε περιοχές της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας. Πώς να μην το ζηλέψεις αυτό;

Κι όμως, να σας πω κάτι; Η δική μου φραγκόκοτα, η φραγκόκοτα που εγώ αγάπησα, δεν θα κοίταζε την Αλάσκα. Θα σκεφτόταν είτε το μυρμηγκάκι που απομακρύνεται 100 μέτρα από τη φωλιά του είτε κάτι προνύμφες καρκινοειδών που φτάνουν λέει σε μήκος 1-2 χιλιοστών. Αυτά πού να πάνε; Τι μετανάστευση είναι αυτή; Κι όμως είναι μετανάστευση, είναι μια μορφή “ήπιας επιτυχίας”, από αυτές που μας διδάσκει η φραγκόκοτα.

Εξάλλου, ας μη ζητάμε παράλογα πράγματα. Υπάρχουν πτηνά που διπλασιάζουν τον όγκο τους με υπερφαγία πριν να πετάξουν. Τι να διπλασιάσει η φραγκόκοτα; Τη φαντάζεστε; Ας μην είμαστε παράλογοι.

Αν ήμουν τύπος ποιητικός, θα θυμόμουν τον φίλο μου τον Χαβουτσά και τον στίχο -Γιαγιά κοίτα, έχω φτερά στην πλάτη -Όλο κόκαλα είναι βρε! Ή το διασημότερο «τα μεσάνυχτα είχαμε γυρίσει με καταματωμένα τα φτερά», από το ποίημα με τον προσφυή τίτλο «Οι νικημένοι της ζωής».

Ωστόσο τέτοιοι στίχοι, που τους χρησιμοποιώ εδώ με πολύ μεγάλη περίσκεψη, μόνο και μόνο για να δείξω την “φραγκοκοτάγνοια” που τους χαρακτηρίζει, δε λαμβάνουν καθόλου υπόψιν τον ορισμό της ήπιας επιτυχίας. Κρίνουν με βάση τον Μπούμκα, αλλά δεν είμαστε όλοι θαλασσολιμόζες. Το ερώτημα λοιπόν είναι αν μπορεί να υπάρξει μία φραγκόκοτα με φαντασιώσεις αετού. Αυτό είναι το κεντρικό ζωολογικό ερώτημα που με βασανίζει κάθε μέρα, αυτούς τους έξι μήνες που έχω αφιερώσει στη θύμηση της μόνης φραγκόκοτας που αγάπησα. Δεν είμαι ο Καμύ, ένας άνθρωπος που αγάπησε είμαι, αλλά ο άνθρωπος που αγάπησε είναι ζωολόγος, εντομολόγος, πυρηνικός φυσικός, γιατί αφιερώνεται με όλο του το είναι στην παρατήρηση ενός μόνο πράγματος. Ας κοπιάσουν όλοι οι υποψήφιοι διδάκτορες. Όλοι αυτοί οι μισθοφόροι της επιστημονικής περιέργειας, που ανταλλάσσουν την αγάπη τους αν προκηρυχθεί άλλη θέση. Εγώ, χωρίς υπερβολή, αν μου έλεγαν να ξαναδώ μία φορά τη φραγκόκοτά μου και μετά να τυφλωθώ, θα έβγαζα τα μάτια μου με τα ίδια μου τα χέρια. Κυριολεκτικά. Μη με αναγκάσετε να το κάνω αμέσως τώρα, να ξέρετε όμως ότι το εννοώ.

Το κομμάτι στο οποίο θα προχωρήσω τώρα είναι το πιο βάρβαρο. Η φραγκόκοτα γλίτωσε από τη βιομηχανία του κρέατος από καθαρή τύχη. Την ώρα που είναι πια γνωστό ότι η παραγωγή κοτόπουλων είναι από τις πιο βάρβαρες βιομηχανίες κρέατος, η φραγκόκοτα ασχολείται αμέριμνη με τις πιτσιλιές της. Γιατί άραγε να συμβαίνει αυτό; Δεν είναι ωραίο το κρέας της φραγκόκοτας; Ας μην το εξερευνήσουμε περαιτέρω γιατί δεν θα ήθελα καθόλου να είμαι εγώ αυτός που πρώτος έδωσε την ιδέα. Όμως και τα αβγά της και το κρέας της είναι ωφέλιμα και νόστιμα, απλώς δεν είχε το μακάβριο μάρκετινγκ που έφερε τις κότες στην πρώτη θέση αυτής της βάρβαρης βιομηχανίας.

Όσο για τα αβγά της, είναι πολύ καλά για το Πάσχα, για τσούγκρισμα. Είναι πολύ γερά. Δεν ξέρω αν τσουγκράτε αβγά, αλλά αν το κάνετε, να ξέρετε ότι είναι λίγο πιο μικρά από τα αβγά της κότας, και έτσι μπορεί να σας καταλάβουν, αλλά αν έχετε μικρά παιδιά και θέλετε να εκμεταλλευτείτε την αφέλειά τους για να τα πατήσετε κάτω και να τα εκδικηθείτε που είναι τόσο καλύτερα από σας σε όλα τα ηλεκτρονικά παιχνίδια που παίζουν, η φραγκόκοτα είναι ό,τι χρειάζεστε.

Η φραγκόκοτα, με άλλα λόγια, είναι ένα είδος ένσαρκου σχετικισμού. Μπορείτε να έχετε την αρετή της φραγκόκοτας: Πετάει, αλλά λίγο, ίσα ίσα όσο χρειάζεται για να υποφέρουν από ζήλεια οι κότες δίπλα της. Είναι όμορφη, αλλά λίγο, όχι σαν παγώνι. Τι θέλω να πω με όλα αυτά; Γιατί κείμενο που δεν καταλήγει σε ένα συμπέρασμα, μια οδηγία ζωής για τους νέους ανθρώπους, καλύτερα να μη γράφεται καθόλου: Αν υπάρχουν πουλιά που σας κάνουν να ζηλεύετε, πετάξτε τους πέτρες ή αδιαφορήστε, κοιτάξτε απ’ την άλλη.

Δεν ξέρω πώς να μεταφέρω αυτά τα συμπεράσματα στις φραγκόκοτες. Είμαι πολύ λίγος για να τους μιλήσω. Αλλά είμαι σίγουρος ότι ο Αριστοτέλης, που τον έχω μελετήσει πάρα πολύ, κι ας μην έχει γράψει τίποτα για τα ζώα (που θα ήταν και γελοίο εδώ που τα λέμε, ολόκληρος Αριστοτέλης να γράφει για ζώα, να μας λέει πώς είναι τα αβγά της φραγκόκοτας) σίγουρα θα έλεγε κι αυτός το ίδιο: πως έχουμε φτερά χωρίς να πετάμε, και αυτή είναι λίγο πολύ η ιστορία της ζωής μας.