Μόλις το Μαη που μας πέρασε, με τη Γαλλία να καίγεται και τους λαούς της Αφρικής να δίνουν νέο αγώνα για την οριστική απελευθέρωση από την αποικιοκρατία, ο Μωχάμεντ Μπαζούμ, που χαρακτηρίζονταν ως «ο μεγαλύτερος σύμμαχος της Δύσης στην περιοχή», ήταν από τους λίγους που έβρισκε κάτι καλό να πει τον πρόεδρο της Γαλλίας, Εμμανουέλ Μακρόν. «Είναι αλήθεια ότι η γαλλική πολιτική στην Αφρική δεν παρουσιάζει ακόμη κάποιες μεγάλες επιτυχίες. Φταίει η Γαλλία; Δεν νομίζω. Οι αντίπαλοί της θέλουν να παρουσιάσουν τη Γαλλία ως νεοαποικιοκρατική δύναμη. Κάποιοι κολλάνε σε αυτό το κλισέ, που δεν είναι αλήθεια, αλλά είναι πολύ χρήσιμο στην προπαγάνδα. Η Γαλλία είναι απλώς ο εύκολος στόχος για τους λαϊκιστές, και ειδικά όσους δρουν μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα και επηρεάζουν την Αφρικανική νεολαία» δήλωνε στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς.

Εκείνο που ξέχασε να πει είναι πως η Νεολαία είναι η Αφρική.

Αν ο μέσος όρος ηλικίας των κατοίκων της ηπείρου είναι τα 19, στο Νίγηρα είναι τα 15 χρόνια. Ένας δεκαπεντάχρονος του Νίγηρα έχει μεγαλώσει με την παρουσία Γάλλων, Αμερικάνων στον τόπο του, και Ρώσων – αλλά χωρίς το βάρος της αποικιοκρατίας και νεοαποικιοκρατίας πάνω τους – να διαφεντεύουν με την άδεια κυβερνήσεων της μικρής χώρας, και πρόφαση/ αιτία τους τζιχαντιστές, κατά των οποίων, ωστόσο, πολύ λίγα έχουν καταφέρει. Για τους λίγο μεγαλύτερους, η Γαλλία θεωρείται υπεύθυνη για την καταστροφή της Λιβύης, το θάνατο του – ιδιαίτερα αγαπητού σε όλη την Αφρική – Μουαμάρ Καντάφι, και για τη στήριξη σε εχθρικά προς τους λαούς καθεστώτα. Οι μνήμες των γαλλικών ευθυνών για την γενοκτονία της Ρουάντας είναι παρούσες στη λαϊκή μνήμη, επίσης, κάτι που αναγνώρισε και ο ίδιος ο Μακρόν. Και δεν είναι οι μόνες μνήμες γενοκτονιών στην Αφρική, ειδικά αλλά όχι μόνον, από τους Γάλλους.

Η συνέντευξη του Μωχάμεντ Μπαζούμ δεν είχε απλά τον προφανή λόγο, της υπεράσπισης του Μακρόν και της γαλλικής πολιτικής στην ήπειρο. Παράλληλα, δικαιολογούσε και την απόφασή του να επιτρέψει την αύξηση της γαλλικής στρατιωτικής παρουσίας στο Νίγηρα, μόλις έδιωξαν το γαλλικό στρατό οι γειτονικές χώρες: ήδη δεχόταν άγρια κριτική εντός της χώρας, όπου οι μνήμες ζωντάνευαν. Η Γαλλία έχει μια τεράστια βάση στην Νιαμέη. Και οι ΗΠΑ έχουν μια επίσης τεράστια βάση μη επανδρωμένων αεροσκαφών (drones), που η κατασκευή της κόστισε 100 εκατομμύρια δολάρια και χρειάζεται 30 εκατομμύρια δολάρια το χρόνο για να συντηρηθεί, στα βόρεια του Νίγηρα, στο Αγκαντέζ. Οι εγκαταστάσεις και τα κόστη θεωρούνται πρόκληση από τον πληθυσμό μιας χώρας που της κλέβουν τους πόρους, με πρώτο το ουράνιο, αλλά και το κοβάλτιο, τα διαμάντια, την πλατίνα, που οι κάτοικοί της πεθαίνουν νέοι, χωρίς ρεύμα, χωρίς τρεχούμενο νερό, χωρίς παιδεία, με την υψηλότερη παιδική θνησιμότητα στον κόσμο.

