Η Julia Reda είναι ευρωβουλευτίνα που εξελέγη με το κόμμα των Πειρατών και ανήκει τώρα στην Ομάδα των Πρασίνων, Ευρωπαϊκή Ελεύθερη Συμμαχία. Είναι από τους ανθρώπους που πρωτοστάτησαν στην αντίσταση στην Οδηγία για τα Πνευματικά Δικαιώματα. Έχει αρθρογραφήσει εκτενώς για το ζήτημα και είναι από τους πιο ενημερωμένους και αφοσιωμένους πολιτικούς που ασχολούνται με το ζήτημα. Την προσεγγίσαμε και μας παραχώρησε γραπτή συνέντευξη.

1. Ποιες είναι οι πρώτες συνέπειες αυτής της απόφασης, που θα νιώσουν οι Ευρωπαίοι πολίτες; Θα μπορούσατε να μας δώσετε ένα παράδειγμα που να περιλαμβάνει έναν κοινό χρήστη του διαδικτύου και ένα με μικρές επιχειρήσεις;
   
Τα πιο αμφιλεγόμενα άρθρα της Οδηγίας είναι το Άρθρο 15 (το πρώην Άρθρο 11) και το Άρθρο 17 (το πρώην Άρθρο 13). Και τα δύο θα έχουν αρνητικές επιπτώσεις τόσο για τους απλούς χρήστες, όσο και για τις επιχειρήσεις μικρού και μεσαίου μεγέθους. Αρχικά, όσον αφορά τον απλό χρήστη του διαδικτύου, και τα δύο άρθρα επηρεάζουν τις βασικές ελευθερίες έκφρασής μας και πρόσβασής μας στην πληροφορία, ενώ οι συνέπειες του Άρθρου 17 ίσως επίσης να επεκτείνονται και στο δικαιωμά μας στην ιδιωτικότητα. Με άλλα λόγια, οι ειδήσεις θα είναι δημόσια διαθέσιμες μόνο αν το επιτρέπουν τα αδειοδοτικά πλαίσια ανάμεσα στα ειδησεογραφικά πρακτορεία και τις πλατφόρμες, ενώ οι πληροφορίες και τα δεδομένα θα ανεβαίνουν στο διαδίκτυο αφού πρώτα υποστούν αυτόματο φιλτράρισμα και προκύψει ότι δεν παραβιάζουν τις κοινές άδειες. Αυτό σημαίνει ότι οι πληροφορίες θα μπλοκάρονται εξαρχής μόνο και μόνο επειδή μπορεί να υπάρχει μια υποψία για το αν αυτές περιλαμβάνουν κάτι παράνομο στο περιεχόμενό τους. Αν το περιεχόμενο είναι όντως νόμιμο, ο χρήστης θα μπορεί να προβεί σε ένσταση και αποκλειστικά η πλατφόρμα θα μπορεί να κρίνει αν έχει δίκιο ο χρήστης ή οχι.       

Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις επίσης θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τις δυσανάλογες συνέπειες αυτής της οδηγίας.

Αρχικά, σχετικά με το Άρθρο 15, ως απόρροια της ελευθερίας τους να διεξάγουν συναλλαγές, οι πλατφόρμες δεν είναι υποχρεωμένες να βγάλουν άδειες.

Οπότε οι μικροεκδότες ενδεχομένως να μην μπορούν να πουλήσουν τις άδειές τους στις μεγάλες πλατφόρμες, γι’ αυτό θα πρέπει είτε να παραδώσουν τις άδειές τους, είτε να συμφωνήσουν σε άδικες γι’  αυτούς ρυθμίσεις.

Παρομοίως, οι μικρές πλατφόρμες μπορεί να μην έχουν την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν άδειες από μεγαλύτερους εκδότες ούτε από εταιρείες που συλλέγουν τα πνευματικά δικαιώματα αυτών των εκδοτών. Σαν αποτέλεσμα, δεν θα μπορούν να είναι ανταγωνιστικοί στη σχετική αγορά.

