*της Χριστίνας Χελά
Αν κανείς αναλογιστεί πόσους ανθρώπους με φυσικά κόκκινα (για την ακρίβεια πυρόξανθα) μαλλιά έχει συναντήσει κατά τη διάρκεια της ζωής του, οι απαντήσεις θα ποικίλλουν, ωστόσο είναι σχετικά απίθανο κάποιος να απαντήσει ότι δεν γνωρίζει κανέναν. Αν στη συνέχεια, το ερώτημα αντικατασταθεί με το πόσα ίντερσεξ (intersex) άτομα έχει συναντήσει ή έστω γνωρίζει την ύπαρξή τους στο κοντινό ή λιγότερο κοντινό περιβάλλον του, η απαντήσεις θα είναι σίγουρα πολύ διαφορετικές. Ωστόσο, πρόκειται για το ίδιο ποσοστό πληθυσμιακά: οι ίντερσεξ άνθρωποι αποτελούν περίπου το 2% του παγκόσμιου πληθυσμού, σχεδόν όσα είναι και τα άτομα με φυσικά κόκκινα μαλλιά. Πού είναι όλα αυτά τα άτομα; Και πώς γίνεται τόσοι πολλοί άνθρωποι να μην έχουν ακούσει ποτέ τον όρο «ίντερσεξ», πόσο μάλλον να έχουν συναναστραφεί με άτομα που ανήκουν στην ίντερσεξ κοινότητα; Σε όλες τις πτυχές της καθημερινότητας, οι ίντερσεξ άνθρωποι παραμένουν βαθιά κρυμμένοι και καταπιεσμένοι, ενώ είναι αμέτρητες οι κυήσεις που τερματίζονται αναίτια, και πηγάζουν από την ημιμάθεια και την ιντερφοβία γιατρών που επιμένουν να αγνοούν την επικαιροποιημένη επιστημονική γνώση.
«Η ιστορία μου φαίνεται πως είναι ανησυχητικά κοινή και επαναλαμβανόμενη για πολλούς γονείς ίντερσεξ παιδιών που έτυχε να έχουν μια προγεννετική διάγνωση για κάποια ίντερσεξ ποικιλομορφία, συνήθως χρωμοσωμικού τύπου. Ο κοινός τόπος είναι πως σχεδόν σε όλους αυτούς τους γονείς, όπως ακριβώς και σε εμένα πριν από 13 χρόνια, οι περισσότεροι γιατροί ακόμα και σήμερα συνεχίζουν να προτείνουν τον τερματισμό υγιών και επιθυμητών ίντερσεξ κυημάτων, άλλοτε ως απλή σύσταση, κι άλλοτε τόσο πιεστικά και φοβικά, όσο στην περίπτωσή μου» αναφέρει μιλώντας στο TPP η Ρηνιώ Συμεωνίδου ακτιβίστρια, ιδρυτικό μέλος της Intersex Greece και μητέρα ενός εφήβου, πλέον, ίντερσεξ ατόμου.
Η ιστορία της έγινε γνωστή πριν κάποια χρόνια, όταν ξεκίνησε την ακτιβιστική της δράση. Αφορμή για αυτό, όπως η ίδια έχει διηγηθεί, ήταν η αντιμετώπισή της από τους ομοφοβικούς γιατρούς του επαρχιακού νοσοκομείου στο νησί όπου διαμένει, όταν κατά την αμνιοπαρακέντηση εντόπισαν έναν ασυνήθιστο καρυότυπο (ΧΧΥ) και, παρόλο που επρόκειτο για υγιέστατο έμβρυο, επέμεναν για τερματισμό της κύησης. Όταν αρνήθηκε, οι γιατροί του νησιού δεν δέχτηκαν να αναλαβουν τη διαδικασία του τοκετού, με αποτέλεσμα να απευθυνθεί σε μαιευτήριο της Αθήνας. Με προσωπική της έρευνα, διαπίστωσε ότι υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι στον κόσμο (περίπου το 2% του παγκόσμιου πληθυσμού) που, εκτός των διαφορετικών συνδυασμών Χ και Υ που μπορεί να φέρουν στο φυλοκαθοριστικό 23ο χρωμόσωμά τους, ενδέχεται να έχουν διαφορετικά ορμονικά προφίλ, διαφορετική ανταπόκριση στις ορμόνες του φύλου ή ακόμη και διαφορετική εσωτερική ή/και εξωτερική ανατομία.
Η ίδια έχει περιγράψει τις δυσκολίες που αντιμετώπισε και μετέπειτα, όταν χρειάστηκε να κληθεί ο Συνήγορος του Παιδιού στο νησί όπου διαμένει και να επιμορφώσει την εκπαιδευτική κοινότητα σχετικά με το δικαίωμα στην έκφραση φύλου και την ταυτότητα, αφού οι ενέργειες της διευθύντριας απέναντι στο παιδί που ήθελε να εκφράζει το φύλο του έξω από το δίπολο του απόλυτα αρσενικού ή απόλυτα θηλυκού (πχ. θέλοντας να φοράει ρούχα όλων των φύλων) ήταν κακοποιητικές και οι γονείς του λάμβαναν ως απάντηση πως «σπρώχνουν οι ίδιοι το παιδί στη διαφορετικότητα» λόγω των δικών τους «αναρχικών» πεποιθήσεων.
