του Θάνου Καμήλαλη

Ο Ηλίας Μάστορας είναι ο εμπνευστής αυτής της ιδέας, με την Πρωτοβουλία «A Βall for All» (Μία Μπάλα για όλους). Ασχολείται με το Ποδόσφαιρο Τυφλών από τα τέλη του προηγούμενου αιώνα, από τα σπάργανα αυτού του ιδιαίτερου αθλήματος. Γιατί μπορεί ο τίτλος του αθλήματος να προδιαθέτει για συμμετοχή μόνο ατόμων με οπτική αναπηρία μέσα στις τέσσερις γραμμές του γηπέδου, αλλά ένα τέτοιο συμπέρασμα είναι βιαστικό. Οι τυφλοί ποδοσφαιρστές προσπαθούν να σκοράρουν σε βλέποντες τερματοφύλακες.

«Η μία μου ιδιότητα είναι προπονητής σκάκι και το 1994, η Σχολή Τυφλών της Θεσσαλονίκης ήθελε να δημιουργήσει ένα τμήμα και με κάλεσε να βοηθήσω. Δύο χρόνια μετά, ξεκίνησε ένα παγκόσμιο κίνημα να δημιουργηθεί το Ποδόσφαιρο Τυφλών ως άθλημα. Έτσι λοιπόν η πρώτη μου ενασχόληση με το Ποδόσφαιρο Τυφλών ήταν ως τερματοφύλακας. Το Ποδόσφαιρο Τυφλών είναι ένα ιδιαίτερο, ωραίο άθλημα. Η αίσθηση που έχουμε για έναν άνθρωπο με οπτική αναπηρία είναι ότι στην καθημερινότητά του αντιμετωπίζει πάρα πολλές δυσκολίες (που προκαλούμε οι υπόλοιποι). Αλλά όταν μπαίνει στον αγωνιστικό χώρο, αφήνει το μπαστούνι ή τον σκύλο, βρίσκεται σε ένα γήπεδο περίπου στις διαστάσεις ενός γηπέδου μπάσκετ, επικοινωνεί με τους συμπαίκτες του, παίζει με μία πιο βαριά μπάλα από αυτήν που σκοράρει ο Ρονάλντο ή ο Μέσι, γιατί έχει μέσα ηχητικό μηχανισμό και βάζει γκολ σε έναν τερματοφύλακα που βλέπει. Άρα είναι ένα μαγικό άθλημα, ένα άθλημα που είναι και συμπεριληπτικό, καθώς ομαδικά, βλέποντες παίζουν με μη βλέποντες» εξηγεί ο Ηλίας Μάστορας, μιλώντας στο ΤPP.

Η «καριέρα» του στο άθλημα αποδείχθηκε αρκετά σύντομη, όπως σημειώνει και ο ίδιος, αυτοσαρκαζόμενος. Ωστόσο έμεινε για μερικά ακόμα χρόνια μέσα στο γήπεδο: «Το 1997 κατεβήκαμε με την ομάδα της Θεσσαλονίκης να παίξουμε στο πρώτο εθνικό πρωτάθλημα, χάσαμε και καταλάβαμε ότι πρέπει να αλλάξουμε τον τερματοφύλακα που βλέπει και να φέρουμε έναν καλύτερο (σ.σ. γέλια). Επειδή όμως αγάπησα το άθλημα αυτό, η καλύτερη θέση είναι να είσαι μέσα στον αγωνιστικό χώρο, οπότε έγινα διαιτητής. Το άθλημα εξελίχθηκε ως ένα παραολυμπιακό άθλημα από το 2004, ήμουν τότε διαιτητής στον τελικό, το ίδιο έγινε και το 2008 και μετά έγινα υπεύθυνος διαιτησίας σε όλον τον κόσμο».

Παρόλα αυτά, έπρεπε να περάσει πολύ καιρός, συγκεκριμένα 20 χρόνια, για να καταλάβει ο Ηλίας ένα μεγάλο «κενό» που υπήρχε. Είναι μάλλον από τις φορές που χρειάζεται απλά ένα τυχαίο γεγονός, ώστε να έρθει ένα προσωπικό «εύρηκα», μία ιδέα που ήταν τόσο κοντά αλλά και τόσο μακριά παράλληλα. Η μπάλα με την οποία παίζεται επίσημα το Ποδόσφαιρο Τυφλών είναι ακατάλληλη για παιδιά μικρότερων ηλικιών, λόγω του μεγαλύτερου από το κανονικό βάρους της. Ο μικρός Λέανδρος λοιπόν, που στη συνέχεια συμμετείχε στην καμπάνια της πρωτοβουλίας, ήταν αυτός που έδειξε τον δρόμο.

