του Κωνσταντίνου Πουλή

Ξεκινώ από τους απλούς ήρωες αυτής της ιστορίας, πριν να προχωρήσω στην ελίτ τους. Ο Jim Lebus είναι ένας παλιός επιβιωτιστής, που βοηθάει έναν άπειρο και άκαπνο ομοϊδεάτη του να προετοιμαστεί. Λέει λοιπόν στην κάμερα τη φράση: “τώρα θα έχουμε να ανησυχούμε για έναν λιγότερο”. Δηλαδή οι άνθρωποι κινδυνεύουν, και κακώς εφησυχάζουν. Ποια είναι η απάντηση; Ηλεκτρική παγίδα στο πόμολο της πόρτας! Να φτιάξεις ένα καταφύγιο κάτω από το σπίτι σου! Να έχεις πάντα στο αυτοκίνητο μία στολή για χημικό πόλεμο, προσανάμματα για φωτιά και σετ κυνηγιού.
 
Εκτός από αυτούς που κατασκευάζουν αυτές τις υποδομές κάπως πρόχειρα, υπάρχουν και επιχειρήσεις πολυτελείας. Η Help Jet είναι μια τέτοια επιχείρηση. Την αναφέρει η Naomi Klein, ανασύροντας τη χαρακτηριστική διαφημιστική φράση: “Χωρίς αναμονή στην ουρά, χωρίς ταλαιπωρία μέσα στο πλήθος, μία εμπειρία Α΄ θέσης, που μετατρέπει ένα πρόβλημα σε διακοπές”. Ως “πρόβλημα” περιγράφεται εδώ το ενδεχόμενο της ολικής καταστροφής. Η αντιμετώπιση περιλαμβάνει τη μετακίνηση με λιμουζίνα, ενώ στη συνέχεια τα υψηλά πρόσωπα μεταφέρονται αεροπορικώς σε πολυτελή καταφύγια. Αυτό που σχολιάζει η Κλάιν είναι πως αυτή η τάξη αποσυνδέεται υλικά αλλά και ψυχολογικά από την κοινή ανθρώπινη μοίρα: ούτε η καταστροφή του πλανήτη δεν θα μας ενώσει ως ανθρώπους.
 
Η συνήθης εικόνα του επιβιωτιστή είναι η εικόνα ενός γραφικού μισότρελου, που γεμίζει το υπόγειο του σπιτιού του με κονσέρβες, καραμπίνες και αυτοσχέδια συστήματα επικοινωνίας για όταν καταρρεύσουν οι τηλεφωνικές γραμμές. Ο επιβιωτιστής όμως είναι η επιτομή του σύγχρονου ανθρώπου. Δεν αγνοεί την καταστροφή, τον κίνδυνο, την εύθραυστη φύση των πραγμάτων. Το ξέρει, και φυλάει τον κώλο του.
 
Ξέρει ότι η ζωή είναι ζούγκλα, γι’  αυτό οπλίζεται. Ποιος τρελός θα πάει να διαδηλώσει εναντίον των πυρηνικών ή της κλιματικής αλλαγής; Τι σημασία μπορεί να έχει μια διαδήλωση, σε σχέση με μια κούτα με κονσέρβες και μια καραμπίνα για να σε φυλάει από τους πεινασμένους; Από την ίδια ιστοσελίδα που είναι αφιερωμένη σε αυτό το φαινόμενο μαθαίνουμε για τον Τσαντ, ο οποίος θεωρεί ότι η πυρηνική καταστροφή είναι ένα ρεαλιστικό ενδεχόμενο. Τι να κάνει;  Να εκφράσει τις διαφωνίες του κατά των πυρηνικών;  Ηλίθιος είναι; Πού ζούμε;  Στη δεκαετία του ’60;
 
Οι πυρηνικές απειλές έρχονται πάλι στο προσκήνιο, με τον Τραμπ. Για την ακρίβεια, σε ύψη απρόσμενα, καθώς δηλώνει ότι η Βόρεια Κορέα θα έρθει αντιμέτωπη με “φωτιά και οργή”. Θέλω να πιστεύω ότι ο Κιμ Γιονγκ Ουν δεν θα αντιμετωπίσει τη φωτιά και οργή του Τραμπ με τη μορφή των πυρηνικών, αν και την Δευτέρα το βράδυ πέρασε ένας πυραυλούλης πάνω από την Ιαπωνία. Ο τυφώνας Χάρβεϊ επίσης παρουσιάζεται από τα μήντια ως φυσική καταστροφή, ακριβέστερα ως «θεομηνία», έκφραση της θεϊκής οργής, αλλά διαπιστώνεται επιστημονικά ότι οι απότομες αλλαγές στη θερμοκρασία και οι πλημμύρες σχετίζονται με τη στάθμη της θάλασσας, την άνοδο της θερμοκρασίας των ωκεανών και το λιώσιμο των πάγων. Όπως συνέβη και με τον τυφώνα Κατρίνα, όταν ιδιωτικές εταιρείες ανέλαβαν να κερδοσκοπήσουν πάνω στη συμφορά, το ίδιο θα συμβεί και τώρα. Θα βουλιάζουν οι καταραμένοι, θα επιπλέουν μέσα σε έναν εγκαταλειμμένο οίκο ευγηρίας και θα κερδοσκοπούν ιδιωτικές εταιρείες που πουλάνε ασφάλεια και ανοικοδόμηση. Πώς γλιτώνει κανείς από όλα αυτά;
 