«Ίντερσεξ σημαίνει δύο πράγματα: να έχεις γεννηθεί με κάποια φυσική παραλλαγή χαρακτηριστικών φύλου και να υφίστασαι κάθε παραβίαση δικαιωμάτων που απορρέει από το στίγμα και την παθολογικοποίηση»
Όταν ένα άτομο γεννιέται ίντερσεξ σημαίνει ότι το σώμα του φέρει χαρακτηριστικά φύλου τα οποία, από ιατρικής άποψης, δεν είναι εύκολο να ταξινομηθούν ως απόλυτα αρσενικά ή απόλυτα θηλυκά χαρακτηριστικά. «Σύμφωνα δε με τον σύγχρονο μεταϊατρικό ορισμό, ίντερσεξ καλείται επίσης η ζωντανή εμπειρία των κοινωνικοπολιτισμικών συνεπειών που βιώνουν οι άνθρωποι που γεννιούνται με σώματα που δεν ανταποκρίνονται στις κανονιστικές κοινωνικές κατασκευές για το αρσενικό και το θηλυκό» τονίζει η Ρηνιώ Συμεωνίδου.
Άρα σήμερα ο όρος ίντερσεξ σημαίνει δύο πράγματα ταυτόχρονα, το να έχεις γεννηθεί με κάποια φυσική παραλλαγή των χαρακτηριστικών φύλου και, σαν αποτέλεσμα, να υφίστασαι το στίγμα, την παθολογικοποίηση, τις χωρίς συναίνεση ιατρικές παρεμβάσεις, τον κοινωνικό αποκλεισμό και κάθε άλλη παραβίαση βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
«Βέβαια, η διαφυλικότητα δεν αποτελεί “νέα” ανακάλυψη. Άνθρωποι που γεννιούνται με ίντερσεξ (ή ελληνιστί διαφυλικά) χαρακτηριστικά υπάρχουν απ’ την αυγή του είδους μας και η αλήθεια είναι πως πάντα προκαλούσαν αμφιλεγόμενες και αντικρουόμενες κοινωνικές αντιδράσεις ανά τους διάφορους πολιτισμούς» υπενθυμίζει η ίδια, και αναφέρεται στη συνέχεια στους αρχαίους πολιτισμούς, όπου συχνά τα ίντερσεξ άτομα λατρεύονταν ως θεότητες ή, λιγότερο συχνά, εξοστρακίζονταν ως καταραμένοι, ανάλογα με το πόσο πατριαρχικά και δυαδικά ήταν τα πρότυπα κάθε πολιτισμού, ενώ στα μεσαιωνικά χρόνια έχαιραν είτε αποδοχής είτε ελάχιστης προσοχής.
Το πρόβλημα (και το στίγμα) ξεκίνησε να εντείνεται περίπου στα μέσα του 18ου αιώνα, όταν η δυτική αστική ιατρική και πολιτική εξουσία αποφάσισε πως τα ίντερσεξ σώματα, προκειμένου να ταξινομηθούν, και άρα να ελέγχονται ευκολότερα, χρήζουν «κανονικοποίησης» και συμμόρφωσης με τις δυαδικές νόρμες που είχε υιοθετήσει, προκειμένου να προστατευτεί η κοινωνία από τον κίνδυνο της «εκθήλυνσης» και της έμφυλης «αναρχίας».
«Στην ελληνική πραγματικότητα του 19ου αιώνα, το κάθε “ερμαφρόδιτο ον” (χρησιμοποιώ όρο της εποχής) μπορούσε να αυτοπροσδιοριστεί, δεν είχε ανάγκη να ζητήσει ούτε τον ειδικό, ούτε το κράτος. Σήμερα φυσικά αυτό δεν ισχύει, αυτό αλλάζει ριζικά το 1871. Το 1907 επίσης στην ελληνική ιστορία, απαγορεύεται στο ερμαφρόδιτο ον να έχει δικαίωμα ψήφου, γιατί θεωρείται ότι είναι “εκθηλυμένο όν”» επισημαίνει στη συζήτηση «Μήπως τελικά this is not a gender?» η μεταδιδακτορική ερευνήτρια και διδάσκουσα στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του ΕΚΠΑ, Δήμητρα Τζανάκη.
Στην Ελλάδα δεν έχει γίνει ακόμα κάποια καταμέτρηση, ούτε καν έρευνα για τα ίντερσεξ άτομα, αλλά ακόμα κι αν γινόταν είναι πολύ αμφίβολο αν θα ένιωθαν ασφαλείς να συμμετέχουν οι ίντερσεξ άνθρωποι.
Μιλώντας για την στατιστική εκπροσώπηση των ίντερσεξ ανθρώπων παγκοσμίως, αναφέρει πως σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα δεδομένα, οι άνθρωποι που γεννιούνται με ποικιλομορφίες των χαρακτηριστικών φύλου ανέρχονται σε ποσοστό μεταξύ 0.05% και 1.7%. Ωστόσο, επισημαίνει πως αν συνυπολογιστούν όλες οι γνωστές (40+) ίντερσεξ διαφοροποιήσεις (γιατί υπάρχει διαφορά στο τι θεωρεί η ιατρική κοινότητα ίντερσεξ και τι όχι), συν το γεγονός ότι σταδιακά οι μέθοδοι διάγνωσης βελτιώνονται και γίνονται προσβάσιμες σε όλο και περισσότερο κόσμο, το ποσοστό των ίντερσεξ ανθρώπων παγκοσμίως αγγίζει το 1,7 – 2%.
