Δημοσιεύτηκε στο ThePressProject International. Διαβάστε το πρωτότυπο εδώ.

«Όταν χτυπηθεί ένας Φράγκος, δημιουργείται μεγάλη αναταραχή! Οι πρόξενοι συντάσσουν επιστολές. Οι πασάδες αναστατώνονται… αναζητούν παντού τον δολοφόνο και τον κρεμάνε για να ικανοποιηθεί ο πρόξενος. Και μετά τους χτυπούν με βέργες, για όσο θέλουν. Όλα αυτά είναι πολύ δυσάρεστα, κι έτσι σπανίως μας πυροβολούν, μια που αυτή η πρακτική πληρώνεται πολύ ακριβά».

 

Έχω διδάξει αυτό το κείμενο σε ένα μάθημα για την ταξιδιωτική λογοτεχνία και το 2014 έγραψα αυτή την ερώτηση στο περιθώριο δίπλα σε αυτή την παράγραφο: «Ποιες ζωές αξίζουν;» Θυμάμαι τη συζήτησή μας στην τάξη: ασκήσαμε κριτική στις αποικιοκρατικές δομές που απέδιδαν μεγαλύτερη αξία στη ζωή ενός δυτικοευρωπαίου σε σχέση με ενός ντόπιου και συζητήσαμε τις ρίζες αυτών των δομών, τις επιβιώσεις τους και την αδικία.

 

Σκεφτόμουν αυτή την παράγραφο πάλι πριν από δύο εβδομάδες, όταν βγήκε η απόφαση στη δίκη των εννέα ανδρών που δικάζονταν για ανθρωποκτονία από πρόθεση του Μπακάρι Χέντερσον. Ο Χέντερσον ήταν ένας 22χρονος αφροαμερικανός από το Τέξας, ο οποίος ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου ενώ έκανε διακοπές στην Ελλάδα, τις πρώτες πρωινές ώρες στις 17 Ιουλίου του 2017. Αυτό συνέβη στον Λαγανά, το γνωστό τουριστικό θέρετρο της Ζακύνθου που έχει μια σχετική φήμη για τους καυγάδες. Το 2011, ένας βρετανός τουρίστας είχε πεθάνει από μαχαίρωμα, μετά από καυγά που ξέσπασε ανάμεσα σε οδηγούς ταξί και τουρίστες.

 

Μια γυναίκα από τη Σερβία στο μπαρ, τη βραδιά που σκοτώθηκε ο Χέντερσον, είπε στους αστυνομικούς ότι όταν ο Χέντερσον έβγαλε μαζί της μια σέλφι, ένας άντρας που καθόταν λίγο παραδίπλα είπε: «Υπάρχουν πολλοί Σέρβοι στο μπαρ. Τι μιλάς με τον μαύρο;» Μετά έριξε μια γροθιά στον Χέντερσον, που με τη σειρά του τον χτύπησε κι εκείνος. Οι κάμερες ασφαλείας δείχνουν πώς κλιμακώθηκε η συμπλοκή: οι κατηγορούμενοι για φόνο τον κυνήγησαν έξω στον δρόμο, τον πέταξαν πάνω σε ένα αυτοκίνητο και τον χτύπησαν αλύπητα μέχρι θανάτου. Πέθανε από σοβαρά τραύματα στο κεφάλι. Χρειάστηκαν λιγότερα από 20 δευτερόλεπτα για να επέλθει ο θάνατος.

 

Επτά από τους κατηγορούμενους για  τον θάνατο του Χέντερσον είναι Σέρβοι. Ο ένας, ο μπάρμαν, είναι Έλληνας, ο άλλος βρετανός «σερβικής καταγωγής». Στις 22 Νοεμβρίου, σε ένα δικαστήριο της Πάτρας, και οι επτά απηλλάγησαν από τις κατηγορίες για ανθρωποκτονία, με το σκεπτικό ότι δεν είχαν ανθρωποκτόνο πρόθεση εναντίον του Χέντερσον – απλώς, απ’ ό,τι φαίνεται, να τον τσακίσουν στο ξύλο. Έξι καταδικάστηκαν για βαριά σωματική βλάβη και τιμωρήθηκαν με ποινές πέντε ως δεκαπέντε ετών. Ο βρετανός τιμωρήθηκε με τη μεγαλύτερη ποινή. Οι τρεις άλλοι καταδικάστηκαν για απλή επίθεση και αφέθηκαν ελεύθεροι.

