του Alexis Vilanova*
Μερικές μέρες πριν την κάλπη, είναι αδύνατον να προβλέψουμε ποιοι δύο θα είναι στα ψηφοδέλτια του 2ου γύρου. Κοιτώντας από τα αριστερά, οι ελπίδες για τη νίκη είναι ισχνές. Υποφέραμε απίστευτα σκαμπανεβάσματα και δεν είμαστε βέβαιοι για τίποτα. Όπως και να διαμορφωθούν, πάντως, τα πράγματα τη βραδιά των εκλογών, όλα πρέπει να οικοδομηθούν από την αρχή.
Αυτή τη στιγμή, δύο υποψήφιοι φιγουράρουν πρώτοι στις δημοσκοπήσεις: Η εθνικίστρια Μαρίν Λε Πεν, της οποίας η παρουσία στον 2ο γύρο δεν είχε αμφισβητηθεί μέχρι τώρα ούτε από την κοινή γνώμη ούτε από τους αναλυτές. Και ο Μανουέλ Μακρόν, που είναι με τον κοινωνικό φιλελευθερισμό και αποτελεί το αγαπημένο παιδί των γάλλων εργοδοτών, των mainstream ΜΜΕ και προωθείται από πολιτικές προσωπικότητες, υποστηρικτές της λιτότητας στη Γαλλία και στην Ευρώπη, όπως ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε.
Και η αριστερά, τότε;
H αριστερά είναι διχοτομημένη. Δύο υποψήφιοι μοιράζονται το πολύτιμο 25%, το οποίο, αν είχαν ενώσει τις δυνάμεις τους, θα τους επέτρεπε να οραματιστούν με σιγουριά την παρουσία της αριστεράς στον 2ο γύρο και, γιατί όχι, στην εξουσία. Αλλά αλίμονο! Για να παραφράσω τον Τυνήσιο πρόδρομο της μοντέρνας κοινωνιολογίας, Ibn Khaldoun, η γαλλική Αριστερά «συμφώνησε ότι διαφωνεί».
Από τη μία βρίσκουμε τον Μελανσόν, ο οποίος εγκατέλειψε το Σοσιαλιστικό Κόμμα εδώ και μια δεκαετία και το 2012 φόρεσε τα χρώματα του «Αριστερού Μετώπου» (Front de Gauche), μια πλατφόρμα που έφερε τότε μαζί διαφορετικά κόμματα που τάσσονταν στα αριστερά του Σοσιαλιστικού Κόμματος. Στις προεδρικές εκλογές του ίδιου έτους έλαβε 11,7% των ψήφων. Πέντε χρόνια αργότερα, λοιπόν, επιστρέφει με μια λαϊκιστική προσωποκεντρική φόρμουλα, που παρουσιάζεται ως αντισυστημική. Γύρω από τη χαρισματική του φιγούρα, πιστεύει ότι μπορεί να συσπειρώσει ανθρώπους όχι μόνο από την Αριστερά, με ένα πρόγραμμα που συνδυάζει τολμηρές κοινωνικές, οικολογικές και δημοκρατικές προτάσεις (θέλει μια 6η Δημοκρατία –βλέπε σημείωση στο τέλος), που συνοδεύονται και από πιο «old school» αναφορές, όπως αυτή στην πατρίδα, την ιστορική συμμαχία με τη Ρωσία, σε μια στάση πιο επιθετική απέναντι στην ΕΕ και σε πιο μετριοπαθείς θέσεις όσον αφορά τους μετανάστες.
Αυτό το εντυπωσιακό συνονθύλευμα του Μελανσόν, που μας θυμίζει συχνά τον Ντε Γκωλ, στέλνει αυτή τη στιγμή τον ταλαντούχο ρήτορα στο κατώφλι της 3ης θέσης (πέρασε από ποσοστό λιγότερο του 10% στο σχεδόν 20% μέσα σε ένα μήνα). Παρ' όλα αυτά, εξακολουθεί να υπάρχει αβεβαιότητα σχετικά με τη σταθερότητα των ψηφοφόρων του και τα αποθέματα ψήφων που διαθέτει.
Από την άλλη πλευρά, ο Μπενουά Αμόν, ο υποψήφιος των Σοσιαλιστών, ένα outsider τελικά νικηφόρο προς έκπληξη όλων μας στις προκριματικές εκλογές των Σοσιαλιστών για την προεδρία, έχει ένα πρόγραμμα συνδεδεμένο με αριστερά προτάγματα, κάτι που συνιστά στροφή 180 μοιρών σε σχέση με την τάση προς τα δεξιά, που ακολουθεί το Σοσιαλιστικό Κόμμα στη Γαλλία εδώ και χρόνια. Η απρόβλεπτη νίκη του έναντι του Μανουέλ Βαλς στις προκριματικές, αναγέννησε την ελπίδα ότι οι Σοσιαλιστές, αφού πρόδωσαν για χρόνια τα λαϊκά στρώματα, μπορεί τώρα να γυρίσουν σελίδα.
