Δημοσιεύτηκε στο Project-Syndicate
Νέα Υόρκη – Το κλασικό παιχνίδι της «κότας» παίζεται ως εξής: δύο οδηγοί κατευθύνονται μετωπικά ο ένας προς τον άλλον και ο πρώτος που θα κάνει ελιγμό – για να αποφευχθεί η σύγκρουση – χάνει. Αν κανένας δεν στρίψει το τιμόνι τότε και οι δύο πιθανόν θα πεθάνουν. Στο παρελθόν, τέτοια «παιχνίδια» μελετώνταν για να υπολογιστούν οι κίνδυνοι που εγκυμονούσαν οι κόντρες των μεγάλων δυνάμεων. Στην περίπτωση της πυραυλικής κρίσης της Κούβας, για παράδειγμα, οι Σοβιετικοί και Αμερικανοί ηγέτες είχαν να αντιμετωπίσουν δύο σενάρια: να γελοιοποιηθούν μπροστά στο λαό τους ή να ρισκάρουν μια καταστροφική σύγκρουση. Το ζήτημα είναι πάντα εάν οι δύο πλευρές μπορούν να βρούν έναν αμοιβαία αποδεκτό συμβιβασμό που θα σώσει όχι μόνο ζωές αλλά και την αξιοπιστία των αντιμαχόμενων πλευρών.
Το τελευταίο διάστημα το παιχνίδι της «κότας» έχει μετατραπεί σε ένα σύνηθες γεωοικονομικό παιχνίδι. Σε όλες τις περιπτώσεις, η αδυναμία συμβιβασμού οδηγεί σε κατάρρευση, η οποία με της σειρά της θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια παγκόσμια ύφεση και σε μια χρηματοπιστωτική κρίση. Το πρώτο και σημαντικότερο «παιχνίδι» είναι ανάμεσα στις Η.Π.Α. και την Κίνα για το εμπόριο και την τεχνολογία. Το δεύτερο είναι μια πιθανή πολεμική σύγκρουση ΗΠΑ-Ιράν. Στην Ευρώπη, είναι η οξεία αντιπαράθεση ανάμεσα στον βρετανό πρωθυπουργό Μπόρις Τζόνσον και την Ευρωπαϊκή Ένωση για το BREXIT. Και τελευταία, είναι η Αργεντινή η οποία βρίσκεται σε μια πιθανή τροχιά σύγκρουσης με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο μετά την νίκη – σύμφωνα με τις προβλέψεις – του περονιστή υποψηφίου Αλμπέρτο Φερνάντεζ στις προεδρικές εκλογές τον επόμενο μήνα.
Στην πρώτη περίπτωση, ένας γενικευμένος εμπορικός, νομισματικός και τεχνολογικός πόλεμος όπως επίσης και η ψύχρανση των σχέσεων ΗΠΑ-Κίνας θα μεταφέρει την ύφεση που ήδη αντιμετωπίζει ο κατασκευαστικός, ο εμπορικός και ο επενδυτικός κλάδος στον κλάδο των υπηρεσιών και της ιδιωτικής κατανάλωσης, ρίχνοντας την αμερικανική και παγκόσμια οικονομία σε μια σοβαρή ύφεση. Ομοίως, μια στρατιωτική σύγκρουση μεταξύ ΗΠΑ-Ιράν θα εκτινάξει τις τιμές του πετρελαίου σε ποσά άνω των 100 δολαρίων ανά βαρέλι, προκαλώντας στασιμοπληθωρισμό (ύφεση με υψηλό πληθωρισμό). Αυτό συνέβη και το 1973 κατά τον Αραβο-ισραηλινό πόλεμο του Γιομ Κιπούρ, το 1979 μετά την Ιρανική Επανάσταση και το 1990 μετά την Ιρακινή εισβολή στο Κουβέιτ.