Αναλυτές από τη Διεθνή Ομάδα Κρίσεων ήδη κατέγραφαν, μετά από αυτά, το Μάιο, την κατακόρυφη πτώση της δημοφιλίας του Μπαζούμ, λόγω ακριβώς της φιλογαλλικής του στάσης. Και φιλοαμερικανικής: φέτος, για πρώτη φορά, υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ – ο Άντονυ Μπλίνκεν συγκεκριμένα – επισκέφτηκε το Νίγηρα και τόνισε την «στρατηγική του θέση και σημασία» όπως και «τις δημοκρατικές αξίες» που μοιράζονται Νίγηρας και ΗΠΑ.  Από πίσω και ο Υπουργός Αφρικής (ω ναι!) της Βρετανίας, Άντριου Μίτσελ, που πολύ τον απασχολεί το θέμα της επιρροής της κλιματικής αλλαγής και της ερημοποίησης της χώρας και της ζώνης του σαχέλ, γενικώς – πρόβλημα αληθινό και καυτό, για το οποίο όμως τίποτε δεν έχει γίνει.

Ο Νίγηρας στο χάρτη

Η στρατηγική θέση του Νίγηρα έχει μεγαλώσει την τελευταία δετία, για μια σειρά λόγων, που δεν έχουν να κάνουν με τα αποθέματα ουρανίου της χώρας – πολύτιμα για τη Γαλλία, έτσι κι αλλοιώς, και ελεγχόμενα από γαλλική εταιρία. Ήταν επιτυχείς οι πραξικοπηματίες / ανατροπείς σε Μπουργκίνα Φάσο, Μαλί, Τσαντ και, πλην του Νίγηρα, σε καμμία άλλη χώρα του Σαχέλ δεν υπήρχε αληθινά φιλικό περιβάλλον για τη Δύση. Ίσως μεσοβέζικες καταστάσεις, αλλά όχι θερμή υποδοχή. Στις άλλες χώρες, όσο και αν η Ρωσία συνεργαζόταν με Γαλλία και ΗΠΑ, στο αντιτρομοκρατικό πεδίο, η γεωπολιτική κατάσταση στρεφόταν υπέρ της Ρωσίας – και με πολύ γρήγορο ρυθμό, μες στο ρευστό σκηνικό που δημιούργησε ο πόλεμος στην Ουκρανία. Γι’ αυτό και η απουσία του Μωχάμεντ Μπαζούμ από την Σύνοδο Ρωσίας – Αφρικής που γινόταν, τέλη Ιουλίου, στην Πόλη του Αγίου Πέτρου, μετετράπη σε «νίκη» για τη Δύση, που έκανε τα αδύνατα δυνατά να ξαναγαπηθεί με την Αφρική, και «ενόχληση» για τη Ρωσία και είχε βάλει το Νίγηρα στον ειδησεογραφικό χάρτη και πριν το πραξικόπημα.

Σε σχεδόν όλα τα συστημικά δυτικά μέσα, το δίμηνο πριν αλλά και κατά τη διάρκεια της Συνόδου γινόταν αναφορές όχι μόνο στην ρωσική επιρροή και την επιρροή της Βάγκνερ στην Αφρική, αλλά και στο γεγονός ότι  η πρόσφατη σύνοδος «ήταν αποτυχία σε σχέση με προηγούμενες αντίστοιχες», αφού «μετείχαν πολύ λιγότεροι αρχηγοί κρατών». Η ρωσική επιρροή στην Αφρική μειώνεται, ήταν το μήνυμα.

Στα δημοσιεύματα, που πάτησαν κάλο στο Κρεμλίνο, όπως φαίνεται, απάντησε αυτοπροσώπως ο γραμματέας του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας, χαρακτηριζόμενους από κάποιους ως «το άλτερ έγκο του Πούτιν», Νικολάι Πατρούσεφ. ΄Εθεσε το θέμα, μιλώντας στο περιθώριο της συνόδου, και μάλιστρα αναφέρθηκε ειδικά στο Νίγηρα, αποδίδοντας την απουσία του Μωχάμεντ Μπαζούμ σε «πιέσεις από τη Δύση». Ανάλογες δηλώσεις, γενικώς για τις αφρικανικές χώρες, έκανε και η εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών της Ρωσίας, Μαρία Ζαχάροβα. Τα ρωσικά μέσα θύμιζαν, παράλληλα, για να τονωθεί το πνεύμα, πως οι περισσότεροι των αφρικανών αξιωματούχων, παρόντων στη Σύνοδο, είχαν τελειώσει το πανεπιστήμιο Πατρίς Λουμούμπα, της ΕΣΣΔ, το οποίο πρόσφατα ξαναπήρε το σοβιετικό του όνομα, τιμώντας τον, δολοφονημένο από την CIA και τους Βέλγους, αφρικανό ηγέτη. Ήταν ένα ακόμη βήμα στην ρωσική προσπάθεια επανίδρυσης, επανανοίγματος των ιστορικών σοβιετικών, εξαιρετικών, διόδων προς την Αφρική, που πάει πολύ καλύτερα από τις δυτικές προσπάθειες καλλιέργειας σχέσεων από το πουθενά. Να σημειωθεί πως, στην πόλη του Αγίου Πέτρου ο ιδιοκτήτης της Βάγκνερ, Γιεβγκένι Πριγκόζιν, φωτογραφιζόταν με αφρικανούς ηγέτες, σε πολύ φιλικό κλίμα και χωρίς να μοιάζει να απειλείται με σύλληψη…

