Το Όρεγκον δε μπορεί να ανασάνει…

Ανταπόκριση της Σοφίας Ηλία, από το Όρεγκον

Σήμερα είναι η πέμπτη μέρα που είμαι κλεισμένη στο σπίτι, με ερμητικά κλειστά παράθυρα για να προστατευτώ από τον καπνό που έχει κατακλύσει την πόλη. Παρόλα αυτά, το σπίτι μυρίζει σαν να έχω τζάκι που βάζει καπνό μέσα, τα μάτια μου καίνε κι ο λαιμός μου είναι γδαρμένος.

Έξω, δεν κυκλοφορεί ψυχή κι έχει μια απόκοσμη ησυχία. Είναι το «μένουμε σπίτι» οικειοθελώς, χωρίς την ανάγκη πολιτειακών διαταγών ή διαβουλεύσεων, χωρίς διαμαρτυρίες για την καταπάτηση ελευθεριών, όπως είχαμε ως τώρα με τον κορωνοϊό. Μόνο που και τα πουλιά έχουν σωπάσει αυτή τη φορά. Μια φορά τη μέρα ανοίγω το παράθυρο και παίρνω κυριολεκτικά μια ανάσα και μόνο μία. Νιώθω σαν να βάζω το κεφάλι μου πάνω από καμινάδα που καπνίζει. Ο λαιμός και τα ρουθούνια μου αρχίζουν να καίγονται αμέσως. Ακόμα κι αν ήθελα να φύγω οδηγώντας, θα έπρεπε να ταξιδέψω δέκα ώρες ανατολικά, προτού δω καθαρό ουρανό. Είναι δύσκολα περιγράψιμη η κλειστοφοβία που μπορεί να σε πιάσει όταν δεν υπάρχει μέρος που να μπορείς να πας να πάρεις ανάσα.

Τα νέα λένε ότι το Πόρτλαντ έχει τώρα τη χειρότερη ποιότητα αέρα στον πλανήτη. Αν και ακούγεται άσχημο, η αλήθεια είναι πολύ χειρότερη. Δεν είναι κακή η ποιότητα αέρα, είναι τοξική. Για την ακρίβεια, ο επίσημος χαρακτηρισμός είναι «Επικίνδυνη». Για μεγαλύτερη ακρίβεια, έχουμε σπάσει τις βελόνες της κλίμακας (το 150 θεωρείται «ανθυγιεινό», η ανώτερη βαθμίδα της κλίμακας είναι 500, εμείς φτάσαμε έως 700) σε άγνωστη γη πλέον και άγνωστες είναι και οι συνέπειες εισπνοής αυτού του νέφους. Οι Αρχές μας καλούν να μένουμε μέσα, εκτός από περιπτώσεις μεγάλης ανάγκης. Δε χρειάζεται να μας το πουν. Μόλις σφάλισα με ταινία όλα τα παράθυρα, γιατί άρχισα να ζαλίζομαι. Ένας πολύ μεγάλος αριθμός των ανθρώπων που έχουν λάβει διαταγή εκκένωσης, είναι σε σκηνές όλες αυτές τις μέρες, ανασαίνοντας αυτό τον αέρα. Πολλοί άστεγοι επίσης.

Πριν δυο μήνες έγραφα για τις διαμαρτυρίες μετά τη δολοφονία του Τζωρτζ Φλόυντ, ο οποίος πέθανε εκλιπαρώντας τον αστυνομικό που γονάτιζε πάνω στο λαιμό του: «I can’t breathe». Δεν μπορώ να ανασάνω. Μετά το έλεγε ο κόσμος που κατέβαινε στις διαμαρτυρίες με τα δακρυγόνα. Τώρα το λέμε όλοι στη Δυτική Ακτή: Ουάσιγκτον, Όρεγκον, Καλιφόρνια, 52 εκατομμύρια κόσμος.

Η καταστροφή είναι ανυπολόγιστη κι εκτυλίσσεται ακόμα καθώς γράφω. Η έκταση που καίγεται στο Όρεγκον μόνο, είναι μεγαλύτερη από το νομό Αττικής με μόνο 1% υπό έλεγχο. Αυτή τη στιγμή μιλάνε για δέκα νεκρούς, ενώ αξιωματούχος προχτές ανέφερε ότι υπάρχει πολύ μεγάλος αριθμός αγνοουμένων και περιμένουν μαζικές απώλειες. Παρόμοια είναι η κατάσταση στην πολιτεία της Ουάσιγκτον και της Καλιφόρνια. Μέχρι χτες μισό εκατομμύριο εδώ είναι υπό κάποια διαταγή εκκένωσης – το 10% του πληθυσμού του Όρεγκον, ενώ 40.000 έχουν εκκενώσει τα σπίτια τους ήδη.  Το κέντρο του Πόρτλαντ – μεγαλύτερη πόλη του Όρεγκον με πληθυσμό 2,5 εκατομμυρίων- ήταν σε αναμονή διαταγής εκκένωσης την Πέμπτη το βράδυ. Η φωτιά πλησίασε τα προάστια και πλέον οι πυρκαγιές δεν ανακόπτονται στις κατοικημένες περιοχές. Αντίθετα, τα σπίτια καίγονται γρήγορα ενώ τα δέντρα συχνά μένουν ανέπαφα – όπως είδαμε στις φωτιές του Paradise στην Καλιφόρνια το 2018. Η επίσημη παρότρυνση από τις αρχές για το Πόρτλαντ, ήταν να έχουμε μια τσάντα με τα απαραίτητα έτοιμη. Ανήκουστο. Ευτυχώς οι δυνατοί άνεμοι έπεσαν και η φωτιά προς το παρόν σταμάτησε να καλπάζει, αλλά συνεχίζει να κατακαίει. Έχει ήδη χαθεί το 10% των δασών της πράσινης λωρίδας της πολιτείας.

