NYT: Παράνομα ελληνικά pushbacks και εγκατάλειψη προσφύγων στη θάλασσα – Διγλωσσία από το υπουργείο

Επιμέλεια: Βασίλης Βήττας

Η ελληνική κυβέρνηση έχει εκδιώξει κρυφά περισσότερους από 1.000 πρόσφυγες τους τελευταίους μήνες, οδηγώντας πολλούς από αυτούς εκτός των ελληνικών χωρικών υδάτων και στη συνέχεια εγκαταλείποντας τους σε φουσκωτά και μερικές φορές σε υπερφορτωμένες σχεδίες, αποκαλύπτουν σε ρεπορτάζ τους οι New York Times φιλοξενώντας πλήθος καταγγελιών.

Την ίδια ώρα, άλλες δύο περιπτώσεις παράνομων επαναπροωθήσεων -αυτή τη φορά από τη Λέσβο- αποκαλύπτουν φωτογραφικά ντοκουμέντα που έδωσε στη δημοσιότητα η νορβηγική οργάνωση Aegean Boat Report, όπως αναφέρει δημοσίευμα της «Εφημερίδας των Συντακτών».

Όπως αναφέρει το δημοσίευμα των NYT, από τον Μάρτιο τουλάχιστον 1.072 πρόσφυγες που αναζητούσαν άσυλο στην Ελλάδα έχουν ριχτεί στη θάλασσα από Έλληνες αξιωματούχους σε 31 διαφορετικές περιπτώσεις απελάσεων. Για τα στοιχεία αυτά οι NYT επικαλούνται πληροφορίες από συνεντεύξεις επιζώντων και εξέτασαν φωτογραφικό και βιντεοσκοπικό αποδεικτικό υλικό και από τα 31 επεισόδια. Επιπλέον, το μέσο επικαλείται στοιχεία από τρία ανεξάρτητα παρατηρητήρια, δυο ακαδημαϊκούς ερευνητές και την τουρκική ακτοφυλακή.

Στη συνέχεια το δημοσίευμα φιλοξενεί δηλώσεις μιας Σύριας δασκάλας η οποία καταγγέλλει ότι Έλληνες αξιωματούχοι με καλυμμένα πρόσωπα την πήραν μαζί με ακόμη 22 άτομα, μεταξύ τους και δυο μωρά, μέσα στη νύχτα από ένα κέντρο κράτησης στο νησί της Ρόδου, στις 26 Ιουλίου, και εν συνεχεία τους εγκατέλειψαν σε μία σχεδία χωρίς πηδάλιο και κινητήρια, προτού τελικά διασωθούν από την τουρκική ακτοφυλακή. «Έφυγα από τη Σύρια υπό το φόβο του βομβαρδισμού, αλλά όταν συνέβη αυτό ευχόμουν να είχα πεθάνει από τη βόμβα», υποστηρίζει η γυναίκα.

Όπως γράφουν οι Times, η ελληνική κυβέρνηση αρνήθηκε κάθε παράνομη πράξη. «Οι ελληνικές αρχές δεν συμμετέχουν σε παράνομες δραστηριότητες», δήλωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Στέλιος Πέτσας. «Η Ελλάδα έχει αποδεδειγμένο ιστορικό όσον αφορά την τήρηση του διεθνούς δικαίου, των συμβάσεων και των πρωτοκόλλων, αυτό περιλαμβάνει την μεταχείριση των προσφύγων και των μεταναστών».

Παρατηρητές και ερευνητές δήλωσαν στους NYT ότι ότι από το 2015, ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία βασίζονται σε συμφωνίες, όπως με την τουρκική και τη λιβυκή κυβέρνηση, για να αποτρέψουν τη θαλάσσια μετανάστευση. Αυτό που διαφέρει τώρα είναι ότι η ελληνική κυβέρνηση παίρνει όλο και περισσότερο τα πράγματα στα χέρια της. Στην συνέχεια το δημοσίευμα θέτει ως παράδειγμα μετανάστες να εγκαταλείπονται σε σωσίβιες λέμβους και να αφήνονται να παρασυρθούν στα σύνορα μεταξύ τουρκικών και ελληνικών υδάτων, ενώ άλλοι έχουν αφεθεί να παρασυρθούν με τα σκάφη που ταξίδευαν αφού Έλληνες αξιωματούχοι απενεργοποίησαν τους κινητήρες τους.

