της Cecile S. Gallego στο Διεθνές Κονσόρτιουμ Ερευνητών Δημοσιογράφων

Η Ευρωπαϊκή Ένωση συνέταξε την πρώτη της λίστα με φορολογικούς παράδεισους, η οποία περιλαμβάνει 17 χώρες, αλλά δεν επισήμανε αρκετές από τις πιο κρυφές έδρες offshore εταιρειών, οι οποίες βγήκαν στο φώς χάρη στα Paradise Papers.

Η λίστα αυτή είναι κατά κύριο λόγο μια ομάδα από χώρες, τις οποίες τα κράτη- μέλη της ΕΕ καταγγέλλουν ότι δεν ανταποκρίνονται στα κριτήρια φορολογικής δικαιοσύνης και διαφάνειας και αρνήθηκαν να δεσμευτούν για κάποια μελλοντική βελτίωση.

Οι ενέργειες για τη δημιουργία της λίστας, που ψηφίστηκε την Τρίτη σε μια συνάντηση των υπουργών Οικονομικών της ΕΕ, ξεκίνησαν στον απόηχο των Panama Papers, της έρευνας δηλαδή του 2016 από το Διεθνές Κονσόρτιουμ Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ), μαζί με τους συνεργάτες του στα ΜΜΕ, που βασιζόταν σε μία μεγάλη διαρροή από ένα δικηγορικό γραφείο του Παναμά, στην καρδιά της βιομηχανίας δημιουργίας offshore εταιρειών.

Η μαύρη λίστα έχει ως σκοπό να αναγκάσει τις χώρες που προσφέρουν αθέμιτα φορολογικά πλεονεκτήματα ή αδικαιολόγητη μυστικότητα, να προσαρμόσουν τις πολιτικές τους στα πρότυπα της ΕΕ. Η ΕΕ δημοσίευσε επίσης μια «γκρίζα λίστα» χωρών, οι οποίες έχουν λάβει προειδοποίηση για να αλλάξουν τον τρόπο που λειτουργούν.

Ενώ η μαύρη λίστα περιλαμβάνει τον Παναμά, ο οποίος τονίστηκε από τα Panama Papers ως η χώρα που χρησιμοποίησαν τόσο οι πολιτικοί όσο και οι εγκληματίες για να κρύψουν τα περιουσιακά τους στοιχεία, παραλείπει αρκετά μεγάλα κέντρα offshore εταιρειών. Λείπουν πολλά σημαντικά βρετανικά υπερπόντια εδάφη που βοηθούν ενεργά τις πολυεθνικές εταιρείες και τους πλούσιους για να μειώσουν τους φόρους τους. Μεταξύ αυτών οι Βερμούδες, οι Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι και τα νησιά Κέιμαν.

Οι Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι, για παράδειγμα, είναι εκεί όπου το Mossack Fonseca, το δικηγορικό γραφείο στο επίκεντρο των Panama Papers, δήλωνε τις μισές εταιρείες που ίδρυσε μεταξύ 1970 και 2015. Και οι Βερμούδες ήταν η έδρα της Appleby, μιας από τις κορυφαίες δικηγορικές εταιρείες – συμβούλους στη διαχείριση offshore, που βρέθηκε στο επίκεντρο των Paradise Papers, μια πιο πρόσφατη έρευνα από το ICIJ και τους 94 συνεργάτες του στα Μέσα, οι οποίοι αποκάλυψαν πληθώρα offshore συμφωνιών.

Οι λίστες περιλαμβάνουν επίσης χώρες που δεν είναι μικρά κράτη και δεν είναι ευρέως γνωστό ότι είναι «φορολογικοί παράδεισοι», αλλά διαπιστώθηκε ότι είναι αδιαφανείς ή ότι έχουν αθέμιτα φορολογικά καθεστώτα. Μεταξύ αυτών η Νότια Κορέα, η Ναμίμπια, η Μογγολία και η Τυνησία.

Δικηγόροι που ασχολούνται με τη φορολογική δικαιοσύνη δήλωσαν ότι τα μέτρα δεν είναι αρκετά. «Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχασε σήμερα μια μεγάλη ευκαιρία για να αντιμετωπίσει τα πραγματικά ζητήματα που βρίσκονται πίσω από τη μεγάλης κλίμακας φοροαποφυγή και τη φοροδιαφυγή που ξεζουμίζει τις ευρωπαϊκές χώρες», δήλωσε ο Άλεξ Κομπχαμ, διευθύνων σύμβουλος του Δικτύου Φορολογικής Δικαιοσύνης (Tax Justice Network).

