Τι είναι λοιπόν το προνόμιο που μας κάνει να ανατρέχουμε φθινοπωριάτικα στην Κική τη Δημουλά λες και δεν έχουμε άλλους καίριους προβληματισμούς όπως π.χ. ποια είναι η κατάλληλη στιγμή για να κατεβάσουμε τα χειμωνιάτικα, πότε είναι η καταληκτική ημερομηνία καταβολής της δόσης του ΕΝΦΙΑ, γιατί κανείς δεν μιλάει πια για την Ηριάννα, πού θα πάει η Καταλονία αν αποσχιστεί από την Ισπανία, θα προλάβω εγώ τις προθεσμίες ή οι προθεσμίες εμένα, πότε επιτέλους θα πάρει πρωτάθλημα ο Αστέρας Εξαρχείων και γιατί έκοψε η ρημάδα η μπεσαμέλ;

Σύμφωναμε τον κατά Μπαμπινιώτη ορισμό, προνόμιο είναι «το δικαίωμα που παρέχεται ευεργετικά σε (κάποιον/κάτι), κατά παράβαση αυτού που ισχύει γενικώς» ενώ η ετυμολογία του προκύπτει από την ελληνιστική κοινή (μεταγενέστερη ελληνική) λέξη «προνόμιον» < προ- + -νόμιον < νόμος, δηλαδή αυτό που είναι πάνω ή μπροστά από τον νόμο. Επιτρέψτε μου σε αυτό το σημείο να διαφωνήσω λίγο με τη γλωσσολογική αυθεντία του τόπου μας. Το προνόμιο δεν είναι κάτι το οποίο μονάχα παρέχεται σε κάποιον σε κάποια στιγμή της ζωής του κατά παράβαση του κανόνα. Οι άνθρωποι μέσα στις κοινωνίες γεννιούνται με ή χωρίς ορισμένα προνόμια. Και ας συγχωρέσουμε για την ώρα τούτη την παράλειψη του κύριου Μπαμπινιώτη, ακριβώς επειδή ένα από τα βασικότερα χαρακτηριστικά του προνομίου είναι ότι όσοι το έχουμε δεν το βλέπουμε. Σαν τη μύτη μας ένα πράγμα, που είναι συνεχώς εντός του οπτικού μας πεδίου αλλά ο εγκέφαλος επιλέγει να την αγνοεί. Όπως έγραφε και ο Αμερικανός κοινωνιολόγος και ιστορικός W. E. B. DuBois στο δοκίμιό του The Souls of Black Folk (1903), ενώ οι μαύροι στην Αμερική έχουν επίγνωση των φυλετικών διακρίσεων και των διαφορών που τους χωρίζει από τους λευκούς, οι (προνομιούχοι) λευκοί μοιάζουν να τις αγνοούν, να έχουν μια κάποια τυφλότητα προς το χρώμα του δέρματος και τον τρόπο με τον οποίο αυτό επηρεάζει τις κοινωνικές σχέσεις και ιεραρχίες.

Αρκετά συχνά, λοιπόν, όλοι μας θεωρούμε το εκάστοτε προνόμιό μας αυτονόητο και αδιαπραγμάτευτο. Έχουμε σπίτι, φαγητό, νερό, ξέρουμε να διαβάζουμε και να γράφουμε, έχουμε πρόσβαση στο ηλεκτρικό, στο τηλέφωνο, στο ίντερνετ. Κάποιοι από εμάς σπουδάσαμε. Κάποιοι έχουμε δουλειά. Κάποιοι έχουμε θέρμανση τον χειμώνα. Ακούμε μουσική, βλέπουμε ταινίες, πίνουμε μπύρες, διαβάζουμε το ΖΗΝ τις Κυριακές με τον καφέ μας. Έχουμε χαρτιά που γράφουν το όνομά μας, την ημερομηνία και τον τόπο γέννησής μας, τον αριθμό ταυτότητάς μας. Αυτά είναι προνόμια. Και δεν τα έχουν όλοι. Δεν τα έχουν οι πολλοί.

