Eισβολείς στην Ανθρωπιά

του Θάνου Καμήλαλη

Η παροιμία ότι «το ψάρι βρομάει από το κεφάλι» βρίσκει την εφαρμογή της στην κυβερνητική ανακοίνωση, μετά τη συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου για το προσφυγικό: «Κοινή πεποίθηση είναι ότι πλέον πρόκειται για μεταναστευτικό πρόβλημα και όχι προσφυγικό» διακήρυξε με στόμφο η κυβέρνηση Μητσοτάκη, επικαλούμενη «την ανάλυση των στατιστικών στοιχείων εθνικότητας», επιχείρημα καταγέλαστο.

Τα πρώτα μέτρα που ανακοινώθηκαν προβλέπουν την (κλασική) «ενίσχυση της φύλαξης των συνόρων», κατασκευή κλειστών κέντρων κράτησης για τους «παράνομους», στόχο για 10.000 απελάσεις μέχρι το τέλος του 2020, την κατάρτιση λίστας «ασφαλούς χώρας» (που θα έχει μεγάλο ενδιαφέρον ποιες χώρες θα περιέχει και με τι κριτήρια), αλλά και την αποσυμφόρηση των νησιών με μεταφορά ανθρώπων στην ενδοχώρα. Προφανώς το τελευταίο είναι θετικό, μόνο που στην πράξη αυτό σημαίνει μεταφορά από την κόλαση της Μόριας και της Βιάλ στις από άσχημες έως άθλιες συνθήκες άλλων camps.

Στο Μαξίμου επίσης, κάνουν λόγο για «διεθνοποίηση του προβλήματος», με αναφορές σε επικείμενα ταξίδια του Πρωθυπουργού και κυβερνητικών στελεχών. Ποια «διεθνοποίηση» όμως, όταν εσύ ο ίδιος λες ότι δεν υπάρχει ζήτημα; Από την στιγμή που η κυβέρνηση αποφασίζει μόνη της ότι δεν υπάρχει προσφυγικό, τότε η ίδια πυροβολεί τα πόδια της στην ανάγκη να συμβάλλουν και οι υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε στον διαμοιρασμό της ευθύνης, μέσω της τήρησης π.χ. του προγράμματος μετεγκατάστασης. Αλλά τα χειρότερα έρχονται παρακάτω:

Η κυβέρνηση έδωσε στη δημοσιότητα μια σειρά από σημεία του νέου νομοσχεδίου του υπουργείο Δημοσίας Τάξης για την αυστηροποίηση του ασύλου στους πρόσφυγες. Μολονότι το τελικό κείμενο αναμένεται να δοθεί στη δημοσιότητα την άλλη εβδομάδα, η εκτενής ανακοίνωση του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη δίνει μια ξεκάθαρη εικόνα για την αντιπροσφυγική κατεύθυνση στην οποία κινείται. Ουσιαστικά μετατρέπει την κυβερνητική διακήρυξη περί «αποκλειστικά μεταναστευτικού» σε αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Βάζοντας μια σειρά από νέα εμπόδια στο δικαίωμα στο άσυλο, όλο και λιγότεροι θα θεωρούνται πρόσφυγες, επομένως θα μπορεί η κυβέρνηση να εμφανίζεται δικαιωμένη για τη ρητορική της.

Ενδεικτικά, για να θεωρηθεί πως κάποιος θα μπορέσει να φτάσει κάποιος στο άσυλο, θα πρέπει να συμμορφώνεται «προς τις αποφάσεις μεταφοράς τους σε άλλες δομές». Αν αυτό δεν συμβεί τότε « η αίτηση τους εξετάζεται με ταχύρρυθμη εξέταση εντός 3 ημερών». Παράλληλα, «αλλάζει το καθεστώς κράτησης ώστε να μη χάνονται από την επιτήρηση των αρχών χιλιάδες αλλοδαποί», μέτρο που όπως σημειώνει η «Εφημερίδα των Συντακτών» σε αναλυτικό ρεπορτάζ της, παραβιάζει το διεθνές και κοινοτικό δίκαιο που θέλει την κράτηση έσχατο μέτρο. Δύο σημεία που κρίνονται ήδη σημαντικά επίσης, είναι η αυστηροποίηση της «ευαλωτότητας» και η απαλοιφή του μετατραυματικού στρες από τους λόγους για να τεκμηριωθεί, αλλά και η «έξωση» της ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ από τις δευτεροβάθμιες Επιτροπές εξέτασης των αιτήσεων. Κι αυτά είναι μόνο τα οφθαλμοφανή προβλήματα.

