*Η συνέντευξη του Julian Assange στον Κώστα Εφήμερο δημοσιεύτηκε στις 25 Οκτωβρίου του 2015

Την Δευτέρα 20 Οκτωβρίου πέρασα λίγη ώρα με τον ιδρυτή του Wikileaks, Julian Assange, στην πρεσβεία του Ισημερινού στο Λονδίνο. Για μένα ήταν μια σημαντική και αποκαλυπτική εμπειρία. Για τον ίδιο, μάλλον, όχι και τόσο…

του Κώστα Εφήμερου

Επειδή είναι πολλοί αυτοί που ξέρουν πολλά για τη ζωή και το έργο του Julian Assange προσπάθησα να ενοποιήσω τα ιστορικά στοιχεία τα οποία παρουσιάζονται με πλάγια και γκρι γράμματα. Οι «έμπειροι» μπορούν να τα παρακάμψουν.


Η πρεσβεία του Ισημερινού βρίσκεται δίπλα από το Harrods, το διάσημο πολυκατάστημα των πλουσίων, στο κέντρο του Λονδίνου.  Η συνάντηση με τον Julian Assange έχει προγραμματιστεί για τις 2 το μεσημέρι αλλά για σιγουριά έχω φτάσει στην περιοχή σχεδόν μια ώρα νωρίτερα. Κάθομαι σε ένα παγκάκι στον πεζόδρομο μπροστά από τις βιτρίνες του Harrods ενώ δίπλα μου ένας ηλικιωμένος σκοτσέζος παίζει γκάιντα. Ακούστε τον όσο έτσι και αλλιώς περιμένουμε να περάσει η ώρα:

Από το σημείο που κάθομαι βλέπω το κτήριο της πρεσβείας. Η Scotland Yard ανακοίνωσε ότι θα σταματήσει την 24ωρη φύλαξη του κτηρίου που βρίσκεται ο Julian Assange, εξαιτίας του υπερβολικού κόστους (10 εκατομμύρια λίρες τους έχει στοιχήσει μέχρι σήμερα), αλλά παρατηρώ ένα βαν με φιμέ τζάμια που βρίσκεται παρκαρισμένο απέναντι από την είσοδο του κτηρίου με τον αριθμό 3. Μάλλον όχι τυχαία.

Γιατί το ραντεβού έγινε στην πρεσβεία του Ισημερινού

Ο Julian Assange πέρασε τα σκαλοπάτια που κοιτάζω στις 19 Ιουνίου του 2012 αιτούμενος πολιτικό άσυλο, το οποίο τελικά και εγκρίθηκε 2 μήνες αργότερα. Ο ιδρυτής του Wikileaks προσπαθούσε να αποφύγει την έκδοσή του στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες είχαν ξεκινήσει νομική δίωξη για κατασκοπεία «και άλλες τέσσερις κατηγορίες» μετά την δημοσίευση των απορρήτων τηλεγραφημάτων των αμερικανικών πρεσβειών ανά τον κόσμο.

Ο Assange ζήτησε την προστασία της κυβέρνησης του Ραφαέλ Κορέα προκειμένου να μην εκδοθεί στην Σουηδία, η οποία εξέδωσε εναντίον του ένταλμα σύλληψης στη βάση έρευνας για αδίκημα σεξουαλικού περιεχομένου που σχετίζεται με δύο γυναίκες. Η μια από αυτές (και η μόνη υπόθεση που είναι ακόμα ενεργή) φέρεται να τον κατηγόρησε για σεξουαλική πράξη χωρίς προφύλαξη την ώρα που εκείνη κοιμόταν (ενώ σε προηγούμενες σεξουαλικές επαφές τους του είχε επισημάνει ότι θέλει να φοράει προφυλακτικό) όταν τον φιλοξενούσε στην Στοκχόλμη το 2010. Ο Assange όμως δεν αποδέχεται την κατηγορία και θεωρεί ότι η Σουηδία παίζει το ρόλο του «λαγού» για την έκδοσή του στις ΗΠΑ. Έχει, μάλιστα, αρκετούς λόγους για να το πιστεύει αυτό.