Από την «ανεξαρτησία της σημαίας» προς την αληθινή ανεξαρτησία

Ο απομακρυνθείς πρόεδρος του Νίγηρα, Μωχάμεντ Μπαζούμ, είχε διαβεβαιώσει τον Μπλίνκεν, κατά την εκεί πρόσφατη επίσκεψή του, και το επανέλαβε και στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, το Μάη που μας πέρασε, πως «είναι μηδενική η περίπτωση στρατιωτικού πραξικοπήματος στο Νίγηρα» – ήδη είχε αποτύχει μια απόπειρα, το Μάρτη του ’22, άλλωστε – και δεν είχε απασχολήσει τον πλανήτη, ομολογουμένως. Δύο μήνες μετά τις δηλώσεις αυτές, ανετράπη.

Είχαν αλλάξει πολλά, από το Μάρτη του ’22. Ήταν σειρά τα πραξικοπήματα στη ζώνη του Σαχέλ, ειδικά σε πρώην γαλλικές αποικίες, από την έναρξη της «γαλλικής παρέμβασης κατά της τρομοκρατίας», δηλαδή των ακραίων ισλαμιστών της Μπόκο Χαράμ, της αλ Κάιντα και του Ισλαμικού Κράτους που λυμαίνονται την περιοχή. Οι λαοί στις πρώην γαλλικές αποικίες, αυτές που απέκτησαν «την ανεξαρτησία της σημαίας» αλλά όχι την αληθινή, για να θυμηθούμε τον Αμιλκαρ Καμπραλ, πολύ γρήγορα είδαν ποιός ήταν ο αληθινός στόχος της «βοήθειας» και πολύ γρήγορα αντέδρασαν, βλέποντας ότι αναδύονταν ένας κόσμος που τους επέτρεπε να έχουν φωνή.

O Ιμπραήμ Τραορέ, ηγέτης  της Μπουρκίνα Φάσο και αναδυόμενος ως ηγέτης του συνολικού αγώνα του νέου Παναφρικανισμού, μόλις 35 ετών και «νέος Σανκαρα» για το λαο του, είχε τονίσει, στην Πόλη του Αγίου Πέτρου, πως η «ιστορική φιλική σχέση» με τη Ρωσία, μπορεί «να οδηγήσει στον κοινό στόχο, έναν πολυπολικό κόσμο» και «να καταρρίψει όλες τις κυρώσεις», υπό τον όρο ότι «οι σχέσεις είναι ισότιμες». «Ευχαριστούμε για τη βοήθεια, αλλά σημασία έχει να παράγουμε οι ίδιοι», είπε επίσης, αναφερόμενος στις υποσχέσεις της Ρωσίας για δωρεάν δημητριακά στις φτωχότερες αφρικανικές χώρες και στην απάλειψη άνω των 23 δις δολαρίων χρεών αφρικανικών κρατών προς τη Ρωσική Ομοσπονδία.

Η βοήθεια, βεβαίως, έρχεται και από αλλού – ειδικά στο Νίγηρα, από όλες τις πλευρές. Την τελευταία δεκαετία, και με τη δημιουργία της στρατιωτικής βάσης, οι ΗΠΑ έχουν διαθέσει συνολικά 500 εκατομμύρια δολάρια ως βοήθεια στο Νίγηρα – μεσα σε αυτά μετράει και το κόστος εκατομμυρίων της βάσης, και το κόστος των περίπου χιλίων ανδρών που διατηρεί εκεί-, τα περισσότερα από ότι σε οποιοαδήποτε άλλο κράτος της Αφρικής. Η Γαλλία το 2022 έχει διαθέσει, ως βοήθεια αλλά και ως δανεισμό, 120 εκατομμύρια ευρώ – αυξάνοντας κατά πολύ την βοήθεια καθώς, με την εκδίωξή της από το Μαλι μετέφερε εκεί τις στρατιωτικές της δυνάμεις, τις περισσότερες που έχει στην περιοχή-, και η ΕΕ έχει διαθέσει, αντιστοίχως, από την εκλογή του Μπαζούμ και για τη θητεία του, δηλ. την περίοδο 2021-2024, 500 εκατομμύρια ευρώ.