Ακόμα και αν υπήρχαν πάντως αμφιβολίες για την κατεύθυνση που επέλεξε η κυβέρνηση Μητσοτάκη στο προσφυγικό, οι σημερινές εμφανίσεις των υπουργών Μάκη Βορίδη και Άδωνη Γεωργιάδη φρόντισαν να διαλύσουν κάθε πιθανή «παρεξήγηση». Μας συγχωρείτε, αλλά ακολουθούν οι δηλώσεις:

Βορίδης:

«Η ανάλυση των συγκεκριμένων ροών είναι 65% Αφγανοί, 15% από χώρες της Αφρικής, 10% από την Τυνησία, το Μαρόκο κλπ, υπάρχουν Τούρκοι που ζητούν άσυλο γιατί διώκονται από τον Ερντογάν και οι Σύροι είναι πλέον ελάχιστοι. Αυτοί λοιπόν είναι παράνομοι μετανάστες και δεν δικαιούνται ανθρωπιστικής προστασίας. Έχουν ανθρώπινα δικαιώματα, τα οποία πρέπει να γίνουν σεβαστά κατά την εξέταση της αιτήσεως του ασύλου, αλλά ως εκεί»

Κι επίσης:

«Η ανθρωπιστική βοήθεια συνίσταται στα λεγόμενα πρόσθετα μέτρα. Αυτό, δηλαδή, το οποίο βλέπετε. Πάνε σε δομές, υπάρχει σίτιση, υπάρχει μια στήριξη στον πρόσφυγα που είναι κατατρεγμένος. Στον παράνομο μετανάστη δεν θα υπάρχουν. Ο παράνομος μετανάστης από τη στιγμή που θα κριθεί παράνομος θα πρέπει να πάει σε κλειστά κέντρα για να προσχωρήσει ταχέως η διαδικασία επαναπατρισμού του».

Γεωργιάδης:

«Τα μέτρα που λήφθηκαν από το υπουργικό συμβούλιο είναι μια πολύ συγκροτημένη, ανθρώπινη πολιτική, τηρεί την ανθρωπιά στο μέτρο που είναι εφικτό, για να επιτευχθεί το μείζον που είναι να σταματήσει αυτή η εισβολή. Η εισβολή θα σταματήσει γιατί κράτη που δέχονται εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους και δεν ξέρουν τι να τους κάνουν καταστρέφονται»

Και:

«Οι Αφγανοί δεν είναι πρόσφυγες. Το Αφγανιστάν δεν θεωρείται χώρα εμπόλεμη, κατά συνέπεια δεν είναι πρόσφυγες. Αρμόδιες είναι οι ελληνικές επιτροπές με βάση το ευρωπαϊκό δίκαιο. Ας μην τους ονοματίζουμε μόνοι μας όλους πρόσφυγες. Πρόσφυγες για εμάς θεωρούνται μόνο οι προερχόμενοι από τη Συρία και αυτοί είναι το 7%. Το 93% είναι μη πρόσφυγες, είναι λαθρομετανάστες, έρχονται για οικονομικούς λόγους».

Και μια ιδιαίτερη αγάπη στον όρο «λαθρομετανάστης»

«Δεν έπαψα ποτέ να χρησιμοποιώ τον όρο λαθρομετανάστης. Ο όρος λαθρομετανάστης δεν είναι μειωτικός, εκτός αν είναι μειωτικός ο όρος λαθραναγνώστης, ο όρος λαθρέμπορος, ο όρος λαθροθήρας κτλ. Έχω σπουδάσει την ελληνική γλώσσα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και δεν θα βάλω την κάθε εισαγγελέα να μου κρίνει τα ελληνικά μου. Στην ελληνική γλώσσα ο όρος λάθρα σημαίνει κρυφά, παράνομα. Η εποχή της ψευτο-πολιτικής ορθότητας εμένα δεν με εκφράζει.»

