Δημοσιεύτηκε στο Open democracy και μεταφράστηκε συλλογικά από μέλη της πλατφόρμας των 1101.

Αν θέλετε να διαβάσετε το πρώτο μέρος, πατήστε εδώ.

Συγκεκριμένα, το Άρθρο 57, παράγραφος 7 του Συντάγματος κατοχυρώνει “την προηγούμενη και εμπεριστατωμένη διαβούλευση, μέσα σε ένα εύλογο χρονικό πλαίσιο, για σχέδια και προγράμματα έρευνας, παραγωγής και διάθεσης μη-ανανεώσιμων πόρων που βρίσκονται στις περιοχές τους, τα οποία θα μπορούσαν να έχουν περιβαλλοντικό και πολιτισμικό αντίκτυπο.” Στη μήνυση υποστηρίζεται πως τα δικαιώματα αυτά παραβιάστηκαν, καθώς οι παραχωρήσεις ανακοινώθηκαν προτού η φυλή Γαοράνι ενημερωθεί κατάλληλα για τα σχέδια της κυβέρνησης. Επιπροσθέτως, η κυβέρνηση του Ισημερινού δεσμεύεται από δύο διεθνείς συμφωνίες, σύμφωνα με τις οποίες οφείλει να διαβουλεύεται με τους αυτόχθονες πληθυσμούς της χώρας: η Σύμβαση 169 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO), εθνικά επικυρωμένη το 1998, και η Διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Αυτόχθονων Λαών, η οποία υιοθετήθηκε το 2007.

Ωστόσο, πολλοί ακτιβιστές και ηγέτες των αυτόχθονων δεν θέλουν ουσιαστικά άλλη μία διαβούλευση σε αυτό το σημείο. Θέλουν η εκμετάλλευση του  πετρελαίου να σταματήσει εντελώς. “Πιστέψαμε τον πρόεδρο σχετικά με τη διακοπή εξορυκτικών παραχωρήσεων στις περιοχές μας,” είπε ο Χάιμε Βάργκας, ο πρόεδρος της CONAIE. “Δεν χρειαζόμαστε παραπάνω διαβουλεύσεις, όμως. Δεδομένης της καταστροφής στον βόρειο Αμαζόνιο του Ισημερινού και σε άλλες περιοχές του κόσμου στα χέρια της βιομηχανίας πετρελαίου, έχουμε ήδη αρκετές πληροφορίες για να πούμε “Όχι” σε όλες τις πετρελαϊκές δραστηριότητες.”

Ο Μιτς Άντερσον, εκτελεστικός διευθυντής και ιδρυτής της Amazon Frontlines, η οποία συνέταξε μια επιστολή εκ μέρους των Γαοράνι, παροτρύνοντας την κυβέρνηση του Ισημερινού να σταματήσει την αξιοποίηση πετρελαίου στη γη των αυτόχθονων, δήλωσε στο Ινστιτούτο Ανεξάρτητων Μέσων, ότι αντί για “περιβαλλοντική υποβάθμιση, θεσμική διαφθορά και επιπλέον υποτέλεια σε ξένα συμφέροντα, σε αυτήν την περίπτωση στην Κίνα,” η κυβέρνηση του Ισημερινού θα έπρεπε “να πάρει επειγόντως έναν προοδευτικό δρόμο προς την προστασία του δάσους, το σεβασμό των δικαιωμάτων των αυτόχθονων λαών και την προώθηση των επενδύσεων σε πράσινες οικονομικές εναλλακτικές, που θα συνεισφέρουν ουσιαστικά στην οικοδόμηση ενός βιώσιμου μέλλοντος για τη χώρα και τον πλανήτη.”

Όπως είπε και η Γαοράνι Αλίσια Καχουίγια στον πρόεδρο Μορένο, σε μια συνάντηση στο προεδρικό μέγαρο στο Κίτο τον Μάρτιο του 2018, “Το πετρέλαιο δεν έχει φέρει ανάπτυξη για τους Γαοράνι. Μας έχει αφήσει μόνο με πετρελαιοκηλίδες και ασθένειες.” Εκτός από την καταστροφή και τη μόλυνση του οικοσυστήματος του Αμαζονίου από πετρελαιοκηλίδες, διαρροές και τοξικά απόβλητα, αλλα και τη κατασκευή δρόμων για την πρόσβαση σε αυτές τις απομονωμένες  περιοχές, η γεώτρηση στο τροπικό δάσος θα μπορούσε οδηγήσει σε μια άνθιση άλλων βιομηχανιών, όπως αυτής των εξορύξεων ή της γεωργίας, οι οποίες θα είχαν ως αποτέλεσμα μια τεράστια δασική αποψίλωση, σαν και αυτή που έχει καταστρέψει τον Βραζιλιάνικο Αμαζόνιο.