«Τα ίντερσεξ άτομα μπορούν να έχουν οποιαδήποτε ταυτότητα φύλου, έκφραση φύλου και σεξουαλικό/ρομαντικό προσανατολισμό»
Σχετικά με την ταυτότητα φύλου των ίντερσεξ ατόμων η Ρηνιώ Συμεωνίδου διευκρινίζει πως πρόκειται για εντελώς διαφορετικό κομμάτι και πως σε καμία περίπτωση η ίντερσεξ σωματικότητα δεν πρέπει να συγχέεται με την τρανς κατάσταση, καθώς είναι δύο εντελώς ανεξάρτητες έννοιες. Ειδικότερα, εξηγεί πως η τρανς κατάσταση (ή διεμφυλικότητα) αναφέρεται στην ταυτότητα φύλου (gender), ενώ η ίντερσεξ κατάσταση (ή διαφυλικότητα) αναφέρεται στο σωμα αυτό καθαυτό, στα βιολογικά χαρακτηριστικά του (sex characteristics). «Εν ολίγοις, ίντερσεξ σημαίνει να έχεις γεννηθεί με κάποια παραλλαγή στα βιολογικά χαρακτηριστικά του φύλου, ενώ τρανς σημαίνει να μην συμφωνεί η εσωτερική αίσθηση με την οποία βιώνεις το φύλο σου με το φύλο που αναγράφεται στα έγγραφά σου» αναφέρει.
Ο όρος ίντερσεξ εντάσσεται, λοιπόν, στο βιολογικό φύλο, και δεν συνιστά ταυτότητα. Παρόλο που υπάρχουν ορισμένοι άνθρωποι που αυτοπροσδιορίζονται ως ίντερσεξ, και είναι φυσικά αναφαίρετο δικαίωμά τους, ο όρος ίντερσεξ δηλώνει σωματικότητα, φυσιολογία, βιολογικά χαρακτηριστικά και όχι άλλη μια ταυτότητα φύλου. Και αυτό το μπέρδεμα ίσως είναι ο λόγος που ως έναν βαθμό η ίντερσεξ σωματικότητα δεν εκφράζεται επαρκώς εντός της κοινότητας και παραμένει σιωπηλή και αόρατη. Και δεν θα εκφραστεί επαρκώς αν πρώτα δεν γίνει απόλυτα κατανοητή από την ίδια την κοινότητα η ίντερσεξ σωματικότητα ως αυτό ακριβώς που είναι: η φυσική ποικιλομορφία των χαρακτηριστικών φύλου.
Τα ίντερσεξ άτομα, επομένως, όπως ακριβώς και τα μη ίντερσεξ, μπορεί να έχουν οποιαδήποτε ταυτότητα φύλου, οποιαδήποτε έκφραση φύλου και οποιονδήποτε σεξουαλικό/ρομαντικό προσανατολισμό. Που σημαίνει πως, αν και πολλά ίντερσεξ άτομα τυγχάνει να συμφωνούν με το φύλο με το οποίο καταχωρήθηκαν κατά τη γέννησή τους, υπάρχουν και εκείνα που δεν συμφωνούν, δηλαδή κάποια ίντερσεξ άτομα μπορεί να έχουν τρανς ταυτότητες, ενίοτε μη δυαδικές. Παράλληλα, κάποια τρανς άτομα, αν κάνουν κάποιον γενετικό έλεγχο ενδέχεται να ανακαλύψουν πως έχουν κάποια ίντερσεξ χαρακτηριστικά.
Πολλά ίντερσεξ άτομα δεν αισθάνονται ότι ανήκουν στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα και, όπως επισημαίνει η Ρηνιώ Συμεωνίδου, αυτό αποτελεί επίσης δικαίωμα τους. Πέραν της βασικής διαφοράς των τρανς με τους ίντερσεξ πληθυσμούς, που έγκειται στη διαφορά της ταυτότητας φύλου με τη σωματικότητα, ακόμη μία πολύ μεγάλη διαφορά είναι ότι οι ίντερσεξ άνθρωποι υποβάλλονται ερήμην τους σε επεμβατική και μη αναστρέψιμη αγωγή χωρίς τη συγκατάθεσή τους, ενώ στον αντίποδα, τα τρανς άτομα συχνά επιζητούν τις ιατρικές παρεμβάσεις προκειμένου να προσαρμόσουν το σώμα τους στην ταυτότητα φύλου τους, αλλά αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στη λήψη της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης που χρειάζονται.
Ωστόσο υπάρχουν κοινές προβληματικές και επιδιώξεις. Αμφότεροι οι πληθυσμοί στερούνται την αναγνώριση του θεμελιώδους δικαιώματός τους στον αυτοπροσδιορισμό. Όπως υπενθυμίζει η Ρηνιώ Συμεωνίδου, «μέχρι πολύ πρόσφατα και οι δύο ομάδες θεωρούνταν πως έχουν κάποια “διαταραχή” σύμφωνα με τις ιατρικές κατευθυντήριες γραμμές, τα πρωτόκολλα και τις ταξινομήσεις (αν και η τρανς κατάσταση πρόσφατα αφαιρέθηκε από τις ψυχιατρικές διαταραχές, ενώ τα ίντερσεξ άτομα ακόμα θεωρείται πως έχουν μία “σωματική διαταραχή” ανάπτυξης του φύλου). Τέλος, σε μια κοινωνία όπου κυριαρχεί η διχοτόμηση αρσενικού και θηλυκού, οι πληθυσμοί αυτοί υφίστανται διακρίσεις βάσει προκαταλήψεων και παραβιάσεις θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων».
Για να το πούμε σχηματικά, οι ίντερσεξ και οι τρανς πληθυσμοί είναι δύο ξεχωριστά σύνολα, που όμως σε ένα μικρό τους μέρος τέμνονται, δημιουργώντας έναν μικρό κοινό τόπο.
