Δρομος Αφιερωμα ΜΜΕ
Το προμελετημένο
τέλος του εργατικού ρεπορτάζ
Οι Βρετανοί δημοσιογράφοι εκτιμούν ως μεγάλη έλλειψη την κατάργηση των συντακτών του εργατικού ρεπορτάζ.
Της Christine Buckley (Guardian)
Τα συνδικάτα αξίζουν ειδική
δημοσιογραφική κάλυψη
Οι Βρετανοί δημοσιογράφοι εκτιμούν ως μεγάλη έλλειψη την κατάργηση των ειδικών συντακτών που κάλυπταν το βιομηχανικό (όπως το αποκαλούν στη δική τους δημοσιογραφική ορολογία) – εργατικό ρεπορτάζ. Μια έλλειψη που θα γίνεται πιο έντονη, καθώς στη Βρετανία προχωρούν οι περικοπές στις δημόσιες δαπάνες. Είναι χαρακτηριστικό το άρθρο Βρετανής δημοσιογράφου που δημοσιεύτηκε στον Guardian, τον περασμένο Σεπτέμβρη, την εβδομάδα πραγματοποίησης του συνεδρίου των βρετανικών συνδικάτων.
Της Christine Buckley *
Για λίγες ημέρες, καθώς γίνεται αυτή την εβδομάδα η συνάντηση του TUC (Trades Union Congress-Συνέδριο των Συνδικάτων) στο Μάντσεστερ, τα εργατικά συνδικάτα θα βρεθούν σταθερά στο επίκεντρο των ΜΜΕ. Αυτό δεν είναι κάτι που το βλέπουμε να συμβαίνει συχνά. Συνήθως, η δημοσιογραφική κάλυψη των συνδικάτων περιορίζεται σε θέματα μεμονωμένων μεμονωμένων προστριβών ή, σποραδικά, αφορά τη σχέση τους με το Εργατικό Κόμμα.
Αλλά τα σημάδια δείχνουν πως αυτό θα μπορούσε να αλλάξει, καθώς η χώρα αρχίζει να αφομοιώνει τις πιο σκληρές περικοπές δημοσίων δαπανών από το 1930 και το συνδικαλιστικό κίνημα με τα επτά εκατομμύρια μέλη του, γίνεται ένας από τους κύριους χώρους μέσα από τους οποίους οι άνθρωποι μπορούν να διαμαρτυρηθούν. Τι κρίμα, λοιπόν, που ουσιαστικά κανένα Μέσο εθνικής εμβέλειας δεν έχει ειδικούς ανταποκριτές για την κάλυψη των συνδικάτων.
Στο απόγειό τους, τις δεκαετίες του ’70 και ’80, λειτουργούσαν στις εφημερίδες ομάδες εργατικών-βιομηχανικών ανταποκριτών των οποίων η θέση και ο ρόλος ήταν ίσης αξίας με των πολιτικών συντακτών. Κάποιοι θα έλεγαν πως αξιολογούνταν και ακόμα ψηλότερα από τους πολιτικούς συντάκτες, καθώς ο χώρος των συνδικάτων έβγαζε σημαντικές ειδήσεις, τα νέα ήταν λιγότερο ιεραρχημένα και προκειμένου να έχει μια εφημερίδα την «καλή είδηση» και μια ευυπόληπτη, οξυδερκή είδηση χρειαζόταν δημοσιογράφους με ισχυρά σφυρηλατημένες επαφές μέσα στα συνδικάτα. Αυτό ισχύει και σήμερα, φυσικά.
