Με χιλιάδες οργισμένους πολίτες βρίσκεται αντιμέτωπη η κυβέρνηση της Αρμενίας, μετά την υπογραφή της ταπεινωτικής συνθήκης που παραχωρεί γη και ύδωρ στο Αζερμπαϊτζάν και μονιμοποιεί τον κίνδυνο για τον γηγενή Αρμενικό πληθυσμό στην περιοχή του Αρτσάχ (γνωστή ως Ναγκόρνο – Καραμπάχ). Ήταν χαρακτηριστικό της λαϊκής οργής ο τρόπος που οι πολίτες κατέλαβαν πρώτα τους δρόμους και ύστερα το κοινοβούλιο της χώρας, απαιτώντας την παραίτηση της κυβέρνησης του αμερικανόφιλου Νικόλ Πασινιάν, ο οποίος ανακοίνωσε στο λαό του τη συμφωνία αφού την υπέγραψε.

Οι χαρακτηρισμοί «προδότης», «κυβέρνηση προδοτών», «ταπεινωτική ήττα»  είναι στα χείλη όλων, και το μέλλον της κυβέρνησης δεν προαλείφεται καλό, ειδικά καθώς  ο λαός της Αρμενίας είναι ένας σκληραγωγημένος λαός, που δεν σκοπεύει να ενδώσει στα τετελεσμένα της κυβέρνησης του.

Η συμφωνία που υπέγραψε ο Πασινιάν, και χαρακτήρισε «οδυνηρή» παραχωρεί τμήμα των πατρογονικών εδαφών του Ναγκόρνο- Καραμπάχ στο Αζερμπαϊτζάν, παραχωρεί επαρχίες που είχαν θέσει υπό τον έλεγχο τους οι Αρμένιοι προ δεκαετιών, ώστε να κρατούν ανοικτή την επαφή μεταξύ Αρτσάχ και Αρμενίας και αποτελεί, κατ’ ουσίαν, εφαρμογή της παραδοσιακής ειρηνευτικής πρότασης που επανέφερε η Μόσχα ξανά και ξανά στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Ο αμερικανόφιλος Πασινιάν ήταν όμως αυτός που την αποδέχτηκε, άπειρος ως κυβερνήτης – ένας ακόμη ιδεολόγος του νεοφιλελευθερισμού που έφτασε στην εξουσία με μία παλ «επανάσταση».

Η συμφωνία επαναφέρει κατ’ ουσίαν τη ρωσική επιρροή στον Νότιο Καύκασο και είναι δεδομένο ότι η ανάπτυξη των ειρηνευτικών δυνάμεων της Μόσχας – που σαν έτοιμες από καιρό έφτασαν στην περιοχή νέας ευθύνης τους μες σε λίγες ώρες,  με ότι υποδεικνύει αυτό – αποτελούν ένα μήνυμα πολύ ευρύτερο από την ικανότητα του (παλαίμαχου και πολύπειρου διπλωμάτη) Σεργκέι Λαυρώφ να προτείνει και επιτυγχάνει.

Αποτελεί κατ΄αρχήν σαφές μήνυμα, με αποδέκτες και περί τη Λευκορωσία και Ουκρανία, ότι όχι μόνον δεν θα εγκαταλείψει η Ρωσία τις ζώνες επιρροής της, αλλά θα καταφύγει και σε οδυνηρά μέτρα, αν χρειαστεί για να κρατήσει το στάτους κβο στην στενή περιοχή των συνόρων της. Χωρίς να απαντά υπό πίεση χρόνου – πάντα ο χρόνος για τη Μόσχα είναι ζύμωση και όχι απώλεια. Να υπενθυμίσω την ρήση φίλου  διπλωμάτη που έχω αναφέρει και παλαιότερα: Η Ρωσική διπλωματία δεν βιάζεται να κόψει το φρούτο άγουρο ούτε ποτέ θα επιλέξει να το κόψει σαπάκι – περιμένει τη σωστή ώρα, της ωριμότητας του.

Το δεύτερο, σαφές μήνυμα, είναι προς την Τουρκία.

