του Mario Margiocco για το Project Syndicate

Η σημασία της επικείμενης ψηφοφορίας είναι τεράστια. Ο πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι έχει ποντάρει το πολιτικό του μέλλον στην ψηφοφορία, υποσχόμενος να παραιτηθεί (αν και όχι αμέσως) εάν οι μεταρρυθμίσεις απορριφθούν. Ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα μπορούσε να αποδυναμώσει ανεπανόρθωτα και την κεντροαριστερή κυβέρνηση συνασπισμού: το  Δημοκρατικό Κόμμα του Ρέντσι (ΔΚ) είναι ήδη ταραγμένο από εσωτερικές διαμάχες κατά τη διάρκεια των μεταρρυθμίσεων. Στην πραγματικότητα, το ΔΚ μπορεί να μην είναι σε θέση να αποφύγει μια διάσπαση ακόμη και αν η ψήφος στηρίξει τον πρωθυπουργό.

Μια ήττα για τον Ρέντσι θα διαβαστεί ως νίκη για τα δύο μεγάλα λαϊκιστικά κόμματα της Ιταλίας: τη Λέγκα του Βορρά και το ακόμα μεγαλύτερο Κίνημα Πέντε Αστέρων, με επικεφαλής τον κωμικό Μπέπε Γκρίλο. Τα δύο κόμματα δεν έχουν συμμαχήσει, αλλά και οι δύο έχουν ισχυροποιηθεί από το αντικαθεστωτικό κλίμα και τις στάσεις υπέρ των «εθνικών λύσεων» στα προβλήματα της Ιταλίας- αρχίζοντας με μια επιστροφή στην ιταλική λίρα.

Αν ο Ρέντσι νικηθεί, η Λέγκα του Βορρά και το Κίνημα Πέντε Αστέρων μπορεί να ενώσουν τις δυνάμεις τους για να στηρίξουν μια νέα κυβέρνηση και να διεξάγουν ένα νέο δημοψήφισμα- αυτή τη φορά για το ευρώ. Εάν η Ιταλία- ένας από τους μεγαλύτερους δημόσιους οφειλέτες του κόσμου- αποφασίσει να ενεργήσει αυτόνομα, ολόκληρο το ευρωπαϊκό εγχείρημα μπορεί να δεχθεί ένα θανάσιμο πλήγμα. Στην εποχή του Ντόναλντ Τραμπ και του Brexit, αυτή η έκβαση δεν είναι καθόλου απίθανη.

Το επίμαχο ζήτημα στο δημοψήφισμα δεν είναι χωρίς συνέπειες, αλλά δεν θα πρέπει να καθορίσει την τύχη της Ευρώπης. Οι Ιταλοί θα ψηφίσουν για το αν θα αφαιρέσουν από τη Γερουσία (Άνω Βουλή) τα δύο τρίτα των μελών της και ένα μεγάλο μέρος της νομοθετικής της εξουσίας, κάνοντάς την απλώς μια ομάδα στείρας συζήτησης παρόμοια με το Ομοσπονδιακό Συμβούλιο (Bundesrat) της Γερμανίας και δίνοντας μέρος των εξουσιών της στην κεντρική κυβέρνηση.
Αλλαγές σαν αυτές συζητιούνται εδώ και 30 χρόνια. Η μη μεταβολή θα μπορούσε να ωφελήσει τον Ρέντσι, εάν οι ψηφοφόροι καταλήξουν στο ότι δεν πρέπει να χάσουν μια τόσο σπάνια ευκαιρία για να κάνουν κάτι για την μεταρρύθμιση του άκαμπτου συστήματός τους. Ο πρόεδρος Σέρτζιο Ματαρέλα είναι αντικειμενικός, αλλά θα προτιμούσε να προχωρήσουν οι μεταρρυθμίσεις. Ο προκάτοχός του, Τζόρτζιο Ναπολιτάνο, είναι επίσης έντονα υπέρ των μεταρρυθμίσεων, οι οποίες λέει θα είναι «θαυμάσια νέα για την Ιταλία».

Αλλά οι μεταρρυθμίσεις έχουν επίσης αντιμετωπίσει έντονες αντιδράσεις. Σε μερικά θεσμικά όργανα του κράτους δεν αρέσει η ιδέα της παροχής εξουσιών στην εκτελεστική εξουσία. Οι ειρηνοδίκες, για παράδειγμα, φοβούνται ότι θα χαθούν οι εκτενείς και ακώλυτες εξουσίες των δικαστών. Έπειτα, υπάρχουν οι νέοι λαϊκιστές, αρκετά παλιά μέλη του Δημοκρατικού Κόμματος και πολλά άλλα πρόσωπα του κατεστημένου, συμπεριλαμβανομένων αρκετών πρώην μελών του συνταγματικού δικαστηρίου, που φοβούνται γενικά την αλλαγή. Ο πρώην πρωθυπουργός Σίλβιο Μπερλουσκόνι, πάντοτε οπορτουνιστής, επίσης αντιτίθενται στις μεταρρυθμίσεις.