Από τότε το μοντέλο της ζωής των εργαζόμενων έχει αλλάξει ριζικά και είναι πλέον πιο σπάνιες οι μεγάλες αντιθέσεις. Και με την διάλυση της παλιάς δύναμης των συνδικάτων συρρικνώθηκε και ο ρόλος του συντάκτη που κάλυπτε το συνδικαλιστικό ρεπορτάζ. Πολλοί αναγκάστηκαν, παράλληλα με την κάλυψη των ειδήσεων από τα συνδικάτα, να περάσουν και στο πολιτικό ρεπορτάζ ή να καλύπτουν θέματα του τομέα της βιομηχανίας και των επιχειρήσεων. Τα τελευταία χρόνια, οι ειδικευμένοι αυτοί δημοσιογράφοι εξαφανίστηκαν οριστικά, καθώς οι εφημερίδες μειώνουν προσωπικό και μια φουρνιά παλιών δημοσιογράφων φεύγει από το επάγγελμα - ο τελευταίος που απομένει είναι ο αξιοσέβαστος Alan Jones του Press Association.
Υπάρχουν ακόμα πρώην συντάκτες του βιομηχανικού ρεπορτάζ, που γράφουν για τα συνδικάτα, αλλά τείνουν να είναι πολιτικοί σχολιαστές όπως οι Paul Routledge και Kevin Maguire της Mirror και ο Seumas Milne του Guardian.
Αλλά, παρ’ ότι τα συνδικάτα μπορεί ακόμα να απολαμβάνουν οφέλη από τη δουλειά οξυδερκών σχολιαστών, η απουσία ειδικών εργατικών συντακτών σημαίνει πως παραμένουν μακράν μη ευνοημένοι στη μετάδοση ειδήσεων. Ενδεικτικά αναφέρουμε τους συνήθεις κινδυνολογικούς τίτλους που είδαμε αυτήν την εβδομάδα: «Τα αφεντικά των συνδικάτων βάζουν τη χώρα σε ομηρία με τις απεργίες», «Η Βρετανία ενισχύεται ενόψει ενός φθινοπώρου/χειμώνα δυσαρέσκειας». Φυσικά, το «Οι εκλεγμένοι συνδικαλιστικοί εκπρόσωποι απηχούν την επιθυμία των χιλιάδων μελών τους» δεν δίνει ακριβώς τον ίδιο τόνο.
Δεν υποστηρίζω πως όλα αυτά δεν συνέβαιναν και πριν από την εξαφάνιση των ειδικών συντακτών. Αλλά κάποια από τα θεμάτων και τις προοπτικές των συνδικάτων ήταν πολύ καλύτερα όταν παρουσιάζονταν από ανθρώπους που γνώριζαν το χώρο του συνδικαλιστικού κινήματος.
Ανησυχητική δεν είναι μόνο η κινδυνολογία, αλλά και το ότι τα πιο σημαντικά σημεία των θεμάτων αποσιωπούνται. Νωρίτερα φέτος, μια συντριπτική εξουσιοδότηση για απεργιακή δράση στην British Airways από την Unite (σ.σ. από τα μεγαλύτερα συνδικάτα που καλύπτει και τις αερομεταφορές), ανατράπηκε λόγω μιας τεχνικής λεπτομέρειας μόνο με 11 ψήφους διαφορά. Παρόμοια τύχη είχε και το RMT (σ.σ. το εθνικό συνδικάτο των εργαζομένων στις μεταφορές) σε διαμάχη της με το Δίκτυο των Σιδηροδρόμων, αλλά και εμείς της NUJ (National Union of Journalists) σε μια ψηφοφορία στο Johnston Press. Οι ειδικευμένοι συντάκτες των μεταφορών που κάλυψαν τα πρώτα δύο θέματα, εστίασαν μόνο στις επιπτώσεις και στο «ταξιδιωτικό χάος» που προκλήθηκε. Η ουσία βρισκόταν στην ένταση της καταπιεστικής νομικής δράσης από τους εργοδότες που στερεί από τους εργαζόμενους τα θεμελιώδη εργασιακά και ανθρώπινα δικαιώματα.
