Κατανοώ απολύτως την αγωνία και την οργή όσων σήμερα συνεχίζουν να ζουν την σκληρή πραγματικότητα των μνημονίων κι «έχουν πάρει χαμπάρι» το πάρτυ δισεκατομμυρίων που γίνεται τα τελευταία – τουλάχιστον πέντε – χρόνια στο αμαρτωλό τρίγωνο που συναποτελούν οι Τράπεζες, τα Κόμματα που κυβέρνησαν και τα Μέσα Ενημέρωσης.
 
Του Γεράσιμου Λιβιτσάνου
 
Τα γνωρίζουν αυτά πολύ καλά και οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ που ίσως έρχονται ακόμη σε επαφή με ψηφοφόρους τους, οι οποίοι ζητούν μια στοιχειώδη δικαίωση και να ειπωθούν τα πράγματα με το όνομά τους. Μάλλον γι αυτό η κυβέρνηση έδωσε και το «πράσινο φώς» στην κοινοβουλευτική της ομάδα προκειμένου να καταθέσει την πρόταση για την σύσταση εξεταστικής επιτροπής που θα ερευνήσει τις συμβάσεις των δανείων μεταξύ πιστωτικών ιδρυμάτων, κομμάτων και ΜΜΕ.
 
Δεν αμφιβάλλω ότι πολλοί άκουσαν τον Αλέξη Τσίπρα να κάνει αυτή την αναγγελία από το βήμα της Βουλής στην τελευταία συζήτηση σε επίπεδο αρχηγών με ικανοποίηση. Υποστηρίζοντας μάλιστα πως ο λαός πρέπει  «επιτέλους να δει αυτή η χώρα να έχει δικαιοσύνη και δικαίωση, να αναπνέει με δικαιοσύνη» 
 
Η εξεταστική των πραγμάτων επιτροπή, λοιπόν, θα είναι εντός ολίγου μια πραγματικότητα που θα απασχολεί ίσως και καθημερινά την επικαιρότητα. Μάλιστα όπως φαίνεται με διακομματική στήριξη. Για τον λόγο αυτό θα ήταν καλό να συνεννοηθούμε: Για το ΤΙ ΘΑ ΓΙΝΕΙ και κυρίως για το ΤΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ με αυτή την επιτροπή.
 
Σύμφωνα με την πρόταση που κατέθεσε η Κ.Ο του ΣΥΡΙΖΑ αφού ερευνηθεί «το περιεχόμενο των δανειακών συμβάσεων», η «εκτίμηση της πιστοληπτικής ικανότητας των δανειοληπτών», οι «εμπράγματες εξασφαλίσεις» και  «το σημερινό ύψος των δανείων αυτών, καθώς και τη σημερινή πορεία εξυπηρέτησής τους» τότε θα εξεταστούν «ενδεχόμενες δικαστικές ενέργειες αναγκαστικής εκτέλεσης» ενώ θα υπάρξει και  «αναζήτηση πιθανών ποινικών ευθυνών, εις βάρος όσων δανειοδοτήθηκαν και δανειοδότησαν».  Με απλά λόγια θα γίνει  προσπάθεια, να αποκαλυφθούν στοιχεία, να επιστρέψουν τα λεφτά και αν βρεθούν κάποιοι οι οποίοι ευθύνονται να έρθουν αντιμέτωποι με τις ποινικές τους ευθύνες.  Ας τα εξετάσουμε λοιπόν…

 

Τα στοιχεία

 
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως το να παρακολουθήσει κανείς τις συνεδριάσεις της επιτροπής θα έχει πολύ ενδιαφέρον. Στην κατηγορία των «δανειστών» που είναι πιθανό να  «παρελάσουν» ως μάρτυρες θα περιλαμβάνονται λογικά στελέχη των συστημικών τραπεζών όσο και ιδρυμάτων που βρίσκονται υπό εξέταση για περίεργες συμπεριφορές. Η κατηγορία των «δανεισμένων» παρουσιάζει μάλλον περισσότερο ενδιαφέρον αφού σε αυτούς περιλαμβάνονται – αντικειμενικά-στελέχη του ΠΑΣΟΚ και της Νέας Δημοκρατίας από την προηγούμενη τριετία που είναι ένα ερώτημα το σε ποιο βαθμό θα υποστηριχθούν από τις σημερινές ηγεσίες των δύο κομμάτων. Επίσης – λογικά πάντα- επικεφαλής και στελέχη των ομίλων Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και αυτονόητα ο εκδότης Σταύρος Ψυχάρης αφού τόσα έχουν ειπωθεί και καταγγελθεί για τον τραπεζικό δανεισμό του. Μάλιστα ο βουλευτής των ΑΝΕΛ Δ.Παπαχριστόπουλος προανήγγειλε και αποκαλύψεις για άλλα στελέχη των ΜΜΕ, αναφέροντας ονομαστικά τον Γιώργο Τράγκα. Φυσικά λεπτομέρειες όλων αυτών θα μάθουμε εφόσον εγκριθεί και συνέλθει η εν λόγω επιτροπή και καταρτίσει την λίστα των εξεταζόμενων.
 