«Αντί να έχουμε μία λίστα με τους “φορολογικούς παράδεισους” που βασίζεται σε ένα αντικειμενικό σύνολο κριτηρίων, όπως είχε αρχικά προβλεφθεί, η λίστα φαίνεται να είναι ένα πολιτικό σχέδιο, με τα μέλη της ΕΕ να επιλέγουν τις λιγότερο αγαπημένες χώρες τους για να τις στοχοποίησουν και να τις στιγματίσουν».

Και πρόσθεσε: «Το αποτέλεσμα της προβληματικής διαδικασίας της δημιουργίας της μαύρης λίστας είναι μία πολιτικά καθοδηγημένη λίστα, η οποία περιλαμβάνει μόνο τους οικονομικά αδύναμους και αυτούς με τους οποίους δεν σχετίζονται πολιτικά».

Η Ευρωπαϊκή Ένωση εξέτασε 92 κρατικά φορολογικά συστήματα, από μεγαλύτερες χώρες όπως η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι και μικρότερες, όπως η Ανδόρα, κατά τη διαδικασία της δημιουργίας της μαύρης λίστας.

Αυτές οι χώρες έλαβαν μία επιστολή τον Οκτώβριο του 2017, η οποία τις ενημέρωνε για τα μέτρα που έπρεπε να λάβουν προκειμένου να παραμείνουν εκτός της λίστας. Μεταξύ αυτών περιλαμβανόταν η συμφωνία να υποβληθούν στο κοινό πρότυπο αναφοράς του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) και στο σύστημα «Αυτόματης Ανταλλαγής Πληροφοριών».

Η λίστα των «φορολογικών παραδείσων» έχει ως στόχο να αποθαρρύνει τα άτομα και τις επιχειρήσεις από τη δημιουργία εικονικών εταιριών, οι οποίες είναι νόμιμες αλλά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για το ξέπλυμα χρήματος ή την αποφυγή φόρων.

Η τελική μαύρη λίστα της Ευρωπαϊκής Ένωσης περιλαμβάνει τις ακόλουθες χώρες. Αυτές που σημειώνονται με έντονους χαρακτήρες βρίσκονταν στις εκθέσεις του ICIJ σχετικά με την απόκρυψη offshore εταιρειών:

  • Αμερικάνικη Σαμόα
  • Μπαχρέιν
  • Μπαρμπάντος
  • Γρενάδα
  • Γκουάμ
  • Νότια Κορέα
  • ΕΔΠ Μακάο
  • Νήσοι Μάρσαλ
  • Μογγολία
  • Ναμίμπια
  • Παλάου
  • Παναμάς
  • Αγία Λουκία
  • Σαμόα
  • Τρινιντάντ και Τομπάγκο
  • Τυνησία
  • Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα

«Η λίστα δείχνει ουσιαστική πρόοδο. Ωστόσο, είναι μια ανεπαρκής απάντηση μπροστά στο μέγεθος της φοροδιαφυγής σε όλο τον κόσμο», δήλωσε ο Πιέρ Μοσκοβισί, ο Επίτροπος Οικονομικών και Δημοσιονομικών Υποθέσεων, Φορολογίας και Δασμών της ΕΕ.

«Καλώ τους υπουργούς Οικονομικών της ΕΕ να μην είναι καθόλου εύπιστοι. Οι χώρες που έχουν δεσμευτεί να αλλάξουν τους φορολογικούς τους νόμους πρέπει να το πράξουν το συντομότερο δυνατόν».

Η διαδικασία της σύνταξης της μαύρης λίστας ξεκίνησε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αλλά επιβλέπεται από μια Ομάδα Δεοντολογίας, αποτελούμενη από εμπειρογνώμονες στη φορολογία των κρατών μελών στο Συμβούλιο. Σύμφωνα με τη γαλλική εφημερίδα Le Monde, οι υπουργοί Οικονομικών που έπρεπε να εγκρίνουν τη λίστα την Τρίτη το πρωί, δεν εξέφρασαν καμία αμφισβήτηση. Τα τρία κριτήρια που χρησιμοποιήθηκαν κατά τη σύνταξη της λίστας ήταν:

  1. Η φορολογική διαφάνεια των κρατών
  2. Η δικαιοσύνη στους φορολογικούς νόμους των εθνών
  3. Δέσμευση των εθνών για την εφαρμογή των μέτρων του OECD για τη μείωση της φορολογικής βελτιστοποίησης.