Επιπλέον, αναφορικά με το Άρθρο 17, για ακόμα μία φορά, οι μικρές και οι μεσαίες επιχειρήσεις μπορεί να βρεθούν στη θέση να μην μπορούν να διαθέσουν τα οικονομικά μέσα και το ανθρώπινο δυναμικό προκειμένου να αποκτήσουν άδειες για όλο το περιεχόμενό τους ή για να εμποδίσουν περιεχόμενο που παραβιάζει τους κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας από την πλατφόρμα τους, εφόσον θα απαιτείται να έχουν τα μέσα για να αγοράσουν ή να φτιάξουν οι ίδιοι την τεχνολογία που θα το κάνει αυτό επαρκώς.

2. Οι κολοσσοί του διαδικτύου ισχυρίζονται ότι αυτή η απόφαση αντιβαίνει στα οικονομικά τους συμφέροντα. Η Google έχει τοποθετηθεί κριτικά μέσω της Youtube και υποστηρίζει την καμπάνια #saveyourinternet.
Οι υποστηρικτές της οδηγίας για τα πνευματικά δικαιώματα επικαλούνται αυτή τη στάση  για να δείξουν ότι υπηρετεί το συμφέρον των πολλών. Ωστόσο έχει φανεί πέρα από κάθε αμφιβολία ότι οι κολοσσοί του διαδικτύου θα ωφεληθούν οικονομικά και θα εδραιώσουν την ισχύ τους ακόμη περισσότερο. Πώς θα εξηγούσατε αυτό το ζήτημα στον κόσμο που προσπαθεί να κατανοήσει όλους αυτούς τους αντιφατικούς ισχυρισμούς;

Βεβαίως και καταλαβαίνω την απόγνωση που γεννά αυτή η σύγχυση. Δυσtυχώς, είναι όντως ένα παράδοξο και κάθε προσπάθεια να βγάλει κανείς άκρη μπορεί να οδηγήσει σε ακόμη μεγαλύτερη σύγχυση.

Όπως αναφέρατε ήδη, οι υποστηρικτές των άρθρων 15 και 17 ισχυρίζονταν ότι μέσα από αυτές τις προβλέψεις μπορούν να θέσουν περιορισμούς στις μεγάλες πλατφόρμες και να τις υποχρεώσουν να πληρώνουν γι’ αυτά που κερδίζουν.

Από την άλλη, αυτές οι πλατφόρμες έχουν τέτοια δύναμη στην αγορά που μπορούν πολύ εύκολα να να μην επηρεαστούν από τον καινούργιο νόμο.  Για παράδειγμα, στη Γερμανία και την Ισπανία, ένας νόμος παρόμοιος με το άρθρο 15 δεν εμπόδισε την Google από το να εξασφαλίζει ελεύθερη άδεια από τους εκδότες.

Στη Γερμανία, η Google εξασφάλισε ελεύθερες άδειες από τους εκδότες, ενώ στην Ισπανία η Googlenews έκλεισε, μειώνοντας την παρουσία των αντίστοιχων εκδοτών που είχαν τα δικαιώματα.

Ακόμη περισσότερο, εις ό,τι αφορά το Άρθρο 17, είπαμε ήδη παραπάνω τι κάνουν τέτοιες μεγάλες πλατφόρμες και ότι θα έχουν την απαραίτητη οικονομική δυνατότητα προκειμένου να ανταποκριθούν στις ευθύνες που προκύπτουν, δηλαδή την απόκτηση αδειών από τους μεγάλους κατόχους πνευματικών δικαιωμάτων και την ανάπτυξη φίλτρων.

Φυσικά τώρα θα έχουν μία ακόμη πηγή εισοδημάτων μέσω των τεχνολογιών που θα μπορούν να πουλήσουν σε αυτούς που δεν έχουν τις απαραίτητες υποδομές σε επίπεδο οικονομίας ή ανθρώπινου δυναμικού.

Το γεγονός ότι μπορούν να το κάνουν αυτό δεν σημαίνει ότι είναι θετικοί απέναντι σε έναν νόμο που καθιστά αυτές τις ευθύνες υποχρεωτικές.