«’Ενας γονιός που ακούει να του λένε πως γέννησε λίγο ως πολύ “ένα τέρας και λάθος της φύσης, που δεν θα έπρεπε να ζει” μπαίνει εκ προοιμίου σε θέση μάχης για να υπερασπίσει το παιδί του και τα δικαιώματά του»
«Καταλαβαίνεις βέβαια, ότι ένας γονιός, που είτε λόγω ιατρικού πρωτοκόλλου είτε λόγω άγνοιας ή απλώς προκαταλήψεων των εκάστοτε γιατρών, ακούει να του λένε πως γέννησε λίγο ως πολύ “ένα τέρας και λάθος της φύσης, που δεν θα έπρεπε να ζει”, μπαίνει εκ προοιμίου σε θέση μάχης για να υπερασπίσει το παιδί του και τα δικαιώματά του» σχολιάζει η Ρηνιώ Συμεωνίδου αναφερόμενη στο βίωμα της πλειονότητας των γονέων από την επαφή τους με μια μεγάλη μερίδα της ιατρικής κοινότητας. «Ταυτόχρονα, αυτός ο γονιός καλείται να αποδείξει πως το παιδί του και όλοι οι ίντερσεξ άνθρωποι σαν κι αυτό δεν είναι “ελέφαντες”, αλλά άνθρωποι φυσιολογικοί και μοναδικοί όπως όλοι μας, που απλά έτυχε να γεννηθούν με λιγότερο συνηθισμένα έμφυλα χαρακτηριστικά, με λίγο πιο διαφορετικά χρωμοσώματα, γονάδες, ανατομία ή ορμονικά προφίλ».
Το ότι είμαι γονέας ενός ίντερσεξ παιδιού σημαίνει, μεταξύ άλλων, ότι είμαι γονιός ενός ανθρώπου που, κοινωνικά και ιατρικά μιλώντας…«δεν προβλέπεται» καν η ύπαρξή του και όταν υπάρξει αντιμετωπίζεται ως «κατώτερο ον», σαν «κάτι ελαττωματικό που χρειάζεται φτιάξιμο». Κι αυτό είναι τόσο σοβαρό και συγκλονιστικό όσο ακούγεται.
«Είναι αλήθεια πως σήμερα που υπάρχει όλη η πληροφορία προσβάσιμη, ο γονιός που θα προλάβει να ενημερωθεί δεν θα πειστεί ή τρομοκρατηθεί εύκολα ώστε να τερματίσει μια νέα και επιθυμητή ζωή αναίτια» αναφέρει, ωστόσο επισημαίνει πως ακόμη και τότε ο γονέας έχει συνήθως μπροστά του δύο δρόμους: Να μεγαλώσει το ίντερσεξ παιδί του κρυμμένο στη σιωπηρή ντροπή, έχοντας ενδεχομένως συναινέσει στις όποιες ιατρικές παρεμβάσεις «κανονικοποίησης» (χειρουργικές ή ορμονικές) ερήμην του παιδιού, είτε να μεγαλώσει το ίντερσεξ παιδί του ελεύθερο και ενήμερο της φυσικής διαφοροποίησής του και να του καλλιεργήσει την αποδοχή και την υπερηφάνεια για τον εαυτό του και την διαφορετικότητα των ανθρώπων. «Εμείς σαν γονείς αποφασίσαμε να πάρουμε τον δεύτερο δρόμο και όπου δεν υπάρχει πρόσφορο έδαφος να τον ανοίξουμε εμείς οι ίδιοι για το παιδί μας και τα άλλα ίντερσεξ παιδιά» αναφέρει.
Το πρόβλημα είναι ότι στους γονείς κανένας γιατρός δεν θα πει πως το μωρο τους είναι απλώς ίντερσεξ, αλλά θα το περιγράψει με παθολογικοποιητικούς όρους, που συνήθως ακούγονται τρομακτικοί και βάζουν τους γονείς στη λογική των ιατρικών παρεμβάσεων «για το καλό» του παιδιού τους, για να «το αποδεχθεί πιο εύκολα η κοινωνία», ή για «να μπορέσει να παντρευτεί (σε 20+ χρόνια) σαν κανονική γυναίκα/κανονικός άντρας».
«Το πως συμπεριφερόμαστε τελικά οι γονείς σε κάτι που δεν απειλεί την υγεία του παιδιού, απλά διαφέρει αισθητικά του μέσου όρου, έχει να κάνει με το πόσα έμφυλα στερεότυπα κουβαλάμε οι ίδιοι» επισημαίνει η Ρηνιώ Συμεωνίδου και φέρνει ως παράδειγμα το φερόμενο ως «επιτρεπόμενο» μέγεθος της κλειτορίδας και τις επεμβάσεις διόρθωσης υποσπαδίας στα αγόρια, που συχνά απορρέουν από την στερεοτυπική αντίληψη ότι «άντρας είναι μόνο όποιος ουρεί όρθιος», ακόμη κι αν οι επεμβάσεις αυτές δεν είναι αναγκαίες ούτε επείγουσες, ενώ είναι ιδιαίτερα επώδυνες ψυχοσωματικά για το παιδί και συνήθως ανεπιτυχείς και επαναλαμβανόμενες.
