Είναι τελικά η Αφρική το πειραματικό εργαστήριο της Ευρώπης;

Αν μη τι άλλο, ήταν υπεροπτικά ειλικρινείς.

Το τι έγινε μετά το μάθαμε όλοι. Η κοινή γνωμη (για άλλη μια φορά) έπεσε απο τα σύννεφα με αυτά που ξεστόμισαν οι Γάλλοι επιστήμονες σε πανεθνική εμβέλεια. Ακολούθησαν διαμαρτυρίες απο διάσημους ποδοσφαιριστές, πολιτικούς, επιστήμονες και οργισμένους χρήστες διαδικτύου. Ολοι ένωσαν τη γροθιά τους υπέρ της Αφρικής και έριξαν στην πυρά τους Γάλλους που τόλμησαν να πουν κάτι τέτοιο.

Σίγουρα οι διαμαρτυρίες και η συζήτηση που προκλήθηκε είναι κάτι πολύ θετικό, καθώς φέρνει στο προσκήνιο για άλλη μια φορά τον τρόπο με τον οποίο οι κοινωνίες της Δύσης αντιμετωπίζουν τις λεγόμενες αναπτυσσόμενες χώρες. Την επόμενη φορά λοιπόν, δημόσια τουλάχιστον, δεν θα ξανακούσουμε κάτι τέτοιο.

Πριν όμως συγκινηθούμε και άλλο, ας δούμε μερικους αριθμούς.

Σύμφωνα με τα οικονομικά στοιχεία που συγκέντρωσε, για 48 χώρες της υποσαχάριας Αφρικής, η οργάνωση Global Justice, κάθε χρόνο χάνονται 230 δισεκατομμύρια ευρώ, το 6,1% του ΑΕΠ τους, απο κέρδη των πολυεθνικών εταιρειών που εκμεταλλεύονται τον φυσικό τους  πλούτο και μεταφέρουν τα κέρδη τους εκτός των συνόρων. Κάθε χρόνο οι αφρικανικές χώρες λαμβάνουν συνολικά 17,5 δισεκατομμύρια ευρώ σε ανθρωπιστική βοήθεια, αλλά χάνουν σχεδόν 4 φορές περισσότερα (64 δις) σε διαφυγή κεφαλαίου απο πολυεθνικές που δηλώνουν ψευδή στοιχεία για να μειώσουν τη φορολογία τους.

Τη δεκαετία του ’80, διεφθαρμένες κυβερνήσεις, πόλεμοι και φυσικές καταστροφές, αλλά και τα βρώμικα πολιτικά παιχνίδια τρίτων χωρών, οδήγησαν δεκάδες αφρικανικά κράτη σε δανεισμό. Το 1987 το εξωτερικό χρέος εκτοξεύχθηκε στα 250 δισεκατομμύρια ευρώ και η ανθρωπιστική κρίση  πυροδότησε μια σειρά απο πολιτικές πρωτοβουλίες για την διαγραφή μέρους των χρέων αυτών. Το 2005 αποφασίστηκε η σταδιακή διαγραφή 120 δισεκατομυρίων ευρώ χρέους σε 36 φτωχές χώρες, 30 απο τις οποίες βρίσκονται στην υποσαχάρια Αφρική.

Και όμως μεταξύ 2005 και 2015 τα δάνεια που χορηγήθηκαν από διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμους ταυτόχρονα με τη διαγραφή μέρους των χρεών τριπλασιάστηκαν.

To 2018 το εξωτερικό χρέος της υποσαχάριας Αφρικής έφτασε τα 400 δισεκατομμύρια ευρώ. Το 24% του χρέους ανήκει στην Κίνα ενώ το 66% στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την Παγκόσμια Τράπεζα και  εταιρίες ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων (εκτός Κίνας). Το υπόλοιπο 10% ανήκει στο Paris Club έναν άτυπο χρηματοπιστωτικό οργανισμό που αποτελείται απο 20 χώρες.

Η υποσαχάρια Αφρική παράγει το 20% του παγκόσμιου χρυσού, το 50% της παγκόσμιας παραγωγής διαμαντιών, το 12% πετρελαίου και το 6% φυσικόυ αερίου ενώ έχει μεγάλα αποθέματα ουρανίου, χαλκού και νικελίου. Παρόλα αυτά πάνω από 200 εκ. άνθρωποι ζουν σε παραγκουπόλεις ενώ από το συνολικό πληθυσμό του 1,1 δισεκατομμυρίου μόνο το 60% έχει τρεχούμενο νερό. Υπο την πίεση των δανειστών τους 16 χώρες -η Μπουρκίνα Φάσο, το Πράσινο Ακρωτήριο, η Κεντρική Αφρικανική Δημοκρατία, το Τσαντ, το Καμερούν, η Ακτή Ελεφαντοστού, η Γκαμπόν, η Γκινέα, η Κένυα το Μάλι, η Μοζαμβίκη, ο Νίγηρας, το Κονγκό, η Σενεγάλη, η Ουγκάντα και η Ν. Αφρική- είχαν μέχρι το 2001 ιδιωτικοποιήσει τα δίκτυα ύδρευσης, τα οποία αγόρασαν κυρίως γαλλικές πολυεθνικές ανεβάζοντας το κόστος  για τους κατοίκους και μειώνοντας  την πρόσβαση των φτωχών σε καθαρό νερό.