Για παράδειγμα, η Google χρησιμοποιούσε ήδη το ContentID στο Youtube. Ωστόσο, το έκαναν αυτό βασισμένοι στους όρους χρήσης.

Συνεπώς αυτή η αντίδραση απέναντι στον καινούργιο νόμο δεν είναι εντελώς άσχετη. Αυτό που θα πρέπει να καταστεί σαφές ωστόσο είναι ότι οι λόγοι πίσω από αυτή την εναντίωση από τις μεγάλες πλατφόρμες ή από την κοινωνία των πολιτών είναι εντελώς διαφορετικοί. Οι πρώτοι αγωνίζονται για τη θέση τους στην αγορά και οι δεύτεροι για τα  ανθρώπινα δικαιώματα!

3. Έχουμε κάτι να περιμένουμε από την επόμενη σύνθεση του Ευρωκοινοβουλίου; Έχει τη δυνατότητα να επανέλθει σε αυτά τα ζητήματα και να αλλάξει τα σχετικά άρθρα;

Δεν μπορώ να απαντήσω με βεβαιότητα σε αυτό. Αυτό εξαρτάται από τα επόμενα μέλη του Ευρωκοινοβουλίου.

Ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, το Ευρωκοινοβούλιο μπορεί μόνο να προτείνει ή εκδώσει ένα «ψήφισμα ιδίας πρωτοβουλίας» (own-initiative report) προκειμένου να επισημάνει το ζήτημα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που είναι η μόνη υπεύθυνη θεσμικά για να θέσει σε κίνηση μια νομοθετική αλλαγή.

Είναι εξαιρετικά απίθανο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ξανανοίξει το θέμα της οδηγίας στην επόμενη περίοδο.

Ωστόσο είναι πιο πιθανό ότι θα ξαναασχοληθεί με παλιότερες οδηγίες, όπως η Οδηγία για το εμπόριο στο διαδίκτυο ή ότι θα καταθέσουν προτάσεις για τις νέες Οδηγίες και τους Κανονισμούς, η αρμοδιότητα των οποίων θα είναι να ρυθμίσουν το δίκτυο και τις πλατφόρμες. Τώρα που περιορισμένη ευθύνη της πλατφόρμας έχει τεθεί υπό συζήτηση για το υλικό που υπόκειται σε πνευματικά δικαιώματα, είναι πιθανό ότι θα ακολουθήσουν περισσότερες προτάσεις που θα καθιστούν πλατφόρμες ευθέως υπόλογες για τις πράξεις των χρηστών. Αυτό συνιστά σημαντικό κίνδυνο για το ίντερνετ ως μέσο επικοινωνίας από τα κάτω, καθώς το νομικό ρίσκο του να διαχειρίζεται κανείς μια διαδικτυακή πλατφόρμα αυξάνεται σημαντικά. Η νέα Ευρωβουλή θα πρέπει να πολεμήσει εναντίον της κατάργησης της περιορισμένης ευθύνης για τις πλατφόρμες φιλοξενίας υλικού.

4. Ποια είναι τα επόμενα βήματα για σας και τις ομάδες πίεσης που έχουν δημιουργηθεί γύρω από αυτό το ζήτημα; Έχει τελειώσει αυτό το θέμα; Ποιες θα είναι οι επόμενες κινήσεις;

Δεν έχει τελειώσει και δεν θα τελειώσει μέσα στα επόμενα δύο χρόνια. Πρώτα απ’ όλα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ακόμα πρέπει να ψηφίσει για την απόφαση του Κοινοβουλίου. Αυτή η ψηφοφορία θα λάβει χώρα την 15η Απριλίου από τους υπουργούς Γεωργίας του Συμβουλίου.

