του Θάνου Καμήλαλη
«Η Ελλάδα εξετάζει την αποστολή μίας μικρής ομάδας μάχιμων στρατιωτικών στη ζώνη του Σαχέλ. Δεν πρόκειται για στρατιωτικούς συμβούλους, τέτοιους έχουμε ήδη στην περιοχή, πρόκειται για μόνιμα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων, μάχιμα» αποκάλυψε ο υπουργός Άμυνας σε τηλεοπτική του συνέντευξη στο newsbomb.gr.
Πρόκειται για την εφαρμογή του άρθρου 18 της περίφημης ελληνογαλλικής «αμυντικής» συμφωνίας, που πέρασε στις αρχές Οκτωβρίου από τη Βουλή και περιείχε επίσης τις πολυδιαφημισμένες γαλλικές φρεγάτες Belh@rra. Μια προμήθεια συνολικού ύψους 5 δισ. ευρώ, με την παράδοση σε μερικά χρόνια από σήμερα, μέρος του ευρύτερου πανάκριβου εξοπλιστικού προγράμματος που αποφάσισε η κυβέρνηση Μητσοτάκη, το οποίο υπερβαίνει τα 10 δισ. Η παράγραφος 1) του συγκεκριμένου άρθρου της Συμφωνίας, είναι αρκετά συγκεκριμένη, με ονομαστική αναφορά: «Συμμετοχή σε κοινές αναπτύξεις δυνάμεων ή αναπτύξεις σε θέατρα επιχειρήσεων προς υποστήριξη κοινών συμφερόντων, όπως, για παράδειγμα, τις υπό γαλλική διοίκηση επιχειρήσεις στο Σαχέλ».
Στην κριτική της αντιπολίτευσης για αυτήν την πρόβλεψη, μία τομή στο στρατιωτικό δόγμα της χώρας, ο Κυριάκος Μητσοτάκης απάντησε με τον προσφιλή του τρόπο: Ωμά ψέματα. Ακόμα και για ένα θεμα, το οποίο η παράταξή του και μεγάλο μέρος της κοινωνίας, το χαρακτηρίζει ως «εθνικό», υπονοώντας ζήτημα εξαιρετικά σοβαρό και ευαίσθητο. «Επιτέλους, σταματήστε να διακινείτε σε αυτή την αίθουσα ψέματα. Γιατί μιλάτε για δήθεν μάχες, πιθανές μάχες, εμπλοκή των στρατιωτών μας στην Αφρική, όταν ένοπλη, το τονίζω, εμπλοκή προβλέπεται μόνο στο άρθρο 2, εάν απειληθεί η επικράτεια μιας εκ των δύο χωρών», φώναζε ο Πρωθυπουργός στη Βουλή. Τώρα που η Συμφωνία ψηφίστηκε, ο Υπουργός Άμυνας είναι αρκετά πιο ειλικρινής.
Η Φραγκίσκα Μεγαλούδη είναι μία δημοσιογράφος που έχει ζήσει και κάνει ρεπορτάζ σε διάφορες πιθανές και απίθανες γωνιές του κόσμου. Αυτό το διάστημα βρίσκεται στην Ακτή Ελεφαντοστούν, ενώ έχει βρεθεί σε Νίγηρα και Μπουρκίνα Φάσο, δύο από τις πέντε χώρες που βρίσκονται σε αυτή τη Ζώνη. Μας μίλησε στο ραδιόφωνο του ΤPP, μαζί με τον Κωνσταντίνο Πουλή, λίγο πριν αναχωρήσει για την τρίτη, το Μάλι. «Το Σαχέλ βασικά είναι πέντε χώρες. Είναι η Μαυριτανία, ο Νίγηρας, το Μάλι, η Μπουρκίνα Φάσο και το Τσαντ. Είναι ακριβώς κάτω από τη Δυτική Σαχάρα. Είναι μια λωρίδα ερήμου θα έλεγα. Είναι μια περιοχή που είναι το καινούριο Hot Spot του πλανήτη. Πάντα ήταν hot spot, απλά πλέον οι τρομοκρατικές επιθέσεις των τζιχαντιστών έχουνε δεκαπλασιαστεί με καθημερινά θύματα. Συμπίπτει αυτό και με την ανακοίνωση της Γαλλίας ότι θα μειώσει τον αριθμό των στρατιωτών από την επιχείρηση Barkhane, που ήδη είχε ξεκινήσει. Από το 2014 είναι εδώ οι Γάλλοι. Βασικά αυτό που θα γίνει, θα αντικατασταθεί ο αμιγώς γαλλικός στρατός. Είναι περίπου 6000 στρατιώτες αυτή τη στιγμή, με αυτό που ονομάζεται TAKUBA FORCE, το οποίο θα είναι μία διεθνής δύναμη, και στην οποία νομίζω πως πρώτος που θα πάει τρέχοντας, είναι και η Ελλάδα».