Οι φωτιές ξεκίνησαν να απειλούν κοινότητες, χωριά και μικρές πόλεις την αρχή της προηγούμενης εβδομάδας. Ταυτόχρονα άρχισαν να κυκλοφορούν φήμες στα κοινωνικά δίκτυα ότι οι φωτιές ήταν αποτέλεσμα εμπρησμού από μέλη της ΑΝΤΙΦΑ (αντιφασιστικό πολιτικό κίνημα) κι ότι αυτοί οι ίδιοι εμπρηστές, περίμεναν να εκκενωθούν οι κοινότητες, για να πάνε να κλέψουν περιουσίες. Τα τοπικά αστυνομικά τμήματα ανά περιοχές προσπαθούν εντατικά κι εναγωνίως να σταματήσουν αυτές τις φήμες. Μέχρι και το FBI ανακατεύτηκε και τις διέψευσε. Αυτό και μόνο κάνει αξιόπιστη τη διάψευση, μιας και τόσο η αστυνομία όσο και το FBI, είναι γνωστά για την αντιπάθεια τους για το αντιφασιστικό κίνημα και κανονικά θα εκμεταλλεύονταν την ευκαιρία να κατηγορήσουν την ΑΝΤΙΦΑ (η οποία ξανά δεν είναι οργάνωση αλλά κίνημα).

Δύο είναι οι λόγοι που οι αστυνομικές αρχές κάνουν αγώνα διάψευσης αυτών των φημών. Πρώτα το 9-1-1 (το τηλεφωνικό νούμερο των ΗΠΑ για αστυνομία, πυροσβεστική και ασθενοφόρα) κατακλύζεται από τηλεφωνήματα πολιτών που ανησυχούν για τους εμπρηστές/ληστές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μπλοκάρουν οι γραμμές και να μειώνεται η πρόσβαση από πολίτες που είναι σε πραγματική ανάγκη – σαν τους 500.000 που είναι υπό διαταγή εκκένωσης.

Έπειτα ως συνέπεια των φημών, υπάρχει κόσμος που αρνείται να αφήσει τα σπίτι του και μένει να το προστατεύσει. Μένοντας πίσω, δυσκολεύει το έργο των πυροσβεστών, που αναγκάζονται να αλλάξουν τα σχέδια αντιμετώπισης της πυρκαγιάς για να προστατεύσουν ζωές. Επίσης, παρενθετικά να θυμίσω ότι η πλειοψηφία εδώ έχει όπλα κάποιου τύπου. Επομένως υπάρχει φόβος οι πολίτες αυτοί στην άγνοια τους, να πυροβολήσουν αθώο κόσμο – πυροσβέστες και δημοσιογράφους κυρίως. Για παράδειγμα στην υπό εκκένωση κοινότητα Molalla, έχουν μείνει 30 κάτοικοι που περιπολούν με όπλα και οι οποίοι απείλησαν κι έδιωξαν δημοσιογράφους που πλησίασαν.

Εντωμεταξύ είναι σαν να έχουμε λούσει με πετρέλαιο όλη τη γη εδώ και να φωνάζουμε για τον -φανταστικό ή μη-  εμπρηστή. Να τον πιάσουμε τον εμπρηστή όπου υπάρχει, σίγουρα, αλλά μήπως πρέπει να δούμε πώς θα σταματήσουμε να λούζουμε τη γη με πετρέλαιο;

Τι είναι λοιπόν αυτό που μας καθιστά τυφλούς και κωφούς, ακόμα κι όταν απειλείται η ίδια η ζωή μας; Η φωτιά που κατέκαψε το Paradise στην Καλιφόρνια το 2018, προχωρούσε με ταχύτητα περίπου 400 αμερικάνικων σταδίων ποδοσφαίρου το λεπτό! Ένα αμερικάνικο στάδιο είναι περίπου 5 στρέμματα, δηλαδή 2.000 στρέμματα το λεπτό. Αυτό είναι που αποκαλούν καταστροφική πυρκαγιά ή – όπως είπε ο Jay Inslee, κυβερνήτης της πολιτείας Ουάσιγκτον, κλιματική πυρκαγιά.