«Αυτά τα pushbacks είναι εντελώς παράνομα σε όλες τις πτυχές τους με βάση το διεθνές και το ευρωπαϊκό δίκαιο», δηλώνει ο καθηγητής Φρανσουά Κρεπό, ειδικός στο διεθνές δίκαιο και πρώην ειδικός εισηγητής του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα των προσφύγων.

Οι NYT αφήνουν αιχμές σχετικά με τη στάση της Ελλάδας απέναντι στους πρόσφυγες -αιχμές που αφορούν τις άθλιες συνθήκες στα καμπ και τα «υπερφορτωμένα» νησιά- ενώ ευθύνες έχουν και οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες οι οποίες έχουν προσφέρει «μικρή βοήθεια».

Η εφημερίδα σημειώνει ότι από την εκλογή της συντηρητικής κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη, η Ελλάδα έχει χαράξει πολύ πιο σκληρή γραμμή εναντίον των μεταναστών, συχνά προσφύγων από τον πόλεμο στη Συρία. Το δημοσίευμα μάλιστα υπογραμμίζει ότι η Ελλάδα πιστεύει πως η Τουρκία χρησιμοποιεί τους μετανάστες για να αυξήσει την πίεση στην Ευρώπη ώστε να λάβει ευρωπαϊκή βοήθεια στον πόλεμο στη Συρία. Δεν παραλείπει να κάνει αναφορά και στις σχέσεις των δύο χωρών με αφορμή τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο.

Για τα γεγονότα του Φεβρουαρίου στον Έβρο σχολιάζει ότι οι τουρκικές αρχές έστειλαν χιλιάδες μετανάστες στα σύνορα με την Ελλάδα «στην προσπάθεια τους να δημιουργήσουν μία αντιπαράθεση», με αποτέλεσμα τον πυροβολισμό τουλάχιστον ενός πρόσφυγα από τη Συρία.

«Εδώ και χρόνια, Έλληνες αξιωματούχοι έχουν κατηγορηθεί για αναχαίτιση και απέλαση μεταναστών, σε σποραδική βάση, συνήθως πριν οι μετανάστες καταφέρουν να φτάσουν με τα σκάφη τους σε ελληνικό έδαφος» σημειώνει το δημοσίευμα.

Επισημαίνει δε (επικαλούμενο δηλώσεις ειδικών) ότι κατά τη διάρκεια της πανδημίας η πολιτική αυτή έγινε πιο συστηματική και συντονισμένη. Εκατοντάδες μετανάστες στερήθηκαν το δικαίωμα να ζητήσουν άσυλο ακόμη και αφού έφτασαν σε ελληνικό έδαφος και τους απαγορεύτηκε να ασκήσουν ένσταση για την απέλαση τους μέσω του νομικού συστήματος της χώρας.

Η Ελλάδα ενθαρρυμένη από την έλλειψη κριτικής από την Ευρωπαϊκή Ένωση -κάθως το προσφυγικό έχει αναχθεί σε μείζον πολιτικό ζήτημα- η Ελλάδα έχει σκληρύνει την προσέγγισή της στην ανατολική Μεσόγειο τους τελευταίους μήνες.

Καταγγελίες για σκιώδεις εγκαταστάσεις και παράνομες επαναπροωθήσεις

Το δημοσίευμα φιλοξενεί καταγγελία μιας γυναίκας η οποία μαζί με την οικογένεια της προσπάθησε να φτάσει στην Ελλάδα τρεις φορές φέτος το καλοκαίρι. Η πρώτη φορά απέτυχε γιατί δεν εμφανίστηκε ο διακινητής ενώ τη δεύτερη φορά, η γυναίκα καταγγέλλει ότι αναχαιτίστηκε σε ελληνικά νερά και στάλθηκε πίσω στα τουρκικά θαλάσσια σύνορα. Στην τρίτη προσπάθεια αφού έφτασε στη Ρόδο συνελήφθη μαζί με άλλους από την ελληνική αστυνομία και όλοι μαζί μεταφέρθηκαν σε μια μικρή εγκατάσταση κράτησης αφού παρέδωσαν τα έγγραφα τους.