Τα προνόμια εντοπίζονται σε πολλά επίπεδα.

Το ένα επίπεδο, που γίνεται ίσως πιο εύκολα αντιληπτό στην Ελλάδα του 2017, είναι το οικονομικό/ταξικό. Εντός της καπιταλιστικής κοινωνίας, δηλαδή εντός των υφιστάμενων παραγωγικών σχέσεων, η τάξη που δουλεύει για να πλουτίζει η άλλη είναι λιγότερο προνομιούχα. Ενώ, λοιπόν, κάποιοι αγοράζουν ΜΜΕ και ποδοσφαιρικές ομάδες μοιράζοντας χιλιάευρα και ξεχνώντας ψίχουλα δύο τόνων ηρωίνης στ’ αμπάρια των πλοίων τους, κάποιοι άλλοι περνούν την ώρα τους στις ουρές· στις ουρές των συσσιτίων των δήμων, στις ουρές του ΟΑΕΔ, στις ουρές διακανονισμού οφειλών της ΔΕΗ. Ενώ κάποιοι ξοδεύουν 10.000 ευρώ για μια ξαπλώστρα πρώτο τραπέζι κύμα στη Μύκονο, κάποιοι άλλοι πνίγονται στο Αιγαίο επειδή τρύπησε η βάρκα τους την ώρα που προσπαθούσαν να ξεφύγουν από τον πόλεμο. Ενώ κάποιοι διοργανώνουν απαστράπτοντα φιλανθρωπικά γκαλά ντυμένοι με την τελευταία λέξη της μόδας, τύφλα να ‘χει το Your Style Rocks, κάποιοι άλλοι βλέπουν την πρώτη κατοικία τους να βγαίνει σε πλειστηριασμό από τις τράπεζες. Με άλλα λόγια, οι πρώτοι έχουν ταξικό προνόμιο. Οι δεύτεροι όχι.

Το άλλο επίπεδο είναι το φυλετικό. Αυτό φαίνεται αρκετά καθαρά στην περίπτωση της πρόσφατης μαζικής επίθεσης στο Λας Βέγκας. Ο Stephen Paddock,ένας 64χρονος λευκός εύπορος Αμερικανός, ανέβηκε ανενόχλητος στον 32ο όροφο ενός ξενοδοχείου κρατώντας23 όπλα. Όχι ένα, ούτε δύο, αλλά 23 όπλα, 22 εκ των οποίων ήταν ογκώδη φορητά πυροβόλα. Κανείς δεν τον σταμάτησε, κανείς δεν αναρωτήθηκε τι τα θέλει, κανείς δεν τον υποψιάστηκε. Και μια ωραία εσπέρα, έθεσε σε λειτουργία αυτά τα όπλα δολοφονώντας 58 ανθρώπους και τραυματίζοντας περίπου άλλους 500 στο μουσικό φεστιβάλ κάτω από το παράθυρό του. Από την άλλη πλευρά, τα περιστατικά όπου αστυνομικοί έχουν απρόκλητα δολοφονήσει Αφρο-Αμερικάνους που για κάποιον λόγο φάνηκαν ύποπτοι, όπως τον 17χρονοTrayvon Martin στη Φλόριντα, τον 18χρονο Michael Brown στο Φέργκουσον και τον 43χρονου Eric Garner στη Νέα Υόρκη, είναι συχνό φαινόμενο στις ΗΠΑ. Συγκεκριμένα, είναι 2 φορές πιο πιθανό να σε σκοτώσουν αν είσαι άοπλος μαύρος παρά άοπλος λευκός, ενώ μόνο το 1/3 των μαύρων δολοφονηθέντων από την αστυνομία ήταν οπλισμένοι ή βίαιοι.