Εάν το Συμβούλιο υπερψηφίσει, τα κράτη μέλη έχουν δύο χρόνια για να εφαρμόσουν τον νόμο. Έτσι, υπάρχει η ελπίδα ότι τα κράτη-μέλη θα επιλέξουν να εφαρμόσουν τον νόμο με έναν τέτοιο τρόπο που βλάπτει όσο το δυνατόν λιγότερο τους χρήστες  και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Οι συλλογικότητες της κοινωνίας των πολιτών θα πρέπει να επαγρυπνούν, να αγωνιστούν για να μειώσουν τη βλάβη από την εθνική εφαρμογή της οδηγίας, φροντίζοντας ταυτοχρόνως να σεβαστούν σημαντικές εξαιρέσεις στην πνευματική ιδιοκτησία, όπως στην εκπαίδευση. Η βιομηχανία της διασκέδασης δεν θα σταματήσει το lobbying μετά την υιοθέτηση της Οδηγίας και θα στρέψουν τις προσπάθειές τους σε εθνικό επίπεδο, όπου θα είναι σημαντικό να υπάρχει μια ρητή εναντίωση στις απαιτήσεις τους για αυστηρότερα πνευματικά δικαιώματα.

5. Θα λέγατε ότι υπάρχουν θετικές πλευρές σε αυτό τον νόμο, ή δεν υπάρχει τίποτε θετικό;

Η πρόταση για αυτή την οδηγία άγγιζε διαφορετικά πεδία που επηρεάζονται από την οδηγία για τα πνευματικά δικαιώματα. Έτσι, εκτός από τα άρθρα 15 και 17, έχουμε αρκετές προβλέψεις που αγγίζουν πληθώρα διαφορετικών πεδίων του νόμου.

Τέτοιες περιπτώσεις είναι π.χ.  η εξαίρεση για την παιδεία και η εξαίρεση για τους θεσμούς για την πολιτιστική κληρονομιά. Σε αυτές υπήρξαν κάποιες θετικές εξελίξεις κατά την πορεία των διαπραγματεύσεων.

Αλλες θετικές προβλέψεις που καταφέραμε να εισάγουμε στο κείμενο συμπεριλαμβάνουν την προστασία, όσον αφορά την ιδιωτικοποίηση, εικαστικών έργων όπως οι πίνακες ζωγραφικής που παραμένουν στον δημόσιο τομέα, και μία εξαίρεση για τις βιβλιοθήκες έτσι ώστε να διαθέτουν στο διαδίκτυο έργα εκτός εμπορικής χρήσης.

Σε αυτό το σημείο, θα πρέπει να τονίσουμε ότι ο νόμος για τον οποίο συζητάμε αποτελεί μία οδηγία και όχι ένα κανονισμό λειτουργίας, που σημαίνει ότι τα κράτη μέλη θα έχουν ένα περιθώριο ελιγμών σε εθνικό επίπεδο όταν θα έρθει η ώρα να τον θέσουν σε εφαρμογή.  Συνεπώς, μπορούν να διαλέξουν να εφαρμόσουν τις προβλέψεις με τρόπο ώστε να σέβονται τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών τους. Αν αποτύχουν σε αυτό, οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων θα μπορούν να εξετάσουν το ενδεχόμενο να προσφύγουν στη δικαιοσύνη εναντίον της εφαρμογής της νομοθεσίας στα εθνικά κράτη, προκειμένου να ελεγχθεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κατά πόσον είναι συμβατή με τη Χάρτα των Θεμελιωδών Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Στο παρελθόν, το δικαστήριο είχε κρίνει για παράδειγμα ότι τα υποχρεωτικά φίλτρα για την ανάρτηση περιεχομένου στο διαδίκτυο που επιβάλλονται σε ένα κοινωνικό δίκτυο συνιστούν παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης, της ελευθερίας της συναλλαγής και του δικαιώματος της ιδιοκτησίας.

6. Τι θα απαντούσατε σε εκείνους που ισχυρίζονται ότι το πρώην άρθρο 11 (τώρα 15) θα βοηθήσει τα ειδησεογραφικά Μέσα να προστατεύσουν τη δημοσιογραφική τους έρευνα από την αναπαραγωγή χωρίς άδεια ή την απλή λογοκλοπή;

Η λογοκλοπή είναι ήδη παράνομη,  Ο καινούργιος νόμος δεν θα το αλλάξει αυτό. Οι εκδότες των μέσων ενημέρωσης έχουν ήδη τα πνευματικά δικαιώματα για το δημοσιογραφικό τους έργο με βάση την υπάρχουσα νομοθεσία.