Κατά την άποψή μου, τόσο ο εμπρησμός όσο κι η κλιματική αλλαγή είναι συμπτώματα του ίδιου συστήματος. Ένα σύστημα που το συν-δημιουργούμε και το αναπαράγουμε καθημερινά, συχνά άθελα μας και το οποίο μας κάνει να νιώθουμε επισκέπτες στον πλανήτη μας, σαν να μην ανήκουμε. Από αυτή την πλευρά, ο εμπρησμός θα έπρεπε να είναι η μικρότερη μας έγνοια.

Σίγουρα ο εμπρηστής – σαν ρόλος- μας κάνει να νιώθουμε ότι έχουμε κάποιο έλεγχο. Είναι πολύ ευκολότερο να νιώσουμε ότι η ασφάλειά μας απειλείται από έναν κακό άνθρωπο, παρά από ένα παγκόσμιο, κλιματικό φαινόμενο. Πιο εύκολα μπορούμε να κάνουμε κάτι για το πρώτο, ενώ το δεύτερο μάλλον μας απελπίζει. Αυτή η δυσκολία διαχείρισης νομίζω ευθύνεται συχνά για την εθελοτυφλία μας απέναντι στην κλιματική αλλαγή.

Εμένα λοιπόν αυτή τη στιγμή ο καπνός είναι μέσα στο σπίτι μου. Το πένθος είναι μπροστά μου και δεν μπορώ αυτή τη στιγμή να κάνω κάτι να ξεχαστώ, γιατί το ανασαίνω συνέχεια στις στάχτες που μπαίνουν μέσα από τα κλειστά μου παράθυρα.

Έδωσα λίγα στοιχεία παραπάνω, τα οποία απλά σκιαγραφούν την κατάσταση, αλλά ταυτόχρονα νιώθω ότι όσα στοιχεία και να γράψω, δε θα είχα την ικανότητα να περιγράψω την καταστροφή. Για κάποια από την Ελλάδα, όπως εγώ, το πράσινο Όρεγκον είναι παραμυθένιο. Δεν ήξερα ότι μπορούσε να υπάρχει μέρος με τόσα δάση, τόσα δέντρα, τόσο νερό. Ζω σχεδόν 10 χρόνια εδώ, κι ακόμα τα ποτάμια κι οι λίμνες με αφήνουν άφωνη, συχνά γελώντας με την αφθονία. Όσο ήλιο έχει η Ελλάδα, τόσο πράσινο και τόσο νερό έχει (είχε) το Όρεγκον. Τα πρώτα χρόνια εδώ, ένιωθα ότι ανακάλυπτα μυς γύρω από τα μάτια μου που δεν ήξερα ότι είχα, καθώς ένιωθα κάτι να χαλαρώνει και να ξεκουράζεται στη θέα του πράσινου ολόγυρα, μετά από δεκαετίες ελληνικού φωτός και βράχων. Από Αθηναία του καναπέ και καπνίστρια, έγινα περιπατήτρια, ρουφούσα τα δάση και τα νερά, συνήθισα τη μυρωδιά του σάπιου ξύλου στα μονοπάτια και τη βροχή στα γυαλιά μου. Ξαφνικά είχα χάρτες και σημειωμένα μονοπάτια, με κάθε ευκαιρία ήθελα να δω λίγο ακόμα δάσος και πηγές και ποτάμια. Αγάπησα πολύ αυτή τη γη, την τόσο διαφορετική από τον τόπο μου. Λέω πλέον ότι έχω δύο καρδιές. Η Ελλάδα είναι στο αίμα μου, πάντα γη μου και το Όρεγκον είναι ο αέρας μου.

Είναι επιτακτικό να ξεπεράσουμε τους εαυτούς μας και να αφεθούμε να νιώσουμε τι αγαπάμε στη ζωή μας στον πλανήτη και πόσο πονάει να το χάσουμε. Όχι, δε θα καταφέρουμε τίποτα με το φόβο και τον εκβιασμό. Η βιώσιμη αλλαγή μόνο από την αγάπη μπορεί να έρθει. Αν δεν πετάς σκουπίδια γιατί φοβάσαι το πρόστιμο, θα τα πετάξεις μόλις βρεθείς σε έρημο μέρος. Αν δεν πετάς σκουπίδια γιατί θέλεις να κάνεις το σωστό, θα τα πετάξεις μόλις κουραστείς να πρέπει να είσαι σωστός και θες να κάνεις διάλειμμα. Αν δεν πετάς σκουπίδια γιατί αγαπάς, δεν πετάς σκουπίδια, τελεία. Η αλλαγή δε θα έρθει από το αράδιασμα επιστημονικών αποδείξεων για την καταστροφή του πλανήτη – όπως βλέπουμε από την επίμονη άρνηση αυτών των αποδείξεων τριγύρω μας. Η αλλαγή θα έρθει από τη συναισθηματική σύνδεση μας με τη γη γύρω μας. Αν νιώθαμε πραγματικά ότι ανήκουμε σ’ αυτόν τον πλανήτη, ότι είμαστε κομμάτι του, τι θα κάναμε;