Μια εισαγωγή στο γαλλικό σύστημα

Στο ημι-προεδρικό σύστημα που ισχύει στη Γαλλία, δημιούργημα του στρατηγού Σαρλ Ντε Γκωλ, ο πρόεδρος εκλέγεται απευθείας από το λαό και δεν είναι ανεύθυνος άρχοντας. Είναι αρχηγός του κράτους, επικεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας, διορίζει τον πρωθυπουργό της «Πέμπτης Δημοκρατίας» και διατηρεί το δικαίωμα προκήρυξης εκλογών πριν τη λήξη της θητείας του.
 
Η Πέμπτη Δημοκρατία, στο πλαίσιο της οποίας θα  γίνουν και οι προεδρικές εκλογές, είναι η τρέχουσα μορφή του δημοκρατικού πολιτεύματος που βρίσκεται σε ισχύ στην Γαλλία. Αποκαλείται 5η λόγω των τεσσάρων δημοκρατιών που προηγήθηκαν, από τη γαλλική επανάσταση έως το 1958. Πρώτος πρόεδρος της 5ης Δημοκρατίας ήταν ο στρατηγός Σαρλ Ντε Γκωλ.
 
Την Κυριακή, στις 23 Απριλίου, έντεκα υποψήφιοι θα αναμετρηθούν στον πρώτο γύρο των γαλλικών προεδρικών εκλογών. Αν κάποιος από τους υποψηφίους λάβει το 50%+1, θα έχουμε τον νέο κάτοικο του Μεγάρου των Ηλυσίων. Διαφορετικά, ένας δεύτερος γύρος θα λάβει χώρα στις 7 Μαΐου ανάμεσα στους δύο που θα έχουν συγκεντρώσει την υψηλότερη προτίμηση του λαού. Πρόεδρος θα αναδειχθεί αυτός που τελικά θα συγκεντρώσει στον δεύτερο γύρο πάνω από το 50% των ψήφων.
 
Από τη «γέννηση» του συστήματος αυτού, ο Πρόεδρος δεν έχει εκλεγεί ποτέ από τον πρώτο γύρο.
 
Επιπλέον, από την έναρξη της Πέμπτης Δημοκρατίας το 1958, η θητεία του Προέδρου ήταν επταετής.  Το 2002, όμως, μετά την εκλογή του Ζακ Σιράκ για δεύτερη φορά στην προεδρία, ο ίδιος όρισε ότι η θητεία θα είναι πενταετής, συμπίπτοντας με τη διάρκεια μιας πλήρους κοινοβουλευτικής θητείας, εφόσον ο βίος της Εθνοσυνέλευσης δεν διακοπεί και δεν προκληθούν πρόωρες εκλογές.
 
Σε ό,τι αφορά τις βουλευτικές εκλογές, το σύστημα της Γαλλίας περιλαμβάνει δύο σώματα, την Εθνοσυνέλευση και τη Γερουσία.
 
Τα μέλη της πρώτης εκλέγονται για πέντε χρόνια με μονοεδρικό πλειοψηφικό σύστημα. Βάσει αυτού, όλη η χώρα είναι χωρισμένη σε 577 μονοεδρικές περιφέρειες, οι έδρες των οποίων κατακτώνται από όποιον λάβει, επίσης, το 50%+1 στον πρώτο γύρο ή στον επαναληπτικό μετά δύο εβδομάδες. Στον δεύτερο γύρο κατέρχονται οι δύο πρώτοι, ενώ έχει δικαίωμα συμμετοχής και ο τρίτος, εφόσον έχει λάβει τουλάχιστον το 12,5% στον πρώτο γύρο. Στην περίπτωση αυτή υπάρχει ο λεγόμενος «τριγωνικός γύρος».
 

Ημερομηνίες-κλειδιά

Ως επίσημη αφετηρία της προεκλογικής περιόδου έχει οριστεί η 10η Απριλίου. Από αυτή την ημερομηνία, ο χρόνος του κάθε υποψηφίου στα ΜΜΕ θα πρέπει να είναι αυστηρά ισομερής με των υπολοίπων.