Η Γκάνα κάθε χρόνο χάνει το 30% των εισοδημάτων της ξεχρεώνοντας δάνεια τα οποία έχουν δοθεί με εξοντωτικούς όρους αποπληρωμής. Η  Μοζαμβίκη το 1999 υπέγραψε με ένα κονσόρτιουμ ιδιωτικών επενδυτών (απο την Αυστραλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιαπωνία και την Νότια Αφρική) συμφωνία για την παραγωγή και εκμετάλλευση των κοιτασμάτων αλουμινίου.  Η κυβέρνηση της Μοζαμβίκης συμμετείχε στην επένδυση πληρώνοντας 43 εκατομμύρια δολλάρια τα οποία δανείστηκε απο την Επενδυτική Τράπεζα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ως αντάλλαγμα η Ευρωπαϊκή Τράπεζα κρατάει τις μισές μετοχές από το 4% που κατέχει η Μοζαμβίκη στην επένδυση. Με άλλα λόγια, η Μοζαμβίκη πληρώνει 24 ευρώ χρέος για κάθε 2 ευρώ κέρδη που της αποφέρει το χυτήριο αλουμινίου.

Στη Δυτική Αφρική, 14 πρώην γαλλικές αποικίες είναι υποχρεωμένες μέχρι σήμερα να καταθέτουν το 50% του συναλλάγματος τους στη Κεντρική Γαλλική Τράπεζα και να διατηρούν ένα ακόμα 20% ως εγγύηση για τυχόν ζημιές, ενώ αν θέλουν να δανειστούν συνάλλαγμα (το δικό τους), αυτό δεν πρέπει να ξεπερνάει το 20% των εσόδων της κάθε κυβέρνησης τη προηγούμενη χρονιά. Η Γαλλία δεν έχει δικαίωμα να χρησιμοποιήσει αυτό το απόθεμα, αλλα το διαχειρίζεται ως εγγυήτρια της σταθερότητάς του γαλλικού φράγκου,  το οποίο δεν μπορεί να μετατραπεί σε κανένα ξένο νόμισμα. Η Γαλλία λοιπόν με αυτή την πρακτική εγγυάται την μετατροπή του γαλλικού φράγκου σε ευρώ σε μια σταθερή τιμή ώστε να γίνονται επενδύσεις. Βέβαια οι επενδύσεις στις χώρες αυτές είναι στην πλειοψηφία τους από Γαλλικές εταιρίες καθώς έχουν την προτεραιότητα στα συμβόλαια.

Μεταξύ του 2004 και του 2013, η Παγκόσμια Τράπεζα μέσω του ιδιωτικού οργανισμού International Finance Corp. δάνεισε πάνω από 455 δισεκατομμύρια δολάρια – η πλειοψηφία αφορούσε αφρικανικές χώρες-για την χρηματοδότηση 7.200 αναπτυξιακών προγραμμάτων σε αναπτυσσόμενες χώρες. Αυτή η οικονομική ανάπτυξη είχε ως αποτέλεσμα τον εκτοπισμό από τα σπίτια και τη γη τους 3,4 εκατομμυρίων ανθρώπων.

Και κάτι τελευταίο…Στη δεκαετία του ’80 το ΔΝΤ και η Πάγοσμια Τράπεζα υποχρέωσαν 50 αφρικανικές χώρες να δανειστούν ώστε να προβούν σε ιδιωτικοποιήσεις. Τα δάνεια αυτά, ακόμα και μετά τη διαγραφή μέρους των χρεών το 1996 και το 2005, είχαν ως αποτέλεσμα να μειωθούν στο μισό,  σε 42 απο τα 48 κράτη οι ήδη ελάχιστες δαπάνες στην υγεία, να μείνει εκτός σχολείου 1 στα 3 παιδιά ενώ απαγορεύτηκε σε χώρες όπως η Σιέρα Λεόνε, η Μοζαμβίκη και το Μαλάουι να αυξήσουν τον πενιχρό μισθό των δασκάλων.

Δεν νιώθετε όλοι καλυτερα τώρα που η διεθνής κοινότητα ξεσηκώθηκε και διαβεβαίωσε ότι η Αφρική δεν θα γίνει το πειραματικό εργαστήριο της Ευρώπης;