Κομβικό ρόλο πάντως σε όλα αυτά αναμένεται να παίξει η Τράπεζα της Ελλάδας και ο διοικητής της Γιάννης Στουρνάρας. Ο άνθρωπος που στο πρόσφατο παρελθόν έχει αρνηθεί να προσκομίσει στοιχεία σε επιτροπή της Βουλής (την επιτροπή για το Δημόσιο Χρέος) επικαλούμενος την θεσμοθετημένη ανεξαρτησία του «πατά» στο Ευρωπαϊκό Δίκαο.  Σύμφωνα με πληροφορίες ο βαθμός της συνεργασίας της ΤτΕ θα είναι καθοριστικός για το εύρος των στοιχείων που θα μπορέσουν να εξεταστούν από την επιτροπή. Παράλληλα, όπως έχει καταδειχθεί με έντονο τρόπο από τις εργασίας προηγούμενων εξεταστικών επιτροπών (π.χ Βατοπέδι ή SiEMENS) ένα από τα ανυπέρβλητα προβλήματα αποτελεί το ευρωπαϊκό δίκαιο που αφορά την λειτουργία των εξωχώριων εταιριών των οποίων ο έλεγχος είναι σχεδόν αδύνατον λόγω των διατάξεων που διέπουν τα καθεστώτα φορολογικών παραδείσων. Αντίστοιχα σοβαρότατα προβλήματα και καθυστερήσεις δημιουργούνται όταν ζητείται το άνοιγμα λογαριασμών σε χώρες εκτός Ε.Ε (π.χ Ελβετία) αφού δεν διασφαλίζουν και πολλά πράγματα οι υφιστάμενες διακρατικές συμφωνίες.

 

Οι ποινικές ευθύνες

 

Το αν μπορούν και κατά πόσο μπορούν, ποινικές ευθύνες στις Τράπεζες, μάλλον το έχει απαντήσει ο νυν αναπληρωτής υπουργός Δικαιοσύνης Δημήτρης Παπαγγελόπουλος, στις  4 Νοεμβρίου του 2015 στην Βουλή. ‘Όταν ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Χρήστος Καραγιαννίδης είχε ζητήσει να ερευνηθούν τα θαλασσοδάνεια της ΑΤΕ στα πολιτικά κόμματα.
Όπως είχε πει ο βουλευτής «αυτό δεν είναι απλώς ένα σκάνδαλο. Είναι μια κατασπατάληση δημοσίου χρήματος» προσθέτοντας το ερώτηνμα «το ΠΑΣΟΚ και η Νέα Δημοκρατία έχουν πάρει 220 εκατομμύρια. Θα επιστραφούν ποτέ αυτά τα χρήματα πίσω;» αφου «ο κόσμος περιμένει σε έναν βαθμό τις καταστροφές που υπομένει την τελευταία πενταετία, να τις επωμιστούν και κάποιοι που δεν έχουν όχι απλώς πληρώσει, αλλά έχουν βγάλει και κέρδος». Η απάντηση που είχε λάβει από τον Δ.Παπαγγελόπουλο ήταν σαφέστατή: Η υπόθεση έχει μπει στο αρχείο. Μάλιστα ο αναπληρωτής υπουργός είδε διευκρινίσει πως  «η αρχειοθέτηση της υπόθεσης οφείλεται στη διάταξη του άρθρου 78 του ν.4146/2013, η οποία στην ουσία παρέχει ασυλία στους προέδρους, στα μέλη διοικητικών συμβουλίων και στα τραπεζικά στελέχη για μια κατηγορία δανείων τονίζοντας πως «διάταξη, που να επαναφέρει ποινικές διατάξεις που έχουν ήδη τεθεί στο αρχείο δεν μπορεί να υπάρξει». Εν ολίγοις τα τραπεζικά στελέχη και τα Δ.Σ που ενέκριναν τους δανεισμούς έχουν πλήρη κάλυψη εκτός κι αν έχει υπάρξει κάποια αλλαγή στην ισχύουσα νομοθεσία …εν κρυπτώ! Ως εκ τούτου είναι εξαιρετικά δύσκολη η απόδοση ποινικών ευθυνών.

