«Ο αγώνας για Δικαιοσύνη δεν τελειώνει με μένα. Είναι αγώνας για όλους σαν κι εμένα και αυτούς που θα έρθουν μετά από μένα… Δε θα σταματήσω να αγωνίζομαι ως την τελευταία μου πνοή» Ρόυ Ντέηβις, εκτελεσθείς στη Τζώρτζια, 21/9/2011. Αφροαμερικανος. Αθώος.

Ο Ντανιελ Λιούις Λη, που εκτελέστηκε στις ΗΠΑ λίγες ώρες μετά την απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου, με ψήφους πέντε έναντι τεσσάρων, να άρει το μορατόριουμ, που ξεκίνησε το 2003, στις ομοσπονδιακές εκτελέσεις, ήταν ο πρώτος ομοσπονδιακός κρατούμενος που εκτελέστηκε, μετά τα 17 χρόνια ανακωχής. Ένοχος. Θα ακολουθήσουν άλλες τρεις εκτελέσεις σε Ομοσπονδιακό επίπεδο μέχρι τα τέλη Αυγούστου. Και, όχι, οι ΗΠΑ δεν επιθυμούν να καταργήσουν τη Θανατική Ποινή. Αντιθέτως.

Την απόφαση να ξεκινήσουν και πάλι οι ομοσπονδιακές εκτελέσεις είχε ανακοινώσει πέρισυ ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ. Η επανέναρξή τους, με αυτή την οριακή πλειοψηφία,  ειδικά τώρα, έχει και προεκλογικό χαρακτήρα. Οι εκτελέσεις συγκινούν τους ακροδεξιούς οπαδούς του ρεπουμπλικάνου προέδρου και υποψηφίου, που αποτελούν συνήθως και τους εθελοντές παρατηρητές των κρατικών εκτελέσεων που απαιτεί σε ορισμένες πολιτείες η νομοθεσία.

Σήμερα, η θανατική ποινή παραμένει νόμιμη σε 28 Πολιτείες των ΗΠΑ. Στις πολιτειακές τους φυλακές συνολικά 2.620 άνθρωποι περιμένουν τη σειρά τους. Από το 1976 ως σήμερα, έχουν εκτελεστεί 1.514 άνθρωποι. Στις Ομοσπονδιακές φυλακές βρίσκονται 61 άνθρωποι που αναμένουν εκτέλεση. Όλοι ενήλικες: το Ανώτατο Δικαστήριο αποφάσισε το 2005 ότι οι εκτελέσεις ανηλίκων είναι αντισυνταγματικές – από το 1976 ως το 2005 είχαν εκτελεστεί 22 άνθρωποι που διέπραξαν ή καταδικάστηκαν για το όποιο έγκλημα όταν ήταν ανήλικοι.

Η θανατική ποινή είχε τεθεί εκτός νόμου το 1972 κι επανήλθε το 1976, σε πολιτειακό και ομοσπονδιακό επίπεδο, από το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας. O ομοσπονδιακός νόμος που επέτρεπε να ξαναρχίσουν οι εκτελέσεις υπεγράφη από τον πατέρα Μπους.

«Οι μαύροι στις ΗΠΑ ποτέ δεν δικάζονται με το κριτήριο της αθωότητας. Σε μια δίκη μαύρου, η σχέση δεν είναι η συνήθης, δεν είναι μη-ένοχος μέχρι το τέλος της δίκης. Είναι ‘δε σε κρίναμε ένοχο ακόμη’», Κάρεν Τόμσον, δικηγόρος, Σχέδιο Αθωότητα

Το Σχέδιο Αθωότητα (The Innocence Project, ΤIP) ξεκίνησε το 1992, και δραστηριοποιείται, σε υποθέσεις που επέφεραν καταδίκες σε θάνατο ή σε πολυετείς φυλακίσεις παρ’ ότι πολλά έδειχναν την αθωότητα του κατηγορουμένου. Οι νομικοί, γιατροί, πολίτες που δραστηριοποιούνται εκεί ξεκίνησαν, αρχικά, με υποθέσεις στις οποίες μπορούσε να επανεξεταστεί το DNA με νέες μεθόδους. Βάσει των μελετών τους, μεταξύ 2,3%-5% των καταδικασθέντων στις ΗΠΑ είναι αθώοι. Και η συντριπτική πλειονότητα είναι μαύροι.

Μία από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι αυτή του Γκλενν Φορντ, Αφροαμερικάνου, που πέρασε 30 χρόνια, καταδικασμένος σε θάνατο, στην διαβόητη φυλακή της Αγκόλας, στη Λουιζιάνα, πριν από την απόδειξη της αθωότητάς του και την απελευθέρωσή του το 2014. Της Αγκόλας, που έχει το παρανώμι αυτό γιατί έτσι έλεγαν τη φυτεία δουλοκτήτη στην οποία χτίστηκε..