Η αντιπολίτευση, όπως συνήθως, ωφελείται σημαντικά από το απλό μήνυμά της. Η ψήφος του «όχι» είναι η ψήφος κατά του «συστήματος» και της διαφθοράς. Και ποιος δεν είναι κατά της διαφθοράς; Σε συνδυασμό με τον αυξανόμενο ευρωσκεπτικισμό το αποτέλεσμα είναι ένα μεθυστικό πολιτικό ποτό. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν μια πλειοψηφία 5 με 6 βαθμών υπέρ του «όχι», με το 20% των ψηφοφόρων να είναι ακόμα αναποφάσιστοι.

Αν ακολουθήσουν βουλευτικές εκλογές μετά το δημοψήφισμα, ο Γκρίλο θα είναι στήθος με στήθος με το Δημοκρατικό Κόμμα του Ρέντσι. Με δεδομένη τη μεγάλη πριμοδότηση που θα δοθεί στον νικητή από τον νέο εκλογικό νόμο (ο Ρέντσι ήταν σίγουρος ότι μόνο αυτός θα ωφελούταν), μια τέτοια προοπτική είναι πραγματικά τρομακτική.

Ο Γκρίλο- όπως και ο Ματέο Σαλβίνι της Λέγκας του Βορρά- έχει ελάχιστη πολιτική εμπειρία, λίγη γνώση της ευρωπαϊκής ιστορίας, λίγα διευκρινισμένα επιχειρήματα και κανένα αξιόπιστο όραμα για το μέλλον. Κατηγορεί την Ευρώπη για τα λάθη της Ιταλίας, όπως η συσσώρευση τεράστιου δημόσιου χρέους, το οποίο πλέον ανέρχεται στο 132% του ΑΕΠ. Και δίνει ανέφικτες υποσχέσεις, όπως ένα εγγυημένο εισόδημα για όλους τους πολίτες χωρίς άλλους πόρους.

Ο Χουάν Περόν, ο απόλυτος λαϊκιστής, απέδειξε πόσο λανθασμένες είναι τέτοιες παραχωρήσεις όταν ακολούθησε μια παρόμοια τακτική στην Αργεντινή. Και αυτό δεν είναι καν το μόνο λάθος της Αργεντινής που μπορεί να ετοιμάζεται να κάνει ο Γκρίλο. Υποστηρίζει επίσης το αργεντίνικο μοντέλο για την αντιμετώπιση του χρέους με το να είναι δηλαδή ασυνεπής προς αυτό. Είναι μια τόσο παράλογη πρόταση- η Ιταλία ποτέ δεν έχει αθετήσει υποχρεώσεις, αν και κατά το Μουσολίνι προσπάθησε να ακολουθήσει «τη δικιά της πορεία»  με καταστροφικά αποτελέσματα- που αναρωτιέται κανείς αν ο Γκρίλο είναι ικανός να διακρίνει τη διαφορά μεταξύ πολιτικής και κωμωδίας.

Όπως στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες, η αλλαγή είναι η μαγική λέξη στην Ιταλία σήμερα. Κανείς δεν θέλει να είναι κατά της αλλαγής. Αντ’ αυτού, η αντίθεση στις μεταρρυθμίσεις διατυπώνεται ως υποστήριξη για καλύτερες μεταρρυθμίσεις. Μην αλλάζετε απλά το σύνταγμα, κάνει έκκληση η εκστρατεία του «όχι» στους ψηφοφόρους: αλλάξτε τα πάντα! Όπως και στο σημαντικό μυθιστόρημα του Τζουζέπε Τομάζι ντι Λαμπεντούζα, ο Γατόπαρδος, η αλλαγή στα πάντα μπορεί να είναι ακριβώς ο τρόπος για να μείνουν όλα ίδια. Αυτό είναι το τελευταίο πράγμα που χρειάζεται η Ιταλία.

Το ThePressProject είναι ο επίσημος συνεργάτης του Project Syndicate στην Ελλάδα

Μετάφραση για το TPP: Νικολέττα Αλεξανδρή