Φυσικά, έχω προσωπικό ενδιαφέρον για το ζήτημα. Σε ολόκληρη την σταδιοδρομία μου, η δημοσιογραφική κάλυψη των συνδικάτων ήταν αυτό που περισσότερο από όλα απολάμβανα. Έρχεσαι σε επαφή με ανθρώπους παθιασμένους για ισότητα και δικαιοσύνη κι αυτό είναι πολύ εμψυχωτικό. Και οι συντάκτες αυτού του ρεπορτάζ με τους οποίους συνεργάστηκα ήταν από τους πιο επαγγελματίες, αφοσιωμένους και διασκεδαστικούς ανθρώπους που έχω γνωρίσει.
Αλλά το σημαντικότερο σχετικά με την εξαφάνιση των ειδικευμένων δημοσιογράφων του εργατικού ρεπορτάζ είναι η αυξανόμενη διάβρωση των ειδικεύσεων καθώς τα ΜΜΕ περικόπτουν θέσεις εργασίας. Οι δημοσιογράφοι αναγκάζονται όλο και περισσότερο να αναμασούν τα δελτία τύπου ή γρήγορα να ανατρέχουν στα αρχεία των θεμάτων με ελάχιστη έως καθόλου γνώση των ζητημάτων για τα οποία γράφουν.
Οι συντάκτες του εργατικού ρεπορτάζ συνήθιζαν να διοργανώνουν τη δική τους τελετή βραβείων στο συνέδριο των συνδικάτων - The Golden Bollock (Ο Χρυσός Όρχις). Επιβράβευαν τη χειρότερη ή την πιο λάθος ιστορία του εργατικού ρεπορτάζ της χρονιάς και ήταν πιθανόν το μόνο βραβείο που κάποιος απείλησε κάποτε με νομικές ενέργειες προκειμένου να αποφύγει τη βράβευσή του. Είναι ντροπή που το βραβείο Bollock σταμάτησε να απονέμεται γιατί τώρα, δυστυχώς, γράφονται πολύ περισσότερα πράγματα για τα συνδικάτα που θα άξιζαν να βραβευτούν με αυτό.
*Η Christine Buckley είναι συντάκτης του Journalist, του περιοδικού της Εθνικής Ένωσης των Δημοσιογράφων - NUJ (National Union of Journalists. Διετέλεσε βιομηχανικός συντάκτης στους Times από το 1999 ώς το 2009.
δημοσιογραφική κάλυψη
Οι Βρετανοί δημοσιογράφοι εκτιμούν ως μεγάλη έλλειψη την κατάργηση των ειδικών συντακτών που κάλυπταν το βιομηχανικό (όπως το αποκαλούν στη δική τους δημοσιογραφική ορολογία) – εργατικό ρεπορτάζ. Μια έλλειψη που θα γίνεται πιο έντονη, καθώς στη Βρετανία προχωρούν οι περικοπές στις δημόσιες δαπάνες. Είναι χαρακτηριστικό το άρθρο Βρετανής δημοσιογράφου που δημοσιεύτηκε στον Guardian, τον περασμένο Σεπτέμβρη, την εβδομάδα πραγματοποίησης του συνεδρίου των βρετανικών συνδικάτων.
Της Christine Buckley *
Για λίγες ημέρες, καθώς γίνεται αυτή την εβδομάδα η συνάντηση του TUC (Trades Union Congress-Συνέδριο των Συνδικάτων) στο Μάντσεστερ, τα εργατικά συνδικάτα θα βρεθούν σταθερά στο επίκεντρο των ΜΜΕ. Αυτό δεν είναι κάτι που το βλέπουμε να συμβαίνει συχνά. Συνήθως, η δημοσιογραφική κάλυψη των συνδικάτων περιορίζεται σε θέματα μεμονωμένων μεμονωμένων προστριβών ή, σποραδικά, αφορά τη σχέση τους με το Εργατικό Κόμμα.