Τον Γκλενν είχε καταδικάσει ένα πάλλευκο σώμα ενόρκων, σε μια νότια πολιτεία, χωρίς να υπάρχει ούτε ένα (1) στοιχείο που να τον συνδέει με το έγκλημα του φόνου του λευκού εργοδότη του, για το οποίο κατηγορήθηκε. Αντιθέτως, είχε συνεργαστεί με τις αρχές και είχε περιγράψει και δύο υπόπτους που βρίσκονταν στην περιοχή την ημέρα του φόνου. Λεπτομέρεια: η Πολιτεία του αρνήθηκε οποιαδήποτε αποζημίωση για όσα πέρασε.

Λεπτομέρεια που πρέπει να αναφερθεί επίσης: ο πρώτος που αθωώθηκε μετά την επέμβαση και έρευνα του TIP ήταν λευκός, ο Κερκ Μπλάντζουωρθ από το Μέριλαντ. Ακολούθησαν τα θύματα της ρατσιστικής Αμερικής, όπως οι Τέσσερις των Φορντ Χέητς, o Ρόμπερτ Μίλλερ, o Ρόναλντ Τζόουνς, o έχων νοητικά προβλήματα Έρλ Ουάσιγκτον… Kάποιοι, που επέμεναν δεκαετίες για την αθωότητά τους, όπως ο, επίσης αφροαμερικάνος, Φρανκ Λη Σμιθ, δεν πρόλαβαν να δουν να αναγνωρίζεται η αθωότητά τους. Στην περίπτωσή του, η εξέταση DNA που αποδείκνυε την αθωότητά του βγήκε 11 μήνες μετά το θάνατό του. Είχε περάσει 14 χρόνια στη φυλακή, καταδικασμένος σε θάνατο, για βιασμό και φόνο. Δεν είχε πειράξει μύγα.

«Είναι τιμή που πολλοί δεν κατανοούν, να είσαι μαύρος στην Αμερική. Τιμή που δείχνει μεγαλείο, λόγω όλων των φρικτών συνθηκών που αντιμετωπίζουμε. Κι είμαστε ακόμη εδώ, επιβιώσαμε, στεκόμαστε δυνατοί. Να είσαι μαύρος στην Αμερική…» Λερόυ Χάρρις, αθωωθείς μετά από χρόνια παραμονής στην πτέρυγα των θανατοποινιτών

Το γεγονός ότι οι Αφροαμερικάνοι και οι Λατίνοι είναι αναλογικά συντριπτικά περισσότεροι στις Αμερικάνικες Φυλακές, σημαίνει ότι και το ποσοστό αθώων μεταξύ τους είναι πολύ μεγαλύτερο. Από τους συνολικά 362 αθωωθέντες μετά την επανεξέταση του DNA, οι 222 είναι Αφροαμερικάνοι. Από τους 164 που έτσι γλίτωσαν την θανατική ποινή είναι Αφροαμερικάνοι οι 84. Ο Αφροαμερικάνος αθώος που καταδικάζεται περνά κατά μέσο όρο 10,7 χρόνια στη φυλακή, έναντι επτά του λευκού αθώου που καταδικάζεται (Εθνικό Αρχείο Αθωώσεων, National Registry of Exonerations).

H περιπέτεια για τους αφροαμερικάνους ξεκινάει με την στοχοποίηση ή τη σύλληψη. Η αντιμετώπιση της αστυνομίας δε χρειάζεται λεπτομέρειες, είναι πια διαβόητη. Το ΤΙΡ καταγράφει πως «αν είσαι μαύρος στην Αμερική έχεις επτά φορές περισσότερες πιθανότητες να καταδικαστείς για φόνο ενώ είσαι αθώος και τρεις φορές περισσότερες να καταδικαστείς για βιασμό που δε διέπραξες».

Όμως και η συμπεριφορά των δεσμοφυλάκων, των ενόρκων, των δικαστών, κουβαλάει όλη τη ρατσιστική βία του αμερικάνικου πολιτικού συστήματος. Ακόμη κι αν αθωωθούν, ακόμη κι αν αποδειχθεί ότι άδικα πέρασαν δεκαετίες της ζωής τους στη φυλακή, ακόμη και αν το TIP κάνει τη δουλειά του, μόνο ένας καλύτερος βίος δεν τους περιμένει μετά την απελευθέρωσή τους. Αποζημιώσεις που δεν καταβάλλονται ή είναι πολύ μικρότερες από αυτές που δίνονται σε λευκούς αθωωθέντες, κοινωνικός αποκλεισμός, καμμία βοήθεια στην προσαρμογή… Το ΤΙΡ μας καλεί να ακολουθούμε το χασταγκ #blackbehindbars στο Twitter για να καταλάβουμε το μέγεθος του ρατσιστικού εγκλήματος εις βάρος των Αφροαμερικάνων και τις κοινωνικές του συνέπειες.

