Την αδυναμία της Ευρωπαϊκής Ένωσης να διαχειριστεί τον οργανισμό της  Frontex αποκάλυψε η επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Ίλβα Γιόχανσον, σε συνέντευξη που παραχώρησε στη γαλλόφωνη εφημερίδα Le Soir και κυκλοφορεί υπό τον τίτλο «Η Frontex δεν είναι τέρας» (Frontex n’est pas un monstre).

Παρά το γεγονός ότι  δήλωσε περήφανη για το έργο που έχει ήδη πραγματοποιηθεί στο πεδίο της μετανάστευσης και της παροχής ασύλου, εξέφρασε την έντονη ανησυχία της για τους ισχυρισμούς περί παράνομων επαναπροωθήσεων και τη σωρεία καταγγελιών για παραβιάσεις θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, επισημαίνοντας ότι οι δυνατότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της ίδιας να επέμβουν είναι πολύ περιορισμένες. Ερωτηθείσα, ωστόσο, σχετικά με τις παρεμβάσεις στις οποίες θα μπορούσε να προχωρήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση, ανέφερε ότι οι επιλογές είναι πολύ περιορισμένες και πως όλη η ευχέρεια κινήσεων της ΕΕ εξαντλείται στην πρόταση για επιβολή νέου ανεξάρτητου συστήματος παρακολούθησης των διαδικασιών μετανάστευσης και ασύλου, που θα επιβάλει την διενέργεια έρευνας για τις καταγγελίες που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί.

Πρέπει να προστατεύσουμε τα εξωτερικά μας σύνορα. Αυτός είναι ο λόγος που έχουμε θέσει σε εφαρμογή το πιο εξελιγμένο σύστημα παγκοσμίως. Πρέπει, όμως, να προστατεύσουμε τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Δεν είναι αποδεκτό να επαναπροωθεί κανείς τους ανθρώπους, να τους απομακρύνει ή να τους χτυπάει. Έχουμε πολύ καλά εμπεριστατωμένες καταγγελίες που αναφέρουν ότι υπάρχουν παραβιάσεις αυτών των δικαιωμάτων στα εξωτερικά μας σύνορα. Γι ‘αυτό το λόγο στο ευρωπαϊκό σύμφωνο μετανάστευσης πρότεινα ένα ανεξάρτητο σύστημα παρακολούθησης των διαδικασιών μετάβασης και ασύλου. Αυτό θα επιβάλλει τη διενέργεια έρευνας για αυτούς τους ισχυρισμούς.

Όχι, η Frontex δεν είναι τέρας. Αλλά είναι σαφές ότι δεν μπορούμε να διαχειριστούμε την Frontex όπως άλλους  οργανισμούς της ΕΕ. Είναι απογοητευτικό, γιατί αναλαμβάνω την πολιτική ευθύνη για την Frontex, αλλά δεν μου επιτρέπεται να πω στον διευθυντή τι πρέπει να κάνει. Δεν υπάρχουν παρά μόνο δύο εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο διοικητικό συμβούλιο. Τα κράτη, συμπεριλαμβανομένων των χωρών που συνδέονται με τον οργανισμό έχουν από έναν εκπρόσωπο. Είναι σημαντικό ο διευθυντής του Frontex να δείξει ότι μπορεί να το χειριστεί αυτό και το διοικητικό συμβούλιο να αποδείξει ότι είναι έτοιμο να παρέμβει για να παράσχει την απαραίτητη υποστήριξη στον εκτελεστικό διευθυντή. Πιστεύω ότι έχουμε έναν διευθυντή που έχει πολλά πράγματα να κάνει και πρέπει να συνεχίσει να τα κάνει.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ι. Γιόχανσον έχει προσφατα εκφράσει την έντονη ανησυχία της σχετικά με τα όσα αναγράφονται στις εκθέσεις της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες. Κατά τη διάρκεια κοινής συνέντευξης τύπου με τον Υπουργό Μετανάστευσης και Ασύλου, Νότη Μηταράκη, «άδειασε» τον Υπουργό, που ισχυρίστηκε ότι δεν υπάρχουν έως τώρα στοιχεία που αποδεικνύουν παράνομες επαναπροωθήσεις, και αμφισβήτησε ευθέως τις έρευνες που επικαλείται αορίστως η ελληνική κυβέρνηση για να διαψεύσει τις καταγγελίες, δείχνοντας εμμέσως τη δυσαρέσκειά της για την ολιγωρία της ελληνικής κυβέρνησης, παρά το γεγονός ότι η ίδια έχει επισημάνει πως συγκεκριμένες περιπτώσεις πρέπει να εξεταστούν με μεγαλύτερη προσοχή.