«Παρά το γεγονός ότι είμαι και εκπαιδευτής νέων ανά τον κόσμο και τους λέω να σκέφτονται “έξω από το κουτί”, μου πήρε 20 χρόνια να συνειδητοποιήσω την ανάγκη να δημιουργηθεί μία μπάλα για παιδιά με οπτική αναπηρία. Η μπάλα με την οποία παίζεται το ποδόσφαιρο τυφλών ζυγίζει πάνω από μισό κιλό, επομένως δεν είναι κατάλληλη και χρησιμοποιείται μετά τα 14-15 έτη. Η αφορμή ήταν πριν 4 χρόνια, όταν δημιούργησα ένα σκακιστικό παραμύθι, που είχε τυπωθεί και για βλέποντες και σε γραφή μπράιγ. Τότε, όταν ήμασταν στη Σχολή Τυφλών για την θεατρική αφήγηση του παραμυθιού, συνάντησα τον μικρό Λέανδρο, τριών ετών, που είχε γεννηθεί με όραση, σε οικογένεια βλεπόντων και σε ηλικία 1μιση έτους έχασε την όρασή του. Του έκανα λοιπόν δώρο την μπάλα ενηλίκων για να παίξει με τις αδελφούλες του και τότε κατάλαβα την ανάγκη να δημιουργηθεί αυτή η μπάλα».

Και κάπου εδώ, ξεκινάνε οι «μπίζνες». Ή μάλλον όχι ακριβώς. Αντί για την εμπορική χρήση του προϊόντος, προωθήθηκε μία λύση που θα προασπίζει το «δικαίωμα στο παιχνίδι», όπως λέει ο Ηλίας, ώστε η προσβασιμότητα να είναι και οικονομική. Ο φορέας που το υλοποιεί λειτουργεί με συγκεκριμένα προγράμματα, δωρεές και άυλη υποστήριξη από απλούς πολίτες.

Όπως εξηγεί ο Ηλίας, «η μπάλα δημιουργήθηκε το 2017, έγινε πατενταρισμένη, είναι η μοναδική μπάλα σε όλον τον κόσμο, αλλά η χρήση της δεν είναι εμπορική, δεν έχω εταιρεία με αθλητικά είδη, είμαι σε έναν φορέα στον Δήμο Πυλαίας – Χορτιάτη στη Θεσσαλονίκη, που λέγεται “Όραμα Νέων”. Η πατέντα έγινε για να μην πωλείται εμπορικά η μπάλα, γιατί τέτοια αθλητικά είδη είναι ακριβά. Η μπάλα των ενηλίκων κοστίζει περίπου 60 ευρώ. Για εμάς δηλαδή δεν ήταν μόνο να δημιουργηθεί η μπάλα αλλά να διαφυλάσσεται το δικαίωμα στο παιχνίδι, να είναι προσβάσιμη οικονομικά για όλους και όλες. Επίσης αναλαμβάνουμε όλα τα έξοδα αποστολής, τα τραπεζικά εμβάσματα κλπ. Το καλό είναι ότι δεν έχουμε λειτουργικά έξοδα, εδρεύουμε στο δημαρχείο πάνω στο Πανόραμα, είμαστε εθελοντές επομένως αν έχουμε κάποιο πρόγραμμα και χρηματοδότηση, το αναλαμβάνουμε».

Ευλογα όμως προκύπτει το ερώτημα. Πώς γίνεται το ταξίδι; Μία αποστολή σε κάποια χώρα στα βάθη της Αφρικής για παράδειγμα, σε συγκεκριμένο χώρο και τόπο όπου υπάρχει ανάγκη και μία στοιχειώδης έστω οργάνωση για παιδιά με οπτική αναπηρία, μοιάζει ένας αρκετά δύσβατος δρόμος. Κι αν η μία φορά είναι κατόρθωμα, πώς φτάνεις στις 202;