Μια έκρηξη εξαιτίας του BREXIT μπορεί να μην οδηγήσει από μόνη της σε μια παγκόσμια ύφεση, αλλά σίγουρα θα προκαλέσει μια Ευρωπαϊκή κρίση, η οποία με τη σειρά τις θα μεταδοθεί σε άλλες οικονομίες. Η κοινή λογική λέει ότι ένα «σκληρό» BREXIT θα οδηγήσει το Ηνωμένο Βασίλειο, και όχι ολόκληρη την Ευρώπη, σε βαθιά ύφεση, καθώς είναι η βρετανική οικονομία αυτή που εξαρτάται περισσότερο από το εμπόριο με την ΕΕ και όχι το αντίστροφο. Αυτό είναι αφελές. Η ευρωζώνη ήδη υποφέρει από μια σοβαρή οικονομική επιβράδυνση και βρίσκεται στη μέγκενη της κατασκευαστικής ύφεσης. Η Ολλανδία, το Βέλγιο, η Ιρλανδία και η Γερμανία – η οποία φλερτάρει με την ύφεση – εξαρτώνται και εκείνες από τις εξαγωγές προς το Ηνωμένο Βασίλειο.
Με την εμπιστοσύνη στις επιχειρήσεις της ευρωζώνης ήδη καταρρακωμένη ως άμεσο αποτέλεσμα της σινο-αμερικανικής εμπορικής έντασης, ένα χαοτικό BREXIT θα αποτελέσει την τελευταία σταγόνα. Φανταστείτε μόνο την εικόνα χιλιάδων φορτηγών και αυτοκινήτων περιμένοντας στην ουρά στο Ντόβερ ή στο Καλαί για να συμπληρώσουν τα έγγραφα για τους νέους δασμούς. Επιπλέον, μια ευρωπαϊκή ύφεση θα πλήξει τη διεθνή ανάπτυξη, πιθανώς προκαλώντας ένα χαμηλού κινδύνου (risk-off) επεισόδιο. Θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέους νομισματικούς πολέμους, εάν η αξία του ευρώ ή της λίρας έπεφτε κατακόρυφα σε σχέση με άλλο νόμισμα (κυρίως του δολαρίου).
Μια κρίση στην Αργεντινή μπορεί επίσης να έχει παγκόσμιο αντίκτυπο. Εάν ο Φερνάντεζ επικρατήσει το τωρινού προέδρου Μαουρίσιο Μάκρι και αποχωρήσει εν συνεχεία από το 57 δισ. δολαρίων πρόγραμμα «διάσωσης» του ΔΝΤ, η Αργεντινή μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπη για άλλη μια φορά με τη νομισματική κρίση και την χρεοκοπία, όπως συνέβη το 2001. Αυτό με τη σειρά του θα οδηγήσει σε φυγή κεφαλαίων από αναδυόμενες οικονομίες γενικά, πιθανόν πυροδοτώντας κρίση σε χρεωμένες χώρες όπως η Τουρκία, η Βενεζουέλα, το Πακιστάν και ο Λίβανος και θα περιπλέξει τέλος την κατάσταση σε χώρες όπως η Ινδία, η Νότια Αφρική, η Κίνα, η Βραζιλία, το Μεξικό και ο Ισημερινός.
Και στις τέσσερις περιπτώσεις, όλες οι πλευρές επιθυμούν να διασώσουν το κύρος τους. Ο Αμερικανός πρόεδρος θέλει μια συμφωνία με τη Κίνα ώστε η οικονομία και οι αγορές να σταθεροποιηθούν πριν την εκστρατεία για την επανεκλογή του 2020. Ο Κινέζος πρόεδρος Σιν Τζινπινγκ θέλει και ο ίδιος την επίτευξη μιας συμφωνίας για να αντιμετωπίσει την επιβράδυνση της οικονομίας της χώρας του. Αλλά κανένας δεν θέλει να είναι η «κότα», καθώς αυτό θα υπονομεύσει την πολιτική τους θέση στο εσωτερικό και θα ενδυναμώσει την άλλη πλευρά στο εξωτερικό. Παρόλα αυτά, χωρίς μια συμφωνία μέχρι το τέλος του χρόνου, μια σύγκρουση θα είναι αναπόφευκτη.