Αντί να εξαρτάται η οικονομία από τα βρώμικα ορυκτά καύσιμα – στο πετρέλαιο αυτήν την στιγμή αναλογεί ανάμεσα στο ένα τρίτο και το μισό των συνολικών εσόδων από τις εξαγωγές – η κυβέρνηση θα μπορούσε να αυξήσει τα κίνητρα για την ανάπτυξη της πράσινης ανανεώσιμης ενέργειας. Στην συνάντηση της Γενικής Συνέλευση της Δεύτερης Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών τον Οκτώβριο, η πρέσβης του Ισημερινού στον ΟΗΕ, 

Χελένα Γιάνες Λόσα, υπογράμμισε την σημασία της ανανεώσιμης ενέργειας, λέγοντας ότι ο Ισημερινός “δίνει έμφαση στη συμβίωση των ανθρώπων και της Μητέρας Γης, αναγνωρίζοντας τη φύση ως ένα υποκείμενο με τα δικά του δικαιώματα.”

Το Εκουαδόρ έχει ήδη επιδείξει επιτυχία στην ανάπτυξη ηλιακής, αιολικής, υδροηλεκτρικής και γεωθερμικής ενέργειας. Επιπλέον, ο βιώσιμος τουρισμός θα μπορούσε να αποτελέσει ένα κινητήριο καύσιμο για ένα μεγαλύτερο μερίδιο στο ΑΕΠ του Ισημερινού, ο οποίος είναι ευλογημένος με αξιοσημείωτη φυσική ομορφιά και βιοποικιλότητα. Σύμφωνα με το Υπουργείο Τουρισμού, τα έσοδα από τον τουρισμό αυξήθηκαν το 2018 σε σχέση με το 2017, καταγράφοντας εκτιμώμενα έσοδα  1,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων. (Συγκριτικά, οι εξαγωγές αργού πετρελαίου του Ισημερινού το 2017 απέφεραν συνολικά 5,63 δισεκατομμύρια δολάρια.) Το 2018, πάνω από 350.000 τουρίστες από τις Η.Π.Α ταξίδεψαν στο Ισημερινό, αναπαριστώντας μια αύξηση 44% σε σύγκριση με το 2017.

Μια ιστορία περιβαλλοντικής ρύπανσης

Για δεκαετίες, η κυβέρνηση του Ισημερινού είχε να αντιμετωπίσει τη σκληρή αντίσταση από τον πληθυσμό αυτόχθονων, που εναντιώνονταν στην αδιάκοπη βιομηχανική ανάπτυξη. “Αυτή η μάχη δε γιγαντώθηκε εν μία νυκτί. Οι Γαοράνι αγωνίζονται για χρόνια,” μας λεέι η Νεμόντε Νενκουίμο. Όντως, η απόφαση του δικαστηρίου, τον Απρίλιο, σηματοδοτεί το τέλος του πιο πρόσφατου κεφαλαίου σε μια παρατεταμένη μάχη ανάμεσα στους αυτόχθονες του Ισημερινού, από τη μία πλευρά, και τα συμφέροντα της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων από την άλλη. Αυτή η διαμάχη ξεκίνησε το 1993, όταν οι τοπικές φυλές προσέφυγαν στη δικαιοσύνη, απαιτώντας από την Texaco – και από το 2000 από τη μητρική της, Chevron – να καθαρίσουν το Αμαζόνιο δάσος του Ισημερινού  και να φροντίσουν τους ανθρώπους που επλήγησαν από τις πετρελαϊκές δραστηριότητες, οι οποίες ξεκίνησαν το 1967, όταν η Texaco ανακάλυψε πετρέλαιο στη βορειοανατολική επαρχία Σουκούμπιος.  