 

Οι γονείς του Χέντερσον ήταν παρόντες στη δίκη και την αναγγελία της ετυμηγορίας. Μετά την ανακοίνωση της απόφασης, ο πατέρας του, Φιλ, δήλωσε στο αμερικανικο δίκτυο CBS «Δεν καταλαβαίνω. Η ανθρώπινη ζωή δεν έχει καμία αξία εδώ στην Ελλάδα». Όταν διαβάστηκε η απόφαση, οι κατηγορούμενοι εμφανίστηκαν να χαμογελούν, να αγκαλιάζονται και να κάνουν high five.

 

Και αν δεν είναι δίκαιο, είναι πάντως κατανοήτο ότι ο Φιλ Χέντερσον κατηγορεί την «Ελλάδα» γι’ αυτό που συνέβη στον γιο του. Υπέστη μια αδιανόητη απώλεια, όμως ένα δικαστήριο δεν είναι το ίδιο με μια χώρα. Και θα μπορούσε κανείς να πει το ίδιο εύκολα ότι «η ανθρώπινη ζωή στην Αμερική δεν σημαίνει τίποτα», ιδίως η ζωή ενός έγχρωμου. Πέρσι, η μητέρα του Μπακάρι, Τζιλ, συζητούσε για την ειρωνεία του θανάτου του γιου της με την Γκέιλ Κινγκ, που κάνει την εκπομπή «This Morning» στο CBS. Η Τζιλ αποκάλεσε αυτό που συνέβη στον γιο της μια «αμερικανική μαύρη τραγωδία» και πρόσθεσε ότι ο γιος τους πάντα ένιωθε πιο ασφαλής στο εξωτερικό παρά στις ΗΠΑ. Προφανώς αναφερόμενη στην επιδημία αστυνομικής δολοφονικής βίας έγχρωμων στις ΗΠΑ, είπε στην Κινγκ: «Έλεγε, ξέρεις, ότι με το κλίμα που υπάρχει με τους αφροαμερικανούς στις ΗΠΑ, ένιωθε πολύ πιο άνετα στην Ευρώπη».

 

Η Τζιλ Χέντερσον όμως θεωρεί πως υπήρξε ρατσιστικό κίνητρο πίσω από τη δολοφονία του γιου της, και το ίδιο πιστεύω κι εγώ. Αμφιβάλλω αν αυτοί οι άνδρες θα είχαν νιώσει την ίδια άνεση να του επιτεθούν τόσο βάρβαρα, αν ήταν λευκός. Και αν πράγματι είχαν σκοτώσει έναν λευκό αμερικανό τουρίστα, δεν μπορώ παρά να υποθέσω ότι η ποινή θα ήταν βαρύτερη. Σήμερα πολλοί λευκοί τουρίστες εξακολουθούν να πιστεύουν σε κάποια εκδοχή του καθησυχασμού που προσφέρει ο παλιός Οδηγός του Murray: θεωρούν δεδομένο ότι το χρώμα του δέρματός τους τους εξασφαλίζει ειδική μεταχείριση. Πως οτιδήποτε τους τύχει στο εξωτερικό, μια «αναταραχή» θα συνέβαινε γι’ αυτό. Θα γίνονταν «εντατικές έρευνες» για τον δολοφόνο και οι πρόξενοι θα έγραφαν επιστολές.

 

Αυτή η κινητοποίηση θα πρέπει να πυροδοτείται σε κάθε υπόθεση φόνου (όχι μόνο τουρίστα), αλλά καμμία δεν διαφαίνεται στην περίπτωση του  Μπακάρι Χέντερσον. Αυτή η υπόθεση, απ’ ό,τι φαίνεται, δεν έχει μπει σχεδόν καθόλου στον δημόσιο διάλογο στην Ελλάδα. Οπωσδήποτε, εμφανίζονται  αρκετά άρθρα αν ψάξεις στο Google το όνομά του στα Ελληνικά. Αλλά δεν έχω ακόμα δει ή ακούσει στοιχεία για το ξεκίνημα ενός διαλόγου σχετικά με τον ρόλο που μπορεί να έπαιξε το ρατσιστικό κίνητρο σε αυτόν τον φόνο και στην ετυμηγορία. Τα κοινωνικά δίκτυα δεν έχουν δώσει σημεία δημόσιας κατακραυγής, καμία συζήτηση ως προς το γιατί οι ύποπτοι «έπεσαν στα μαλακά» , όπως το έθεσε ένας τίτλος στο Πρώτο Θέμα.