Για την «ανθρωπιά στο μέτρο του εφικτού» και τους περιορισμούς στη βοήθεια και την προστασία, δεν χρειάζεται κάποιο σχόλιο, εκτός του ότι η ακροδεξιά ρητορική είναι πλέον κυβερνητική πολιτική και ένα ερώτημα για το αν αυτή η οπτική αντιπροσωπεύει τους αυτοπροσδιοριζόμενους ως «φιλελεύθερους» στη Νέα Δημοκρατία και τα φιλικά της ΜΜΕ.

Αλλά σίγουρα αξίζει μια πολύ συγκεκριμένη αναφορά στα ψέματα για τις προσφυγικές ροές, αλλά και στην διάκριση μεταξύ πρόσφυγα – μετανάστη μόνο με βάση την εθνικότητα. Το να γυρνάει ο κάθε τυχαίος ακροδεξιός ή απλώς παραπληροφορημένος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και να λέει ότι «μόνο στη Συρια έχει (μτφρ. ξέρω ότι έχει) πόλεμο, άρα μόνο οι Σύριοι είναι πρόσφυγες» είναι μια «κανονικότητα», το να το κάνει η κυβέρνηση είναι πολύ προβληματικό.

Καταρχάς, o ορισμός του πρόσφυγα σύμφωνα με τον ΟΗΕ προβλέπει ότι πρόκειται για άνθρωπο «ο οποίος έχει φύγει από τη χώρα του και δεν μπορεί να γυρίσει, επειδή φοβάται βάσιμα ότι θα υποστεί δίωξη για έναν ή περισσότερους από τους παρακάτω λόγους:

• φυλής
• θρησκείας
• εθνικότητας
• συμμετοχής σε ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα
• πολιτικών πεποιθήσεων

Προκειμένου να χορηγηθεί άσυλο σε έναν αιτούντα, θα πρέπει να πληροί τις παραπάνω προϋποθέσεις και τουλάχιστον έναν λόγο δίωξης». Δεν έχει δηλαδή να κάνει ούτε μόνο με το αν η χώρα του είναι επίσημα σε εμπόλεμη κατάσταση, ούτε με μόνο με την εθνικότητα.

Δεύτερον, θα ήταν πολύ ενδιαφέρον να παρουσιάσει η κυβέρνηση κάποια στιγμή με ποια στοιχεία υποστηρίζει ότι πρόκειται για «μεταναστευτικό πρόβλημα» και πώς οι υπουργοί της γυρνούν τα ΜΜΕ πετώντας διάφορα ποσοστά. Τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τις προσφυγικές ροές του 2019 του δίνουν μία διαφορετική εικόνα (εδώ της εβδομάδας 23-29 Σεπτεμβρίου):

Εκτός του ότι Σύριοι φαίνεται να είναι το 20%, θα πρέπει πριν μιλήσει κανείς με βεβαιότητα για το «που έχει πόλεμο» να κοιτάξει ακόμα στο Αφγανιστάν αλλά και σε άγνωστες περιοχές, όπως το Κονγκό και το νότιο Σουδάν. Στο Αφγανιστάν, η τρομοκρατία και οι βομβιστικές επιθέσεις πραγματοποιούνται σε εβδομαδιαία βάση, ενώ σύμφωνα με την ετήσια έρευνα του Ινστιτούτου για τα Οικονομικά και την Ειρήνη, Global Peace Index, το 2019 ξεπέρασε τη Συρία στην πρώτη θέση της λιγότερο ασφαλούς χώρας στον πλανήτη. Οι συνεχείς τρομοκρατικές επιθέσεις τους τελευταίους μήνες μάλιστα οδήγησαν στις αρχές Αυγούστου το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ να βγάλει καταδικαστική ανακοίνωση, ενώ σύμφωνα με έρευνα του Νορβηγικού Συμβουλίου για τους πρόσφυγες το 2018, το 72% όσων επιστρέφουν στη χώρα αναγκάζεται να ξαναφύγει, λόγω της βίας και των διώξεων. Η κατάσταση στη Νιγηρία, με τη συνεχή τρομοκρατία της Μπόκο Χαράμ και οι συνεχείς ένοπλες συγκρούσεις στο Κονγκό και το νότιο Σουδάν έχουν δημιουργήσει ανθρωπιστικές κρίσεις και σύμφωνα με τον ΟΗΕ, οι χώρες αυτές βρίσκονται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και οι πρόσφυγες είναι πολλές εκατοντάδες χιλιάδες. Για την Παλαιστίνη επίσης, ελπίζουμε η κατάσταση να είναι γνωστή.

