Ανταπόκριση της Σοφίας Ηλία από το Όρεγκον
Καθώς γράφω αυτό το κείμενο, κοιτάζω έξω από το παράθυρο και βλέπω αυτήν την καταπράσινη, ήσυχη κι αραιοχτισμένη πολιτεία, με τον κόσμο να βγαίνει βόλτα στο τέλος μιας ζεστής μέρας, παιδιά να κάνουν ποδήλατο και πουλιά κελαηδούν. Τίποτα δεν μαρτυράει τι θα γίνει το βράδυ στο κέντρο της πόλης. Αν δεν βρεθείς εκεί και δε διαβάζεις νέα, δε θα μπορούσες να φανταστείς ότι είναι μια πόλη σε «πολιορκία από βίαιους αναρχικούς» όπως είπε ο Ρίτσαρντ Γουλφ (Υπουργός Εσωτερικής Ασφάλειας) ή μια πόλη σε πολιορκία από μια βίαιη αστυνομία, κατά τους διαδηλωτές. Αυτές οι τρεις διαφορετικές πραγματικότητες έχουν πολωθεί τόσο, που η ισορροπία του συστήματος απειλείται. Η φούσκα τεντώνεται επικίνδυνα. Το Πόρτλαντ, μέσα από όλες τις αντιθέσεις του και το αμαρτωλό παρελθόν του, μισοκοιτάζει τον εαυτό του στον καθρέφτη. Τι βλέπει και τι θα το κάνει αυτό, μένει να το δούμε. Μάλλον θα ζήσει μεγαλύτερες αλλαγές απ’ ό,τι περίμενε και μικρότερες απ΄ό,τι έλπιζε.

Σήμερα είναι η 52η μέρα συνεχών διαδηλώσεων στο Πόρτλαντ, Όρεγκον. Αν και συνεχής, η διαμαρτυρία έχει πολλά πρόσωπα και μορφές καθώς κι αλλαγές μέσα στο χρόνο. Τα δεδομένα όπως πάντα είναι αμφισβητήσιμα, ανάλογα με τον αφηγητή. Το βασικό γεγονός είναι ότι η δολοφονία του George Floyd έκανε πολύ και διαφορετικό κόσμο να βγει στο δρόμο.

Έχουν βγει φυσικά στο δρόμο πολλοί Αφροαμερικάνοι, αλλά έχουν βγει και πολλοί λευκοί κι αυτή είναι η μεγάλη διαφορά από άλλες φορές. Στο δρόμο βλέπεις όλες τις ηλικίες, κυρίως νεαρόκοσμο βέβαια, αλλά δεν είναι καθόλου σπάνιο να δεις λευκούς άνω των εξήντα να συμμετέχουν στις πορείες. Η λευκή μεσαία τάξη στήριξε και στηρίζει τις διαμαρτυρίες. Βγήκαν άνθρωποι που ο ρατσισμός απειλεί τη ζωή τους, βγήκαν άνθρωποι που θέλουν να τους στηρίξουν, βγήκαν κι οι προβοκάτορες φυσικά (εδώ κυρίως από την ομάδα των Proud Boys) και βγήκε και νέος κόσμος, απελπισμένος και θυμωμένος γενικότερα.