Ο Paddock πάντως δεν χαρακτηρίστηκε ως τρομοκράτης κι ας εκτέλεσε την πιο αιματοκυλισμένη επίθεση στην ιστορία της σύγχρονης Αμερικής (εξαιρώντας, φυσικά, τη γενοκτονία των γηγενών Αμερικάνων αφού ούτε αυτοί θεωρούνται αρκετά προνομιούχοι ώστε να καταλογίζεται ως αιματοκύλισμα ο οργανωμένος αφανισμός τους). Κανείς δεν έκλεισε τα σύνορα με την Αϊόβα, όπου γεννήθηκε, ή τη Νεβάδα όπου κατοικούσε ο «μοναχικός λύκος» της ιστορίας μας. Κανείς δεν τόλμησε να κάνει λόγο στο Κογκρέσο για περιορισμό της οπλοκατοχής μην τους κάνει ντα το NRA (National Rifle Association)που ανεβοκατεβάζει προέδρους με το καλημέρα σας. Κανείς δεν έγραψε Je suis Las Vegas ούτε έβαλε τη σημαία των ΗΠΑ στο προφίλ του στο Facebook. Και ο κύριος Trump δεν δημοσίευσε κανένα οργισμένο tweet για τον θύτη αυτής της πολλαπλά φονικής επίθεσης παρά κάτι συγκαταβατικά συλλυπητήρια προς τις οικογένειες των θυμάτων. Ίσως διότι ένιωσε μια σύνδεση με αυτόν τον υπεράνω πάσης υποψίας, θυμωμένο, λευκό, ξανθωπό, επαγγελματικά πετυχημένο, τζογαδόρο μεσήλικα. Μια σύνδεση μέσω του προνομίου τους.

Τέλος, το προνόμιο εντοπίζεται σε επίπεδο φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου. Σε αυτό το σημείο, πριν σταματήσετε κάποιοι να διαβάζετε σκεπτόμενοι «καλούτσικα τα λέει η Καρυδάκη αλλά μας έπρηξε πια με τα φεμινιστικά της», αναλογιστείτε μήπως αυτή η φωνή είναι η φωνή του προνομίου σας. Και όπως και η Μαρία Αντουανέτα ειλικρινώς απορούσε γιατί ελλείψει ψωμιού δεν έτρωγε ο πεινασμένος λαός παντεσπάνι, έτσι, ίσως, ειλικρινώς – και εντός του αρτοπαρασκευαστικού πλαισίου – κάποιοι από εσάς να απορείτε γιατί σας τα κάνω τσουρέκια, αφού και νομική ισότητα πήραν οι γυναίκες, και σύμφωνο συμβίωσης συνάπτουν οι ομοφυλόφιλοι, και «αλλαγή φύλου» κάνουν οι trans στην Ελλάδα.

Η απάντηση είναι «ρίξτε μια ματιά στο προνόμιό σας». Οι γυναίκες είναι ίσες ως προς τους άντρες σύμφωνα με τον νόμο αλλά κοινωνικά ο μισογυνισμός εξακολουθεί να είναι διάχυτος (για τον μέσο χρήστη του ίντερνετ οι γυναίκες είναι ή πουτάνες ή ψυχρομούνες ή αναξιόπιστες λόγω εκκρινόμενων ορμονών), η φυσική και σεξουαλική βία εναντίον των γυναικών διαδεδομένη (ο βιαστής και δολοφόνος της 16χρονης Στέλλας Ακουμιανάκη κυκλοφορεί ελεύθερος ενώ η 22χρονη που σκότωσε σε αυτοάμυνα τον παραλίγο βιαστή της στην Κόρινθο καταδικάστηκε σε 15 χρόνια κάθειρξη), η σεξουαλική παρενόχληση στο επαγγελματικό περιβάλλον καθημερινή και η κατανομή των εργασιών του σπιτιού ανισομερής.