Το 2008, σε άρθρο των Los Angeles Times για αυτή τη δικαστική διαμάχη, ο συγγραφέας και πρώην δημόσιος κατήγορος Ντέιβιντ Φέιτζ ανέφερε πως η περιβαλλοντική κληρονομιά της Texaco στην περιοχή “περιλαμβάνει 60,5 εκ. λίτρα από διαρροές αργού πετρελαίου – 50 τοις εκατό πάνω από την ποσότητα που διέρρευσε από την Exxon Valdez στην Αλάσκα το 1989, εκατοντάδες τοποθεσίες απόθεσης τοξικών αποβλήτων – πολλά από τα οποία περιέχουν τα χημικά υποπροϊόντα των εξορύξεων – και, σύμφωνα με εκτιμήσεις, 68 δισ. λίτρα λυμάτων, τα οποία, σύμφωνα με κάποιες μετρήσεις, φέρεται να περιέχουν καρκινογενείς πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακες σε βαθμό μεγαλύτερο από τα επιτρεπτά επίπεδα, που ισχύουν στις ΗΠΑ. Όλες αυτές οι ρυπογόνες ουσίες κατέληξαν στο εύθραυστο οικοσύστημα του Αμαζονίου.

Όλα αυτά τα περιστατικά προκαλούν όλο και μεγαλύτερη ανησυχία για την απόφαση της κυβέρνησης του Ισημερινού να δημοπρατήσει περιοχές για εξορύξεις. “Η εξόρυξη πετρελαίου έχει μεγάλο περιβαλλοντικό κόστος το οποίο συχνά δεν τον πληρώνουν οι χρήστες,” λέει ο Άντονι Ροσελ-Μελέ, χημικός περιβάλλοντος του Αυτόνομου Πανεπιστημίου της Βαρκελώνης, ο οποίος το 2017 συνέγραψε μια μελέτη, σύμφωνα με τα ευρήματα της οποίας, το δάσος του Αμαζονίου στο γειτονικό Περού έχει υποστεί εκτεταμένη μόλυνση από τη μακροχρόνια δραστηριότητα της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων. 

Στη μελέτη αυτή, οι ερευνητές ανέλυσαν σχεδόν 3.000 δείγματα νερού από τέσσερα ποτάμια του Αμαζονίου, που συλλέχθηκαν το διάστημα 1987-2013, όπου και εντοπίστηκε μια “υπερβολικά υψηλή συγκέντρωση χλωριδίου, χρωμίου, βαρείου, μολύβδου και εξασθενούς χρωμίου,” βιομηχανικά χημικά δηλαδή που χρησιμοποιούνται στις εξορύξεις και τα οποία είναι τοξικά για τον άνθρωπο, την πανίδα και το περιβάλλον εν γένει. Επιπλέον, οι ερευνητές υπολογίζουν ότι η εξόρυξη πετρελαίου στην περιοχή έχει αλλάξει τη συνολική χημική σύνθεση του νερού στον Αμαζόνιο, όπου η ποσότητα αλατιού είναι τώρα 30 τοις εκατό υψηλότερη από τη φυσιολογική.

Η καταστροφή του Αμαζονίου θα είναι η δική μας καταστροφή

Η μάχη των αυτόχθονων του Ισημερινού είναι μια μάχη που όλοι όσοι ενδιαφέρονται για τη βιοποικιλότητα και τη κλιματική αλλαγή οφείλουν να υποστηρίξουν. Ο Αμαζόνιος του Ισημερινού δεν είναι μόνο ένα από τα πιο εύθραυστα οικοσυστήματα παγκοσμίως αλλά και ένα από τα πιο κομβικά για την υγεία ολόκληρου του πλανήτη. Γνωστό και ως “ο πνεύμονας του πλανήτη,” το δάσος του Αμαζονίου “εισπνέει” διοξείδιο του άνθρακα και “εκπνέει” οξυγόνο, βοηθώντας έτσι στη σταθεροποίηση του κλίματος στον πλανήτη αποθηκεύοντας 140 δισ. τόνους διοξειδίου. Η αποψίλωσή του από από τις βιομηχανίες εξορύξεων και γεωργίας απελευθερώνει διοξείδιο στην ατμόσφαιρα, εντείνοντας την υπερθέρμανση του πλανήτη – ένα φαινόμενο με παγκόσμιες συνέπειες: από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας στις ΗΠΑ και το λιώσιμο το πάγων στην Αρκτική, μέχρι τις ανεξέλεγκτες πυρκαγιές στην Ευρώπη και την ξηρασία στην Αφρική. 

