του Alci Rengifo, από το versobooks.
Όμως αν κάποιος προσέξει τις άλλες εκφράσεις και τους όρους που χρησιμοποίησε ο Πέρες στο βίντεο που μεταδόθηκε από τον τοπικό Τύπο θα κατανοήσει τον φασιστικό τρόπο σκέψης που πλέον χαρακτηρίζει την αντιπολίτευση στη Βενεζουέλα.
Ήταν σχεδόν αναπόφευκτο η κρίση στη Βενεζουέλα να φέρει στο φως φαντάσματα του φασισμού. Με 112 νεκρούς, μέχρι στιγμής, και εν μέσω συνεχιζόμενων συγκρούσεων στους δρόμους, και με τη χώρα εγκλωβισμένη ανάμεσα σε μια αβέβαιη γραφειοκρατία και την παλιά φρουρά των αξιωματούχων που συμμετέχουν στην αντιπολίτευση, το πεδίο έχει αρχίσει να ανοίγει για άλλους, πιο ακραίους παράγοντες.
Στις 27 Ιουνίου ένα ελικόπτερο της αστυνομίας επιτέθηκε εναντίον αρκετών κυβερνητικών κτιρίων. Μεταξύ αυτών ήταν τα υπουργεία Εσωτερικών και Δικαιοσύνης αλλά και το Ανώτατο Δικαστήριο, εναντίον των οποίων ερρίφθησαν χειροβομβίδες, χωρίς όμως να υπάρξουν θύματα.
Ο Πέρες, αξιωματικός της αστυνομίας, όχι μόνο συμμετείχε στην επίθεση, αλλά ισχυρίστηκε ότι είναι μέλος ενός μυστικού δικτύου στο εσωτερικό των ενόπλων δυνάμεων και των υπηρεσιών ασφαλείας που είναι αποφασισμένο να βάλει τέλος στην κυβέρνηση του προέδρου Νικολάς Μαδούρο.
Στο βίντεο ο Πέρες, που έχει εργαστεί και ως ηθοποιός β’ διαλογής στη Βενεζουέλα, φορά στολή παραλλαγής και κοιτά σοβαρός τον φακό. Πίσω του στέκονται φορώντας κουκούλες και γυαλιά, κρατώντας αυτόματα όπλα τέσσερις άνδρες, που καλύπτονται από σκιές.
Πολλά από τα κυρίαρχα μέσα επικεντρώθηκαν στις στομφώδεις δηλώσεις του Πέρες περί «αποκατάστασης της συνταγματικής τάξης». Ωστόσο η φρασεολογία που χρησιμοποιεί θυμίζει τον φασιστικό τρόπο σκέψης που επικρατεί στη Λατινική Αμερική τις τελευταίες δεκαετίες.
Στο βίντεο ο Πέρες παντρεύει την ιδέα της εθνικής πάλης με τον χριστιανικό ιδεαλισμό. Δείχνοντας το μπλε περιβραχιόνιο που φορά στο αριστερό του χέρι λέει: «χρησιμοποιούμε αυτή τη διάκριση, που είναι το χρώμα της αλήθειας και του Ιησού Χριστού, ο οποίος είναι στο πλευρό μας».
Χαρακτηρίζει τον ίδιο και τους συντρόφους του «εθνικιστές, πατριώτες και θεσμικούς». Προς το τέλος αναφωνεί: «Είμαστε οι μαχητές του Θεού και αποστολή μας είναι να ζούμε για να υπηρετούμε τον λαό. Ζήτω η Βενεζουέλα!». Οι άνδρες πίσω του σηκώνουν τις γροθιές τους και επαναλαμβάνουν τη φράση του. Η φρασεολογία του Πέρες θυμίζει συνθήματα του Φρανσίσκο Φράνκο, ο οποίος είχε πει κάποτε: «Είμαι υπεύθυνος μόνο απέναντι στον Θεό και την Ιστορία». Δεν αποτελεί έκπληξη λοιπόν που κάποιοι από την αντιπολίτευση πλέον καταγγέλλουν ότι όλο αυτό το επεισόδιο ήταν κόλπο της κυβέρνησης Μαδούρο για να δικαιολογήσει τη σκληρή στάση που κρατά απέναντι στις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις. Μέχρι τώρα η ηγεσία της αντιπολίτευσης κυριαρχείται από προσωπικότητες της παλιάς φρουράς που έχουν την τυπική συμπεριφορά γόνων πλούσιων οικογενειών που έχουν φοιτήσει σε ακριβά σχολεία.