Κίνδυνος ενίσχυσης του ακροδεξιού αφηγήματος αν δεν ψηφιστεί το Σύμφωνο

Ερωτηθείσα σχετικά με το νέο προτεινόμενο Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου και την γενικότερη εξέλιξη της μεταναστευτικής πολιτικής δήλωσε ότι είναι «πολύ περήφανη» για το σύμφωνο που παρουσίασε ως σοσιαλδημοκράτης και υποστήριξε ότι «εάν συνεχίσουμε να μεταφέρουμε όλους τους ανθρώπους που φτάνουν στο ευρωπαϊκό έδαφος, αυτό θα βοηθήσει τους λαθρέμπορους. Αντιλαμβάνομαι ότι οι παράτυπες αφίξεις δεν θα πέσουν ποτέ στο μηδέν, αλλά πρέπει να προσπαθήσουμε να έχουμε όσο το δυνατόν λιγότερες ανοίγοντας άλλους δρόμους». Παράλληλα, δήλωσε πεπεισμένη ότι τα κράτη μέλη θα ξεπεράσουν τις διαφωνίες τους και θα υπερψηφίσουν το σύμφωνο, ακόμη κι αν καταστεί δυνατή η πλήρης συμφωνία όλων των κρατών με όλα τα σημεία του συμφώνου και χρειαστούν τροπολογίες.

Σημειώνουμε πρόοδο. Την περασμένη εβδομάδα είδαμε ο ένας τον άλλον από κοντά για πρώτη φορά μετά από 10 μήνες τηλεδιασκέψεων. Πρόκειται για ένα μεγάλο πακέτο, το οποίο περιέχει επτά νομοθετικές προτάσεις και 500 σελίδες νομοθεσίας. Νομίζω ότι μπορούμε να προχωρήσουμε σταδιακά χωρίς να διαταραξουμε την ισορροπία μεταξύ κρατικής ευθύνης και αλληλεγγύης, ακόμη και αν πρόκειται για ευαίσθητο ζήτημα. Κανείς δεν πίστευε ότι θα ήταν εύκολο. Θα πάρει χρόνο. Τα κράτη πιθανότατα δεν θα φτάσουν σε σημείο να έχουν όλα τις ίδιες απόψεις για τη μετανάστευση, αλλά νομίζω ότι είναι εφικτή η εξεύρεση συμβιβαστικής λύσης στην οποία να μπορούν να συμφωνήσουν όλοι. Είμαι πεπεισμένη ότι θα επιτευχθεί ο συμβιβασμός. Θα υπάρξουν τροπολογίες, αλλά πιστεύω ότι το κείμενο θα εγκριθεί, ελπίζω με μεγάλη πλειοψηφία. Αλλά δεν γνωρίζω αν όλα τα κράτη θα το υπερψηφίσουν.

Μιλώντας για τους ενδεχόμενους κινδύνους σε περίπτωση που το Σύμφωνο δεν εγκριθεί τελικά, σημείωσε ότι «Ο κίνδυνος είναι ότι η εμπιστοσύνη θα διαβρωθεί» καθώς και ότι ελλοχεύει κίνδυνος «για τον (χώρο ελεύθερης κυκλοφορίας) Σένγκεν, για την αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών». Διευκρίνισε μάλιστα ότι «το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι θα τροφοδοτηθεί το εξτρεμιστικό και ακροδεξιό αφήγημα. Λένε ότι η μετανάστευση δεν μπορεί να ελεγχθεί, γι ‘αυτό πρέπει να σταματήσουμε τους ανθρώπους που φτάνουν. Είναι λάθος. Η μεγάλη πλειονότητα των μεταναστών φτάνουν νόμιμα, περίπου 3 εκατομμύρια ετησίως. Και 140.000 άνθρωποι φτάνουν παράνομα. Αυτή τη μετανάστευση πρέπει να διαχειριστούμε καλύτερα» δήλωσε, υπογραμμίζοντας στη συνέχεια ότι παραμένει αναφαίρετο δικαίωμα η αίτηση ασύλου, σύμφωνα με τη Σύμβαση της Γενέυης.