Ένας δημοσιογράφος των Times μπόρεσε να εντοπίσει την τοποθεσία της εγκατάστασης δίπλα στο κύριο λιμάνι του νησιού. Ένας αξιωματικός της Ακτοφυλακής και ένας υπάλληλος του Δήμου ανέφεραν πως η εγκατάσταση εμπίπτει στη δικαιοδοσία της Λιμενικής Αστυνομίας. Η παρουσία της γυναίκας στη εγκατάσταση επιβεβαιώθηκε και από Παλαιστίνιο πρόσφυγα που ζούσε δίπλα στην εγκατάσταση, ο οποίος δήλωσε ότι μίλησε μαζί της από τον φράχτη της εγκατάστασης και ότι της αγόρασε φάρμακα για την υπέρταση καθώς οι αξιωματούχοι δεν της τα παρείχαν.

Το απόγευμα της 26ης Ιουλίου, η γυναίκα μαζί με άλλους κρατούμενους είπε ότι η αστυνομία τους έβαλε σε ένα λεωφορείο λέγοντας τους ότι θα μεταφερθούν σε ένα καμπ σε άλλο νησί και από εκεί στην Αθήνα.

Αντ ‘αυτού, Έλληνες αξιωματούχοι με μάσκες τους μετέφεραν στη θάλασσα και τους έβαλαν σε φουσκωτή βάρκα προς τα τουρκικά θαλάσσια σύνορα, είπε η ίδια και άλλοι επιζώντες. Η ομάδα διασώθηκε στις 4:30 π.μ. από την Τουρκική Ακτοφυλακή, σύμφωνα με μια έκθεση της Ακτοφυλακής που περιλάμβανε μια φωτογραφία της γυναίκας, αναφέρει το δημοσίευμα.

Στην τέταρτη προσπάθεια της να φτάσει στην Ελλάδα (στις 6 Αυγούστου), η ίδια κατήγγειλε ότι η βάρκα της σταμάτησε από Έλληνες αξιωματούχους στο νησί της Λέσβου, οι οποίοι αφαίρεσαν τη βενζίνη της μηχανής στέλνοντας τη βάρκα πίσω στα τουρκικά θαλάσσια σύνορα.

Αρκετές οργανώσεις δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένης της Human Rights Watch, έχουν τεκμηριώσει τον τρόπο με τον οποίο οι ελληνικές αρχές έχουν συγκεντρώσει μετανάστες που ζουν νόμιμα στην Ελλάδα και τους εκδίωξαν κρυφά χωρίς νόμιμη προσφυγή από τα σύνορα στον Έβρο.

Ο Φεράς Φατούχ, ένας 30χρονος από τη Συρία, κατήγγειλε ότι συνελήφθη από την ελληνική αστυνομία στις 24 Ιουλίου στην Ηγουμενίτσα. Ζούσε νόμιμα στην Ελλάδα από το Νοέμβριο του 2019 με τη σύζυγο και τον γιο του, και έδειξε τα έγγραφα στους Τimes για να το αποδείξει. Aφού συνελήφθη οδηγήθηκε περίπου 400 μίλια ανατολικά, στα τουρκικά σύνορα. Εκεί οι αρχές τον ανέβασαν μαζί με άλλους 18 σε μία βάρκα και τους έστειλαν στην Τουρκία. Η γυναίκα και ο γιος του παραμένουν στην Ελλάδα.