Εδώ να κάνω μια παρένθεση για να δώσω μια ιδέα του Πόρτλαντ του χτες και του σήμερα. Το Πόρτλαντ είναι από τις πιο λευκές πόλεις της Αμερικής, με πληθυσμό 2,5 εκατομμυρίων, με 76% λευκούς και μόνο 6,3% μαύρους κι αφροαμερικάνους (2010). Έχει βαθιά ιστορία ρατσισμού και λευκής υπεροχής. Μέχρι το 1927 απαγορευόταν η ιδιοκτησία σε μαύρους πολίτες και η ΚΚΚ είχε μεγάλη δύναμη – θεωρούσε μάλιστα και τους Έλληνες μετανάστες, οι οποίοι έχτισαν τις σιδηροδρομικές γραμμές στη Δυτική Ακτή, ως κίνδυνο για τις αμερικάνικες αξίες.  Έτσι, για να μην ξεχνιόμαστε και να ξέρουμε κι εμείς την ιστορία και τη θέση μας. Ταυτόχρονα, από το 1990 και μετά θεωρείται από τις πιο προοδευτικές πόλεις της Αμερικής, βλ. πχ την τηλεοπτική σειρά Portlandia. Ψήφισε 73% δημοκρατικούς το 2016 κι είναι περήφανο για τις αριστερές του ρίζες. Αυτά όσον αφορά τους λευκούς. Όλοι οι υπόλοιποι διαμαρτύρονται ότι βιώνουν έναν υπόγειο ρατσισμό ρατσιστικό (Τι θεωρείται αριστερά στην Αμερική και πώς η αμερικάνικη αριστερά βλέπει το ρατσισμό είναι μια άλλη μεγάλη συζήτηση για μια άλλη φορά. Το πώς διαφορετικές κουλτούρες χρησιμοποιούν την ίδια λέξη προκαλεί μεγάλη σύγχυση και παρεξηγήσεις συχνά).

Σ’ αυτή την πόλη των αντιθέσεων λοιπόν, οι διαμαρτυρίες έπιασαν ρίζες. Έχουν υπάρξει ειρηνικές κατά κύριο λόγο και βαθιά συγκινητικές. Έφηβοι δίνουν παθιασμένους λόγους, κόσμος μεγάλης ηλικίας ξαπλώνει στο δρόμο σε αναπαράσταση της δολοφονίας του George Floyd, οι οργανωτές παρέχουν νερό και σνακς για να φροντίζονται κι οι ευπαθείς ανάμεσα στον κόσμο.  Έχουν επιφέρει τέτοιες αλλαγές ώστε το τοπικό Fox News – σαν να λέμε ο Σκάι, έφτασε στο σημείο τον Ιούνιο να υπερασπίζεται τους διαδηλωτές απέναντι στην αστυνομία κι απέναντι σε τηλεθεατές που διαμαρτύρονταν για τη διαταραχή της τάξης. Αυτό είναι κοινωνικός σεισμός. Για λίγες μέρες εκεί στις αρχές Ιουνίου το κέντρο του Πόρτλαντ θύμιζε Σύνταγμα των Αγανακτισμένων. Οι δημοσιογράφοι των τοπικών καναλιών, συνήθως συντηρητικοί υπέρμαχοι της αμερικάνικης υπεροχής και του νεοφιλελευθερισμού, ξαφνικά μιλούσαν με συγκίνηση και περηφάνεια για τον κόσμο που διαδήλωνε. Μιλούσαν για κοινωνική ανισότητα, ρατσισμό και φτώχεια.

Στην πορεία αυτών των 52 ημερών, υπήρξε βία από την αστυνομία αλλά και συγκινητικές στιγμές – όπως όταν τα ΜΑΤ γονάτισαν ως ένδειξη σεβασμού και συμφωνώντας με τους διαδηλωτές στο αίτημα για λιγότερη βία και ρατσισμό ή τα tweets της αστυνομίας που ευχαριστούσε τον κόσμο για την περιφρούρηση της πορείας κι έλεγε: «Είμαστε εδώ και θέλουμε να σας ακούσουμε». Ταυτόχρονα τα δακρυγόνα και οι κρότου λάμψης κάπως πάντα έβρισκαν τον τρόπο κι έσκαγαν συχνά σε ανύποπτους κι ειρηνικούς διαδηλωτές.

Η δημόσια αντίδραση του (δημοκρατικού) δημάρχου Ted Wheeler και της (δημοκρατικής) κυβερνήτη Kate Brown έχει δύο όψεις. Από τη μία και οι δυο πολιτικοί έχουν κάνει δημόσιες τοποθετήσεις όπου αντιτίθενται και καταδικάζουν την υπερβολική βία της αστυνομίας και το ρατσισμό. Από την άλλη, αναρωτιέται κανείς πώς κι η αστυνομία συνεχίζει αυτή τη βία εναντίον των διαδηλωτών. Δίνουν την εντύπωση ότι η αστυνομία δεν ελέγχεται από το κράτος.