Αντί να περιγελάμε τους παλαβούς με τα υπόγεια κρησφύγετα με τις κονσέρβες, προτείνω να σκεφτούμε σοβαρά τον παραλογισμό τους: καμία συλλογική δράση δεν τους φαίνεται αξιόπιστη. Η μάχη ενάντια στην κλιματική αλλαγή, η πολιτική πίεση στην κυβέρνηση για να υπογράψει τις διεθνείς συμφωνίες, φαίνονται όλα αέρας κοπανιστός. Αν έχεις να διαλέξεις ανάμεσα σε μια αυτοδιαχειριζόμενη ομάδα διάσωσης και ένα καλό ελικόπτερο, την ώρα της πυρκαγιάς θα διαλέξεις το ελικόπτερο.
 
Η διαφορά είναι η εξής: είμαστε πολιτικά όντα μόνο υπό την έννοια ότι μπορούμε να σκεφτούμε πριν να πάρει φωτιά το κτίριο, πριν την πλημμύρα, πριν την πυρκαγιά, πριν τον πυρηνικό όλεθρο. Την ώρα της καταστροφής κανείς δεν θέλει μακροπρόθεσμα συλλογικά σχέδια. Την ώρα του ναυαγίου σώζεται όποιος προλάβει να πιαστεί στη βάρκα.  Γι’ αυτό και η εξουσία αγαπά τις καταστροφές. Η κλασική διατύπωση του Σμιτ, ότι κυρίαρχος είναι αυτός που ορίζει την κατάσταση ανάγκης, ορίζει ακριβώς αυτή την προβληματική. Το ίδιο και μερικές κρίσιμες εκφράσεις του λεξιλογίου των επιβιωτιστών:
WROL: Without rule of law. Χωρίς κράτος δικαίου.
YOYO: You're on your own. Ο καθένας για  πάρτη του.
Αυτές οι εκφράσεις αντιστοιχούν στις θεμελιώδεις αλλαγές που συμβαίνουν.
 
Η Κλάιν έχει κάνει τη διεξοδικότερη δημοσιογραφική μελέτη επί του θέματος, πρώτα για το δόγμα του σοκ και μετά για την κλιματική αλλαγή, όπου μας εξηγεί τι είναι η κατάσταση ανάγκης στις σύγχρονες συνθήκες: είναι ο πανικόβλητος άνθρωπος που θέλει έναν τύραννο να επιβάλει την τάξη και μια ατομική οδό διαφυγής. Αυτό που χρειάζεται λοιπόν, είναι να μη σκεφτόμαστε σαν άνθρωποι της καταστροφής. Παρά τον φόβο που μας περιβάλλει, παρά την επικείμενη ή και ορατή καταστροφή, να μην είμαστε πανικόβλητοι. Η προσπάθεια που χρειάζεται προκειμένου να μη σκεφτόμαστε σαν να έχουμε ήδη πάρει φωτιά, αυτή είναι η ελπίδα μας.
 
Φίλε επιβιωτιστή: υπάρχει μία μικρή πιθανότητα, 1%, να ανήκεις όντως σε αυτούς που θα τη σκαπουλάρουν. Σου εύχομαι να μας βρεις μπροστά σου και να ματαιώσουμε τα σχέδιά σου, τη λαιμαργία που σε κάνει να κερδίζεις εκθέτοντας άλλους σε κίνδυνο. Κατά πάσα πιθανότητα, όμως, φίλε επιβιωτιστή, έχεις πιαστεί κορόιδο. Ανήκεις στο 99% αυτών που θα φάνε τα πυρηνικά, τις πλημμύρες, τις φωτιές και τις καταστροφές στα μούτρα. Σε αυτήν την περίπτωση έχω να σου πω ότι όσο ανόητες και αδιέξοδες και αν σου φαίνονται οι συλλογικές διαμαρτυρίες, αυτή είναι η μόνη σου ελπίδα. Αν νομίζεις ότι θα μπεις σε αεροπλάνο και θα φύγεις, θα ανακαλύψεις την κρίσιμη στιγμή ότι είσαι πολύ αδύναμος, πολύ λίγος, και απλώς η κατεστημένη ιδεολογία θέλει να πιστεύεις ότι θα τα καταφέρεις έτσι, ώστε να μη δοκιμάσεις να τη γλιτώσεις συλλογικά. Όταν πιάσει φωτιά, πριν το καταλάβεις θα φας μια αγκωνιά στα δόντια και θα περιμένεις στην ουρά με τον λαουτζίκο που περιφρονείς. Μη μαζεύεις κονσέρβες. Διεκδίκησε έναν καλύτερο κόσμο.