Οι οικολόγοι συντάσσονται πίσω από την υποψηφιότητά του και ο Αμόν υποστηρίζει κοινωνικές και οικολογικές θέσεις σχετικά φρέσκιες: μια 6η Δημοκρατία, φόρους στα ρομπότ και συνεπώς στο κεφάλαιο, ένα καθολικό βασικό εισόδημα, αλλαγή στη γραμμή λιτότητας στην Ευρώπη κ.ά. Έχοντας ένα 15% την επομένη των προκριματικών στις δημοσκοπήσεις, έπεσε έκτοτε σχεδόν στο μισό (8%). Το λάθος είναι του κόμματός του, αφού πολλοί έφυγαν για να στηρίξουν τον φιλελεύθερο Μακρόν (σ.μ. πρώην υπουργός Οικονομίας με το Σοσιαλιστικό Κόμμα και νυν ανεξάρτητος υποψήφιος για την προεδρία). Το λάθος, που ανήκει πλέον στην κληρονομιά του Σοσιαλιστικού Κόμματος, είναι ότι εφάρμοσε πολιτικές λιτότητας που δεν ξεχνιούνται. Άλλο λάθος ήταν, επίσης, ότι μάλλον ο Αμόν δεν είναι το σωστό πρόσωπο ανάμεσα σε έναν Μακρόν πολύ φιλελεύθερο και έναν Μελανσόν με πιο δυνατό πρόγραμμα.
Ο Αμόν και ο Μελανσόν έχουν σίγουρα πολλές διαφορές στα προγράμματά τους. Όσον αφορά στην Ευρώπη, τα διεθνή ζητήματα (και κυρίως στη σχέση της Γαλλίας με τη Ρωσία), τα μέσα για την εγκαθίδρυση μιας 6ης Δημοκρατίας, την οποία οραματίζονται και οι δύο. Διαφορές στο στυλ, στο ντύσιμο, αδιαμφισβήτητα. Αλλά υπήρχαν σίγουρα κοινά σημεία γύρω από έναν σκληρό πυρήνα κοινωνικών και οικολογικών προτάσεων, γύρω από τις θέσεις τους για περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη, για μια άλλη Ευρώπη, μια ανανεωμένη δημοκρατία, μια μετάβαση στην οικολογία. Αλίμονο, όμως, τίποτα δεν βγήκε τελικά από αυτόν τον διακαή πόθο που είχαμε πολλοί άνθρωποι της Αριστεράς, να ενώσουν τις δυνάμεις τους ο Αμόν και ο Μελανσόν ώστε να είμαστε σίγουροι ότι θα έχουμε έναν αριστερό υποψήφιο στον 2ο γύρο.
Και αν ο Αμόν ή ο Μελανσόν τελικά κερδίσει την προεδρία, θα πρέπει και το κόμμα του να κερδίσει τις βουλευτικές εκλογές που ακολουθούν, προκειμένου να μπορέσει να εφαρμόσει την πολιτική του. Ή να σχηματίσει συμμαχίες που θα του το επιτρέψουν. Έτσι, οι σύμμαχοι αυτών των υποψηφίων -οι κομμουνιστές για τον Μελανσόν και οι οικολόγοι για τον Αμόν- θα ριχτούν κι αυτοί στη μεγάλη μάχη για την κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Και έτσι, ο διαχωρισμός της Αριστεράς δεν έχει τέλος. Και έτσι χάνεται και η κούρσα απέναντι στην Δεξιά, φιλελεύθερη ή εθνικιστική.
Για τους πιο απαισιόδοξους (ή μήπως πιο ρεαλιστές τελικά;), το παιχνίδι είναι, λοιπόν, η ανοικοδόμηση μιας ισχυρής αντιπολίτευσης, ενωμένης για τις μάχες που έρχονται. Αλλά κι εκεί, επίσης, υπάρχει διαχωρισμός -όπως υπάρχει και η επιλογή- ανάμεσα σε διαφορετικά μοντέλα: Στον Μελανσόν και το κίνημά του, που περιστρέφεται γύρω από το πρόσωπό του (ο ηγέτης δεν έχει δείξει μεγάλο ενδιαφέρον για την εσωτερική δημοκρατία του κόμματός του) και δεν γνωρίζουμε καθόλου πόσους από τους υποστηρικτές του θα διατηρήσει μετά από τις προεδρικές. Στον Αμόν, που «σέρνει» το μη δημοφιλές Σοσιαλιστικό Κόμμα σαν αλυσίδα στο πόδι του. Όσο για τα υπόλοιπα κόμματα (οικολόγοι, κομμουνιστές, κλπ.), αυτοί έχουν ούτως ή άλλως χάσει την «αύρα» τους, τους μάχιμους ακτιβιστές τους και την δύναμή τους.
Τα πιο δύσκολα, λοιπόν, για την Αριστερά έρχονται. Εκτός κι αν προκύψει ένα μεγαλειώδες κοινωνικό κίνημα, μια δημοκρατική κινητοποίηση, όπως αυτή που ξεκίνησε με την κατάληψη πλατειών πριν από ένα χρόνο, ή μια ένωση απέναντι στην καταιγίδα, ώστε να «φουσκώσει η ζύμη» και να γίνει μια επαναρύθμιση. Σε κάθε περίπτωση, η ελπίδα μας στην Αριστερά παραμένει, η οποία, όμως, μάς χρειάζεται περισσότερο από ποτέ για να την ξαναχτίσουμε.
*Ο Alexis Vilanova είναι Πολιτικός Μηχανικός και μέλος του κινήματος DiEM25.