«Από το 2013 μέχρι το 2017, ήμουν στην Παγκόσμια Ομοσπονδία, την IPSA, ως υπεύθυνος διαιτησίας. Σαν να λέμε ο Κολίνα, παλιός γνωστός διαιτητής, αλλά με μαλλιά. Επομένως ήταν κάπως εύκολο αρχικά να στείλουμε μπάλες σε άλλες χώρες, γιατί γνώριζα τον χώρο, τους προπονητές της Ομοσπονδίες κλπ. Αλλά δεν θα μπορούσα να φανταστώ τέτοια ανάπτυξη. Η πρώτη παρουσίαση της μπάλας έγινε στο Κατάρ, στο πλαίσιο της προώθησης του Παγκοσμίου Κυπέλλου, με παρουσίαση από τον Τσάβι της Μπαρτσελόνα. Καταλάβαμε δηλαδή ότι αυτό θα αγαπηθεί, κάναμε και μία αίτηση στο UEFA Foundation for Children, το ίδρυμα για τα παιδιά και πήραμε στήριξη από την πρώτη χρονιά, για 500 μπάλες. Τώρα είμαστε σε δεύτερη συμπληρωματική χρονιά. Με 500 μπάλες όμως, ούτε οι ανάγκες της Ελλάδας δεν καλύπτονται. Οπότε κάναμε και άλλες προτάσεις, στο ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος . Πήγαμε και σε κάποια σχολεία, στείλαμε εκπαιδευτικό υλικό και από αυτό το πρόγραμμα του Υπουργείου, εγκρίθηκαν ακόμα κάποια χρήματα, ώστε να αγοράσουμε περισσότερες μπάλες» εξηγεί ο Ηλίας Μάστορας.

Ο απολογισμός μέχρι σήμερα λέει ότι «μέσα σε αυτά τα 3μιση χρόνια έχουμε στείλει περίπου 6.000 μπάλες, σε 202 χώρες και περιοχές. Πιστοποιημένα, υπάρχει ένας διαδραστικός παγκόσμιος χάρτης που κλικάρεις και έχει το σχετικό υλικό από πίσω».

(Ναι, έχει και Ανταρκτική)

Πέρα όμως από την επικοινωνία με τις επίσημες Ομοσπονδίες, βρέθηκε κι ένας ακόμα ανεπίσημος τρόπος. Από «στόμα σε στόμα» κατά κάποιον τρόπο, δηλαδή βασισμένος στις γνωριμίες και την επικοινωνία απλών ανθρώπων. Στήθηκε, κατά κάποιον τρόπο, ένα δίκτυο, με αιχμή διάφορες σελίδες με απήχηση σε κόσμο που θα μπορούσε να ενδιαφέρεται να βοηθήσει. Μία από αυτές μάλιστα, είναι η σελίδα του facebook, «Η Γεωγραφία είναι πολύ κουλ» που δημοσιεύει καθημερινά πολυ΄ενδιαφέρουσες πληροφορίες για άγνωστα μέρη του κόσμου. «Εμείς αυτό που θέλουμε είναι το δίκτυο των ανθρώπων. Δεν θέλαμε να πάμε σε πρεσβείες κλπ, που θα ήταν μία λύση, αλλά το καλύτερο για εμάς είναι οι προσωπικές επαφές, το από στόμα σε στόμα, να κινητοποιείται ο κόσμος. Έτσι λοιπόν, μέσω της σελίδας “H Γεωγραφία είναι πολύ κουλ” και άλλων δικτύων ανά τον κόσμο,  άνθρωποι που ζούνε στις τοπικές κοινότητες, με την τυφλότητα, μπορεί να γνωρίζουν ένα σχολείο, μία Σχολή Τυφλών ή μία οικογένεια όπου υπάρχει παιδί με οπτική αναπηρία, έρχονται σε επαφή μαζί μας, εμείς του στέλνουμε το υλικό και αυτοί αποφασίζουν πού θα το διανείμουν. Ο άλλος τρόπος φυσικά είναι μέσω των Ολυμπιακών Επιτροπών. Αλλά για να φτάσουμε σε όλον τον κόσμο, ο μόνος τρόπος θα ήταν και με την ενεργοποίηση και κινητοποίηση ανθρώπων ανά τον κόσμο» συνεχίζει ο Η.Μάστορας.