Σήμερα, ύστερα από 3 χρόνια η Σουηδική κυβέρνηση ακόμα δεν έχει μετατρέψει την έρευνα σε κατηγορία. Για την ακρίβεια, η υπόθεση είχε κλείσει μετά την αρχική ανακριτική διαδικασία και αφού εξετάστηκε η γυναίκα που τον κατηγορεί για «σεξ χωρίς προφύλαξη». Η κοπέλα αυτή, που φιλοξενούσε τον Assange όσο ήταν στη Σουηδία, φέρεται μάλιστα να έχει ανακαλέσει την αρχική της καταγγελία, ενώ στη προανακριτική δικογραφία που έχει συγκεντρωθεί βρίσκονται SMS από το τηλέφωνό της, στα οποία φέρεται να γράφει προς τρίτους ότι έκανε την καταγγελία για να την προσέξει και ότι η αστυνομία την πίεσε να καταθέσει μήνυση για βιασμό κατασκευάζοντας την κατάθεσή της. Η υπόθεση τελικά άνοιξε και πάλι μετά από ένα μήνα και μόνο αφού ο Assange έφυγε από τη Σουηδία (παρέμεινε στη Στοκχόλμη για περίπου 4 εβδομάδες μετά την καταγγελία χωρίς κανένας να τον αναζητήσει για την υπόθεση) και το ένταλμα σύλληψής του δεν βασίστηκε σε κάποιο κατηγορητήριο.

Η Μεγάλη Βρετανία ανταποκρίθηκε στο διεθνές ένταλμα και τελικά ο Assange παραδόθηκε στις αρχές στις 7 Δεκεμβρίου του 2010. Από τότε ξεκίνησε μια νομική διαδικασία για την έκδοσή του στη Σουηδία που ολοκληρώθηκε τον Μάιο του 2012 με το αγγλικό εφετείο να διατάζει την έκδοσή του. Κατά τις ακροαματικές διαδικασίες που μεταδόθηκαν ζωντανά από όλα τα μεγάλα διεθνή ΜΜΕ (και στην Ελλάδα από το ThePressProject) ο ιδιοκτήτης του Wikileaks υποστήριξε ότι δεν έχει κανένα πρόβλημα να δεχτεί τις ερωτήσεις των Σουηδών εισαγγελέων στο Λονδίνο, κάτι όμως που το Σουηδικό κράτος απέρριψε.

Λίγες ημέρες πριν το τέλος της διορίας για την έκδοσή του ο Assange τελικά πέρασε την πόρτα της πρεσβείας του Ισημερινού. Παρά την χορήγηση πολιτικού ασύλου η Μεγάλη Βρετανία όχι μόνο δεν επιτρέπει τη λεγόμενη «ασφαλή διέλευση», τη χρήση του διπλωματικού κανόνα δηλαδή που θα του επέτρεπε να πάει μέχρι το αεροδρόμιο προκειμένου να πετάξει για το Εκουαδόρ, αλλά επιπλέον στις 16 Αυγούστου του 2012 ενημέρωσε την κυβέρνηση του Κορέα ότι θα αναστείλει για λίγο την διπλωματική ασυλία της Πρεσβείας και θα επέμβει στο κτίριο για να τον συλλάβει. Η έντονη αντίδραση από τις χώρες της Λατινικής Αμερικής αλλά και οι διαδηλωτές που συνέρρευσαν έξω από την πρεσβεία για να ενισχύσουν τον Αυστραλό πληροφοριοδότη τελικά ανάγκασαν την αγγλική κυβέρνηση να υποχωρήσει.

Μια τρύπα όχι στο νερό

Ένα τέταρτο πριν το ραντεβού παίρνω την απόφαση να μπω στην πρεσβεία. Το βαν με τα φιμέ τζάμια έχει φύγει πριν δύο λεπτά και αναρωτιέμαι αν παραλογίζομαι. Πίσω όμως από την πόρτα που βρίσκεται μπροστά μου ζει ο πλέον καταζητούμενος δημοσιογράφος στον κόσμο, οπότε σίγουρα κάποιος με παρακολουθεί καθώς χτυπάω το κουδούνι.

