Πρώτα ήρθαν για τον Ασάνζ

του Γιάνη Βαρουφάκη
Δημοσιεύτηκε στο Project Syndicate

ΑΘΗΝΑ – Οι συναντήσεις μου με τον ιδρυτή των WikiLeaks Τζουλιάν Ασάνζ έλαβαν χώρα στο ίδιο μικρό δωμάτιο. Όπως γνωρίζουν οι υπηρεσίες πληροφοριών πολλών χωρών, επισκέφθηκα τον Ασάνζ στην πρεσβεία του Λονδίνου του Ισημερινού πολλές φορές μεταξύ του φθινοπώρου του 2015 και του Δεκεμβρίου του 2018. Αυτό που δεν γνωρίζουν οι πράκτορες είναι η ανακούφιση που ένιωθα κάθε φορά που έφευγα.

Ήθελα να συναντήσω τον Ασάνζ λόγω της βαθιάς μου εκτίμησης για την δημιουργία των WikiLeaks. Ως έφηβος, διαβάζοντας το μυθιστόρημα «Χίλια Εννιακόσια Ογδόντα Τέσσερα» του Τζώρτζ Όργουελ, ανησυχούσα και εγώ με τη προοπτική ενός κράτους με υψηλή τεχνολογία παρακολούθησης των πολιτών και την πιθανή επίδρασή όλων αυτών στις ανθρώπινες σχέσεις. Τα πρώτα συγγράμματα του Ασάνζ – ιδιαίτερα η άποψή του ότι τα κράτη θα μπορούν να χρησιμοποιούν την τεχνολογία που διαθέτουν για να δημιουργήσουν έναν τεράστιο ψηφιακό καθρέφτη που θα δείχνει τι έχουν οι πολίτες στο μυαλό τους – με γέμισε με την ελπίδα ότι θα μπορούσαμε συλλογικά να νικήσουμε τον Μεγάλο Αδελφό.

Από τη στιγμή, όμως, που γνώρισα τον Ασάνζ, η ελπίδα αυτή ξεθώριασε. Περιτριγυρισμένοι από βιβλιοθήκες γεμάτες με λογοτεχνία του κράτους του Ισημερινού και κυβερνητικές εκδόσεις, καθόμασταν και μιλούσαμε μέχρι αργά. Μια συσκευή στην κορυφή ενός ραφιού εξέπεμπε έναν διαπεραστικό έντονο λευκό θόρυβο για να αντιμετωπίζει τις συσκευές ακρόασης. Με την πάροδο του χρόνου, το κλειστοφοβικό σαλόνι, η κακοκρυμμένη κάμερα στην οροφή του δωματίου που με ‘κοιτούσε’, ο διαπεραστικός έντονος λευκός θόρυβος και η έλλειψη φρέσκου αέρα με έκαναν να θέλω να τρέξω έξω στο δρόμο.

Οι επικριτές του Ασάνζ λένε εδώ και χρόνια ότι ο εγκλεισμός του ήταν δική του επιλογή: κρύφτηκε στην πρεσβεία του Ισημερινού στο Ηνωμένο Βασίλειο παραβιάζοντας τους όρους της εγγύησής του για να αποφύγει να απαντήσει στις καταγγελίες βιασμού στη Σουηδία. Ως άνδρας, αισθάνομαι ότι δεν έχω κανένα δικαίωμα να εκφράσω τη γνώμη μου σχετικά με αυτές τις καταγγελίες. Οι γυναίκες πρέπει να ακούγονται όταν καταγγέλλουν βιασμό. Μόνο η βία που οι άνδρες έχουν προκαλέσει στις γυναίκες για χιλιετίες είναι χειρότερη από την ασέβεια και την περιφρόνηση στην οποία υποβάλλονται οι γυναίκες όταν μιλάνε.

Θυμάμαι να λέω στον Τζούλιαν ότι, εάν ήμουν εγώ, θα ήθελα να αντιμετωπίσω τους κατήγορούς μου και να τους ακούσω με προσοχή και με σεβασμό, ανεξάρτητα από το αν έχουν ασκηθεί επίσημες καταγγελίες.