Θα επιστραφούν τα λεφτά;

Αν πιστέψουμε αυτό που είπε στις  24 Οκτωβρίου πάλι στην Βουλή ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Γιάννης Δραγασάκης, μάλλον απίθανο. Όπως χαρακτηριστικά είχε αναφέρει ως επόπτης της τελευταίας τραπεζικής ανακεφαλαιοποίησης για τον δανεισμό των ΜΜΕ «δεν έχουμε ακριβή στοιχεία. Κάποια στοιχεία που έχουν δημοσιευθεί πλησιάζουν, από ό,τι φαίνεται, την πραγματικότητα και αυτή λέει ότι τα χρέη των επιχειρήσεων αυτών υπερβαίνουν το ένα δισεκατομμύριο ευρώ. Είναι ενα δισεκατομμύριο ευρώ και πλέον». Πρόσθεσε μάλιστα πως  «οι τράπεζες δεν είναι πια δανειστές των επιχειρήσεων. Οι τράπεζες είναι οι πραγματικοί κεφαλαιούχοι των επιχειρήσεων». Όσων αφορά όμως το επίμαχο ζήτημα της επιστροφής των χρημάτων είχε ξεκαθαρίσει πως «το πρόβλημα είναι ότι οι περισσότερες επιχειρήσεις μέσων μαζικής ενημέρωσης έχουν αρνητική καθαρή θέση. Έχουν χάσει τα κεφάλαιά τους μετά από σειρά ζημιογόνων χρήσεων. Άρα, μιλάμε για δανεικά κι αγύριστα κι αυτό πρέπει το Κοινοβούλιο να το γνωρίζει. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα δάνεια αυτά δεν θα εξοφληθούν».

Μάλιστα πολύ πρόσφατα ο Γ.Δραγασάκης ανέφερε ότι η κυβέρνηση το μόνο που μπορεί να κάνει για το να σταματήσει αυτή πρακτική από τις τράπεζες είναι να τις υποχρεώσει να δημοσιοποιούν μία φορά τον χρόνο τις διαφημιστικές τους δαπάνες. Αποσαφήνισε όμως επίσης ότι «δεν πρέπει να έχουμε αυταπάτη. Αν κάποιος θέλει να κάνει μια πράξη πέρα από τις διατάξεις αυτές, θα μπορεί να το κάνει» αφού «εμείς δεν παρεμβαίνουμε στην πολιτική των τραπεζών. Αν μια τράπεζα θέλει όλη την διαφημιστική δαπάνη της να την βάλει σε ένα έντυπο ή ένα μέσο αυτό είναι δικαίωμά της. Αυτό που ζητούμε είναι να γίνει γνωστό και αν θέλει η τράπεζα μπορεί να δώσει εξηγήσεις για την πολιτική της».
 

Τα χρέη Ν.Δ και ΠΑΣΟΚ;

 

Αποτελεί πραγματικά έναν γρίφο το ποια ακριβώς θα είναι η δυνατότητα συλλογής στοιχείων για τον δανεισμό των πολιτικών κομμάτων. Η εμπειρία του παρελθόντος (υπόθεση SIEMENS) δείχνει ότι …δύσκολα «βγαίνει άκρη» ακόμη και όταν υπάρχουν ομολογίες περί εισροής εκατομμυρίων ευρώ σε κομματικό ταμείο και πολλά εξαρτώνται από το βαθμό της άρσης μιας σειράς απορρήτων για να ελεγχθούν τα δάνεια που έχουν δοθεί χωρίς εμπράγματες εγγυήσεις και με μόνη εγγύηση την μελλοντική κρατική επιχορήγηση των κομμάτων. 