Δύο μέρες μετά το πραξικόπημα, την Παρασκευή, η Αφρικανική Ένωση ζήτησε την αποχώρηση των πραξικοπηματιών και την αποκατάσταση του προέδρου του Νίγηρα εντός δεκαπενθημέρου. Την Κυριακή, τέσσερις μέρες μετά το πραξικόπημα, ηγέτες 15 κρατών της Οικονομικής Κοινότητας των Κρατών της Δυτικής Αφρικής (Economic Community of West African States, ECOWAS) απέστειλαν στους πραξικοπηματίες του Νίγηρα τελεσίγραφο, από την πρωτεύουσα της Νιγηρίας, Αμπούτζα: ήταν έτοιμες και να επιβάλλουν οικονομικές κυρώσεις και να παρέμβουν στρατιωτικά αν δεν αποκαθιστώνταν άμεσα η νομιμότητα και δεν επανερχόταν ο εκλεγμένος πρόεδρος της χώρας, Μωχάμεντ Μπαζούμ, στην εξουσία εντός μιας εβδομάδας. Αξίζει να θυμίσουμε πως, μετά τα πραξικοπήματα σε Μαλί και Μπουρκίνα Φάσο, δεν υπήρξαν τέτοιες απειλές, υπήρξαν μόνο οικονομικές κυρώσεις και διπλωματικές ψυχρότητες.

Η απειλή / προτροπή ερχόταν αμέσως μετά τις δηλώσεις ΕΕ και Γαλλίας ότι θα σταματήσουν την παροχή κάθε οικονομικής βοήθειας στην πάμφτωχη χώρα, αν δεν επανέλθει ο Μπαζούμ. Οι ΗΠΑ πάντως, μπορεί να απείλησαν σχετικά και ομοίως, αλλά δεν έχουν χαρακτηρίσει ως πραξικόπημα το… πραξικόπημα ακόμη, για έναν απλό λόγο: αν χαρακτηριστεί έτσι όχι μόνο πρέπει να σταματήσουν τη βοήθεια, αλλά και τη στρατιωτική συνεργασία, με ότι αυτό σημαίνει για τη βάση και τον έλεγχο της περοχής. Από την ημέρα του πραξικοπήματος έχουν περιορίσει τις στρατιωτικές τους δυνάμεις εντός της βάσης πάντως. Και οι γερμανοί έχουν ακολουθήσει ακριβώς την ίδια γραμμή, σε σχέση με την στρατιωτική τους παρουσία εκεί. Παράλληλα, το πρόσωπο του πραξικοπήματος, ο στρατηγός Τσιανί, τους …βοηθά, αφού δήλωσε πως θεωρεί μεταβατική την ανάληψη της εξουσίας: στόχος οι εκλογές, δηλαδή. Και, βεβαίως, ο υπό ανατροπή πρόεδρος της χώρας, αν και σε περιορισμό, είναι καλά και μιλά στο τηλέφωνο με όποιον θέλει.

Περιπλέκοντας ακόμη περισσότερο τα πράγματα, και ο ΟΗΕ ζήτησε «ψυχραιμία», και οι ηγεσίες σε Μαλι, Γουινέα και Μπουρκίνα Φάσο, με δικές τους ανακοινώσεις, τόνιζαν πως σε περίπτωση στρατιωτικής επίθεσης στο Νίγηρα, θα απαντήσουν ωσαν να δέχονταν οι ίδιες επίθεση. Ο Τσιάνι έχει χρησιμοποιήσει ανάλογη γλώσσα με εκείνους – αποικιοκρατία, ανασφάλεια, φτώχεια ενώ υπάρχει τεράστιος πλούτος που τον κλέβει η Δύση, ανενόχλητοι τζιχαντιστές- μετά το πραξικόπημα, κι αυτό δεν μοιάζει τυχαίο, μετά την παρέμβασή τους. Κοινό χαρακτηριστικό των κρατών αυτών και των κυβερνήσεών τους, η ανάσταση του Παναφρικανισμού.. Οι συνοριακές γραμμές μεταξύ των συγκεκριμένων αφρικανικών κρατών – γραμμές που χάραξαν οι αποικιοκράτες – γίνονται ντε φάκτο πιο αχνές, παρ’ ότι τίποτε ακόμη δεν είναι ξεκάθαρο για την γραμμή που θα ακολουθήσουν οι πραξικοπηματίες του Νίγηρα.

Τις πταίει και cui bono;

Μία εβδομάδα μετά τι πραξικόπημα, ακόμη αναζητούνται αιτίες και λόγοι – ειδικά καθώς η Ρωσία καταδίκασε το πραξικόπημα στον ΟΗΕ, ενώ αρνητικές δηλώσεις έκανε ο υπουργός Εξωτερικών της χώρας, Σεργκέι Λαυρώφ. Από την άλλη, ο ηγέτης της Βάγκνερ, Γεβγκένι Πριγκόζιν, από ρωσικό έδαφος, ανενόχλητος, χαιρέτησε το πραξικόπημα και προθυμοποιήθηκε να προσφέρει τις υπηρεσίες του…

Οι περισσότεροι αναλυτές θεωρούν πιθανότερο το πραξικόπημα να ξεκίνησε για εσωτερικούς λόγους: ο Μπαζούμ, γράφεται, επιθυμούσε να προχωρήσει άμεσα σε αλλαγές στο στράτευμα – αλλαγές που δεν άρεσαν, όμως, στο στράτευμα. Αν η απόφαση ήταν δική του ή των δυτικών του συμμάχων δεν είναι γνωστό, οι πραξικοπηματίες πάντως, στηρίζοντας αυτή την άποψη, ανακοίνωσαν ότι οι αλλαγές θα γίνονταν επειδή το ήθελε, και όπως το ήθελε, η Γαλλία.