Το Μπουτάν για παράδειγμα, είναι μία μικρή χώρα ούτε 800 χιλιάδων ανθρώπων, ανάμεσα στην Κίνα και την Ινδία, κοντά στα Ιμαλάια. Είναι μόνο μία από τις περιοχές στην άλλη άκρη της Γης όπου κατέληξαν αυτές οι μπάλες για παιδιά, με τη βοήθεια της συγκεκριμένης σελίδας. «Η ιστορία με το Μπουτάν ξεκίνησε από μία προηγούμενη ανάρτηση που έκανε “Η Γεωγραφία είναι πολύ κουλ” για τη Μιανμάρ. Το είδε κάποιος, έστειλε στη σελίδα και στέιλαμε μπάλες σε ένα βουδιστικό μοναστήρι, με ένα τυφλό καλόγερο, υπάρχει και η σχετική φωτογραφία στη σελίδα. Οπότε είπαμε τι ωραία, να υπάρχουν αυτές οι φωτογραφίες. Και κάποιος που διάβαζε την ανάρτηση είχε μία επαφή στο Μπουτάν, οπότε ήρθαμε σε επικοινωνία και στείλαμε υλικό σε αυτήν την επαφή στο Μπουτάν και το έδωσε στην παραολυμπιακή ομοσπονδία. Εκεί, είναι τώρα εμβολιασμένοι και κάνουν ένα φεστιβάλ παραολυμπιακών αθλημάτων, οπότε οι μπάλες μοιράστηκαν» εξιστορεί ο Ηλίας και προσθέτει:

«Στο μεταξύ εγώ ούτε γνώριζα την επαφή, ούτε αυτόν που έστειλε στη σελίδα. Είναι ένα μαγικό ταξίδι πραγματικά, πάσες μεταξύ αγνώστων μεταξύ τους ανθρώπων για να γίνουν γκολ».

Τα «ταξίδια» στην Ελλάδα

Όσο για τα επόμενα βήματα, μαζί με την «κατάκτηση» των περιοχών του κόσμου που λείπουν από τον χάρτη, το πρόγραμμα έχει «συμμετοχή» στο Εuro 2020, που λόγω της πανδημίας θα διεξαχθεί αυτό το καλοκαίρι σε 11 πόλεις της Ευρώπης, αλλά και ένα ταξίδι στην Κένυα για τα γυρίσματα ενός ντοκιμαντέρ.

«Τον Ιούνιο θα είμαστε στο Euro στη Βουδαπέστη, με 30 νέους και νέες από Ελλάδα και Ουγγαρία, με οπτική αναπηρία και όχι, για να προωθήσουμε αυτές τις κοινές βιωματικές δράσεις. Μετά τη Βουδαπέστη, το πλάνο είναι να πάμε στην Κένυα, όπου πριν τρία χρόνια είχαμε στείλει μπάλες σε 2 σχολεία με παιδιά με οπτική αναπηρία, για να ολοκληρώσουμε ένα ντοκιμαντέρ. Θα το κάνουμε εκεί, γιατί φανταστείτε ότι είναι δύο σχολεία, ένα δημοτικό κι ένα Γυμνάσιο – Λύκειο, μία ώρα έξω από το Ναϊρόμπι, με περίπου 700 τυφλά παιδιά. Στις φτωχότερες χώρες, όπου δεν υπάρχει η πρόσβαση σε περίθαλψη, με χειρουργεία κλπ, οι αριθμοί είναι πολύ μεγαλύτεροι. Οπότε θα είμαστε εκεί και ο στόχος είναι από νέα σχολική χρονιά να είναι έτοιμο».

Όλα τα παραπάνω ωστόσο, δεν σημαίνουν ότι η «Μία Μπάλα για Όλους», μαζί με πρόσθετο εκπαιδευτικό υλικό, δεν έχουν παρουσία στην Ελλάδα.

«Κάθε χρόνο, κάνουμε τη χαρτογράφηση γενικών και ειδικών σχολείων για να στείλουμε εκπαιδευτικό υλικό. Έχουμε βρει περίπου 150 με 160 τέτοια σχολεία στην Ελλάδα και μακάρι να βρούμε και κάποια σχολεία που δεν ξέρουμε σε οποιονδήποτε νομό. Κάθε χρόνο στέλνουμε υλικό και κάθε χρόνο κοιτάμε να υπάρχει ανατροφοδότηση του υλικού, δηλαδή τον πρώτο χρόνο μπορεί να είχαμε στείλει την μπάλα, τον δεύτερο να έχουμε και το DVD με τις ασκήσεις, τον τρίτο τώρα και το καινούριο μας εκπαιδευτικό παραμύθι με μπράιγ. Αυτό είναι ένα πρόγραμμα εγκεκριμένο από το Υπουργείο Παιδείας. Δεν μπορούμε να καλύψουμε και τις 11 χιλιάδες σχολικές μονάδες σε όλη την Επικράτεια, αλλά μπορούμε να εστιάσουμε  σε όποιο σχολείο έχει ακόμα και ένα μόνο παιδί με κάποια οπτική αναπηρία».