Η άτακτη υποχώρηση του Πασινιάν και η υπογραφή της ταπεινωτικής συνθηκολόγησης, γίνεται σε μια στιγμή που Τούρκοι και Ισραηλινοί, διότι περί αυτού πρόκειται, κέρδιζαν μάχες και προέλαυναν, στα ιστορικά αρμενικά εδάφη, ενισχύοντας παντοιοτρόπως το Αζερμπαϊτζάν. Άγκυρα και Τελ Αβίβ είναι που εξόπλισαν και στήριξαν τους Αζέρους, και, βεβαίως, έδωσαν και δυνάμεις – οι μεν Τούρκοι στέλνοντας τζιχαντιστές από τη Σύρια (με αντάλλαγμα διαβατήρια και μισθό δύο χιλιάδων δολαρίων), οι δε Ισραηλινοί με πιλότους, όπλα και εκπαίδευση σε αυτά.

Η Τουρκία όχι μόνον επένδυσε, για την εξάπλωση της επιρροής της, στο Αζερμπαϊτζάν, ανοίγοντας ένα ακόμη μέτωπο με τη Μόσχα, αλλά, σύμφωνα με όλες τις πληροφορίες που είδαν το φως κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, προσπάθησε, με κάθε τρόπο, να μπει ως εγγυήτρια δύναμη στην νέα ειρηνευτική συμφωνία και να αναπτύξει και εκείνη στρατό, «ειρηνευτική δύναμη», επιβάλλοντας την παρουσία της στην περιοχή ως μέση δύναμη. Δεν της βγήκε και πάλι το σενάριο –  χωρίς ωστόσο να φεύγει από την εικόνα.

Αν όντως η Άγκυρα αποκτά διάδρομο επικοινωνίας/συγκοινωνίας με το Αζερμπαϊτζάν, μέσω της σύνδεσης του τελευταίου με το Ναχιτσεβάν, όπως γράφεται (όταν γράφονται αυτές οι γραμμές, οι πληροφορίες που έχουμε για τη συμφωνία δεν έχουν ακόμη επιβεβαιωθεί), τότε και η Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν έχουν κάτι για να επιχαίρουν, όσο και αν η παρουσία των Ρώσων περιορίζει αυτή τη χαρά.

Ο επόμενος ρόλος και η θέση του Ισραήλ στην περιοχή μάλλον θα καθοριστεί από τον επόμενο πρόεδρο των ΗΠΑ. Ωστόσο, η στάση του και η συμμαχία του με την Τουρκία, όπως και η δημιουργία μεγάλου σταθμού της Μοσάντ, δίπλα στον, επίσης μεγάλο, σταθμό της CIA στο Αζερμπαϊτζάν, δεν προμηνύει τίποτε καλό. Η εγγύτητα με το Ιράν δεν είναι κάτι που θα αγνοήσουν. Κι εδώ, παίζουν, ας σημειωθεί και οι τουρκικές μυστικές υπηρεσίες: Να θυμίσουμε εδώ τη δήλωση του Σεργκέι Ναρίσκιν, επικεφαλής της ρωσικής υπηρεσίας πληροφοριών CBP: «Οι τουρκικές υπηρεσίες πληροφοριών δραστηριοποιούνται ενεργητικά στη σύρραξη του Ναγκόρνο Καραμπάχ. Έχουμε εντοπίσει τις προσπάθειες των Τούρκων, και συγκεκριμένα στοιχεία της δράσης τους»… Κι επίσης, να θυμίσουμε όσα δήλωσε, μιλώντας στον Ισραηλινό Τύπο ο Πασινιάν. Σε συνέντευξη που έδωσε την περασμένη εβδομάδα στην Τζερούσαλεμ Ποστ, ο Πασινιάν τόνισε ότι το Ισραήλ «στην πράξη συντάσσεται με τους τζιχαντιστές μισθοφόρους και με το τουρκικό καθεστώς». Και θύμισε ότι η επέμβαση της Τουρκίας και Σύριων και άλλων μισθοφόρων εκλαμβάνεται ως απειλή όχι μόνο από την Αρμενία, αλλά και από τη Ρωσία και το Ιράν.