Ακόμη και αν ξεκίνησε για εσωτερικούς λόγους, όμως, οι διαστάσεις που έχει λάβει, είναι πολύ μεγάλες, ακριβώς λόγω των νέων συνθηκών και του ειδικού βάρους του Νίγηρα. Εύκολη είναι η σύγκριση με το προ ενάμισυ χρόνου πραξικόπημα στο Τσαντ, όπου δεν υπήρξε καμμία απειλή για εισβολή ή έστω οικονομικές κυρώσεις, γιατί οι νέοι ηγέτες συνεργάζονται και με τις δυτικές δυνάμεις.

Την άποψη των πραξικοπηματιών φαίνεται να αποδέχεται ο λαός, και στηρίζει η γαλλική αλαζονεία. «Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν θα ανεχθεί καμμία επίθεση κατά της Γαλλίας και των συμφερόντων της», έλεγε η ανακοίνωση της γαλλικής προεδρίας που προκάλεσε την επίθεση οργισμένων πολιτών του Νίγηρα κατά της γαλλικής πρεσβείας.

Για τη Γαλλία, το πρόβλημα του Νίγηρα είναι πολύ μεγάλο γιατί δίνει ένα ακόμη βαρύ πλήγμα στην διεθνή ισχύ της, και, βέβαια, στη σχέση της με τις ΗΠΑ. Η άτυπη, προφανής, συμφωνία, η Γαλλία να κρατά ήρεμη την Αφρική και οι ΗΠΑ στηρίζουν στρατιωτικά, εφόσον ο πλούτος μοιράζεται, απειλείται σοβαρά από καιρό, και χάνει ακόμη περισσότερο έδαφος τώρα.

Η Στεφανί Σάβιλ, διευθύντρια του Προγράμματος για το Κόστος του Πολέμου του πανεπιστημίου Μπράουν, μιλώντας στο Democracy Now!, είπε πως, τον Ιανουάριο, που βρίσκονταν στην περιοχή του Σαχέλ, διαπίστωσε ορατές τις ξένες στρατιωτικές δυνάμεις, «από ΗΠΑ, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Βέλγιο, κάποτε και Καναδά». Αναφέρθηκε επίσης στο ότι «οι ΗΠΑ και άλλες δυτικές δυνάμεις ρίχνουν εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια στον τομέα της ασφάλειας – χρήματα για τον στρατό, την αστυνομία … και έτσι ο στρατός ενισχύεται πολύ, σε βάρος άλλων κρατικών θεσμών. Πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι χώρες που έχουν υπερμεγέθη συμμετοχή του στρατού στην πολιτική ζωή και πολύ πολιτικοποιημένο στρατό, όπως και μακρά ιστορία στρατιωτικής ηγεσίας στην κυβέρνηση, όπως ο Νίγηρας και πολλές από αυτές τις χώρες [στο Σαχέλ], είναι πολύ πιο πιθανό να περιπέσουν σε λούπα στρατιωτικών πραξικοπημάτων. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που καθιστούν πιο πιθανό ένα πραξικόπημα, αλλά σίγουρα η διάθεση όλων αυτών των χρημάτων από τις ΗΠΑ και αυτού του είδους η υπερβολική εξάρτηση από τον στρατό ως εργαλείο για βοήθεια σε αυτές τις χώρες είναι ένας παράγοντας που συμβάλλει».

Η ίδια βλέπει πίσω από τις δυτικές αντιδράσεις το ουράνιο, αλλά όχι τόσο του Νίγηρα όσο το ρώσικο, και τις κυρώσεις σε αυτό, που ταλαιπωρούν την ΕΕ λόγω Γαλλίας. «Ο Νίγηρας είναι ο έκτος ή έβδομος μεγαλύτερος παραγωγός ουρανίου στον κόσμο. Αυτό αποτελεί, βεβαίως, είναι σίγουρα μια δυναμική παράμετρος της σύγκρουσης. … γίνεται πολύς λόγος όχι μόνο για το ουράνιο στον Νίγηρα, αλλά για όλους τους πόρους αυτής της περιοχής, τους φυσικούς πόρους, επειδή υπάρχουν και πολλές άλλες εξορύξεις στην περιοχή. Είναι πολύ πλούσια όσον αφορά σε πόρους σημαντικούς για πολλές τεχνολογίες, κινητά τηλέφωνα και άλλα τέτοια. … Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους βλέπουμε μια τόσο μεγάλη κατακραυγή εναντίον του πραξικοπήματος στον Νίγηρα αυτή τη συγκεκριμένη στιγμή, επειδή παράλληλα γίνεται λόγος για κυρώσεις κατά του ρωσικού ουρανίου». Κυρώσεις που, για να επιβληθούν, ασκούνταν μεγάλες πιέσεις στη Γαλλία, από ΝΑΤΟικής πλευράς, καθώς συνεχίζει να εισάγει ουράνιο και από τη Ρωσία.