Την πόρτα ανοίγει ο υπεύθυνος ασφαλείας. Είναι φιλικός αλλά ακολουθεί ένα αυστηρό πρωτόκολλο. Του παραδίδω την τσάντα με όλα μου τα πράγματα και το μαγνητοφωνάκι που θα χρησιμοποιήσω για τη συνέντευξη ξεχωριστά. Με ελέγχει για μεταλλικά αντικείμενα, παίρνει την ταυτότητα μου και μετά μου κλείνει την πόρτα. Περιμένω απορημένος για λίγα λεπτά έξω από την πρεσβεία αλλά ευτυχώς μετά από λίγο εμφανίζεται και πάλι και μου λέει να περάσω. «Ήρθατε νωρίτερα» μου λέει (το είχα υπόψη μου). Το μαγνητοφωνάκι θα το κρατήσει αυτός και θα μου το φέρει μόνο όταν θα είναι η ώρα να ξεκινήσω την συνέντευξη.

Έχουμε στο μυαλό μας την Αμερικάνικη πρεσβεία στην Αθήνα, αλλά η πρεσβεία του Ισημερινού είναι απλά ένα διαμέρισμα στο ισόγειο ενός παραδοσιακού λονδρέζικου κτηρίου, τα οποία μάλιστα δεν φημίζονται για τους μεγάλους χώρους τους. Κοιτάζω διακριτικά γύρω μου: το μεγαλύτερο δωμάτιο φαίνεται να έχει διαστάσεις μικρότερες από 5 επί 6 μέτρα. Εκεί στεγάζονται το γραφείο του πρέσβη, των διπλωματών, οι κοινόχρηστοι χώροι και το γραφείο συνεδριάσεων. Εκεί θα με οδηγήσει και ο υπεύθυνος σε περίπου δέκα λεπτά. Μια βαριά ξύλινη τραπεζαρία δεσπόζει στο χώρο. Πριν με αφήσει μου παραδίδει το μαγνητοφωνάκι και πατάει το κουμπί σε μια συσκευή που υποτίθεται ότι εξουδετερώνει τους κοριούς.

Δεν φημίζομαι για τις τάσεις ελευθερίας μου. Περνάω τη ζωή μου μάλλον κατά 99% καθισμένος μπροστά από έναν υπολογιστή και τα πόδια μου παραξενεύονται όταν αναγκάζονται να σηκώσουν το βάρος μου για περισσότερο από 20 λεπτά. Ωστόσο η αίσθηση ανελευθερίας είναι αποπνικτική όταν σκέφτεσαι ότι ο Assange βρίσκεται πια πάνω από 3 χρόνια σε αυτή την ιδιότυπη απομόνωση. Η υγεία του έχει επηρεαστεί. Πρόσφατα το Ηνωμένο Βασίλειο αρνήθηκε να του επιτρέψει να επισκεφτεί ένα ιατρικό κέντρο προκειμένου να κάνει μαγνητική τομογραφία για έναν επίμονο πόνο στον ώμο. Σκέφτομαι ότι η Μεγάλη Βρετανία δεν αποδεικνύεται και τόσο μεγάλη… και αργότερα αυτή η σκέψη μου θα επιβεβαιωθεί με πολύ εντυπωσιακό τρόπο.

Στο μεταξύ ο Julian Assange μπαίνει στην αίθουσα και σηκώνομαι για να τον χαιρετήσω.

Πώς να μην πάρεις μια συνέντευξη

Μου φαίνεται κουρασμένος αλλά ταυτόχρονα και έντονα κινητικός. Κάθεται στην καρέκλα απέναντί μου και μετά πετάγεται ξανά όταν ανακαλύπτει ότι χρειάζεται επειγόντως έναν καφέ. «Δεν έχω κοιμηθεί πάνω από δύο ώρες» μου λέει, «κάτι σημαντικό προέκυψε».