‘Οσον αφορά πάντως το θέμα των επιπτώσεων που θα μπορούσε να έχει μια …ιδανική διαδικασία αξίζει να ανατρέξει κανείς στα όσα είχε πει η σημερινή εκπρόσωπος τύπου της κυβέρνησης ‘Ολγα Γεροβασίλη στις 15 Οκτωβρίου του 2014 όταν η κυβέρνηση Σαμαρά- Βενιζέλου είχε φέρει και ψήφισε στην Βουλή τροπολογία ώστε το 40% της κρατικής χρηματοδότησης να μην μπορεί να κατασχεθεί λόγω δανεισμού.

Όπως είχε δηλώσει τότε η ‘Ολγα Γεροβασίλη ως κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος: «Η τροπολογία 1910 που ήρθε σήμερα το πρωί, ζητάει το 40% της κρατικής χρηματοδότησης να είναι ακατάσχετο και ανεκχώρητο. Εδώ θέλουμε να πούμε το εξής: Θα μπορούσαμε και να συζητήσουμε. Όλοι αντιλαμβανόμαστε μερικά προβλήματα. Όμως, υπάρχουν μερικά προαπαιτούμενα για να συζητήσουμε για αυτό. Το ένα είναι η πολιτική δέσμευση ότι τα διάδοχα σχήματα υπαρχόντων κομμάτων θα έχουν το ίδιο ΑΦΜ κ.λπ.. Δεν υπάρχει αυτό. Ζητήσαμε να υπάρχει σαφής διάταξη αλλά δεν υπάρχει. Θα πρέπει να υπάρξει για να συζητήσουμε. Θα πρέπει να μας δοθούν στοιχεία ρυθμίσεων δανείων για να μπορέσουμε να συζητήσουμε.Επίσης θα πρέπει να ρυθμιστεί και το ζήτημα που είπα σε όλες μου τις τοποθετήσεις, δηλαδή η έγκαιρη απόδοση χρημάτων ετησίως στα κόμματα με ένα ποσοστό στην αρχή του κάθε έτους -50%, 60%, ό,τι θέλετε βάλτε. Εάν αυτά υπάρξουν σαν προϋποθέσεις, μπορούμε, πραγματικά, να συζητήσουμε για τα θέματα που βάζει η τροπολογία. Αλλά μέχρι τότε δεν μπορούμε». Την τροπολογία τελικά την καταψήφισε ο ΣΥΡΙΖΑ.Να σημειωθεί ότι για το ίδιο θέμα η Ζωή Κωνσταντοπούλου – στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ- είχε ζητήσει την ασυζητητί καταψήφισή της απόκαλώντας την «ντροπολογία».

Τελικά…


Θα αποτελούσε μάλλον κοινοτοπία να αναφερθεί κανείς στις δεκάδες εξεταστικές και προανακριτικές επιτροπές εξέτασης σκανδάλων τα τελευταία 20 χρόνια που τελικά δεν μπόρεσαν να αποδώσουν ευθύνες ούτε και να δικαιώσουν το κοινό αίσθημα. Η περίπτωση της SIEMENS όπου δεν βρέθηκε κανένας υπαίτιος στα «υψηλά κλιμάκια» είναι ίσως η πλέον χαρακτηριστική. Αρκετά και τα παραδείγματα μεμονωμένων πολιτικών και υπουργών που «κάηκαν» προκειμένου να «βγουν λάδι» ολόκληρα πολιτικά συστήματα που ταλαιπώρησαν την χώρα επί δεκαετίες.

Οι συνθήκες και τα δεδομένα με βάση τα οποία αναμένεται να συσταθεί η συγκεκριμένη εξεταστική επιτροπή κάθε άλλο παρά πείθουν ότι θα έχουμε αυτή την φορά μια εξαίρεση στον κανόνα. Ίσως οι διαδικασίες της οδηγήσουν σε κάποιες ανακατατάξεις στον χώρο των ΜΜΕ ίσως και όχι. Πάντως μοιάζει εντελώς απίθανο να έχει ουσιαστικά αποτελέσματα που να στηρίζουν την δικαίωση του φορολογούμενου που συνεχίζει να πληρώνει ολοένα και περισσότερο και για τις τράπεζες, και για τα ΜΜΕ και για το πολιτικό σύστημα.

Πάντως όσοι δεν είναι πολύ απαιτητικοί, θα μπορέσουν να απολαύσουν το θέαμα…