Μου απάντησε ότι επιθυμούσε το ίδιο. «Αλλά, Γιάνη», όπως χαρακτηριστικά μού είπε, «αν πήγαινα στη Στοκχόλμη, θα με έριχναν στην απομόνωση και πριν μου δοθεί η ευκαιρία να απαντήσω σε τυχόν καταγγελίες, θα βρισκόμουν σε ένα αεροπλάνο με κατεύθυνση μια αμερικανική φυλακή υψίστης ασφαλείας». Για να γίνει πιο σαφής, μου έδειξε την προσφορά των δικηγόρων του στις σουηδικές αρχές να πάει στη Στοκχόλμη αν εγγυηθούν ότι δεν θα εκδοθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες για κατηγορίες κατασκοπείας. Η Σουηδία δεν εξέτασε ποτέ την πρόταση.

Κατά τη διάρκεια της παραμονής του Ασάνζ στην πρεσβεία του Ισημερινού, υπό συνθήκες που τα Ηνωμένα Έθνη έκριναν ως «αυθαίρετη κράτηση» πολλοί φίλοι και συνάδελφοι χλεύαζαν τον φόβο του – και εμένα που τον πίστευα. Τον περασμένο Σεπτέμβριο, η ιστορικός και φεμινίστρια Ζερμέν Γκρηρ εξέθεσε αυτή την άποψη στο αυστραλιανό δημόσιο ραδιόφωνο: «Δεν θα εκδοθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες», είπε εσκεμμένα, κατηγορώντας τους δικηγόρους του Τζούλιαν για παραπλάνηση, προκειμένου να συλλέγουν τα δικαιώματα του βιβλίου του όσο ο ίδιος φοβάται μια τέτοια εξέλιξη.

Τώρα λιώνει στη Μπέλμαρς, μια διαβόητη αγγλική φυλακή υψίστης ασφάλειας, σε ένα υπόγειο κελί δίχως παράθυρα με λιγότερο φρέσκο αέρα και φωτισμό από πρίν. Δεν μπορεί να δεχθτεί επισκέπτες και περιμένει την έκδοση του στις ΗΠΑ. «Αφήστε τον να σαπίσει» είναι μια συχνή απάντηση από καλούς ανθρώπους σε όλο τον κόσμο που είχαν εξαγριωθεί με τη δημοσίευση των ηλεκτρονικών μηνυμάτων της Χίλαρι Κλίντον από τα WikiLeaks πριν από τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές του 2016, οι οποίες έφεραν άνεμο νίκης στα πανιά του Ντόναλντ Τραμπ. Γιατί, ρωτάνε, ο Ασάνζ δεν δημοσίευσε τίποτα εναντίον του Τραμπ ή του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν;

Πριν να εξηγήσω γιατί θα πρέπει οι επικριτές του να επανεξετάσουν αυτή την άποψη, επιτρέψτε μου να δηλώσω, για να καταγραφεί, την προσωπική μου απογοήτευση για την υποστήριξή του στο Brexit, για τις αδυσώπητες επιθέσεις του ενάντια στις φεμινίστριες που τον επικρίνουν, για τα άρθρα του υπέρ του Τραμπ και, κυρίως, για την επικοινωνία του με τους συνεργάτες του Τραμπ. Εξέφρασα αυτή την απογοήτευση στον ίδιο αρκετές φορές.

Αλλά με το να καταδικάζουμε τα WikiLeaks για τη μη δημοσίευση διαρροών που βλάπτουν εξίσου όλες τις πλευρές χάνουμε το νόημα. Τα WikiLeaks ιδρύθηκαν ως ένα ψηφιακό γραμματοκιβώτιο όπου οι πληροφοριοδότες μπορούν να καταθέτουν πληροφορίες που είναι αληθινές και των οποίων η αποκάλυψη είναι προς το δημόσιο συμφέρον. Αυτή είναι η αποκλειστική υποχρέωση των WikiLeaks.