Το τραγικό εδώ είναι πως μιλάμε για πολύ μικρά παιδιά, που δεν είναι σε ηλικία να παρέχουν ενήμερη συναίνεση. Το ίδιο συμβαίνει συνήθως και με τους γονείς, γιατί κανείς δεν τους ενημερώνει άρτια για τις μακροχρόνιες συνέπειες, ούτε τους δίνει την εναλλακτική να μην κάνουν τίποτα, να αφήσουν το παιδί να μεγαλώσει και αν θελήσει να αλλάξει κάτι στο σώμα του, να το κάνει όντας πλήρως ενημερωμένο και με δική του απόφαση, αφού το ίδιο είναι που θα ζήσει εν τέλει με αυτό το σώμα. Στην περίπτωση δε των αμφίσημων γεννητικών οργάνων, η ιατρική απόφαση σχετικά με την κατεύθυνση του φύλου προς το οποίο θα γίνει η χειρουργική κανονικοποίηση, αποδεικνύεται ουκ ολίγες φορές λανθασμένη και ασύμβατη με την πραγματική ταυτότητα φύλου του παιδιού. Για την ώρα, στην Ελλάδα, όπως και στις περισσότερες χώρες του κόσμου, οι αναίτιες και χωρίς συναίνεση επεμβάσεις και ορμονοθεραπείες κανονικοποίησης φύλου στα ίντερσεξ μωρά και παιδιά συνεχίζουν να συμβαίνουν σιωπηρά και νόμιμα…
Στο σημείο αυτό, η ακτιβίστρια επισημαίνει πως υπάρχει ένα ακόμη παραδοξο, καθώς «ενώ οι επεμβάσεις αυτές αδιαμφισβήτητα αποτελούν ανθρώπινα βασανιστήρια, τουλάχιστον ο ΟΗΕ εκεί τις κατατάσει, εντούτοις ΔΕΝ συμπεριλαμβάνονται επίσημα στις λεγόμενες “θεραπείες μεταστροφής”. Και αυτό είναι εντυπωσιακό, καθώς εμπίπτουν άνετα στον ορισμό των “θεραπειών” της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας Ακαδημίας (American Psychiatric Association)». Αν και ακούγεται παράξενο και οξύμωρο, «φαίνεται πως κανείς από τις διεθνείς οργανώσεις ψυχικής υγείας δεν σκέφτηκε ότι αυτές οι επεμβάσεις κανονικοποίησης του φύλου θα έπρεπε να συμπεριλαμβάνονται στις “θεραπείες μεταστροφής”, κι είναι κατά την άποψη μου, άλλη μια απόδειξη της θεσμικής “αορατοποίησης” που υφίστανται οι ίντερσεξ άνθρωποι και άρα και αυτό θα πρέπει να αλλάξει» τονίζει.
Intersex Greece: Συνειδητοποιήσαμε ότι τα ίντερσεξ παιδιά/ενήλικα άτομα και οι οικογένειές τους στην Ελλάδα χρειάζονται επίσημη θεσμική εκπροσώπηση
Η ομάδα Intersex Greece ξεκίνησε το 2013, ως μυστική ομάδα στο Facebook, και στήθηκε από τις πρώτες δύο μητέρες ΧΧΥ παιδιών, που αναζητούσαν όπως και η ίδια να γνωριστούν με άλλους γονείς ΧΧΥ παιδιών και να ανταλλάξουν εμπειρία και γνώσεις, αυτό δηλαδή που συνέβαινε ήδη στις αντίστοιχες ομάδες αλληλοστήριξης (peer-to-peer groups) του εξωτερικού. Σύντομα προστέθηκαν μερικοί ίντερσεξ άνθρωποι και λίγο περισσότεροι γονείς ίντερσεξ παιδιών, σε εποχή όμως που ο όρος «ίντερσεξ» ήταν μάλλον άγνωστος στην Ελλάδα. Η ομάδα αρχικά είχε ως τίτλο τους ιατρικούς όρους των γνωστότερων ίντερσεξ διαφοροποιήσεων, όπως το σύνδρομο Klinefelter (ΧΧΥ), ΧΥΥ, το σύνδρομο Turner, 3Χ, CAH, AIS, PAIS, κλπ. χωρίς να είναι γνωστό ακόμη τότε στην Ελλάδα ότι όλες αυτές οι διαφοροποιήσεις συμπεριλαμβάνονται στον όρο-ομπρέλα «ίντερσεξ».
«Αυτό το καταλάβαμε μόνο 2-3 χρόνια αργότερα, όταν πλέον αρχίσαμε να γνωριζόμαστε με ξένους ίντερσεξ ακτιβιστές και οργανώσεις, όπως η Organisation Intersex International Europe (OII-Europe), που έκτοτε σταθερά στηρίζει τα βήματά μας και έχει δέχθεί να συμπεριλάβει την οργάνωσή μας στα επίσημα μέλη της. Παράλληλα ήρθαμε σε επαφή και ενεργή συνεργασία με ελληνικές ΛΟΑΤΚΙ οργανώσεις, όπως το Πολύχρωμο Σχολείο, η Colour Youth και το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών (ΣΥΔ), που κι εκείνες τότε μόλις είχαν αρχίσει να κατανοούν και να συμπεριλαμβάνουν το “Ι” στο ακρωνύμιό τους» αναφέρει η Ρηνιώ Συμεωνίδου.
Το 2017, η Intersex Greece σε κοινή εισήγηση με το Πολύχρωμο Σχολείο αιτήθηκε την συμπερίληψη των ίντερσεξ ατόμων στον νόμο, στο πλαίσιο της συζήτησης για την νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου(ΝΑΤΦ), ενημερώνοντας για πρώτη φορά την Ελληνική Βουλή για την ύπαρξη των μη δυαδικών και των ίντερσεξ ανθρώπων και για τα θεμελιώδη δικαιώματά τους, που παραβιάζονται. Αν και τα αιτήματα δεν εισακούστηκαν, το ζήτημα των ίντερσεξ δικαιωμάτων άνοιξε επίσημα στη χώρα, με πρωταρχικό αίτημα την απαγόρευση των μη ιατρικά αναγκαίων κανονικοποιητικών επεμβάσεων στα ίντερσεξ βρέφη και παιδιά, που είχε θεσπίσει η Μάλτα ήδη από το 2015.