Στις αρχές Ιουνίου, πρώτα η κυβερνήτης της πολιτείας, μετά ο δήμαρχος και τέλος ένα ομοσπονδιακό δικαστήριο απαγόρευσε τη χρήση δακρυγόνων στο Πόρτλαντ, εκτός από περιπτώσεις που κινδυνεύουν ζωές. Αυτό βέβαια είναι ανοιχτό σε ερμηνεία αλλά περιόρισε κάπως τη χρήση τους.

Και τώρα έχουμε την άφιξη των ομοσπονδιακών δυνάμεων. Οι ομοσπονδιακές δυνάμεις δεν έχουν το δικαίωμα να επέμβουν, αν δεν τις καλέσει η τοπική κυβέρνηση. Έχουν έρθει με βάση ένα παραθυράκι του νόμου που ανακάλυψε ο William Barr (υπουργός Δικαιοσύνης) και το οποίο επιτρέπει την έλευση αυτών των δυνάμεων με σκοπό τη φύλαξη ομοσπονδιακών κτιρίων.

Φορούν στρατιωτικές στολές, κάνουν άπλετη χρήση δακρυγόνων, πλαστικών σφαιρών κι άλλων «μη θανάσιμων» όπλων. Το Σάββατο 11 Ιουλίου, ένας διαδηλωτής που κρατούσε με τα δυο του χέρια ένα boom box (κασετόφωνο;) πάνω από το κεφάλι του – κι άρα δεν απειλούσε κανέναν- χτυπήθηκε στο κεφάλι από «μη θανάσιμο» όπλο κι είναι έκτοτε στο νοσοκομείο σοβαρά τραυματισμένος. Κυκλοφορούν με οχήματα χωρίς διακριτικά – πιθανώς νοικιασμένα- και απαγάγουν κόσμο στο δρόμο, μακριά από τις διαδηλώσεις. Το ονομάζω απαγωγή γιατί δεν ακολουθούν τη γνωστή διαδικασία σύλληψης. Τους παίρνουν σιωπηλά και δεν τους διαβάζουν τα δικαιώματά τους, όπως είναι αναγκασμένοι από το νόμο να κάνουν, μέχρι να τους πάνε στα κέντρα σύλληψης. Μετά φαίνεται ότι τους ελευθερώνουν.

Ο δήμαρχος, η κυβερνήτης, η γενική εισαγγελέας του Όρεγκον συνεχίζουν να διαμαρτύρονται, μιλούν εναντίον του Τραμπ και ζητούν την αποχώρηση των ομοσπονδιακών δυνάμεων. Αυτά όσον αφορά το δημόσιο λόγο. Στην πράξη η αστυνομία επιτίθεται εξίσου στους διαδηλωτές, κάποιες φορές μαζί με τους ομοσπονδιακούς και κάποιες φορές χώρια – μιας κι οι ομοσπονδιακοί περιορίζονται στο κέντρο του Πόρτλαντ, όπου βρίσκονται τα κτίρια που «προστατεύουν» – τα εισαγωγικά γιατί υπάρχουν τα βίντεο όπου επιτίθενται σε άλλα σημεία και σε ειρηνικούς διαδηλωτές.

 Το Σαββατοκύριακο που μας πέρασε, ομοσπονδιακοί και αστυνομία έριξαν δακρυγόνα και επιτέθηκαν σε ένα μπλοκ γυναικών – μαμάδων που στάθηκαν ειρηνικά για να προστατεύσουν τους διαδηλωτές, με το σύνθημα: «Moms are here, feds stay clear” [Οι μαμάδες είναι εδώ, ομοσπονδιακοί μείνετε μακρυά!].

 Θα μπορούσα να επεκταθώ σε διάφορες λεπτομέρειες των όσων γίνονται εδώ, αλλά τα γεγονότα, οι απόψεις και τα βίντεο έτσι κι αλλιώς είναι παντού στο διαδίκτυο. Σίγουρα υπάρχουν διάφορες πλευρές. Όλοι οι διαδηλωτές δεν είναι ειρηνικοί, όλοι οι αστυνομικοί δεν είναι βίαιοι, περιουσίες βλάπτονται μερικές φορές κλπ.κλπ. Σαφώς ο καθένας μας έχει συμπάθεια για μία πλευρά κι ίσως και προκατάληψη εναντίον των άλλων. Μπορούμε να το συζητάμε για χρόνια και να μη βγάζουμε άκρη.