Η επίτροπος Εσωτερικών υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ίλβα Γιόχανσον, δήλωσε την ανησυχία της σχετικά με τις καταγγελίες αλλά δεν έχει καμία δικαιοδοσία για να τις ερευνήσει. «Δεν μπορούμε να προστατέψουμε τα ευρωπαϊκά μας σύνορα παραβιάζοντας τις ευρωπαϊκές αξίες και παραβιάζοντας τα δικαιώματα των ανθρώπων», δήλωσε η Γιόχανσον σε email. «Ο συνοριακός έλεγχος μπορεί και πρέπει να συμβαδίζει με τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων.»

Το Βερολίνο καταλογίζει στην Αθήνα παράνομες επαναπροωθήσεις

Σύμφωνα με δημοσίευμα της DW, η πρόσφατη επιστολή του υφυπουργού Άμυνας, Πέτερ Τάουμπερ, αποδεικνύει ότι γίνονται παράνομες επαναπροωθήσεις προσφύγων στην Τουρκία. Σύμφωνα με τον χριστιανοδημοκράτη πολιτικό, πληρώματα του γερμανικού πολεμικού ναυτικού έγιναν τους τελευταίους μήνες, σε δύο περιπτώσεις, μάρτυρες παράνομων επαναπροωθήσεων στα τουρκικά ύδατα στο Αιγαίο. Όπως τονίζει ο Τάουμπερ, «η γερμανική κυβέρνηση βρίσκεται σε συνεχή επαφή με την ελληνική κυβέρνηση και εφιστά την προσοχή στους ισχύοντες κανόνες του Διεθνούς Δικαίου.»

Η επιστολή του Τάουμπερ με ημερομηνία 6 Αυγούστου είναι απάντηση σε επερώτηση του βουλευτή Αντρέι Χούνκο. Η Αριστερά είχε ζητήσει να ενημερωθεί σχετικά με το εάν πληρώματα του γερμανικού πολεμικού ναυτικού και της αεροπορίας έχουν παρατηρήσει σκάφη της ελληνικής ακτοφυλακής ή και της Frontex να παρεμποδίζουν φουσκωτά με πρόσφυγες, να εισέλθουν στα ελληνικά ύδατα ή ακόμη να τα ρυμουλκούν πίσω στην Τουρκία.

Όπως αναφέρει η DW, στην απάντηση του, ο Τάουμπερ επιβεβαιώνει ότι το πλήρωμα του εφοδιαστικού σκάφους «Berlin» που ηγείται της Μόνιμης Ναυτικής Δύναμης 2 του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο, παρακολούθησε στις 19 Ιουνίου περιστατικό όπως το περιγράφει στην επερώτηση του ο βουλευτής. Στο ίδιο έγγραφο ο υφυπουργός Άμυνας επιβεβαιώνει επίσης ότι το γερμανικό ναυτικό ήταν μάρτυρας ενός παρόμοιου περιστατικού. Από τα συμφραζόμενα προκύπτει ότι πρόκειται για πρόσφυγες που είχαν φτάσει στις 30 Απριλίου στη Χίο και οι οποίοι αυθημερόν μεταφέρθηκαν βίαια σε τουρκικά ύδατα. Παράλληλα ο Τάουμπερ ενημερώνει ότι στις 4 Ιουνίου το «Berlin» διέσωσε στο Αιγαίο 32 άτομα που επέβαιναν σε λέμβο και διέτρεχαν κίνδυνο να πνιγούν.

Μάλιστα, ο βουλευτής του κόμματος Η Αριστερά Αντρέι Χούνκο καταλόγισε στο γερμανικό ναυτικό πως με την παθητική του στάση συνεργεί στις επαναπροωθήσεις και στη γερμανική κυβέρνηση ότι «παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο». Οι αποστολές της Frontex στην Ελλάδα πρέπει σύμφωνα με τον Χούνκο να διακοπούν διότι η ελληνική κυβέρνηση παραβιάζει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Παραδέχεται τις επαναπροωθήσεις ο Κουμουτσάκος

Αναφορικά με το γερμανικό δημοσίευμα της DW που καταγγέλλει την Ελλάδα για παράνομες επαναπροωθήσεις στην Τουρκία, ο αναπληρωτής υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Γιώργος Κουμουτσάκος, δήλωσε στις 12 Αυγούστου στον Ant1 ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να είναι και η ασπίδα της Ευρώπης και υπόλογος και επικαλέστηκε τα συγχαρητήρια που έλαβε η Ελλάδα για τις εξελίξεις στον Έβρο τον Φεβρουάριο. «Δεν μπορεί αυτοί που μας έδιναν συγχαρητήρια τον Μάρτιο, να μας καταγγέλλουν τον Αύγουστο».