Αυτοί οι άνθρωποι κατάφεραν να προκαλέσουν χάος στους δρόμους της Βενεζουέλας εξαιτίας της καταστροφικής οικονομικής κρίσης που αντιμετωπίζει η χώρα και της αναποτελεσματικότητας της κυβέρνησης. Ωστόσο τους λείπει η επικοινωνιακή δύναμη και το απαραίτητο δραματικό ταλέντο, γι’ αυτό δεν θα καταφέρουν να ξεπεράσουν ποτέ την εκρηκτική προσωπικότητα του Ούγο Τσάβες. Τώρα που ο Τσάβες είναι νεκρός και έχει αντικατασταθεί από τον λιγότερο χαρισματικό Μαδούρο, τα πρώτα δείγματα φασιστικής επανάστασης κάνουν την εμφάνισή τους, χρησιμοποιώντας την εικόνα και τη βία για να προσηλυτίσουν πιστούς.
Η κατάσταση στη Βενεζουέλα είναι ένα περίεργο μείγμα κλιμάκωσης και τελμάτωσης. Η αντιπολίτευση έχει συγκεντρώσει αρκετή στήριξη για να απειλήσει εκλογικά την κυβέρνηση Μαδούρο, όμως δεν έχει καταφέρει να προσελκύσει τους φτωχούς και την εργατική τάξη, που εξακολουθούν να βασίζονται στα κοινωνικά προγράμματα του τσαβισμού. Αν αναδυθεί ένα ακραίο εθνικιστικό κίνημα που θα καταφέρει να έχει απήχηση και σε αυτούς, τότε η ισορροπία θα αλλάξει δραστικά. Ήδη υπάρχουν ενδείξεις ότι τα εν υπνώσει φασιστικά κινήματα εκμεταλλεύονται την τρέχουσα κρίση για να επανεμφανιστούν.
Πιο σημαντικό μεταξύ αυτών είναι το ORDEN: Movimiento Nacionalista (ΤΑΞΗ: Εθνικιστικό Κίνημα), το οποίο διαθέτει έναν ελκυστικό ιστότοπο, προσεγμένα προπαγανδιστικά βίντεο και μια εφημερίδα. Εύκολα παρατηρεί κανείς σημαίες της ΤΑΞΗΣ στις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις, όμως αυτό δεν εκπροσωπεί απολύτως τις εν υπνώσει τάσεις στο εσωτερικό της αντιπολίτευσης, και αν η κατάσταση κλιμακωθεί σε νέα επίπεδα βίας, τότε θα έχουν πεδίο δράσης.
Η αντιπολίτευση διεξάγει δολιοφθορές και βίαιες ενέργειες εναντίον συγκεκριμένων κοινωνικών συμβόλων της κυβέρνησης που ανάγουν τη σύγκρουση σε ιδεολογική. Σύμφωνα με τον ειδησεογραφικό ιστότοπο Venezuela Analysis, αντικυβερνητικές ομάδες πυρπόλησαν 50 τόνους τροφίμων που ήταν αποθηκευμένοι σε ένα κέντρο διανομής της κυβέρνησης. Στους τοίχους της αποθήκης έγραψαν το σύνθημα: «Καταραμένοι Τσαβίστες».
Αυτό προστίθεται στους πρόσφατους φόνους, τα λιντσαρίσματα και τις επιθέσεις εναντίον φερόμενων ως τσαβιστών στους δρόμους και τον φόνο του δικαστή Νέλσον Αντόνιο Μονκάδα Γκόμες. Ο Γκόμες, που δολοφονήθηκε στις 2 Ιουνίου από ενόπλους, ήταν μέλος του δικαστηρίου που επικύρωσε την καταδίκη σε κάθειρξη της προσωπικότητας της αντιπολίτευσης Λεοπόλδο Λόπες. Ο Λόπες κατηγορούνταν ότι συνέδραμε στην υποκίνηση βίαιων επεισοδίων στη διάρκεια των διαδηλώσεων του 2014.
Από την πλευρά της κυβέρνησης η κατάσταση καθίσταται αβέβαιη, ενώ έχουν αρχίσει να υπάρχουν και διαρροές. Αν και ο Μαδούρο προχωρά τα σχέδιά του για την εκλογή των μελών της συντακτικής συνέλευσης, τώρα προειδοποιεί ότι μια ανατροπή του συστήματος θα αντιμετωπιστεί από τις δυνάμεις του στρατού. Οι διαφωνίες είναι εξάλλου εμφανείς, μετά την ανοιχτή εξέγερση της γενικής εισαγγελέα Λουίσα Ορτέγα, η οποία όχι μόνο έχει πάρει αποστάσεις από τον Μαδούρο, που μέχρι τώρα υποστήριζε, αλλά έχει φτάσει να τον κατηγορεί και έχει συνταχθεί με την αντιπολίτευση.