Η Γαλλία έχει θρηνήσει θύματα στην περιοχή. Τον Οκτώβριο του 2021, το france24 ανέφερε ότι συνολικά 53 γάλλοι στρατιώτες έχουν πέσει νεκροί από το ξεκίνημα της επιχείρησης Βarkhane. «Δεν είχε χιλιάδες, αλλά έχει θύματα κατά καιρούς στρατιώτες, ναι. Αλλά δεν θεωρώ ότι είναι μόνο αυτό. Ότι θέλει να φύγει λόγω των θυμάτων, του κόστους. Και δεν νομίζω ότι στη γαλλική κοινή γνώμη βαραίνει τόσο πολύ. Είναι μικροί αριθμοί. Εγώ θεωρώ ότι είναι το οικονομικό κόστος και το αδιέξοδο. Οπότε αυτή τη στιγμή θέλει λίγο, αυτή η δύναμη, το κόστος να μοιραστεί ισομερώς και στους υπόλοιπους. Νομίζω ότι είναι κυρίως αυτό. Γιατί πλέον είναι αδιέξοδες οι παρουσίες των στρατών εδώ» σχολιάζει η Φ.Μεγαλούδη.
Προσθέτει ότι «υπάρχει πάρα πολύ μεγάλη αμερικανική παρουσία. Υπάρχουν βάσεις της CIA, υπάρχουν βάσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Τα συμβόλαια που παίζουν είναι τεράστια. Χτίσανε οι Αμερικάνοι πρόσφατα μία βάση με μη επανδρωμένα αεροσκάφη στον Νίγηρα, 100 εκατομμύρια ήταν το κόστος».
Παρουσία όμως, με έναν ιδιαίτερο τρόπο, έχει και η Σαουδική Αραβία, όπως υποστηρίζει η δημοσιογράφος. «Θεωρώ ότι ένας μεγάλος δάκτυλος πίσω από όλα αυτά είναι η Σαουδική Αραβία, η οποία Σαουδική Αραβία στην μουσουλμάνικη Αφρική δεν κάνει την επιρροή της με χρήματα και επενδύσεις, έχει πολύ λίγες επενδύσεις. Το κάνει όμως με υποτροφίες. Όλοι οι κληρικοί, οι πνευματικοί, οι ηγέτες, οι καθηγητές πανεπιστημίων, όλοι αυτοί έχουν εκπαιδευτεί στην Σαουδική Αραβία. Έχει δημιουργήσει δηλαδή μία “πνευματική” ελίτ η οποία είναι αυτή, η γενιά αυτή είναι οι ηγέτες και οι εμπνευστές των Ισλαμικών κινημάτων»
Όσο για την Τουρκία: «Η Τουρκία από στρατιωτική παρουσία στο Σαχέλ όχι, αλλά γενικά η Τουρκία διεισδύει στην Αφρική. Ξέρω ότι έχει παρουσία στη Σομαλία, δεν έχει τόσο στα δυτικά προς εμάς, αλλά έχει με επενδύσεις και οικονομικά. Γι’ αυτόν τον λόγο και οι Turkish Airlines, είναι από τις βασικές αεροπορικές εταιρείες που εξυπηρετεί τις χώρες αυτές. Δηλαδή η Τουρκία έχει όλο και μεγαλύτερη παρουσία, αλλά στα στρατιωτικά ακόμα τουλάχιστον στο Σαχέλ όχι. Οικονομικά αλλά τώρα όσο τους παίρνει βέβαια και εκείνους και εκείνο φυσικά έχει μεγάλη παρουσία, αλλά όχι στρατιωτική». Σχετικά με την Κίνα, «γενικά δεν έχει στρατιωτική παρουσία, έχει παρουσία οικονομική καθαρά. Η Κίνα έρχεται, κάνει μία οικονομική συμφωνία, φέρνει κόσμο, χτίζει κάτι και φεύγει και έχει κάνει συμφωνία στο τι θα πάρει».