Τα νεα συγγενικά δικαιώματα προστίθενται απλώς σε αυτή τη νομοθεσία και επεκτείνουν αυτό το δικαίωμα σε μικρά αποσπάσματα δημοσιογραφικών ειδήσεων, που επηρεάζουν τα θεμελιώδη δικαιώματα των χρηστών, όπως είναι η ελευθερία της έκφρασης και η πρόσβαση στην ενημέρωση.

Αυτό θα συνέβαινε με το να διεκδικούν τα πνευματικά δικαιώματα σε ένα γεγονός ή ένα μικρό απόσπασμα που είναι τόσο μικρό ώστε να μπορεί να εξαιρεθεί από την πνευματική ιδιοκτησία.

Αυτό ενδεχομένως θα οδηγήσει σε περισσότερες δικαστικές διενέξεις παρά στον πραγματικό έλεγχο του μη αδειοδοτημένου περιεχομένου και της λογοκλοπής.

Ως πρακτική έχει αποδειχθεί ήδη στη Γερμανία και τη Γαλλία ότι οδηγεί σε μικρότερη ορατότητα και αναγνωσιμότητα. Στη Γερμανία δεν έχει προστεθεί ούτε ένα σεντ στους εκδότες, και πολύ περισσότερο στους δημοσιογράφους, καθώς το κόστος για την επιβολή αυτού του νέου δικαιώματος έχει κατά πολύ ξεπεράσει τα οφέλη που έχει δημιουργήσει.

.
7. Tο συγκεκριμένο δεν είναι το μόνο ζήτημα ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος στο οποίο τα επενδεδυμένα οικονομικά συμφέροντα και το lobbying φαίνεται ότι καθορίζει την ατζέντα. Τι μπορεί να κάνει το ευρωκοινοβούλιο προκειμένου να αντισταθεί; Πώς μπορούμε να προστατεύσουμε τα συμφέροντα των πολιτών από τα συμφέροντα των πολυεθνικών κολοσσών;

Είναι αλήθεια ότι υπάρχουν πάρα πολλά λόμπι τα οποία πάντοτε επιδιώκουν να ικανοποιήσουν τη δική τους ατζέντα. Υπάρχουν οργανισμοί που εργάζονται για τα συμφέροντα της κοινωνίας των πολιτών και φυσικά υπάρχουν οργανισμοί που εργάζονται για τα συμφέροντα της βιομηχανίας της διασκέδασης. Και βεβαίως η βιομηχανία της διασκέδασης έχει μεγαλύτερα συμφέροντα και περισσότερους πόρους για να ασκήσει ισχυρότερη επιρροή από ό,τι η κοινωνία των πολιτών.

Το ευρωκοινοβούλιο έχει ήδη ένα μητρώο διαφάνειας όπου καταγράφονται οι λομπίστες. Η διαφάνεια όλων των πλευρών αποτελεί θεμελιώδη βοήθεια προς αυτή την κατεύθυνση. Όμως αυτό από μόνο του δεν θα ανατρέψει την ανισορροπία. Χρειάζεται επίσης να βρούμε τρόπους να χρηματοδοτήσουμε τις δράσεις των ομάδων επιρροής που υπηρετούν το δημόσιο συμφέρον, όπως είναι οι οργανισμοί για τα ανθρώπινα δικαιώματα, και να βελτιώσουμε τη δημοσιογραφική παρουσίαση των ζητημάτων πολιτικής και σχεδιασμού στην Ευρώπη, προκειμένου να καταστεί σαφές στους πολιτικούς ότι το κοινό τούς παρακολουθεί.

Το ευρωκοινοβούλιο θα μπορούσε σίγουρα να εργαστεί προς την κατεύθυνση της διαφάνειας στο λόμπινγκ στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψιν ότι πλησιάζουν οι Ευρωεκλογές, όλοι οι πολίτες, όλοι μας, θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε τη σημασία της ψήφου μας.