Τρίτον, δεν πρόκειται για καμία «εισβολή», επειδή έρχονται μερικές εκατοντάδες προσφύγων με βάρκες κάθε εβδομάδα και στην Ελλάδα ο αριθμός τους είναι περίπου 70.000.  Παγκοσμίως, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ (δείτε εδώ το πρόσφατο ρεπορτάζ του BBC) πρόσφυγες είναι 26 εκατομμύρια,  από τους οποίους η συντριπτική πλειοψηφία καταλήγει σε γειτονικές χώρες και ένας πολύ μικρός αριθμός προσπαθεί να «εισβάλλει» στην Ευρώπη, πόσο μάλλον στην Ελλάδα. Χώρες όπως ο Λίβανος, η Ιορδανία, η Ουγκάντα και το Πακιστάν έχουν δεχθεί κοντά η και πάνω από 1 εκατ. πρόσφυγες, τη στιγμή που στην πλούσια Ευρώπη των 500 εκατομμυρίων κατοίκων γίνεται ολόκληρο ζήτημα για μερικές εκατοντάδες χιλιάδες που «θα αλλοιώσουν τον πολιτισμό».

Τέταρτον και αξίζει να μην το ξεχάσουμε: Κανένας, πρόσφυγας ή μετανάστης, δεν κινδυνεύει για την πλάκα του. Όπως έγραψε ο Κωνσταντίνος Πουλής από το 2016,  λες και πρέπει ο άλλος να έχει τρύπες από σφαίρες στην πλάτη του, για να καταλάβουμε γιατί φεύγει. Η ακαταμάχητη αλήθεια της σημερινής συνθήκης είναι πως όταν η ανισότητα είναι τόσο συντριπτική, θα έρθει η στιγμή που όσο ψηλά και αν είναι τα τείχη, ο άλλος θα θελήσει να τα περάσει και να αναζητήσει καλύτερη μοίρα […] Δεν υπάρχει μόνο πόλεμος, όμως, υπάρχει και ανισότητα. Τόσο αδιανόητη, που κάποια στιγμή το φράγμα σπάζει. Και όσους φράχτες κι αν χτίσει η Δύση, αυτό θα χρειαστεί κάποια στιγμή να το αντιμετωπίσει.

Στην τελική, ενώ η συζήτηση στο προσφυγικό πάει όλο και δεξιότερα και η κυβέρνηση ενστερνίζεται τη λογική της καταπολέμησης των «εισβολέων», θα πρέπει να αναρωτηθούμε ποιος κάνει τελικά την εισβολή. Η λογική της αποτροπής μετράει πλέον χρόνια. Αυτός που μπαίνει στη βάρκα ξέρει για τη Μόρια, ξέρει για τους θανάτους στη Μεσόγειο, ξέρει ότι δεν θα καταλήξει εκεί που θέλει και ξέρει ότι η Ευρώπη είναι απόρθητο φρούριο, αλλά το κάνει; Ή αυτός που φωνάζει με τουλάχιστον αμφιλεγόμενα στοιχεία, παραβιάζει ανθρώπινα δικαιώματα και κάνει κυβερνητική προπαγάνδα θυσιάζοντας ανθρώπινες ζωές. Σίγουρα ο δεύτερος, κυνικά  βάρβαρα και ξεδιάντροπα.