Ο Ισημερινός φιλοξενεί ένα τεράστιο αριθμό ζώων. Η χώρα είναι η έκτη πιο πλούσια σε βιοποικιλότητα χώρα στον κόσμο και η πιο πλούσια όσον αφορά των αριθμό διαφόρων ειδών ανά μονάδα επιφάνειας. Είναι το σπίτι ενός από τους μεγαλύτερους αριθμούς ειδών ανά περιοχή παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένου πάνω από 1.500 ειδών πουλιών, πάνω από 840 είδη ερπετών και αμφίβιων και περισσότερα από 330 είδη θηλαστικών. Το Εθνικό Πάρκο Γιασούνι στον Ισημερινό καυχιέται για τα σχεδόν 20.000 είδη φυτών που διαθέτει, ένας ασύγκριτος αριθμός χλωρίδας πάνω στη Γη. 

Όμως, παρά τη μεγάλη βιοποικιλότητα, ο Ισημερινός έχει χαμηλή αντιπροσώπευση ειδών στις προστατευόμενες περιοχές του. Σύμφωνα με μια έρευνα του 2014, η οποία διενεργήθηκε από ομάδα ερευνητών του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Ινδοαμερικής στο Κίτο (Technological University Indoamerica), υπάρχουν περισσότερα από 100 ευάλωτα, σε κίνδυνο και σε κρίσιμο κίνδυνο είδη στον Αμαζόνιο του Ισημερινού, για τα οποία οι στόχοι διατήρησης δεν επετεύχθησαν. Οι δικηγόροι των αυτόχθονων κοινοτήτων, που μάχονται κατά της αξιοποίησης του πετρελαίου, μπορούν επίσης να παραπέμψουν τα δικαστήρια στο Σύνταγμα της χώρας, το οποίο προβλέπει “προστασία των οικοσυστημάτων, της βιοποικιλότητας και της ακεραιότητας των γενετικών στοιχείων της χώρα, (όπως επίσης) την αποτροπή περιβαλλοντικής καταστροφής”

Δυστυχώς, το στρατόπεδο υπέρ της εξόρυξης πετρελαίου “δε βλέπει το δάσος”, ανέφερε η ηγέτης των Γουαρανί, Νεμόντε Νενκούιμο, στην εισαγωγική της ομιλία στο περσινό συνέδριο Bioneers,στο Μάριν της Καλιφόρνιας, στο οποίο συγκεντρώθηκαν ηγέτες και ακτιβιστές δραστηριοποιούμενοι στη περιβαλλοντική προστασία και στα δικαιώματα της φύσης από ’όλη την υφήλιο. “Βλέπουν πετρελαιοπηγές εκεί όπου εμείς βλέπουμε κήπους. Βλέπουν χρήμα ενώ εμείς βλέπουμε ζωή.” Με το να μοιραστεί τον αγώνα της για τη προστασία των πατρογονικών εδαφών της από την εκμετάλλευση τους από τη βιομηχανική ανάπτυξη, η Νενκουίμο προειδοποίησε ότι εάν δοθεί “ένα πάτημα στα εδάφη μας,” η βιομηχανία πετρελαίου “θα φέρει χρήμα, αρρώστια και μόλυνση. Θα προσπαθήσουν να σπείρουν διχόνοια στις οικογένειές μας και να αλλάξουν τον τρόπο σκέψης μας.”

“Απαιτούμε να γίνουν σεβαστά τα δικαιώματά μας. Για τα παιδιά μας, για τις υπόλοιπες κοινότητες ιθαγενών,” ανέφερε η Νενκουίμο στους δικαστές, στην καταληκτική της ομιλία. “Η περιοχή μας δεν είναι προς πώληση. Η περιοχή μας είναι κομμάτι της ζωής μας. Θα πεθάνουμε εάν οι εταιρείες πετρελαίου μπουν στα εδάφη μας. Θα παλέψουμε μέχρι τέλους, κι όχι μόνο εδώ μέσα σε αυτό το δικαστήριο. Αυτή είναι η τελευταία μου λέξη, μέσα από τη καρδιά μου και τη ψυχή μου”.