Ομοίως, ο Τραμπ πίστευε ότι θα μπορούσε να εκβιάσει το Ιράν αποχωρώντας από το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης και επιβάλλοντας αυστηρές κυρώσεις. Αλλά οι Ιρανοί ανταποκρίθηκαν κλιμακώνοντας τις προκλήσεις στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, γνωρίζοντας πολύ καλά ότι ο Τραμπ δεν έχει τη δυνατότητα να εμπλακεί σε μια πολεμική διαμάχη και σε μια άνοδο των τιμών του πετρελαίου ως επακόλουθο.
Έχοντας πιθανόν ως πρότυπο τον Τραμπ, ο Τζόνσον υπολόγιζε αφελώς ότι θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει την απειλή του σκληρού BREXIT για να εκβιάσει μια καλύτερη συμφωνία – από εκείνη της Τερέζα Μέι – από την ΕΕ. Αλλά τώρα που το Κοινοβούλιο ψήφισε νομοθεσία αποτροπής μιας σκληρής εξόδου, ο Τζόνσον βρέθηκε να παίζει την κότα σε δυο παιχνίδια ταυτοχρόνως. Ένας συμβιβασμός με την ΕΕ για το ιρλανδικό «εμπόδιο» είναι ακόμα εφικτός πριν την προθεσμία της 31ης Οκτωβρίου αλλά το σενάριο ενός de facto σκληρού BREXIT παραμένει επίσης μια ολοένα αυξανόμενη πιθανότητα.
Στην Αργεντινή, και οι δύο πλευρές έχουν λάβει θέσεις. Ο Φερνάντεζ θέλει μια εκλογική αυτοδυναμία ηγούμενος μιας εκστρατείας η οποία κατηγορεί το πρόεδρο Μάκρι και το ΔΝΤ ως τους μόνους υπεύθυνους για τα προβλήματα της χώρας. Το πλεονέκτημα του ΔΝΤ ειναι προφανές: εάν διακόψει μόνιμα την επόμενη εκταμίευση δόσης ύψους 5,4 δισ. δολαριών και σταματήσει τη διάσωση η Αργεντινή θα έχει να αντιμετωπίσει μια ακόμα οικονομική κατάρρευση. Αλλά και ο Φερνάντεζ έχει πλεονέκτημα καθώς ένα χρέος 57 δισ. είναι πρόβλημα για οποιοδήποτε δανειστή. Η ικανότητα του ΔΝΤ να βοηθήσει άλλες προβληματικές οικονομίες θα περιοριστεί εάν καταρρεύσει η Αργεντινή. Όπως και στις άλλες περιπτώσεις, ένας αξιοπρεπής συμβιβασμός είναι προτιμότερος για όλους, παρόλο που η σύγκρουση και η οικονομική κατάρρευση ελλοχεύουν.
Το πρόβλημα είναι ότι ενώ ο συμβιβασμός απαιτεί αποκλιμάκωση και από τις δύο πλευρές, η τακτική της «κότας» επιβραβεύει εκείνον με την πιο τρελή αντίδραση. Αν μπορέσω να πείσω την άλλη πλευρά ότι το αυτοκίνητο μου δεν έχει τιμόνι, η άλλη πλευρά δεν θα έχει άλλη επιλογή από να στρίψει εκείνη πρώτη. Αλλά αν και οι δύο πλευρές οδηγούν χωρίς τιμόνι τότε η σύγκρουση είναι προδιαγεγραμμένη.
Το καλό με όλες τις τέσσερις περιπτώσεις είναι ότι όλες πλευρές βρίσκονται ακόμα σε διαβουλεύσεις ή είναι θετική σε μια συνάντηση υπό συνθήκες που δεν θα έπληγαν το κύρος τους. Το κακό είναι ότι καμιά πλευρά δεν βρίσκεται κοντά στην επίτευξη κάποιας συμφωνίας. Χειρότερα, οι μεγάλοι εγωιστές στο μίγμα θα προτιμούσαν την σύγκρουση από το να χαρακτηριστούν «κότα».Το μέλλον της παγκόσμιας οικονομίας, συνεπώς, εξαρτάται από τέσσερα παιχνίδια τόλμης με άγνωστη κατάληξη.