Της ΧΑΡΑΣ ΤΖΑΝΑΒΑΡΑ
Πάρκα «τσέπης» και μικρές γωνιές για τα παιδιά σχεδιάζει η Πρωτοβουλία Κατοίκων του 6ου διαμερίσματος, της πιο υποβαθμισμένης γειτονιάς της Αθήνας, που απασχολεί τους αρμόδιους και την επικαιρότητα μόνο όταν υπάρχουν επεισόδια στον Αγιο Παντελεήμονα.
Η εγκατάλειψη σφραγίζει τα αξιόλογα κτίρια της περιοχής, ακόμα και τα διατηρητέα! Αλλωστε, το «ενδιαφέρον» της επίσημης πολιτείας μετριέται με αδιάψευστα στοιχεία: λειτουργούν 31 οίκοι ανοχής. Μάλιστα, κόκκινα φανάρια φιγουράριζαν στην είσοδο της κατοικίας του παλιού πρωθυπουργού Αλέξανδρου Σβώλου, στη διασταύρωση της Φυλής με τη Φερρών. Υστερα από διαβήματα ξενοικιάστηκε και πλέον έχει μόνιμη… κόκκινη κάρτα, αφού είναι ερείπιο.
Η περιοχή, που ορίζεται από τις οδούς Πατησίων, Κωνσταντινουπόλεως, Ιουλιανού και Αγίου Μελετίου, καταλαμβάνει ένα τετραγωνικό χιλιόμετρο. Με βάση τα πολεοδομικά πρότυπα, στην περιοχή έπρεπε να υπάρχουν 37 παιδικές χαρές. Στην πράξη όμως δεν λειτουγεί ούτε μία, από τότε που καταργήθηκε αυτή στην πλατεία Βικτωρίας και μπήκε λουκέτο στον Αγιο Παντελεήμονα. «Προσωρινά», όπως διαβεβαίωνε η δημοτική αρχή πριν από ενάμιση χρόνο…
Δεν λείπουν τα αξιόλογα κτίρια, νεοκλασικά και της περιόδου του μοντερνισμού, που αποδεικνύουν την άνθηση της περιοχής ώς τα μέσα του 20ού αιώνα. Το σκηνικό συμπληρώνουν οι κακόγουστες πολυκατοικίες της δεκαετίας του ΄60, που τα τελευταία χρόνια κατοικούνται κυρίως από οικονομικούς μετανάστες. Ξεχωρίζει το νεοκλασικό που στεγάζει τα γραφεία της ΓΣΕΕ στην Πατησίων, το οποίο ανήκε σε πλούσια εβραϊκή οικογένεια.
Σε ανακαινισμένο αρχοντικό των αρχών του 20ού αιώνα λειτουργεί η καθολική εκκλησία στην οδό Γκυϊλφόρδου. Χρειάστηκαν αγώνες επί 20 χρόνια για να διασωθεί το σπίτι της αγωνίστριας Λέλας Καραγιάννη, κοντά στην πλατεία Αμερικής. Ερμαιο στο χρόνο είναι και το ιστορικό κτίριο του ΟΤΕ στην Πατησίων, από τότε που μεταφέρθηκε η έδρα του Οργανισμού στο Μαρούσι, που συμβάλλει στην ερήμωση της περιοχής.
Εδώ και ένα χρόνο, στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας, συγκροτήθηκε μια αρχιτεκτονική ομάδα, κυρίως από τελειόφοιτους του Πολυτεχνείου, με τη βοήθεια των αρχιτεκτόνων Γιάννη Βλαχάκη και Γ. Νίνου, του Ηλία Γιαννίρη, επίκουρου καθηγητή του Πολυτεχνείου Κρήτης, και του μηχανικού Χρήστου Ρουμπάνη.
Τον ελεύθερο χρόνο τους έβγαιναν στους δρόμους και «ακτινογράφησαν» 376 ενδιαφέροντα κτίρια που έχουν κατασκευαστεί ώς τον πόλεμο. Από αυτά το 17,6% βρίσκεται σε κακή κατάσταση. Μετρήθηκαν 105, περίπου το 30%, που σήμερα είναι ακατοίκητα. Από αυτά τα 19 αποτελούν εστίες μόλυνσης και άλλα 27 είναι ετοιμόρροπα.
Να σημειωθεί ότι καταγράφηκαν συνολικά 117 νεοκλασικά, από τα οποία μόνον τα 42 έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα. Αλλά και από αυτά τα… τυχερά, ελάχιστα έχουν ανακαινιστεί. Δείγμα της αναρχίας που επικρατεί είναι οι ακαλαίσθητες, ίσως και επικίνδυνες, προσθήκες στις ταράτσες διατηρητέων.
Η αρχιτεκτονική ομάδα, βάζοντας χρήματα από την τσέπη της, κατασκεύασε μακέτες με προτάσεις για την ανάδειξη της γειτονιάς, που εκτίθενται ώς τις 13 Δεκεμβρίου στο Μοναστηράκι, στον πολυχώρο TAF (Νορμάνου 5). Εντυπωσιάζει η πυκνή δόμηση και έλλειψη ελεύθερων χώρων, με εξαίρεση τις πλατείες Αττικής, Αγίου Παντελεήμονα και Βικτώριας. Τα σχέδια του υπουργείου Περιβάλλοντος για την ανάπλαση των δύο πρώτων πλατειών και τη σύνδεσή τους μέσω της οδού Αγορακρίτου, δεν βρίσκουν σύμφωνη την ομάδα. «Πιστεύω ότι δεν χρειάζονται μεγάλα έργα, αλλά απλές παρεμβάσεις που θα φέρουν τον κόσμο στις πλατείες», επισημαίνει ο Γιάννης Βλαχάκης.
53 ετοιμόρροπα
Εκτιμά ότι υπάρχει πρόσφορο έδαφος για να δημιουργηθούν κοινόχρηστοι χώροι, με «μαγιά» το 53% των κτιρίων που διαθέτουν έναν ή δύο ορόφους. Από αυτά, τα 53 είναι ετοιμόρροπα και με δεδομένο ότι δεν έχουν αρχιτεκτονική αξία, προτείνεται να γίνουν πάρκα «τσέπης» και να αυξήσουν το δημόσιο χώρο σε συνδυασμό με πεζοδρομήσεις μικρών δρόμων που δεν εξυπηρετούν την κυκλοφορία.
Η ομάδα ζητεί να θεσπιστούν κίνητρα για την ανακαίνιση των νεοκλασικών, με παράλληλη επέκταση του καθεστώτος προστασίας σε όλο τον κτιριακό πλούτο με ενδιαφέρον, που σήμερα έχει εξαιρεθεί. Ο Ηλίας Γιαννίρης εξειδικεύει τις προτάσεις σε συγκεκριμένα κτίρια που ανέδειξε η έρευνα:
* Το εγκαταλειμμένο εργοστάσιο στην οδό Φιλαδελφείας μπορεί να αξιοποιηθεί ως πολιτιστικό κέντρο ή ξενώνας αστέγων.
* Το νεοκλασικό στην Πιπίνου, ακατοίκητο σήμερα, μπορεί να αξιοποιηθεί από το δήμο ως παιδικός σταθμός ή ιατρείο.
«Η περιοχή έχει πολλές και ιδιαίτερα πιεστικές ανάγκες», επισημαίνει η Μαρίνα Βήχου από την Πρωτοβουλία Κατοίκων του 6ου διαμερίσματος, που ετοιμάζει το επόμενο βήμα με την εκπόνηση συγκεκριμένων λύσεων που θα αλλάξουν τη σημερινή εικόνα της εγκατάλειψης.