Μερικές ακόμη από τις πολύ ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις της, που εξηγούν και τον τρόπο που μιλά ο Πριγκόζιν για την Αφρική: «Τα μέσα ενημέρωσης, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, σπεύδουν να το πλαισιώσουν ως, ξέρετε, ένα είδος νέας κατάστασης τύπου Ψυχρού Πολέμου. Η Βάγκνερ παίζει με αντιαποικιακά αισθήματα, αυτό είναι σίγουρο. .. Αυτό που είδα όταν πήγα στην περιοχή είναι ότι αυτή είναι μια περιοχή που ταράζεται με τον απόηχο της αποικιοκρατίας. Υπάρχει αντιαποικιακό αίσθημα, που απευθύνεται ενάντια στους Γάλλους. .. Υπάρχουν τόσα πολλά είδη πολιτικών και εθνοτικών εντάσεων και αντιπαλοτήτων που είναι ένα είδος κυματισμού της εποχής της αποικιοκρατίας. Πολλές από τις προσωπικές μνησικακίες και τις μάχες που βλέπουμε μεταξύ των πολιτικών ελίτ είναι αντήχηση των εποχών της αποικιοκρατίας . Οι άνθρωποι παλεύουν με αυτήν την κληρονομιά. Πολλοί άνθρωποι είναι απλά, ειλικρινά, εξαγριωμένοι. Και αυτό αποτελεί μεγάλο μέρος αυτού που συμβαίνει. Άρα, υπάρχει πραγματική αίσθηση, ένα είδος λαϊκού συναισθήματος, που λέει, οι Γάλλοι πρέπει να μας αφήσουν ήσυχους με οποιοδήποτε κόστος.. Ο κόσμος βλέπει ευρέως τη Ρωσία ως εναλλακτική λύση, μια σύμμαχο που θα μπορούσε να προσφέρει υποστήριξη. … Ο ρόλος της Βάγκνερ ήταν αρκετά περιορισμένος στην περιοχή Μπουρκίνα Φάσο-Μάλι-Νίγηρας, του Σαχέλ. Πράγματι, το Μάλι που συνεργάστηκε πιο στενά με τη Βάγκνερ, η οποία έχει εμπλακεί σε παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και μαζικές δολοφονίες στο Μάλι, στο όνομα της αντιτρομοκρατίας. Αλλά μέχρι στιγμής, στη Μπουρκίνα Φάσο, είναι μόνο φήμες οτι δήθεν συνεργάζονται με τη Βάγκνερ. Στον Νίγηρα, επίσης, δεν έχουν συνεργαστεί καθόλου. Και αν η Βάγκνερ μπορεί να παράσχει μισθοφόρους στο έδαφος, δεν πρόκειται να παράσχει τα εκατοντάδες εκατομμυρίων δολαρίων σε στρατιωτική βοήθεια που παρείχε η Δύση. … Οι τοπικές κυβερνήσεις δεν το βλέπουν ως μια κατάσταση στην οποία μπορούν να συμμαχήσουν είτε με τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους είτε με τη Ρωσία και τους συμμάχους της. Οι άνθρωποι λένε, “Θα χρησιμοποιήσουμε οποιαδήποτε βοήθεια μας προσφέρεται. Θα πάρουμε μερικά όπλα από την Κίνα και κάποια στρατιωτική βοήθεια από τις ΗΠΑ και κάτι άλλο. Ό,τι καλύτερο μας προσφέρει κάθε χώρα, θα το εκμεταλλευτούμε”».

Ποιός είναι αυτός ο Νίγηρας;

Μία από τις καλύτερες αναλύσεις της κατάστασης στην περιοχή, βρίσκει κανείς στο telesur, που αναλύει το οικονομικό και πολυεθνικό προφίλ της χώρας. Χώρα πάμφτωχη αλλά πλούσια σε ουράνιο, στο Σαχέλ, νότια της Σαχάρας, την περιοχή που πλήττεται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή, που κάθε χρόνο ερημοποιείται περισσότερο. Πάμφτωχη, στηριγμένη στο νομαδικό βίο, την κτηνοτροφία και τη γεωργία, βλέπει τη γη της να γίνεται πιο άνυδρη, πιο στείρα, και μαζί να συνεχίζουν να της κλέβουν τον πλούτο της. Η γεωγραφική της θέση την έχει βάλει στο μέσον μιας σειράς συγκρούσεων – είναι χαρακτηριστικό και το ενδιαφέρον Τουρκίας, ΗΑΕ και Αιγύπτου, όχι γιατί τις έπιασε πόνος για το Νίγηρα, αλλά γιατί ο Νίγηρας είναι σημαντικός για την εξέλιξη της κατάστασης στη Λιβύη και εμπλεκόμενος, κάποτε, στην Σουδανική κρίση. Οι ακραίοι ισλαμιστές είναι επίσης πρόβλημα, μεγάλο, και απαιτεί διεθνή συνεργασία – μόνο που αυτή δεν έχει δώσει αληθινά αποτελέσματα.