Στις ενστάσεις ορισμένων για την ευνοϊκή (ή ακόμα και προνομιακή;) μεταχείριση των γυναικών και στα επιχειρήματα του τύπου «και τι θέλετε εσείς οι φεμινίστριες έναν κόσμο γεμάτο ευνούχους χλεχλέδες;» ας απαντήσω με μια φράση της αγαπημένης Καναδής συγγραφέως Margaret Atwood από μια διάλεξη της το 1982: «’Γιατί οι άντρες νιώθουν ότι απειλούνται από τις γυναίκες;’ ρώτησα έναν άντρα φίλο μου…’ Φοβούνται ότι οι γυναίκες θα τους κοροϊδέψουν μες στα μούτρα τους’ μου απάντησε ‘ότι θα υποσκάψουν την κοσμοθεωρία τους’. Μετά ρώτησα μερικές φοιτήτριες σε ένα σεμινάριο ποίησης ‘Γιατί οι γυναίκες νιώθουν ότι απειλούνται από τους άντρες;’ ‘Φοβούνται μήπως τις σκοτώσουν’ απάντησαν».

Στους ομοφυλόφιλους, πάλι, δόθηκε μεν, σαν πρώτο σημαντικό βήμα, το δικαίωμα να συνάπτουν σύμφωνο συμβίωσης, αλλά εκτός από τα πειστικά επιχειρήματα που αναγκάζονται να ακούν καθημερινά όπως «εμένα δεν με πειράζει τι κάνουν στο κρεβάτι τους φτάνει να μην προκαλούν»(διότι ως γνωστόν το ποιον ποθεί το σώμα μας και αν θα επιλέξει να το δημοσιοποιήσει αφορά και την κουτσή Μαρία), «ο Θεός έπλασε τον Αδάμ και την Εύα» (αξιόπιστο επιχείρημα βάσει επιστημονικού κειμένου που περιλαμβάνει ανθρώπους με φτερά, ομιλούσες καιόμενες βάτους και θάλασσες που ανοίγουν στη μέση), «φτύστε τους ομοφυλόφιλους, μαυρίστε τους, δεν είναι άνθρωποι είναι εκτρώματα της φύσης» (δια στόματος αξιολάτρευτου κήρυκα της αγάπης Αμβροσίου το τελευταίο), δεν έχουν τα ίδια προνόμια με τους ετεροφυλόφιλους ούτε στον γάμο ούτε στην τεκνοθεσία.

Και ας έρθουμε στο τελευταίο και επίμαχο θέμα της επικαιρότητας εν μέσω (προνομιούχων ιαχών) «η χώρα έχει σημαντικότερα προβλήματα». Τους διεμφυλικούς. Δηλαδή τους ανθρώπους που αυτοπροσδιορίζονται με διαφορετικό φύλο από αυτό με το οποίο καταχωρήθηκαν στη γέννησή τους. Δεν μιλάμε για «αλλαγή φύλου» αλλά για «επαναπροσδιορισμό». Δεν χρειάζεται να έχουν κάνει εγχείρηση μετάβασης ούτε ορμονοθεραπεία. Είναι κάποιοι συμπολίτες και σύντροφοί μας που νιώθουν ότι το βιολογικό τους φύλο (αυτό δηλαδή που προσδιορίζεται από το αν έχουν χρωμοσωματικό τύπο ΧΧ ή ΧΥ) δεν συνάδει με το κοινωνικό τους φύλο (δηλαδή τα κοινωνικά χαρακτηριστικά που έχουν κάπως αυθαίρετα, και αν μη τι άλλο επιτελεστικά, δοθεί στα φύλα όπως π.χ. το μακιγιάζ).Είμαστε τόσο προνομιούχοι και υπέρμαχοι του βιολογικού δόγματος όλοι οι υπόλοιποι ώστε να μην βλέπουμε ότι αυτό το οποίο διεκδικούν με την υπερψήφιση της Νομικής Αναγνώρισης Ταυτότητας Φύλου είναι απλά τα χαρτιά τους να γράφουν το φύλο με το οποίο ταυτίζονται και όχι αυτό που επιτάσσει το DNAτους;

Τα προνόμια υπάρχουν, είτε το θέλουμε είτε όχι. Το ζητούμενο είναι να αλληθωρίσουμε λίγο για να τα δούμε, να τα αναγνωρίσουμε και, τελικά, να σταθούμε αλληλέγγυα σε αυτούς που δεν τα έχουν. Αλλιώς τη βάψαμε.