Κάθε φυσιολογικός δημοσιογράφος, ακόμα και πρωτοετής, θα σκεφτόταν να τον ρωτήσει «τι προέκυψε». Εγώ δεν το έκανα. Είχα μπροστά μου ένα χαρτί με σημειώσεις και ερωτήσεις -εντελώς βαρετές μου φαίνονται τώρα- και για κάποιο λόγο  δεν ήμουν αποφασισμένος να κάνω κάποια καλύτερη. Συμφωνούμε να κάνουμε τη συνέντευξη στα αγγλικά μιας και τα ελληνικά του είναι σκουριασμένα και μου λέει ότι βγήκε μόλις από μια συνάντηση με δικηγόρους. Η υπόθεση με τον τραπεζικό αποκλεισμό φαίνεται ότι πηγαίνει καλά.

Στο τέλος του 2010 μετά τις αποκαλύψεις του CableGate οι μεγαλύτεροι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί επέβαλαν έναν πρωτοφανή τραπεζικό αποκλεισμό στο Wikileaks, που λειτουργεί αποκλειστικά στη βάση του crowdfunding. Η Master Card, η Visa και το PayPal ήταν ανάμεσα στους οργανισμούς που αρνήθηκαν να διεκπεραιώνουν τις δωρεές προς το Wikileaks. Η κίνηση αυτή έφερε την αντίδραση της ομάδας χάκερ Anonymous που στα πλαίσια της επιχείρησης «Payback» προχώρησαν σε μια οργανωμένη επίθεση DDOS (άρνησης εξυπηρέτησης) καταφέρνοντας να βγάλουν εκτός για αρκετές ώρες το παγκόσμιο δίκτυο μεταφορών χρημάτων αυτών των χρηματοπιστωτικών κολοσσών και όχι μόνο. Το Wikileaks έχει ξεκινήσει νομική διαδικασία για διαφυγόντα έσοδα εναντίον των οργανισμών αυτών.

Την ώρα που προσπαθούσα να σκεφτώ ποια θα είναι η πρώτη μου ερώτηση (κοιτάζοντας απορημένος τις σημειώσεις μου που τώρα έμοιαζαν ανεπαρκείς) στην Ιταλία κυκλοφορούσε η Ιταλική εφημερίδα Espresso (καμία απολύτως σχέση με την ελληνική) με μια εντυπωσιακή αποκάλυψη στο πρωτοσέλιδό της. Βασιζόμενη στο νόμο περί ελευθερίας του Τύπου (Freedom Of Information Act) η δημοσιογράφος Stefania Maurizi ζήτησε από την Σουηδική Εισαγγελία και την Βρετανική Υπηρεσία Δίωξης όλα τα έγγραφα που αφορούσαν την υπόθεση της έκδοσης του Julian Assange και παρόλο που η υπηρεσία της Βρετανίας αρνήθηκε να συμμορφωθεί η Σουηδική Εισαγγελία απέστειλε τελικά 226 σελίδες.

Από τα ντοκουμέντα αυτά γίνεται σαφές ότι η Βρετανία ήταν αυτή που επεδίωξε να μην επισκεφτούν το Λονδίνο οι Σουηδοί ανακριτές και μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις με έντονο τρόπο. Από τα ίδια έγγραφα μαθαίνουμε επίσης ότι τον περασμένο Μάρτιο, πέντε χρόνια μετά την καταγγελία για βιασμό, η Σουηδή Εισαγγελέας Marianne Ny -που έχει αναλάβει την υπόθεση του Assange- άλλαξε γνώμη και δέχτηκε να τον επισκεφτεί στην πρεσβεία του Ισημερινού για να του υποβάλει ερωτήσεις. Ένα μήνα αργότερα έγινε επικοινωνία με τον ίδιο τον Assange ο οποίος συμφώνησε να δεχτεί τις ερωτήσεις και να δώσει δείγμα DNA στις 17 και 18 Ιουνίου του 2015 αλλά τελικά το αίτημα προς την πρεσβεία του Ισημερινού έγινε μόλις 2 ημέρες πριν το ραντεβού και η κυβέρνηση του Εκουαδόρ το απέρριψε.

