του Bernard-Henri Lévy, από το Project Syndicate

Προσκεκλημένος από την Google Europe να παρευρεθώ σε μια συνάντηση  brainstorming στο Παρίσι με θέμα την παρακμή της αλήθειας, την άνοδο των ψευδών ειδήσεων και τους τρόπους αντιμετώπισης και των δύο, ξεκίνησα την παρουσίασή μου θέτοντας το πρόβλημα στο ιστορικό του πλαίσιο.

Παρέθεσα από το βιβλίο «Πεθαίνοντας στην Καταλωνία» του Τζωρτζ Όργουελ το σημείο όπου αναφέρει ότι γι’ αυτόν «η ιστορία τελείωσε το 1936», γιατί ήταν τότε, στην Ισπανία, όπου και ανακάλυψε για πρώτη φορά ότι «οι ειδήσεις των εφημερίδων δεν είχαν καμία σχέση με τα γεγονότα». Ήταν εκεί που κατάλαβε ότι «η ίδια η έννοια της αντικειμενικής αλήθειας», κατεστραμμένη από τον φασισμό και τις καφεκόκκινες μορφές του, «εξαφανιζόταν από τον κόσμο». Και ήταν πάλι εκεί στην ουσία, που κατέστη δυνατό να αναδειχτούν άνδρες σαν τον Γιόζεφ Γκέμπελς («Εγώ είμαι αυτός που αποφασίζει ποιος είναι Εβραίος και ποιος όχι») και αργότερα τον Ντόναλντ Τραμπ (και τα «εναλλακτικά γεγονότα του»).  

Όμως, όπως συνέχισα να επισημαίνω, διάφορες πνευματικές ριζικές αναδιαρθρώσεις συνέβησαν πριν και μετά την άνοδο του ολοκληρωτισμού.  

Αρχικά, η καντιανή «κριτική», η οποία ξεχώρισε τον νοητό από τον φαινομενικό κόσμο, περιόρισε τη γνώση μας στο φαινομενικό και διατύπωσε την αρχή ότι είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε τα φαινόμενα μόνο στο βαθμό που μας το επιτρέπουν οι αισθήσεις, η αντίληψη και η λογική μας. Αυτή η κριτική εισάγει στη σχέση μας με την αλήθεια ένα μέτρο υποκειμενικότητας, του οποίου σήμερα οι υποστηρικτές του Brexit μπορεί να είναι εκούσια θύματα.

Έπειτα, ο «προοπτικισμός» του Νίτσε μετέτρεψε την αλήθεια σε «οπτική γωνία» και έκρινε ότι είναι «αληθινή» εκείνη η άποψη που κάνει έναν άνθρωπο ισχυρότερο και «ψεύτικη» εκείνη που τον θλίβει ή τον μειώνει. Προκάλεσε έτσι έναν δεύτερο πνευματικό σεισμό, οι μετασεισμοί του οποίου διαδόθηκαν στα πολιτικά συστήματα δίνοντας τη δυνατότητα μεταφυσικής ανάδειξης πολιτικών του τύπου Βλάντιμιρ Πούτιν.

Και τέλος, ο «αποδομητισμός» που αναπτύχθηκε μετά τον Νίτσε. Ιστορικοποιώντας τη «βούληση για αλήθεια» (Μισέλ Φουκώ), βάζοντας την αλήθεια «σε εισαγωγικά» (Ζακ Ντεριντά), διακρίνονντας το σημαίνον από το σημαινόμενο (Λουί Αλτουσέρ) και βυθίζοντας το προφανές σε ένα μιάσμα διαγραμμάτων και γραφημάτων (Κλοντ Λεβί-Στρος) ή δένοντάς το σε Βορρόμβιους κόμβους (Ζακ Λακάν), μας έκαναν να χάσουμε επαφή με τις απλές, τις ισχυρές και αδιάψευστες διαστάσεις της αλήθειας.

Στη συνέχεια επικεντρώθηκα στην ευθύνη του Διαδικτύου και των GAFA (Google, Apple, Facebook και Amazon) για την ακόλουθη σειρά γεγονότων:

Πρώτον, μια σχεδόν άπειρη ποσότητα λόγου απελευθερώνεται από την ψηφιακή δημοκρατία.

Το διαδίκτυο γίνεται τότε, ένα πλήθος, ένας χώρος ελεύθερος για όλους, όπου ο καθένας εμφανίζεται οπλισμένος με τις προσωπικές του απόψεις, πεποιθήσεις και τη δική του αλήθεια.
 
Και, στο τέλος μιας βάρδιας που ήταν σχεδόν ανεπαίσθητη εν μέσω ενός εικονικού βρυχηθμού tweets, retweets και posts, ζητάμε για την πρόσφατα επιβεβαιωμένη μας αλήθεια τον ίδιο σεβασμό που είχε αποδοθεί και στην παλιά αλήθεια.

Ξεκινήσαμε με το ίσο δικαίωμα έκφρασης των πεποιθήσεών μας. Καταλήξαμε αποδεχόμενοι ότι όλες οι εκφρασμένες πεποιθήσεις έχουν την ίδια αξία.