Μεταξύ των χωρών που διέφυγαν από τη λίστα ήταν ορισμένα έθνη με μηδενικό συντελεστή φορολογίας των επιχειρήσεων.

Η ομάδα καταπολέμησης της φτώχειας Oxfam δημοσίευσε την προηγούμενη εβδομάδα τη δική της μαύρη λίστα, η οποία βασίστηκε στα ίδια τρία κριτήρια, αλλά περιλαμβάνει 35 χώρες εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τέσσερις χώρες της  ΕΕ που δεν περιλαμβάνονται στη λίστα της: Ιρλανδία, Μάλτα,Ολλανδία και Λουξεμβούργο.

Τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν περιέγραψαν λεπτομερώς τις κυρώσεις που θα αντιμετώπιζαν οι χώρες στη μαύρη λίστα, αλλά ο Βάλντις Ντομπρόβσκις, αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αναφέρθηκε στο ζήτημα σε συνέντευξη Τύπου.

«Είμαστε ήδη έτοιμοι να εφαρμόσουμε μέτρα που περιλαμβάνονται ήδη στη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για παράδειγμα τη μεταφορά κονδυλίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε αυτές τις περιοχές», δήλωσε ο Ντομπρόβσκις. Δεν πρόκειται για αναπτυξιακή βοήθεια.

Οι 47 χώρες που απαριθμούνται στην «γκρίζα λίστα» της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να λάβουν μέτρα αν θέλουν να παραμείνουν μακριά από τη μαύρη λίστα. Αυτές οι χώρες έχουν ένα ή δύο χρόνια, ανάλογα με το εάν χαρακτηρίζονται ως «αναπτυσσόμενες» ή όχι, για να ικανοποιήσουν αυτές τις απαιτήσεις.

«Καλούμε τους υπουργούς Οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης να προβούν σε ισχυρή εποπτεία των δεσμεύσεων που έχουν αναλάβει αυτές οι χώρες», δήλωσε ο Ντομπρόβσκις.

24 χώρες της «γκρίζας λίστας» συμφώνησαν να τροποποιήσουν ή να καταργήσουν αθέμιτα ή αδιαφανή φορολογικά καθεστώτα, μέχρι το 2018. Αυτές περιλαμβάνουν την Αρούμπα, τις Νήσους Κουκ, τον Μαυρίκιο, τις Σεϋχέλλες και την Ελβετία.

Οι Βερμούδες, οι Νήσοι Κέιμαν, το Γκέρνσεϊ, το Τζέρσεϊ, το Βανουάτου και η Νήσος Μαν «επίσης δεσμεύτηκαν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που σχετίζονται με την οικονομία μέχρι το 2018», εννοώντας τις εικονικές εταιρείες που έχουν δημιουργηθεί για να έχουν κέρδη χωρίς πραγματική οικονομική δραστηριότητα.

Η διαδικασία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ξεκίνησε τον περασμένο Φεβρουάριο μετά την έκδοση των Panama Papers και άλλων εκθέσεων σχετικά με τις αθέμιτες φορολογικές πρακτικές που επέτρεπαν οι μυστικοπαθείς χώρες.

Τα Paradise Papers, που δημοσιεύθηκαν στις αρχές Νοεμβρίου, αύξησαν την πίεση στην Ευρωπαϊκή Ένωση να αντιμετωπίσει το πρόβλημα φοροαποφυγής. Την περασμένη εβδομάδα, τρεις δημοσιογράφοι του ICIJ και συνεργάτες του, απευθύνθηκαν στη Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το ξέπλυμα μαύρου χρήματος και της φοροδιαφυγής- γνωστή ως επιτροπή PANA για το θέμα αυτό.

Οι αποκαλύψεις των Ρaradise Papers «τόνισαν ξανά το έργο που επιτελεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την καταπολέμηση της φοροαποφυγής», δήλωσε ο Ντομπρόβσκις μετά την κυκλοφορία των Paradise Papers, τον περασμένο μήνα.