Αυτό ήταν λοιπόν το «κάτι που είχε συμβεί» εκείνο το βράδυ αφού όπως μαθαίνω αυτές τις ημέρες οι δικηγόροι του Assange θα χρησιμοποιήσουν αυτή την αποκάλυψη προκειμένου να κινηθούν κατά της απόφασης έκδοσής του στη Σουηδία από την Αγγλία.

Εγώ όμως δεν έχω ιδέα για όλα αυτά όταν αποφασίζω να του κάνω την πρώτη ερώτηση σχετικά με τα κινήματα που δημιούργησε η δράση του. Κάπου εδώ ξεκινάει η συνέντευξή μου στον Julian Assange. Δεν είναι συγκλονιστική. Στην πραγματικότητα δύο φορές ο ίδιος διορθώνει τις ερωτήσεις μου σε κάτι πιο ενδιαφέρον. Η αλήθεια είναι ότι προτιμώ το ερευνητικό ρεπορτάζ από τις συνεντεύξεις, όμως με τον Julian Assange η αδυναμία μου εντάθηκε εξαιτίας της συναισθηματικής μου διάθεσης απέναντί του.

Όσοι με ξέρουν γνωρίζουν ότι δεν έχω καλές επιδόσεις στην κλίμακα του σεβασμού. Γενικά θεωρώ το επάγγελμα του δημοσιογράφου καταναγκαστικά ασεβές. Πρέπει να νιώθεις -το πολύ- ίσης αξίας με τον συνομιλητή σου αν πραγματικά θέλεις να του εκμαιεύσεις κάτι. Με τον Assange όμως δεν ήταν το ίδιο.

Οι άνθρωποι σαν τον Assange και τον Snowden, οι γνωστοί whistleblowers -πληροφοριοδότες ελληνιστί- είναι αυτοί που αναλαμβάνουν να βάλουν τη ζωή τους σε κίνδυνο προκειμένου να αποκαλυφθεί η αλήθεια. Δεν μπορεί να θεωρείσαι δημοσιογράφος χωρίς να καταλαβαίνεις το μέγεθος της πίεσης που δέχονται εξαιτίας της δράσης τους. Οι παρενοχλήσεις, ο νομικός πόλεμος και τα τηλέφωνα που δέχονται στην Ελλάδα αυτοί που προσπαθούν να κάνουν ερευνητική δημοσιογραφία θα έκαναν τον Assange να γελάσει.

Αλλά εκτός από τον σεβασμό μου προς τον Assange υπήρχε κάτι ακόμα  που μείωσε ακόμα περισσότερο την ικανότητά μου να πάρω συνέντευξη από τον ιδρυτή του Wikileaks για το TPP. Αφού η αποκάλυψη του CableGate μας οδήγησε να αλλάξουμε φιλοσοφία και να δημιουργήσουμε την ιστοσελίδα που βλέπετε σήμερα. Μέχρι τότε, λίγους μήνες μετά την έναρξή μας, λειτουργούσαμε σαν ένας εκλεκτικός aggregator αναλύσεων που αφορούσαν τον ελληνικό λαό αλλά κανένα ελληνικό ΜΜΕ δεν ήθελε να  του το πει. Η διαρροή των τηλεγραφημάτων ήταν αυτή που μας οδήγησε στο να ξεκινήσουμε την δική μας παραγωγή δημοσιογραφικού περιεχομένου και να στήσουμε την πρώτη έκδοση του SearchLab. Αλλά για αυτό θα σας μιλήσω μια άλλη φορά.

This publication has been produced within the partnership with Osservatorio Balcani e Caucaso for the European Centre for Press and Media Freedom (ECPMF), co-funded by the European Commission. The contents of this publication are the sole responsibility of IPS Communication Foundation and can in no way be taken to reflect the views of the European Union.