Το παράξενο εδώ, που αξίζει να ακουστεί και δεν το γνωρίζει πολύς κόσμος, είναι ότι το νομοσχέδιο εκείνο (4491/2017), πέραν του ότι περιέχει τον ορισμό ίντερσεξ στο πρώτο του άρθρο, αρχικά κατατέθηκε με δυο παραγράφους στο άρθρο 7, οι οποίες απαγόρευαν τις επεμβάσεις σε ίντερσεξ ανήλικα άτομα και παρείχαν σαφές νομικό πλαίσιο για την αναγνώριση φύλου σε περίπτωση διενέργειας ιατρικών πράξεων. Ωστόσο, όταν ο νόμος ήρθε προς ψήφιση, το άρθρο 7 μυστηριωδώς… εξαφανίστηκε και αντικαταστάθηκε με “Άλλες Διατάξεις” κι απέμεινε στον νόμο μόνο ο ίντερσεξ ορισμός, ξεκρέμαστος.
Με όλα αυτά ωστόσο, συνειδητοποιήσαμε ότι τα ίντερσεξ παιδιά/ενήλικα άτομα και οι οικογένειές τους στην Ελλάδα (που στο μεταξύ έχουν αυξηθεί σε 250+ στην ομάδα του Facebook) χρειάζονται επίσημη θεσμική εκπροσώπηση και φτάσαμε σήμερα να έχουμε ξεκινήσει τις διαδικασίες να γίνει η Intersex Greece κανονική πανελλαδική (intersex-led) οργάνωση με νομική μορφή σωματείου.
«Αν και σε παγκόσμιο επίπεδο υπάρχουν πλέον πολλές, άπειρες πηγές και ευκαιρίες ενημέρωσης, στην Ελλάδα η δυνατότητα αυτή είναι ακόμη μάλλον περιορισμένη, και μόνο τα πολύ πρόσφατα χρόνια υπάρχει μια σχετικά άρτια ενημέρωση. Ωστόσο, ακόμα τυχαίνει να διαβάζουμε σε διάφορες μεριές του ελληνικού διαδικτύου για “ερμαφρόδιτα” και “μεσοφυλικούς” και διάφορους τέτοιους άκυρους και κακοποιητικούς όρους» αναφέρει η ακτιβίστρια μιλώντας σχετικά με τις ευκαιρίες που έχουν οι άνθρωποι να ενημερωθούν σχετικά με τα δικαιώματα των ίντερσεξ ατόμων.
Αυτήν την ανάγκη για άρτια ενημέρωση την έχουμε διαπιστώσει στην Intersex Greece εδώ και καιρό και εργαζόμαστε δυνατά για να την παρέχουμε στην επίσημη (δίγλωσση) ιστοσελίδα που ετοιμάζουμε και η οποία θα βγει στον αέρα σε λίγες εβδομάδες από τώρα. Πιστεύουμε πως θα είναι μια καλή και χρήσιμη “έκπληξη” για τα ίντερσεξ άτομα που ζουν στην Ελλάδα και τις οικογένειές τους, αλλά και έγκυρη πηγή γνώσης για τον τόπο μας, έχοντας ήδη εξασφαλίσει την αλληλέγγυα συνεργασία των μεγαλύτερων και εγκυρότερων ίντερσεξ οργανώσεων της Ευρώπης, της Αυστραλίας και των ΗΠΑ. Με την ευκαιρία, να ευχαριστήσουμε όλα τα άτομα που μας συνδράμουν υποστηρικτικά με εθελοντικές μεταφράσεις κειμένων.
«Οι ίντερσεξ άνθρωποι βρίσκονται παντού, αλλά εξακολουθούν να μην απολαμβάνουν βασικά δικαιώματα που έχουμε οι μη ίντερσεξ»
Σχολιάζοντας τη γενικότερη αποδοχή της ελληνικής κοινωνίας, απέναντι στα ίντερσεξ άτομα και στην κατανόηση του ίντερσεξ ζητήματος, η Ρηνιώ Συμεωνίδου αναφέρει πως κατά την ίδια, πρόκειται για ελάχιστη έως μηδαμινή αποδοχή.
Και πως να προοδεύσει άραγε η αποδοχή, όταν η γνώση για την ύπαρξη των ίντερσεξ ανθρώπων, κρατιέται σαν κάποιο «επτασφράγιστο μυστικό» και δεν κυκλοφορεί ελεύθερα, πρέπει να την αναζητήσεις και να κοπιάσεις για να την βρεις; Η αποδοχή της κοινωνίας χτίζεται πρωτίστως στα σχολεία και στους νόμους. Αυτή η απλή πληροφορία και πραγματικότητα, ότι δηλαδή οι άνθρωποι γεννιόμαστε με αρσενικά ή θηλυκά ή ίντερσεξ σώματα λείπει από τα αναλυτικά σχολικά προγράμματα, από τη νομοθεσία, αλλά και από το εύρος γνώσης των νέων γονέων. Η αποδοχή θα έρθει όταν αυτή η απλή πληροφορία υπάρξει παντού, ξεκινώντας από το σχολείο. Μέχρι τότε καλό θα ήταν οι εκπαιδευτικοί, οι σύλλογοι γονέων, οι ιατρικοί σύλλογοι, οι ΛΟΑΤΚΙ+ οργανώσεις, οι οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, για τα παιδιά, για την οικογένεια, να έχουν τουλάχιστον υπόψη τους και να διανέμουν τους δυο μεταφρασμένους οδηγούς που κυκλοφορούν στα ελληνικά για τα ίντερσεξ δικαιώματα και για τους γονείς ίντερσεξ παιδιών.