Εξαιτίας αυτού, δεν μπορεί να ελεγχθεί ποιος διαρρέει τι· η τεχνολογία του εμποδίζει ακόμη και τον Ασάνζ να γνωρίζει την ταυτότητα ενός πληροφοριοδότη. Αν αυτό σημαίνει ότι οι περισσότερες διαρροές θα φέρουν σε αμηχανία τη Δύση, αυτή είναι η μεγάλη, αν και ατελής, υπηρεσία των WikiLeaks – μια υπηρεσία που, προς απογοήτευσή μου, μειώθηκε από τα άρθρα του Τζουλιάν υπέρ του Τραμπ.

Οι πρόσφατες εξελίξεις αποδεικνύουν ότι η τρέχουσα δυσάρεστη κατάστασή του δεν έχει καμία σχέση με τις κατηγορίες στη Σουηδία ή με το ρόλο του στην ενίσχυση του Τραμπ κατά της Κλίντον. Με την Τσέλσι Μάνινγκ στη φυλακή επειδή αρνήθηκε να ομολογήσει ότι ο Ασάνζ την υποκίνησε ή τη βοήθησε να διαρρεύσει αποδείξεις για τις φρικαλεότητες των ΗΠΑ στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, η καλύτερη εξήγηση για το τι συμβαίνει προέρχεται από τον Μάικ Πομπέο, πρώτα διευθυντή της CIA και τώρα υπουργό εξωτερικών των ΗΠΑ επί κυβέρνησης Τραμπ.

Ο Πομπέο περιέγραψε τα WikiLeaks ως μια «εχθρική, μη κρατική υπηρεσία πληροφοριών». Αυτό είναι σωστό και είναι μια εξίσου ακριβής περιγραφή για το τι πρέπει να είναι κάθε ανεξάρτητο ειδησεογραφικό πρακτορείο που σέβεται τον εαυτό του.

Όπως προειδοποίησαν ο Ντάνιελ Έλσμπεργκ και ο Νόαμ Τσόμσκι, οι δημοσιογράφοι που θα αντιταχθούν στην έκδοση του Ασάνζ στις ΗΠΑ θα μπορούν να χαρακτηριστούν ως «εχθροί του λαού». Γιορτάζοντας τη σύλληψή του και κλείνοντας τα μάτια στα συνεχιζόμενα δεινά της Μάνινγκ προσφέρουν ένα δώρο στους μεγαλύτερους εχθρούς του φιλελευθερισμού.

Εκτός από τον φιλελευθερισμό, η δίωξη του Ασάνζ από το αμερικανικό σύστημα ασφαλείας έχει ένα ακόμη θύμα: τις γυναίκες. Καμία γυναίκα, στη Σουηδία ή αλλού, δεν θα δικαιωθεί αν τον κλείσουν σε φυλακή υψίστης ασφαλείας γιατί αποκάλυψε εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας από άθλιους άντρες με ή χωρίς στολή. Κανένας φεμινιστικός στόχος δεν εξυπηρετείται από τα δεινά της Μάνινγκ.

Λοιπόν, καταθέτω μια ιδέα: Ας ενώσουμε τις δυνάμεις μας για να εμποδίσουμε την έκδοση του Ασάνζ από οποιαδήποτε ευρωπαϊκή χώρα στις ΗΠΑ, ώστε να μπορέσει να ταξιδέψει στη Στοκχόλμη και να δώσει στους κατηγόρους του την ευκαιρία να ακουστούν. Ας συνεργαστούμε για να ενδυναμώσουμε τις γυναίκες, προστατεύοντας παράλληλα τους πληροφοριοδότες, οι οποίοι αποκαλύπτουν παράνομες συμπεριφορές που οι κυβερνήσεις, οι στρατοί και οι εταιρείες προτιμούν να κρατούν κρυμμένες.

Η μετάφραση έγινε συλλογικά από μέλη της πλατφόρμας των 1101.