Αρχίσαμε ζητώντας απλά να μας δοθεί η δυνατότητα να ακουστούμε. Στη συνέχεια απαιτήσαμε από τους ακροατές μας να σέβονται τις δηλώσεις μας ανεξάρτητα με το τι σκέφτονται πραγματικά για αυτές, και καταλήξαμε προειδοποιώντας τους να μην κατατάξουν μία δήλωση μας πάνω από μία άλλη ή να ισχυριστούν ότι μπορεί να υπάρχει μια ιεραρχία αλήθειας.

Πιστέψαμε ότι εκδημοκρατίζαμε το δικαίωμα για το «θάρρος της αλήθειας», το οποίο ήταν τόσο αγαπητό στον ύστερο Φουκώ. Σκεφτήκαμε ότι δώσαμε στους φίλους της αλήθειας τα τεχνικά μέσα ώστε να συμβάλλουν με τόλμη αλλά ταυτόχρονα και με σεμνότητα στις περιπέτειες της γνώσης. Αντ 'αυτού, τροφοδοτήσαμε μια αυξανόμενη φρενίτιδα. Ήταν λες και το σώμα της αλήθειας βρισκόταν πάνω σε ένα τραπέζι και εμείς, τροφοδοτούμενοι από μια κανιβαλιστική ορμή, αρχίζαμε να το ξεσκίζουμε. Ο καθένας από εμάς έφτιαξε μια κουρελού  βεβαιότητας και καχυποψίας από γεμάτα από αίμα και σάπια ψήγματα αλήθειας. Και αυτό το θέαμα έδωσε αμέσως τη θέση του, χωρίς ελληνική κομψότητα, στη διαστροφή μιας νέας γενιάς σοφιστών που πρεσβεύουν ότι η αλήθεια είναι μια αμφιταλαντευόμενη σκιά, ότι ο άνθρωπος είναι το μέτρο όλων των πραγμάτων και ότι η αλήθεια του καθενός είναι ακριβώς ίση με εκείνη του γείτονά του.

Με δεδομένο αυτό και επειδή ήταν η Google Europe που φιλοξένησε αυτή την εκδήλωση πρότεινα στον Carlo d'Asaro Biondo, τον πρόεδρο της εταιρείας για εταιρικές σχέσεις και στρατηγικές σχέσεις στην Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική, τρεις συγκεκριμένες και εξαιρετικά στρατηγικές ιδέες.

Η πρώτη πρόταση είναι μια αίθουσα ντροπής, όπου, σε συνεργασία με τις 50, 100 ή 200 μεγαλύτερες εφημερίδες του κόσμου, οι πιο επικίνδυνες ψευδείς ειδήσεις ανά πάσα στιγμή θα καταχωρούνται σε πραγματικό χρόνο.

Δεύτερον, να διεξαχθεί ένας διαγωνισμός βασισμένος στο μοντέλο των ακαδημιών της Γαλλίας του 18ου αιώνα (από το οποίο αναδύθηκαν και οι δύο Λόγοι του Ρούσσω). Οι χρήστες του διαδικτύου να προτείνουν ένα έγγραφο, ένα βίντεο ή ένα έργο του οποίου η δύναμη της αλήθειας ή της σάτιρας θα μπορούσε να εξουδετερώσει τις πιο επιβλαβείς ψευδείς ειδήσεις, με τον νικητή να χρηματοδοτείται για την παραγωγή του προτεινόμενου έργου.

Και τελικά, δυόμισι αιώνες μετά τον Ντιντερό, να δημιουργηθεί μια νέα εγκυκλοπαίδεια. Ναι, μια εγκυκλοπαίδεια! Μια πραγματική εγκυκλοπαίδεια, το αντίθετο της Wikipedia και των μπερδεμένων καταχωρίσεών της. Ποιος άλλος έχει τη δύναμη πέραν των παγκόσμιων εταιρειών τεχνολογίας σαν τη Google, εφόσον αποφασίσουν να χρησιμοποιήσουν αυτή τη δύναμη τους, να συγκεντρώσουν χιλιάδες πραγματικούς ακαδημαϊκούς που είναι σε θέση να καταρτίσουν έναν κατάλογο όλων των γνώσεων που έχουμε μέχρι στιγμής στη διάθεσή μας για κάθε γνωστικό πεδίο;

Η επιλογή είναι ξεκάθαρη. Εγκυκλοπαίδεια ή άγνοια.

Ας μπαλώσουμε το ύφασμα της αλήθειας ή ας παραδοθούμε πλήρως στο οριστικό ξέσκισμά του.

Ή θα χωθούμε ακόμα βαθύτερα στο ανήλιαγο και γεμάτο κραυγές σπήλαιο ή θα αρχίσουμε να ψάχνουμε την έξοδο από αυτό.

Δεν θα ήθελα να δώσω υπερβολική σημασία σε μια μεμονωμένη εκδήλωση της Google. Αλλά δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια κλήση αφύπνισης, μια αφορμή για να ξεκινήσει μια διαδικασία κρίσιμης αμφισβήτησης; Δεν πρέπει αυτοί που είναι υπεύθυνοι για τα χείριστα, να είναι πρόθυμοι να αναλάβουν κάποια ευθύνη για την αποκατάσταση των ζημιών, για την ανοικοδόμηση μετά την κατάρρευση; Αν όχι αυτοί, τότε ποιος;

Μεταφράστηκε από μέλη της πλατφόρμας των 1101.