Συμπληρώνει ωστόσο, ότι τα τελευταία χρόνια, που αρκετός κόσμος επιλέγει την απο-αστικοποίηση και αποφασίζει να ζήσει στην επαρχία, φαίνεται πως αμβλύνονται οι διαφορές που παλιά ήταν έντονες σε ό,τι αφορά στις αντιλήψεις μεταξύ των κατοίκων των μεγαλουπόλεων και της επαρχίας. «Σίγουρα στην επαρχία το διαφορετικό, όταν είναι εμφανές τουλάχιστον, συζητιέται περισσότερο, γίνεται θέμα και ενίοτε “θρύλος”. Ταυτόχρονα οι άνθρωποι στην επαρχία ερχονται πιο κοντά, γνωρίζονται καλύτερα, φοβούνται λιγότερο κι όταν αρχίζεις πλέον να γνωρίζεις τον άλλον γίνεται λίγο πιο εύκολη η αποδοχή της διαφορετικότητάς του. Πιστεύω δηλαδή πως δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά με τις μεγαλουπόλεις, και μάλιστα έχει τύχει να συναντήσω στην επαρχία πολύ πιο ανοιχτόμυαλο κόσμο, είναι θέμα χαρακτήρα και παιδείας, νομίζω, η ανοικτότητα και η αποδοχή του “άλλου” κι όχι τόσο θέμα τόπου και κατοικίας» επισημαίνει.
Σε μια χώρα όπου για τον νομοθέτη και τον παιδαγωγό τα ίντερσεξ άτομα παραμένουν αόρατα, ή πιο ακριβές θα ήταν να πούμε “αορατοποιημένα”, είναι πολλές και θεμελιακές οι θεσμικές αλλαγές που επιβάλλεται να γίνουν. Γιατί όταν δεν αναγνωρίζεσαι ως πληθυσμός ούτε στη νομοθεσία, ούτε στα προγράμματα εκπαίδευσης, ούτε στην υγεία, ούτε πουθενά, τότε οι παραπάνω ελλείψεις όχι μόνο σε καθιστούν αόρατο, αλλά και σε διατηρούν αόρατο, δηλαδή σε “αορατοποιούν”. Αν εξαιρέσουμε εκείνον τον ξεκρέμαστο ορισμό στον νόμο 4491 και την προσθήκη των χαρακτηριστικών φύλου στον νόμο για την προστασία από διακρίσεις, μόνο όμως στο πεδίο της εργασίας, δεν υπάρχει τίποτε άλλο για τα ίντερσεξ άτομα στην Ελλάδα.
Το θετικό είναι πως αυτές ακριβώς τις κομβικές αλλαγές, που για να τις περιγράψουμε αναλυτικά θα χρειαζόμασταν σελίδες επί σελίδων, τις καταθέσαμε πολύ πρόσφατα στην Εθνική Επιτροπή για τον Στρατηγικό Σχεδιασμό για την ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ αναλυτικά και τεκμηριωμένα, προκειμένου η Ελληνική Πολιτεία να μην μπορεί πλέον να δικαιολογηθεί πως “δεν γνώριζε, δεν ήξερε”. Τώρα πλέον ξέρει.
Πολύ επιγραμματικά, η Ρηνιώ Συμεωνίδου περιγράφει στη συνέχεια τις θεσμικές αλλαγές που κρίνονται ως θεμελιώδεις για την ελληνική πολιτεία:
- Αναγνώριση από την Ελληνική Πολιτεία της φυσικής ύπαρξης των ίντερσεξ ανθρώπων. Αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να υπάρχει δυνατότητα για τρίτο ουδέτερου δείκτη φύλου σε κάθε δημόσιο έγγραφο και κρατικό θεσμό (όχι μόνο για ίντερσεξ, αλλά για κάθε άτομο που το χρειάζεται). Παράλληλα, θα πρέπει να εισαχθεί ο όρος «χαρακτηριστικά φύλου» σε όλα τα νομοθετικά κείμενα κατά των διακρίσεων και της κατά ρητορικής μίσους. Τέλος, η διοικητική διαδικασία για την αλλαγή καταχώρισης φύλου στη βάση του αυτοπροσδιορισμού και της προσωπικής δήλωσης θα πρέπει να καταστεί εύκολη και προσβάσιμη.
- Απαγόρευση των μη ιατρικά αναγκαίων και μη αναστρέψιμων χειρουργικών επεμβάσεων «κανονικοποίησης» του φύλου με την επαναφορα του άρθρου 7 στο ΝΑΤΦ. Είναι απαραίτητο να καταργηθούν επίσης οι παρωχημένες αντιλήψεις και διατάξεις από τα ιατρικά πρωτόκολλα, που συντηρούν και ενισχύουν την παθολογικοποίηση των ίντερσεξ ατόμων. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να αλλάξει ο χαρακτηρισμός και η διαχείριση της γέννησης των ίντερσεξ νεογνών ως “επειγουσα κοινωνική κατάσταση” και να αναγνωριστεί η ανάγκη θέσπισης εξειδικευμένων διεπιστημονικών ομάδων για την ορθή ενημέρωση και υποστήριξη των γονέων.