Αλλά τα σημάδια δείχνουν πως αυτό θα μπορούσε να αλλάξει, καθώς η χώρα αρχίζει να αφομοιώνει τις πιο σκληρές περικοπές δημοσίων δαπανών από το 1930 και το συνδικαλιστικό κίνημα με τα επτά εκατομμύρια μέλη του, γίνεται ένας από τους κύριους χώρους μέσα από τους οποίους οι άνθρωποι μπορούν να διαμαρτυρηθούν. Τι κρίμα, λοιπόν, που ουσιαστικά κανένα Μέσο εθνικής εμβέλειας δεν έχει ειδικούς ανταποκριτές για την κάλυψη των συνδικάτων.
Στο απόγειό τους, τις δεκαετίες του ’70 και ’80, λειτουργούσαν στις εφημερίδες ομάδες εργατικών-βιομηχανικών ανταποκριτών των οποίων η θέση και ο ρόλος ήταν ίσης αξίας με των πολιτικών συντακτών. Κάποιοι θα έλεγαν πως αξιολογούνταν και ακόμα ψηλότερα από τους πολιτικούς συντάκτες, καθώς ο χώρος των συνδικάτων έβγαζε σημαντικές ειδήσεις, τα νέα ήταν λιγότερο ιεραρχημένα και προκειμένου να έχει μια εφημερίδα την «καλή είδηση» και μια ευυπόληπτη, οξυδερκή είδηση χρειαζόταν δημοσιογράφους με ισχυρά σφυρηλατημένες επαφές μέσα στα συνδικάτα. Αυτό ισχύει και σήμερα, φυσικά.
Από τότε το μοντέλο της ζωής των εργαζόμενων έχει αλλάξει ριζικά και είναι πλέον πιο σπάνιες οι μεγάλες αντιθέσεις. Και με την διάλυση της παλιάς δύναμης των συνδικάτων συρρικνώθηκε και ο ρόλος του συντάκτη που κάλυπτε το συνδικαλιστικό ρεπορτάζ. Πολλοί αναγκάστηκαν, παράλληλα με την κάλυψη των ειδήσεων από τα συνδικάτα, να περάσουν και στο πολιτικό ρεπορτάζ ή να καλύπτουν θέματα του τομέα της βιομηχανίας και των επιχειρήσεων. Τα τελευταία χρόνια, οι ειδικευμένοι αυτοί δημοσιογράφοι εξαφανίστηκαν οριστικά, καθώς οι εφημερίδες μειώνουν προσωπικό και μια φουρνιά παλιών δημοσιογράφων φεύγει από το επάγγελμα - ο τελευταίος που απομένει είναι ο αξιοσέβαστος Alan Jones του Press Association.
Υπάρχουν ακόμα πρώην συντάκτες του βιομηχανικού ρεπορτάζ, που γράφουν για τα συνδικάτα, αλλά τείνουν να είναι πολιτικοί σχολιαστές όπως οι Paul Routledge και Kevin Maguire της Mirror και ο Seumas Milne του Guardian.
Αλλά, παρ’ ότι τα συνδικάτα μπορεί ακόμα να απολαμβάνουν οφέλη από τη δουλειά οξυδερκών σχολιαστών, η απουσία ειδικών εργατικών συντακτών σημαίνει πως παραμένουν μακράν μη ευνοημένοι στη μετάδοση ειδήσεων. Ενδεικτικά αναφέρουμε τους συνήθεις κινδυνολογικούς τίτλους που είδαμε αυτήν την εβδομάδα: «Τα αφεντικά των συνδικάτων βάζουν τη χώρα σε ομηρία με τις απεργίες», «Η Βρετανία ενισχύεται ενόψει ενός φθινοπώρου/χειμώνα δυσαρέσκειας». Φυσικά, το «Οι εκλεγμένοι συνδικαλιστικοί εκπρόσωποι απηχούν την επιθυμία των χιλιάδων μελών τους» δεν δίνει ακριβώς τον ίδιο τόνο.
Δεν υποστηρίζω πως όλα αυτά δεν συνέβαιναν και πριν από την εξαφάνιση των ειδικών συντακτών. Αλλά κάποια από τα θεμάτων και τις προοπτικές των συνδικάτων ήταν πολύ καλύτερα όταν παρουσιάζονταν από ανθρώπους που γνώριζαν το χώρο του συνδικαλιστικού κινήματος.