Διότι οι πολίτες είναι αυτοί που ψηφίζουν τους αντιπροσώπους τους στο Ευρωκοινοβούλιο, που θα κληθούν να εργαστούν σε παρόμοια πολιτικά ζητήματα.

8. Το ευρωκοινοβούλιο θα ψηφίσει τον Απρίλιο την οδηγία για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, για την πρόληψη της «διασποράς τρομοκρατικού περιεχομένου στο διαδίκτυο». α) Είναι δυνατόν να γίνει αυτό; β) Πώς θα επηρεάσει το δικαίωμα της ελευθερίας του λόγου;

Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας είναι εξαιρετικά προβληματική, καθώς απαιτεί όλες οι ιστοσελίδες όπου οι χρήστες μπορούν να αναρτήσουν δημόσια υλικό (συμπεριλαμβανομένων των blog που δέχονται σχόλια, των φόρουμ ή της Wikipedia) να πρέπει να διαγραφούν το τρομοκρατικό περιεχόμενο, αν έχουν ειδοποιηθεί από τις αρχές, μέσα σε μία ώρα. Επίσης δίνει στις αρχές την εξουσία να επιβάλλουν στους εκδότες ιστοσελίδων να χρησιμοποιούν φίλτρα ανάρτησης περιεχομένου, προκειμένου να εμποδίσουν την ανάρτηση τρομοκρατικού περιεχομένου. Το ευρωκοινοβούλιο πρόκειται να ψηφίσει τη θέση του για την οδηγία την ερχόμενη εβδομάδα.

Η αρμόδια επιτροπή δικαιωμάτων έχει βελτιώσει την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων, καθώς έχει αφαιρέσει την υποχρεωτική χρήση των φίλτρων ανάρτησης από τη διατύπωση, ωστόσο έχει παραμείνει το πολύ σύντομο διάστημα της προθεσμίας της μίας ώρας για την διαγραφή του τρομοκρατικού περιεχομένου. Αυτό συνιστά απειλή, ιδίως για τις μικρές εταιρείες και τις ιδιωτικές ιστοσελίδες που δεν διαθέτουν τον χρόνο και τους πόρους για να μπορούν να επικοινωνούν μαζί τους οι αρχές όλο το εικοσιτετράωρο και τα σαββατοκύριακα προκειμένου να διαγράφουν το τρομοκρατικό περιεχόμενο μέσα σε μία ώρα εφόσον λάβουν μία τέτοια εντολή διαγραφής.

Το πιο πιθανό αποτέλεσμα θα ήταν ότι πολλές μικρές ιστοσελίδες θα κλείσουν και θα μεταφέρουν τις δραστηριότητές τους σε μεγάλες πλατφόρμες, αντικαθιστώντας για παράδειγμα μία ανεξάρτητη πλατφόρμα συζήτησης με ένα group στο Facebook, διότι τότε το Facebook θα πρέπει να αναλάβει την ευθύνη για τη διαγραφή του τρομοκρατικού περιεχομένου. Ο κανονισμός λοιπόν αυτός θα ενισχύσει τη θέση που έχουν στην αγορά οι τεράστιες εμπορικές πλατφόρμες και θα μειώσει την ποικιλομορφία των καναλιών της επικοινωνίας στο διαδίκτυο. Η ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου μπορεί και τώρα να αλλάξει τη θέση της Επιτροπής για τα κοινωνικά δικαιώματα κατά την τελική ψήφιση – προς οποιαδήποτε κατεύθυνση. Ο στόχος μας θα είναι να απαλλαγούμε από την προθεσμία της μίας ώρας και να αντικατασταθεί με μία πιο εύλογη υποχρέωση διαγραφής του τρομοκρατικού περιεχομένου χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση, λαμβάνοντας υπόψιν το μέγεθος και τους πόρους της πλατφόρμας που φιλοξενεί το σχόλιο.

Την ίδια στιγμή θα χρειαστεί να βεβαιωθούμε ότι τα υποχρεωτικά φίλτρα ανάρτησης δεν θα επανεισαχθούν μέσω τροπολογιών.