Για μένα αυτά είναι τα βασικά σημεία:

1. Κάτι δεν πάει καλά στο σύστημά μας. Όταν βγαίνει τόσος κόσμος στο δρόμο, ακόμα κι αν πιστεύεις ότι κάποιοι διαδηλωτές είναι βίαιοι, πρέπει να αναρωτηθείς τι είναι αυτό που κρατάει μια μεσαία τάξη στις διαδηλώσεις με δακρυγόνα καθημερινά, εν καιρώ πανδημίας επί δύο συνεχείς μήνες.

2. Ο Τραμπ δε μου φαίνεται τραγικά διαφορετικός από προηγούμενους προέδρους. Μου φαίνεται τραγικά πιο ακραίος. Εννοώ ότι η διαφορά είναι μάλλον στην ποσότητα κι όχι αναγκαστικά στην ποιότητα.

Τα αμερικάνικα ΜΜΕ – εκτός του Fox News – αναρωτιούνται αν η Αμερική έχει γίνει μπανανία, αγνοώντας για άλλη μια φορά το ρατσισμό και την αποικιοκρατική απόχρωση του όρου – αν υπάρχουν μπανανίες στον κόσμο, η Αμερική είναι συχνά ο λόγος που σχηματίστηκαν. Αν έχεις μια νοοτροπία εκτός συνόρων, δε θα την έχεις κι εντός ως ένα βαθμό; Ένας άνθρωπος που κακομεταχειρίζεται τους άλλους όταν βγαίνει από το σπίτι του, δε θα έχει κάποια αντίστοιχη συμπεριφορά και με τους δικούς του;

 Άνθρωποι απαγάγονται από μυστήριες κρατικές δυνάμεις χωρίς διακριτικά σε μια μεγάλη Αμερικάνικη πόλη. Δεν έχει ξαναγίνει αυτό από αμερικάνικες δυνάμεις σε άλλες χώρες, βλ Γκουαντάναμο; Αλλά και στην Αμερική, η κυβέρνηση του Ομπάμα, όπως αποκάλυψε το NBC νομίζω το 2014, αποφάσισε ότι το κράτος έχει το δικαίωμα να δολοφονήσει με drone strikes Αμερικανούς πολίτες που κρίνει ως ύποπτους για πιθανή μελλοντική τρομοκρατική επίθεση, χωρίς να χρειάζεται να έχει αποδείξεις. Πόσα βήματα μακριά είναι αυτό από τα γεγονότα των ημερών μας στο Πόρτλαντ; 

3. Ο Τραμπ είναι μάλλον το μικρότερο πρόβλημα στην Αμερική αυτή τη στιγμή. Το μεγάλο πρόβλημα είναι μια ολόκληρη πολιτική τάξη που τον στηρίζει. Ακόμα περισσότερο το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι το σύστημα που τον ανέδειξε και τον συντηρεί. Αυτό περιλαμβάνει όχι μόνο όσους τον ψήφισαν και συνεχίζουν να τον στηρίζουν, αλλά κι αυτούς που τον απεχθάνονται. Αυτή είναι και η έννοια ενός συστημικού προβλήματος. Το σύστημα είμαστε όλοι μας. Αυτό που μένει είναι να βρούμε πώς.

 Η βασική ερώτηση κατά τη γνώμη μου είναι: πόσο ο καθένας μας είναι Τραμπ: Πού θέλουμε να νικάμε πάνω απ’ όλα; Πόσο η επιθυμία για οικονομική ευρωστία αποφασίζει τις κινήσεις μας κι ορίζει τα βήματά μας; Πόσο θέλουμε να είμαστε ανεξάρτητοι από τους άλλους;  Πώς αντιμετωπίζουμε την ευαλωτότητά μας και πόσο ευχόμαστε να έχουμε πάντα ισχύ και να μη χρειαζόμαστε κανένα;