- Επαρκής πρόσβαση των ίντερσεξ ατόμων σε δωρεάν φροντίδα υγείας και πλήρης πρόσβαση στα ιατρικά ιστορικά τους.
- Ειδική μέριμνα και διευκόλυνση των ίντερσεξ ανάπηρων ατόμων.
- Διευκόλυνση στην παροχή ασύλου σε ίντερσεξ άτομα που βρίσκονται σε καθεστώς προσφυγιάς.
- Αναγνώριση του δικαιώματος σύναψης συμφώνου συμβίωσης, γάμου και τεκνοθεσίας για τα ίντερσεξ (και φυσικά για όλα τα ΛΟΑΤΚΙ+) άτομα, ανεξαρτήτως ταυτότητας φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού.
- Εκπαίδευση και επιμόρφωση όλων των δημοσίων λειτουργών για τα ίντερσεξ ζητήματα στη βάση της αποπαθολογικοποίησης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
- Συμπερίληψη της ίντερσεξ πραγματικότητας (διαφυλικότητας) ως υποχρεωτικό μέρος των σχολικών προγραμμάτων σπουδών, με εισαγωγή θετικών ίντερσεξ προτύπων και σχετικών αναφορών στα αντίστοιχα εγχειρίδια. Είναι υψίστης σημασίας να θεσμοθετηθεί σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες ένα υποχρεωτικό, αυτόνομο, σύγχρονο και συμπεριληπτικό μάθημα σεξουαλικής εκπαίδευσης. Ταυτόχρονα, είναι αδήριτη ανάγκη να επιμορφωθούν σχετικά με τα ίντερσεξ ζητήματα, τις μη δυαδικές ταυτότητες φύλου και τη ΛΟΑΤΚΙ+ συμπερίληψη οι εκπαιδευτικοί που θα διδάξουν το μάθημα, καθώς και να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στη διδασκαλία του στις σχολές ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών, ιδιαίτερα στα παιδαγωγικά τμήματα και σε όλα εκείνα τα τμήματα που προετοιμάζουν φοιτητές/-τριες για να εμπλακούν στην εκπαίδευση.
«Οι ίντερσεξ άνθρωποι βρίσκονται παντού, σε κάθε κοινωνικό σύνολο, είναι μαθητές, φοιτητές, γονείς, νέοι, επιχειρηματίες, επαγγελματίες και εργάτες, είναι ηλικιωμένοι, είναι ΛΟΑΤΚ+, είναι ανάπηρα άτομα, είναι μετανάστες και πρόσφυγες και άτομα που αιτούνται άσυλο, είναι κυριολεκτικά παντού. Παρόλα αυτά, συνεχίζουν να μην απολαμβάνουν βασικά δικαιώματα που απολαμβάνουμε οι μη ίντερσεξ, έχουν να διαχειριστούν ένα μακροχρόνιο στίγμα και ένα κοινωνικό-ψυχοσωματικό τραύμα, και επιπλέον συχνά έρχονται αντιμέτωποι με πολλαπλές διακρίσεις» καταλήγει η Ρηνιώ Συμεωνίδου. «Ελπίζουμε πραγματικά, η νεοσύστατη επιτροπή για τον σχεδιασμό της εθνικής στρατηγικής για την ΛΟΑΤΚΙ+ ισότητα, να το αλλάξει αυτό και να τους δώσει την ορατότητα που χρειάζονται ώστε να μπορέσουν να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους» υπογραμμίζει.
Εκμεταλλευόμενη το φιλόξενο βήμα που μου δίνεις, θα ήθελα να στείλω δυο μηνύματα:
Στους γονείς και στους δασκάλους, να ενημερωθούν και να ενημερώσουν τα παιδιά τους (είτε είναι ίντερσεξ είτε όχι) ότι οι άνθρωποι φυσιολογικά γεννιόμαστε με σώματα αρσενικά ή θηλυκά ή ίντερσεξ, δηλαδή ότι η ίντερσεξ σωματικότητα είναι μία εξίσου φυσική και φυσιολογική σωματικότητα. Αυτή η τόσο απλή πληροφορία στα μικρά παιδιά σήμερα, θα έφτανε για να καλλιεργήσει κοινωνική αποδοχή και συμπερίληψη των ίντερσεξ συνανθρώπων μας τις αμέσως επόμενες δεκαετίες.
Το δεύτερο μήνυμα που θα ήθελα να στείλω είναι προς τους ίδιους τους ίντερσεξ ανθρώπους που τυχαίνει να μας διαβάζουν: Αναζητήστε μας, είμαστε εδώ και σας περιμένουμε, ξέρουμε τη μοναξιά που βιώνετε, γι αυτό και είναι σημαντικό να βρεθούμε, να ενώσουμε τις φωνές μας, να ανταλλάξουμε νέες γνώσεις, να μοιραστούμε τα βιώματά μας, να αλληλοστηριχτούμε μέσα σε πλαίσιο ασφάλειας και σεβασμού, και να διασφαλίσουμε πως στην Ελλάδα τίποτα δεν θα γίνει για τους ίντερσεξ ανθρώπους χωρίς τους ίδιους. Η Ελληνική Ίντερσεξ Κοινότητα (Intersex Greece) μεγαλώνει και δυναμώνει, έτσι ώστε κανένα ίντερσεξ άτομο στον τόπο μας να μην νιώσει μόνο του, ποτέ ξανά! (Never alone, never again!).