Ανησυχητική δεν είναι μόνο η κινδυνολογία, αλλά και το ότι τα πιο σημαντικά σημεία των θεμάτων αποσιωπούνται. Νωρίτερα φέτος, μια συντριπτική εξουσιοδότηση για απεργιακή δράση στην British Airways από την Unite (σ.σ. από τα μεγαλύτερα συνδικάτα που καλύπτει και τις αερομεταφορές), ανατράπηκε λόγω μιας τεχνικής λεπτομέρειας μόνο με 11 ψήφους διαφορά. Παρόμοια τύχη είχε και το RMT (σ.σ. το εθνικό συνδικάτο των εργαζομένων στις μεταφορές) σε διαμάχη της με το Δίκτυο των Σιδηροδρόμων, αλλά και εμείς της NUJ (National Union of Journalists) σε μια ψηφοφορία στο Johnston Press. Οι ειδικευμένοι συντάκτες των μεταφορών που κάλυψαν τα πρώτα δύο θέματα, εστίασαν μόνο στις επιπτώσεις και στο «ταξιδιωτικό χάος» που προκλήθηκε. Η ουσία βρισκόταν στην ένταση της καταπιεστικής νομικής δράσης από τους εργοδότες που στερεί από τους εργαζόμενους τα θεμελιώδη εργασιακά και ανθρώπινα δικαιώματα.
Φυσικά, έχω προσωπικό ενδιαφέρον για το ζήτημα. Σε ολόκληρη την σταδιοδρομία μου, η δημοσιογραφική κάλυψη των συνδικάτων ήταν αυτό που περισσότερο από όλα απολάμβανα. Έρχεσαι σε επαφή με ανθρώπους παθιασμένους για ισότητα και δικαιοσύνη κι αυτό είναι πολύ εμψυχωτικό. Και οι συντάκτες αυτού του ρεπορτάζ με τους οποίους συνεργάστηκα ήταν από τους πιο επαγγελματίες, αφοσιωμένους και διασκεδαστικούς ανθρώπους που έχω γνωρίσει.
Αλλά το σημαντικότερο σχετικά με την εξαφάνιση των ειδικευμένων δημοσιογράφων του εργατικού ρεπορτάζ είναι η αυξανόμενη διάβρωση των ειδικεύσεων καθώς τα ΜΜΕ περικόπτουν θέσεις εργασίας. Οι δημοσιογράφοι αναγκάζονται όλο και περισσότερο να αναμασούν τα δελτία τύπου ή γρήγορα να ανατρέχουν στα αρχεία των θεμάτων με ελάχιστη έως καθόλου γνώση των ζητημάτων για τα οποία γράφουν.
Οι συντάκτες του εργατικού ρεπορτάζ συνήθιζαν να διοργανώνουν τη δική τους τελετή βραβείων στο συνέδριο των συνδικάτων - The Golden Bollock (Ο Χρυσός Όρχις). Επιβράβευαν τη χειρότερη ή την πιο λάθος ιστορία του εργατικού ρεπορτάζ της χρονιάς και ήταν πιθανόν το μόνο βραβείο που κάποιος απείλησε κάποτε με νομικές ενέργειες προκειμένου να αποφύγει τη βράβευσή του. Είναι ντροπή που το βραβείο Bollock σταμάτησε να απονέμεται γιατί τώρα, δυστυχώς, γράφονται πολύ περισσότερα πράγματα για τα συνδικάτα που θα άξιζαν να βραβευτούν με αυτό.
*Η Christine Buckley είναι συντάκτης του Journalist, του περιοδικού της Εθνικής Ένωσης των Δημοσιογράφων - NUJ (National Union of Journalists. Διετέλεσε βιομηχανικός συντάκτης στους Times από το 1999 ώς το 2009.