Πέρα από όλα αυτά, υπάρχουν και οι εσωτερικές συγκρούσεις και ισορροπίες, συνήθως εύθραυστες, όπως αυτές που επετεύχθησαν στην κυβέρνηση Μπαζούμ.

Το Νιγηριανό Κόμμα για τη Δημοκρατία και τον Σοσιαλισμό (PNDS-Tarayya), παραμένει υπό τον πλήρη έλεγχο του πρώην προέδρου, Μαχαμαντού Ισούφου, ακόμη και μετά την εκλογή του Μωχάμεντ Μπαζούμ. Ο Ισούφου υπέσκαπτε την εξουσία του Μπαζούμ, και, όπως λένε οι αναλυτές, ελέγχει τον μηχανισμό του κόμματος, και συνεχίζει να έχει «την πίστη υψηλόβαθμων αξιωματικών του στρατού που παρέμειναν ευθυγραμμισμένοι μαζί του». Και οι οποίοι μπορεί να απειλήθηκαν από τις αλλαγές που φέρεται να ζητούσαν οι γάλλοι, με πρώτο τον υποστράτηγο Σάλβο Μόντι, που αναλυτές θεωρούν πως έχει τον σημαντικότερο ρόλο στην ανατροπή Μπαζούμ. Ανθρωπος του Ισούφου, διοικητής της Προεδρικής Φρουράς επί προεδρίας του, δεν είδε καθόλου καλά την απόστράτευσή του και την αποστολή του, ως πρέσβυς, στο Άμπου Ντάμπι. Ακόμη χειρότερα – και ενδεικτικό της κατάστασης – είναι πως υπεύθυνος της προεκλογικής εκστρατείας του Μπαζούμ ήταν ο Σάνι Ισούφου Μοχαμέντου, γιος του πρώην προέδρου. Ο κατάσκοπος ήταν μες στο σπίτι του νυν προέδρου… Οι αντιθέσεις, οι συγκρούσεις και οι αγώνες επιρροής έχουν καταγραφεί αναλυτικά, την τελευταία διετία, από τα τοπικά μέσα.

Ένας ακόμη παράγοντας είναι ο φυλετικός. Ο απομακρυνθείς πρόεδρος ανήκει σε αραβική φυλή και οι προσπάθειες που έκανε για αλλαγές υψηλόβαθμων αξιωματούχων, θεωρήθηκαν ως προσπάθεια αποκλεισμού της πολυπληθέστερης φυλής, αυτής των Χάουζα – στους οποίους ανήκει ο Ισούφου και το 60% του πληθυσμού- από την εξουσία. Όλοι όσοι μετέχουν του πραξικοπήματος ανήκουν στους Χάουζα, που αισθάνονταν προδομένοι, αφού χωρίς τις ψήφους τους δεν θα εκλέγονταν ο Μπαζούμ. Τα έντυπα του Νίγηρα κάνουν λόγο ακόμη και για ρατσισμό των αραβικών πληθυσμών του Νίγηρα εις βάρος των Χάουζα, κάτι που οι μαύροι της Αφρικής έχουν επίσης βιώσει επί αιώνες.

Το θέμα της διαφθοράς, ειδικά των αφρικανικών ελίτ, παίζει επίσης ρόλο κι έχει αναλυθεί εκτενέστατα.

Και η νεοαποικιοκρατία, κύριε;