Οι δηλώσεις και η συγκυρία

Ο πρωθυπουργός της Αρμενίας επέλεξε να αποστείλει το μήνυμα της προσωπικής του υποχώρησης μέσω Facebook στους πολίτες της χώρας:

«Έλαβα μια απόφαση δύσκολη, πάρα πολύ δύσκολη τόσο για μένα προσωπικά όσο και για όλους εμάς. Υπέγραψα μια Διακήρυξη, με τους προέδρους της Ρωσίας και του Αζερμπαϊτζάν για την διακοπή των εχθροπραξιών, η οποία αρχίζει να εφαρμόζεται στις 1:00πμ… Υποχρεώνομαι να αποδεχθώ την συμφωνία αυτή μετά την εις βάθος στρατιωτική ανάλυση των δεδομένων που διαμορφώνονται, και υπέγραψα γιατί είμαι βέβαιος ότι είναι το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα αυτής της σύρραξης».

Η δήλωση εξόργισε τον Αρμενικό λαό – και δικαίως- γιατί ακολουθούσε το τελείως διαφορετικό πνεύμα που είχε καλλιεργήσει μία μόλις μέρα πριν ο ίδιος ο Πασινιάν. Όταν οι Αζέροι κατέλαβαν το Σούσι, ιερό αρμενικό τόπο στρατηγικής σημασίας (σημείο κλειδί για την επικοινωνία Αρμενίας και Αρτσάχ), και βρέθηκαν λίγα χιλιόμετρα από το Στεπανακέρτ, τη Δευτέρα, ο Πασινιάν μιλούσε για «μάχη που δεν τελείωσε» και η σύζυγος του έκανε δηλώσεις ως εθελόντρια από το μέτωπο. Ήταν μάλλον η δήλωση του εκπροσώπου της κυβέρνησης του Αρτσάχ που άλλαξε τη στάση του Πασινιάν μέσα σε λίγες ώρες. Ο Βαχράμ Πογκοσιάν δήλωσε τη Δευτέρα ότι «η πόλη [Σούσι] είναι όλη εκτός του ελέγχου μας και αυτή τη στιγμή η ενθαρρυντική προπαγάνδα [από το Ερεβάν] μόνο απώλεια της αίσθησης της πραγματικότητας μπορεί να επιφέρει».

Ο τρόπος, όμως, που εκφράστηκε ο Πασινιάν πλήττει την εικόνα που οι ίδιοι οι Αρμένιοι έχουν για τον εαυτό τους: οι Αρμένιοι έφεραν και φέρουν ως μέγα παράσημο το αήττητο στις ως τώρα συρράξεις με το Αζερμπαϊτζάν και ήταν πάντα έτοιμοι να αγωνιστούν για Γη και Ελευθερία. Η ρήση Πασινιάν που προκαταβάλει την ήττα είναι βέβαιο πως όξυνε περαιτέρω τις αντιδράσεις. Ειδικά καθώς, παρά την τεράστια υπεροπλία τους οι Αζέροι ήδη μετρούν περισσότερα θύματα από την Αρμενία.

Ο Ιλχάμ Αλίγιεφ, ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν, ο οποίος πανηγύρισε και «υπέγραψε με περηφάνεια» τη συμφωνία, παραδέχθηκε ακριβώς αυτό στη (νικητήριου χαρακτήρα) δήλωση του, ότι υπογράφοντας «επέτυχε την επιστροφή γαιών στο Αζερμπαϊτζάν, χωρίς να συνεχιστεί η αιματοχυσία». Μια αιματοχυσία στην οποία είναι βέβαιο ότι θα πλήρωνε μεγαλύτερο φόρο αίματος – όπως ήδη συνέβαινε – το Αζερμπαϊτζάν, ειδικά αν προσπαθούσε πάλι να καταλάβει τον ορεινό όγκο του Ναγκόρνο Καραμπάχ, μιας πολύ δύσκολης περιοχής που ωστόσο οι ντόπιοι γνωρίζουν και μπορούν να υπερασπιστούν ευκολότερα, καθώς δεν επιτρέπει εύκολα τη χρήση εναέριων μέσων επίθεσης. Και οι όποιες νίκες των Αζέρων και των τζιχαντιστών μισθοφόρων, έχουν στηριχθεί ακριβώς στην εναέρια υπεροπλία που απέκτησε το Μπακού, με τη βοήθεια Τουρκίας και Ισραήλ.