 

Ίσως, όπως σχολίαζε ένας φίλος μου, αυτό έχει να κάνει με το γεγονός ότι οκτώ από τους εννιά κατηγορούμενους ήταν ξένοι: ίσως το ελληνικό κοινό να έδειχνε περισσότερη ανησυχία αν δεν ήταν κυρίως ένα θέμα «μεταξύ ξένων». Αλλά το ελληνικό δικαστικό σύστημα είναι σοβαρά αναμειγμένο εδώ και γι’ αυτό χρειάζεται προσοχή και παρακολούθηση.

 

Αλλά έγκυρα ενημερωτικά Μέσα εκτός Ελλάδας την ίδια εβδομάδα φέρνουν την ετυμηγορία του Χέντερσον στο προσκήνιο.  Οι περισσότεροι από τους άντρες που τον κυνήγησαν και τον χτύπησαν βάναυσα μέχρι θανάτου θα περάσουν λιγότερο χρόνο στην φυλακή από την καθαρίστρια που καταδικάστηκε σε δέκα χρόνια φυλάκισης επειδή πλαστοποίησε το απολυτήριο Δημοτικού της, έτσι ώστε να βρει δουλειά και να στηρίξει την οικογένειά της. Η ποινή της ανακοινώθηκε σε ένα δικαστήριο του Βόλου, την ίδια μέρα -Μέρα των Ευχαριστιών εδώ στις Η.Π.Α- που οι γονείς του Μπακάρι Χέντερσον έμαθαν στην Πάτρα ότι μερικοί από τους δολοφόνους του θα παρέμεναν ελεύθεροι. Αν οι δολοφόνοι του Χέντερσον «έπεσαν στα μαλακά» επειδή (υποτίθεται) ότι δεν είχαν δολοφονική πρόθεση, γιατί θα έπρεπε μια καθαρίστρια -που δεν είχε καμία πρόθεση να βλάψει κάποιον, και το μόνο που ήθελε ήταν να βάλει φαγητό στο τραπέζι της οικογένειας της- να μπει φυλακή για δέκα χρόνια; (σσ.: το άρθρο γράφτηκε  όταν η καθαρίστρια ήταν στη φυλακή. Τώρα έχει αποφυλακιστεί, μέχρι να εκδικαστεί η υπόθεσή της στον Άρειο Πάγο)

 

Τώρα ο κόσμος περιμένει τη δίκη στην Ελλάδα των δύο ανδρών που έχουν κατηγορηθεί για πρόκληση «φονικής βλάβης που συντέλεσε στον θάνατο» του Ζακ Κωστόπουλου, που ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου  μέρα μεσημέρι στην Αθήνα στις 21 Σεπτεμβρίου. Το βίντεο ασφαλείας που κατέγραψε τον φόνο του Κωστόπουλου (που πολλοί έχουν αποκαλέσει λιντσάρισμα) φέρει μερικές περίεργες ομοιότητες με το βίντεο του ξυλοδαρμού του Χέντερσον μια νύχτα πριν από περίπου δύο μήνες. Μπορούμε μόνο να ελπίζουμε ότι στην περίπτωση του Κωστόπουλου το δικαστήριο θα λάβει σοβαρά υπόψη τα λόγια που είπε η Τζιλ Χέντερσον σε δημοσιογράφους αμέσως μετά την ετυμηγορία στην υπόθεση του γιου της, πριν ξεσπάσει σε κλάματα: «Δεν θα έπρεπε να μπορείς να κυνηγήσεις κάποιον και να τον χτυπήσεις μέχρι θανάτου και μετά να μην πας φυλακή για να εκτίσεις την ποινή σου».

Εν τω μεταξύ, η προηγούμενη εβδομάδα μάς έχει υπενθυμίσει ότι από την καπιταλιστική, ταξική χυδαιότητα που είναι η Black Friday μέχρι τους φόνους με ρατσιστικό κίνητρο, που παραμένουν ουσιαστικά ατιμώρητοι, εμείς στην Αμερική είμαστε αποφασισμένοι να εξάγουμε ό,τι χειρότερο από αυτά που έχουμε να προσφέρουμε.

UPD: Τη μέρα που δημοσιεύτηκε το παρόν άρθρο, ο αντεισαγγελέας Εφετών Πάτρας  άσκησε έφεση κατά της πρωτοδίκης απόφασης. Η έφεση έγινε δεκτή για τους επτά από τους εννέα κατηγορούμενους. Η κατηγορία είναι ανθρωποκτονία από πρόθεση από κοινού για τους έξι και απλή συνέργεια για τον έβδομο.