Όλα σημαίνοντα, αλλά, όπως φάνηκε από τις λαϊκές αντιδράσεις και στο Νίγηρα, στο Μαλι και στην Μπουργκίνα Φάσο, η Γαλλία – και κατ’ επέκτασιν η ΕΕ – θεωρείται υπεύθυνη για την κατάσταση της χώρας. Ο Νίγηρας είναι ο βασικός τροφοδότης της ΕΕ με ουράνιο – ακολουθούν το Καζακστάν και η Ρωσία. Από το 1968 – οκτώ χρόνια μετά την ανεξαρτησία της σημαίας – η εταιρία Αρέβα, νυν Ορανό, κατά 45% κρατική γαλλική εταιρία, παίρνει το ουράνιο του Νίγηρα, με δύο ορυχεία στην περιοχή της ερήμου στο Αρλίτ. Αυτά, όμως, τα δύο ορυχεία αντιπροσωπεύουν το ένα τρίτο της συνολικής παγκόσμιας παραγωγής ουρανίου της συγκεκριμένης ληστρικής εταιρείας, αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων, που χρησιμοποιείται για την παραγωγή της πυρηνικής ενέργειας της Γαλλίας που όχι μόνο παρέχει το 70% της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας, με την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας, αλλά και άλλων κρατών της Ευρώπης, μεταξύ των οποίων και η Γερμανία (εξ ου και ο .. Ανθρωπιστικός στρατός).  Η παραχώρηση του δικαιώματος εξόρυξης στην Ορανό έχει γίνει με αντάλλαγμα κυρίως δάνεια προς το Νίγηρα, και ευθύνεται, μαζί με την κλιματική αλλαγή, για την καταστροφή που βιώνει η χώρα, αφού έχει εξαντλήσει τους υδάτινους πόρους της περιοχής (θυμίζουμε ότι οι κάτοικοι σε τεράστιο ποσοστό δεν έχουν παροχές νερού) και παράλληλα άφηνε εκατομμύρια τόνους ραδιενεργών αποβλήτων πίσω της, αδιαφορώντας για την καταστροφή που σπέρνει. Ο ετήσιος προϋπολογισμός του Νίγηρα είναι κάτι λίγα σε σχέση με τα ετήσια έσοδα της Ορανό.

Η Γαλλία είναι τέταρτη σε αποθέματα χρυσού στον κόσμο. Κι αυτό γιατί «φυλάσσει» το 90% των αποθεμάτων χρυσού 15 αφρικανικών κρατών, πρώην γαλλικών αποικιών, για τα οποία φυσικά δεν πληρώνει τόκο. Τα κράτη που έχουν εκεί το χρυσό τους, ή που τους κλέβουν το ουράνιο, καλή ώρα, είναι κράτη που δανείζονται με τόκο από τη Γαλλία, και μάλιστα έναντι του χρυσού τους, που βρίσκεται εκεί από το 1945.

Με το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Γάλλοι – κάποιοι λένε εμπνευσμένοι από τους ναζί  και την νομισματική τους πολιτική στην κατειλλημένη Γαλλία – «εμπνεύστηκαν» το ΔυτικοΑφρικανικό Φραγκο, το οποίο επέβαλαν με αρχική αναλογία 50 προς ένα με το Γαλλικό Φράγκο στην αποικιοκρατούμενη Δυτική Αφρική. Σήμερα, το ευρώ είναι αυτό το οποίο ωφελείται από την γαλλική αποικιακή νομισματική πολιτική – ζωντανή ακόμη σε οκτώ κράτη και συντηρημένη με δολοφονίες, δικτατορίες και πραξικοπήματα. Ένα από τα «κανονιστικά πρωτόκολλα» του νομίσματος αυτού είναι πως, τα κράτη που το χρησιμοποιούν οφείλουν να κρατούν το 50% των ξένων κεφαλαίων τους στη Γαλλία, υπό τον έλεγχο του υπουργείου Οικονομικών της. Η επίσημη εξήγηση είναι “η σταθερότητα του νομίσματος”, κάτι που δεν ένοιαξε και πολύ τη Γαλλία όταν υποκίνησε το ΔΝΤ, το 1994, να μειώσει στο μισό την αξία του…

«Ένα κράτος που βρίσκεται στα χέρια της νεοαποικιοκρατίας δεν ελέγχει τη μοίρα του. Aυτός είναι ο παράγοντας που καθιστά τη νεοαποικιοκρατία σοβαρή απειλή για την παγκόσμια ειρήνη. Η ανάπτυξη των πυρηνικών όπλων έχει καταστήσει ξεπερασμένη την παλιομοδίτικη ισορροπία δυνάμεων…. Η βεβαιότητα αμοιβαίας μαζικής καταστροφής ουσιαστικά αποτρέπει το ένα μπλοκ των μεγάλων δυνάμεων να απειλήσει το άλλο, μπρος στην πιθανότητα ενός παγκόσμιου πολέμου και η στρατιωτική σύγκρουση έχει περιοριστεί έτσι σε “ελεγχόμενους [limited] πολέμους”. Γι’ αυτούς, η νεοαποικιοκρατία είναι η θερμοκοιτίδα τους. … Το κακό της νεοαποικιοκρατίας είναι, όμως, ότι εμποδίζει τον σχηματισμό εκείνων των μεγάλων συνεργασιών που θα καθιστούσαν αδύνατο τον “ελεγχόμενο πόλεμο”. Για παράδειγμα, εάν η Αφρική ήταν ενωμένη, κανένα μπλοκ των μεγάλων δύναμεων δεν θα κατόρθωνε να την υποτάξει με ελεγχόμενους πολέμους, επειδή, από την ίδια τη φύση αυτού του πολέμου, και το αποτέλεσμα θα είναι περιορισμένο.». Κουάμε Νκρουμά, Παναφρικανιστής, Γκάνα 1965