«Η Ελλάδα θα στηρίξει και θα υπερασπιστεί τα σύνορα της και τα σύνορα της Ευρώπης, ειδικά σε αυτή τη συγκυρία» είπε και ανέφερε «να προσέχουν οι φίλοι μας οι Ευρωπαίοι όταν συνομιλούν με ένα κράτος το οποίο υπερασπίζεται -όπως εκείνοι είπαν – ως ασπίδα τα ευρωπαϊκά συμφέροντα, να είναι πολύ προσεκτικοί σε αυτά τα οποία λένε. Εμείς θα κάνουμε αυτό που οφείλουμε έναντι της εθνικής ασφάλειας πάντα με σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».

«Τα εύσημα που μας έδωσαν τον Μάρτιο θα πρέπει να τα θυμούνται και τον Αύγουστο» κατέληξε, ενώ νωρίτερα αποκάλυψε ότι θα έχει συνάντηση με τη Γερμανίδα πρέσβη «ακριβώς για αυτό το θέμα».

Οι δηλώσεις (από το 20:48 και μετά)

«Η Ελλάδα αναμένει τη σαφή έκφραση της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης»

Σύμφωνα με το δελτίου Τύπου του υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, ο Κουμουτσάκος συναντήθηκε με την ασκούσα αυτήν την περίοδο χρέη επικεφαλής της Γερμανικής Πρεσβείας, Heike Dettmann.

«Σκοπός της συνάντησης ήταν η ενημέρωση για τις τελευταίες εξελίξεις στο μεταναστευτικό ζήτημα, με έμφαση στην πολιτική ελέγχου των συνόρων που ακολουθεί η κυβέρνηση για τον έλεγχο των μεταναστευτικών ροών».

«Τονίστηκε ιδιαίτερα ότι η Ελλάδα προστατεύει αποφασιστικά τα εθνικά και ευρωπαϊκά σύνορα. Κάτι για το οποίο, ήδη από τον περασμένο Μάρτιο, έχει λάβει την υποστήριξη και τα εύσημα των ευρωπαϊκών θεσμών και των κρατών-μελών, που αναγνωρίζουν το ρόλο της ως αποτελεσματικής “ασπίδας της Ευρώπης”. Στο πλαίσιο αυτό, και ακόμα περισσότερο στην παρούσα συγκυρία, η Ελλάδα αναμένει τη σαφή έκφραση της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης» καταλήγει η ανακοίνωση.

Από τα παραπάνω συμπεραίνεται λοιπόν ότι ο αναπληρωτής υπουργός δεν διέψευσε το γερμανικό δημοσίευμα της DW, ενώ σε σημερινές του δηλώσεις ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Νότης Μηταράκης, στέκεται στο δημοσίευμα των NYT και σχολιάζει μεταξύ άλλων ότι «αρνούμαστε κατηγορηματικά ισχυρισμούς που διατυπώνονται για το αντίθετο (σσ για παράνομες επαναπροωθήσεις). Σημειώνουμε ότι η Τουρκική Ακτοφυλακή αναφέρεται ως πηγή».

Επιπλέον, σχολιάζει ότι «συμπληρωματικά, επισημαίνουμε ότι από τις συνεντεύξεις που δημοσιεύονται από πρόσφυγες, οι οποίοι τώρα διαμένουν στην Τουρκία, δεν προκύπτουν στοιχεία ότι τα πρόσωπα αυτά διατρέχουν κίνδυνο στην Τουρκία και κατά συνέπεια δύνανται να αιτηθούν διεθνούς προστασίας εκεί».

Επιμέλεια: Βασίλης Βήττας