Η παρουσία αυτή μάλιστα αυξάνεται, χρόνο με το χρόνο, καθώς εκπαιδευτικοί και διευθυντές σχολείων ζητούν εκπαιδευτικό υλικό για κάποιο παιδί με κάποια οπτική αναπηρία. «Μπορούν να μας στείλουν email (σ.σ. [email protected]), χωρίς φυσικά να αναφέρουν προσωπικά δεδομένα, να μας πουν απλά πόσα παιδιά υπάρχουν στη μονάδα με οπτική αναπηρία κι εμείς να στείλουμε υλικό, τα έξοδα καλύπτονται από αυτό το πρόγραμμα. Και κάθε φορά που υπάρχει μία προώθηση αυτού του προγράμματος, όπως τον Φεβρουάριο σε ένα Ολυμπιακός – Άρης και πριν δύο εβδομάδες στους “Ράδιο Αρβύλα” την επομένη μέρα βρίσκουμε κι άλλα σχολεία που μας ζητούν το υλικό» συνεχίζει ο Ηλίας Μάστορας και προσθέτει:

«Οι περισσότερες παρεμβάσεις γίνονται από εκπαιδευτικούς που είναι ανήσυχοι και έρχονται να μας ζητήσουν να κάνουμε δράσεις. Υπάρχει μία ανάγκη για περισσότερο υλικό. Κάναμε την μπάλα και μετά έρχονταν δάσκαλοι και καθηγητές και μας ρωτούσαν “οκ τι κάνω με αυτήν την μπάλα”. Οπότε βγάλαμε το DVD με τις ασκήσεις. Γιατί δεν θέλουμε απλά το ένα παιδί να παίζει μόνο του, αλλά σε μία τάξη 20 ατόμων να παίζουν και τα 20 μαζί. Και τώρα έχουμε και το παραμύθι, ακριβώς για την αξία της συμπεριληπτικότητας, απαντώντας στο ερώτημα “έχω να ασχοληθώ με 20 παιδιά, δεν γίνεται να αφήνω τα 19 μόνα τους και να ασχολούμαι μόνο με το ένα”.  Αυτό που έχει συνηθίσει ο εκπαιδευτικός σε τέτοιες καταστάσεις, είναι ότι το παιδί με οπτική αναπηρία θα κάθεται μόνο του, στο παγκάκι κλπ, ενώ είναι δύσκολο όταν έχεις 20 άτομα στην τάξη να δώσεις τη δέουσα προσοχή. Αυτό που θέλουμε είναι να δείξουμε ότι υπάρχει τρόπος να παίζόυν και τα 20 παιδιά μαζί»

Καταλήγει τονίζοντας τα άκρως θετικά μηνύματα αυτών των παρεμβάσεων, όχι μόνο στην εκπαίδευση, αλλά και στη κοινωνικοποίηση των παιδιών, στη ζωή τους στην πιο τρυφερή και σημαντική για τη συνέχεια στιγμή: «Όταν μετρήθηκαν εκπαιδευτικά οι παρεμβάσεις που κάναμε στα σχολεία, το αποτέλεσμα στην ενσυναίσθηση, την συμπερίληψη και την κοινωνικοποίηση ήταν τεράστιο. Γιατί αφού τα παιδιά θα παίξουν μαζί, μετά το Σαββατοκύριακο θα γίνει μία εκδήλωση, ένα πάρτι και θα το καλέσουν το παιδί με οπτική αναπηρία. Αυτό ήταν που χαροποίησε τους εκπαιδευτικούς περισσότερο, η διαφορά στην κοινότητα. Αυτό που θα θέλαμε να κάνουμε την επόμενη χρονιά είναι να βρεθούμε σε αυτά τα σχολεία και να μετρήσουμε τη διαφορά και τις παρεμβάσεις αυτές, καθόλη τη διάρκεια της εκπαιδευτικής χρονιάς»