«Το σύστημα έχει σχεδιαστεί ώστε να τσακίζει το νου, το σώμα και την ψυχή σου. Είναι καθαρά προσωπική υπόθεση να μείνεις συγκεντρωμένος κι αποφασισμένος» Στεφον Μοράντ, αθωωθείς μετά από χρόνια παραμονής στην πτέρυγα των θανατοποινιτών

Οι Πέντε του Σέντραλ Παρκ είναι από τις γνωστότερες υποθέσεις ρατσιστικής σύλληψης, δίκης και καταδίκης. Η υπόθεσή τους έγινε επεισόδιο του Law and Order, ντοκυμανταίρ, ενέπνευσε ταινίες. Από τις δεκάδες ανθρώπων που συνέλαβε η αστυνομία της Νέας Υόρκης για την υπόθεση επίθεσης και βιασμού μιας γυναίκας τζόγκερ στο Σέντραλ Παρκ, το 1988,  κράτησε τέσσερις Αφροαμερικάνους τηνέητζερ και δύο Ισπανόφωνους, που διώχθηκαν για θανάσιμη επίθεση, βιασμό, ληστεία εις βάρος του θύματος.  Οι «ανακρίσεις» έγιναν χωρίς δικηγόρους παρόντες. Έφαγαν τόσο ξύλο, που ομολόγησαν. Όσο και αν αρνήθηκαν κατόπιν όσα «ομολόγησαν», όσο και αν το DNA έλεγε πως άλλος ήταν ο δράστης, η Πολιτεία της Νέας Υόρκης δεν ήθελε να ακούσει. Καταδικάστηκαν και πρωτοδίκως και στις εφέσεις. Ο μεγαλύτερος όλων, στα 16 του, πέρασε 13 χρόνια σε φυλακή ενηλίκων, οι υπόλοιποι 6-7 χρόνια σε ανηλίκων. Το 2001 ο φυλακισμένος κατά συρροήν βιαστής και δολοφόνος Ματίας Ρέγιες ομολόγησε ότι αυτός είχε επιτεθεί στην άτυχη γυναίκα. Το DNA του ήταν ταυτόσημο με αυτό που είχε μαζευτεί στον τόπο του εγκλήματος.

«Μας σημάδεψαν ως τέρατα και βιαστές, η καλή κοινωνία της Νέας Υόρκης ζητούσε την εκτέλεσή μας και χάσαμε συνολικά 33,5 χρόνια της νιότης μας στη φυλακή», Γιουσούφ Σαλάαμ, από τους Πέντε του Σέντραλ Παρκ. Αθώος.

Το 2003 οι Πέντε μήνυσαν την Πόλη της Νέας Υόρκης για ρατσιστικές διακρίσεις και κακόβουλη δίωξη. Ο τότε δήμαρχος, πολυεκατομμυριούχος Μάικ Μπλούμπεργκ, αρνήθηκε καν να συζητήσει τις αγωγές. Έγιναν δεκτές μόλις το 2014, με την εκλογή του Μπιλ ντε Μπλάζιο στη Δημαρχία, που είχε κάνει μέρος της προεκλογικής τους εκστρατείας την υπόθεση των Πέντε. Οι Πέντε έλαβαν συνολικά 41 εκατομμύρια δολάρια στος πρώτο συμβιβασμό με το Δήμο και άλλα 3,9 εκατομμύρια δολάρια για την οικονομική και συναισθηματική ζημία που τους προκάλεσε η φυλάκισή τους.

Αν η περίπτωση του Πέντε του Σέντραλ Παρκ έγινε σημείο αναφοράς του αγώνα για την αντιμετώπιση του συστημικού ρατσισμού στην αστυνομία και τη Δικαιοσύνη των ΗΠΑ, εκατοντάδες άλλες υποθέσεις παραμένουν αόρατες, άσημες και περιμένουν τη σειρά τους στο ΤΙΡ. To Σχέδιο δέχεται περίπου 3.000 νέες αιτήσεις φυλακισμένων το χρόνο και ήδη εξετάζει ως βάσιμες 8.000 υποθέσεις. Η συντριπτική πλειονότητα αφορά Αφροαμερικάνους και ακολουθούν οι Ισπανόφωνοι.