Το πρώτο debate πραγματοποιήθηκε στις 20 Μαρτίου μεταξύ των 5 «βασικών» υποψηφίων, το δεύτερο έλαβε χώρα στις 4 Απριλίου, φέρνοντας μπροστά στο κοινό και τους 11 υποψηφίους, ενώ η τρίτη και τελευταία τηλεοπτική συνάντηση  για τις 20 Απριλίου -τρεις μέρες πριν την ημέρα της κάλπης- δεν θα είναι ένα debate όπου οι υποψήφιοι θα ανταπαντούν ο ένας στον άλλον, όπως είχε αρχικά προβλεφθεί, αλλά μια τοποθέτηση-μονόλογος του κάθε υποψηφίου, διάρκειας ενός τετάρτου. Η προεκλογική καμπάνια τερματίζεται επίσημα τα μεσάνυχτα της 21ης Απριλίου. Από Δευτέρα 24 έως Τετάρτη 26, το Συνταγματικό Συμβούλιο θα προβεί σε επαλήθευση των αποτελεσμάτων. Η ίδια διαδικασία θα ισχύσει και για τον δεύτερο γύρο που θα λάβει χώρα στις 7 Μαΐου.

Ο νέος πρόεδρος θα ανακοινωθεί επίσημα στις 11 Μαΐου και θα ορκιστεί στις 14 του ίδιου μήνα, την ημέρα που λήγει η θητεία του απερχόμενου προέδρου Φρανσουά Ολάντ.

Έπειτα, στις 11 και στις 18 Ιουνίου θα πραγματοποιηθεί ο 1ος και ο 2ος γύρος, αντίστοιχα, των βουλευτικών εκλογών της Γαλλίας, οι οποίες θα καθορίσουν και το αν τελικά ο νέος πρόεδρος θα μπορέσει να κυβερνήσει με αυξημένες τις εξουσίες του. Πιο συγκεκριμένα, αν το κόμμα του νέου προέδρου λάβει την πλειοψηφία στις βουλευτικές, θα μπορέσει ο ίδιος να κυβερνήσει χωρίς κωλύματα. Αν, όμως, δεν λάβει την πλειοψηφία ή έρθει πρώτο κάποιο άλλο κόμμα, τότε θα χρειαστεί να προβούν σε «συγκατοίκηση». Ο πρωθυπουργός που θα διοριστεί θα προέρχεται από το πρώτο κόμμα -πιθανόν, δηλαδή, όχι από αυτό του προέδρου- και σε αυτή την περίπτωση, οι εξουσίες και η άνεση διακυβέρνησης του προέδρου θα είναι μειωμένες.

Το να πρέπει να ορίσει ο πρόεδρος πρωθυπουργό από αντίπαλο στρατόπεδο και να συνεργαστούν πολιτικά έχει συμβεί μέχρι τώρα τρεις φορές στην Πέμπτη Δημοκρατία και πρόκειται για τη «συγκατοίκηση» Προέδρου Μιτεράν-Πρωθυπουργού Σιράκ (1986-88), Προέδρου Μιτεράν-Πρωθυπουργού Μπαλαντύρ (1993-95) και Προέδρου Σιράκ-Πρωθυπουργού Ζοσπέν (1997-2002).

Αν λάβουμε υπόψη ότι τελευταίες δημοσκοπήσεις βλέπουν ως το πιο πιθανό σενάριο για τον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών μια μάχη μεταξύ του φιλελεύθερου κεντρώου Εμμανουέλ Μακρόν (υποψήφιος με το νεοσύστατο κίνημα En Marche!-Εμπρός! αφού έφυγε από το Σοσιαλιστικό Κόμμα) και της ακροδεξιάς Μαρίν Λε Πεν (Front National-Εθνικό Μέτωπο), τότε πιθανολογείται μετά τις βουλευτικές εκλογές να δούμε την τέταρτη «συγκατοίκηση» της Πέμπτης Δημοκρατίας. 

Tip: Ο τίτλος του άρθρου είναι «κλεμμένος» από την ταινία του Ζαν-Λουκ Γκοντάρ «2 ή 3 Πράγματα που Ξέρω για Αυτήν»