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ποιος φτάνει στην Ευρώπη, στον χώρο Σένγκεν, επειδή η ισχυρή προστασία στα εξωτερικά σύνορα συνδέεται με την ελεύθερη κυκλοφορία μας στο εσωτερικό. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν καλωσορίζουμε άλλους. Έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν άσυλο. Είναι θεμελιώδες δικαίωμα της Σύμβασης της Γενεύης. Θα ήθελα απλώς να δω περισσότερους ανθρώπους να φτάνουν νόμιμα. Τρία εκατομμύρια λαμβάνουν άδεια διαμονής κάθε χρόνο στην ΕΕ. Και ένα εκατομμύριο άνθρωποι φεύγουν. Έτσι αυξάνονται κατά 1,5 εκατομμύρια άτομα κάθε χρόνο. Και αυτό είναι θετικό, το χρειαζόμαστε. Πρέπει να ανοίξουμε περισσότερες νομικές οδούς.

Αυτή η διάταξη πρόκειται να συζητηθεί καθώς δεν είναι πολύ δημοφιλής μεταξύ των κρατών. Αλλά είναι στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Έχουμε συννομοθέτες. Και η θέση της Επιτροπής είναι σαφής. Βρισκόμαστε επίσης σε στενό διάλογο με την Κροατία (σ.σ κατηγορείται για συστηματική βία και αντεπιθέσεις στα βόσνια σύνορα), ποιος θα δημιουργήσει αυτόν τον τύπο παρακολούθησης. Είναι σημαντικό αυτά τα συστήματα να είναι σε θέση και ότι όσοι χρησιμοποιούν βία κατά των μεταναστών φέρουν τις συνέπειες.

Ο Frontex είναι ο μεγαλύτερος οργανισμός στην ΕΕ, με πολλά χρήματα, μεγάλη δύναμη. Είναι επίσης η πρώτη φορά που μια μόνιμη δύναμη έχει αναπτυχθεί για λογαριασμό της ΕΕ. Είναι τεράστιο, οι προσδοκίες είναι τεράστιες για τη διατήρηση της ασφάλειας στον χώρο Σένγκεν. Και είναι προφανές ότι υπάρχουν κενά στην εφαρμογή του κανονισμού. Έχουμε αρκετές εκθέσεις, από το Ελεγκτικό Συνέδριο, έρευνα από το Κοινοβούλιο, από την Olaf (υπηρεσία καταπολέμησης της απάτης), τον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή.

Παρέκκλιση της Δανίας από τη Σύμβαση της Γενέυης

Σχετικά με την ακροδεξιά «πρωτιά» της Δανίας, που θεσμοθέτησε πρόσφατα την ανάθεση των διαδικασιών αιτήσεων ασύλου σε τρίτες χώρες εκτός Ευρώπης, καταργώντας επί της ουσίας τη διεθνή προστασία, ανέφερε πως «υπάρχει μεγάλο ερωτηματικό για το αν σέβονται τη Σύμβαση της Γενεύης» και πως η χώρα παρεκκλίνει σαφώς από το ευρωπαϊκό κεκτημένο για το άσυλο, δυσχεραίνοντας παράλληλα την συνεργασία της ΕΕ με τις τρίτες χώρες.

Υπάρχει μεγάλο ερωτηματικό για το αν σέβονται τη Σύμβαση της Γενεύης. Κατά τη γνώμη μου, δεν είναι σεβαστό το πνεύμα της Σύμβασης. Η Δανία παρουσιάζει παρέκκλιση από το ευρωπαϊκό κεκτημένο για το άσυλο. Αλλά η ιδέα τους είναι κακή ιδέα. Επίσης επειδή δεν είναι ρεαλιστικό και καθιστά τις συνεργασίες που χρειαζόμαστε με τρίτες χώρες πιο δύσκολες, για να τους βοηθήσουμε να διαχειριστούν καλύτερα τη μετανάστευση, να καταπολεμήσουν τους λαθρέμπορους, να ανακτήσουν τους πολίτες τους, αλλά και να επενδύσουν σε νόμιμους διαύλους μετανάστευσης και άλλους τύπους συνεργασίας.

Δεν νομίζω, όμως, ότι θα ακολουθήσουν και άλλα κράτη μέλη. Είναι μια κακή ιδέα, μη ρεαλιστική. Έχω ξοδέψει ενέργεια προσπαθώντας να ξαναχτίσω εμπιστοσύνη με χώρες εταίρους. Δεν μπορούμε να τους φιλοξενήσουμε όλους, αλλά πρέπει να επιτελέσουμε το ρόλο μας. Είναι ηθική μας υποχρέωση. Και η απόφαση της Δανίας δεν με βοηθά να οικοδομήσω εμπιστοσύνη με τις χώρες εταίρους.