Ο αποφασιστικός παράγοντας θα είναι οι ένοπλες δυνάμεις. Αν μια προσωπικότητα όπως του Πέρες παρουσιαστεί στα υψηλά κλιμάκια, τα τανκς θα δώσουν την απάντηση στην κρίση, όπως έγινε το 1973 στη Χιλή. Είναι ενδεικτικό της κατάστασης το γεγονός ότι ο Πέρες δεν έχει συλληφθεί ακόμη, προκαλώντας το ερώτημα αν πραγματικά έχει υποστηρικτές στο εσωτερικό των ενόπλων δυνάμεων ή σε κυβερνητικούς τομείς, οι οποίοι τον προστατεύουν.
Παράλληλα είναι αβέβαιο αν η αναθεωρητική βουλή θα καταφέρει να βγάλει τη Βενεζουέλα από την κρίση, καθώς ο Μαδούρο επιχειρεί ολοένα και περισσότερο να κάνει υποχωρήσεις υπέρ των επιχειρηματιών, ενώ την ίδια ώρα προβαίνει σε λαϊκιστικές ανακοινώσεις περί αύξησης του κατώτατου μισθού και για λαϊκά συμβούλια.
Το μπολιβαριανό εγχείρημα δεν είχε άλλωστε ποτέ ξεκάθαρο θεωρητικό υπόβαθρο ή πλαίσιο. Ο Τσάβες φαινόταν σα να αυτοσχεδιάζει και να αναθεωρεί από το 1998 ως τον θάνατό του το 2013. Σπάζοντας το μαρξιστικό πλαίσιο του προηγούμενου αιώνα, ο Τσάβες φαινόταν να επιχειρεί μια σταδιακή μεταμόρφωση της χώρας, έχοντας κάποιες φορές εμπνευσμένες ιδέες και άλλες ομιχλώδεις. Η πορεία της Βενεζουέλας διακόπηκε τραγικά από την ασθένεια και τον θάνατό του.
Τώρα ο Μαδούρο βρίσκεται σε ένα περίεργο σοσιαλδημοκρατικό μεταίχμιο, με τον Πέρες να σηματοδοτεί την απολύτως ξεκάθαρη αναβίωση φασιστικών στοιχείων, αποφασισμένων να καταστρέψουν το μπολιβαριανό εγχείρημα.
Το νόμισμα της χώρας έχει χάσει το 99,8% της αξίας του τα τελευταία χρόνια και η χώρα παλεύει να προχωρήσει με μόλις 10 δισεκατομμύρια δολάρια στα ταμεία της. Δεν πρόκειται για αποτυχία του σοσιαλισμού, όπως βιάζεται να αποφανθεί η καπιταλιστική ελίτ, αλλά για το αποτέλεσμα μιας αυτοσχέδιας απόπειρας για μια ριζική μεταρρύθμιση τον 21ο αιώνα που βασίστηκε σε ένα αγαθό, το πετρέλαιο, η οποία όμως ποτέ δεν άλλαξε τον κοινωνικό ιστό της χώρας.
Ο κίνδυνος είναι πως ο φασισμός, που ανατρέφεται στις κυβερνώσες τάξεις και το κυρίαρχο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, είναι πάντα απολύτως ξεκάθαρος για το τι επιθυμεί και πώς. Ο Πέρες και άλλα κινήματα όπως το ΤΑΞΗ, μιμούμενοι τους φρανκιστές στην Ισπανία, ορίζουν τη μάχη που δίνουν ως αυτή των εθνικιστών εναντίον όσων έχουν μολυνθεί από την ξένη (και κυρίως κουβανική) ιδέα του σοσιαλισμού.
Αν η Βενεζουέλα δεν βρίσκεται εν μέσω εμφυλίου πολέμου, είναι σχεδόν σίγουρα εν μέσω ενός σφοδρού κοινωνικού πολέμου που καθορίζεται από ξεκάθαρους ιδεολογικούς ανταγωνισμούς.
Υπό αυτή την έννοια, ο φασισμός δεν κινδυνεύει να αναχθεί σε κυρίαρχη ιδεολογική δύναμη στη Βενεζουέλα, όμως μπορεί να εκμεταλλευθεί την κατακερματισμένη κατάσταση. Τα στελέχη της μπολιβαριανής επανάστασης είναι διατεθειμένα να πολεμήσουν για ένα σχέδιο που παραμένει αβέβαιο και απροσδιόριστο. Τότε ο φασισμός ίσως μπορεί να εισχωρήσει από την πίσω πόρτα, κρυμμένος πίσω από τις διαβεβαιώσεις της παράδοσης και του εθνικισμού.
Μόνο ο χρόνος μπορεί να πει αν ο πληθυσμός της Βενεζουέλας, κουρασμένος από τη βία και την αβεβαιότητα, θα αντισταθεί ή αν θα περιμένει να δει πώς θα επιλυθεί από μόνη της η κατάσταση.
Ο Πέρες ίσως κέρδισε τα 15 λεπτά δημοσιότητας, όμως είναι 15 λεπτά που προειδοποιούν για τη θύελλα που προετοιμάζεται.