«Όλοι οι στρατοί του κόσμου», αλλά «το αποτέλεσμα δεν το έχουμε δει, μόνο θανάτους βλέπουμε»
Εξηγώντας γιατί αυτή η λωρίδα ερήμου προκαλεί τόσο μεγάλο, αλλά συγκεκαλυμμένο, παγκόσμιο ενδιαφέρον, σχολιάζει: «Θεωρώ ότι είναι πάρα πολλοί λόγοι που έχει ενδιαφέρον. Δεν είναι μόνο οι φυσικοί πόροι. Θεωρώ ότι πλέον είναι ένας συνδυασμός. Είναι και τα παχυλά στρατιωτικά συμβόλαια. Τι συμβαίνει εδώ πέρα; Το κύριο θέμα είναι η τρομοκρατία. Όλες οι τρομοκρατικές οργανώσεις βρίσκονται στην περιοχή. Τα παρακλάδια του “Ισλαμικού Κράτους”. Το ισλαμικό κράτος της Δυτικής Σαχάρας. Κάποια άλλα παρακλάδια με αραβικά ονόματα που δεν τα θυμάμαι. Υπάρχει διακίνηση ναρκωτικών. Το ένα τρίτο της κοκαΐνης που φτάνει στην Ευρώπη από την Λατινική Αμερική, περνάει μέσα από το Σαχέλ. Είναι επίσης το θέμα της μετανάστευσης. Γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε συμφωνίες με χώρες όπως ο Νίγηρας και το Μάλι. Τώρα κυρίως στο Νίγηρα, γιατί το Μάλι έχει αρχίσει και εκφράζει διαφωνίες, δεν θέλει να είναι χώρα επιστροφής».
«Δηλαδή όσους διασώζουν από τα pushbacks που δεν γίνονται, θέλουν να τους μεταφέρουνε στον Νίγηρα και από κει και πέρα να είναι θέμα του Νίγηρα, τι θα κάνει με τους μετανάστες αυτούς» συνεχίζει η δημοσιογράφος. «Οπότε έχει απ’ όλα τα “καλά” η περιοχή. Και έχει φυσικά και φυσικούς πόρους. Πετρέλαιο, ουράνιο και αρκετά πλούσιο υπέδαφος».
«Είναι επίσης, όπως αναφέρει στη συνέχεια, μία περιοχή ήδη κατεστραμμένη από την Κλιματική Αλλαγή. «Όταν ήμουν στον Νίγηρα, γιατί έκατσα ένα μήνα στον Νίγηρα, περνάγαμε από πλημμύρες σε απίστευτη ζέστη. Δεν είχαμε πια τις βροχές, αυτές τις λίγες βροχές που είχε ο Νίγηρας, είχαμε πλημμύρες μόνο και μετά ξηρασία για 7-8 μήνες. Η έρημος καταπίνει λίμνες, καταπίνει καλλιεργήσιμες εκτάσεις, καταπίνει τα πάντα. Και αυτό είναι αποτέλεσμα της Κλιματικής Αλλαγής. Πάλι η Κλιματική Αλλαγή για την οποία δεν ευθύνονται οι χώρες αυτές, δηλαδή, γι’ αυτό λέω ότι είναι πολύ πολύπλοκο το θέμα.Κλιματική αλλαγή, φτωχοποίηση, μεγάλη φτώχεια, διαφθορά, ξένες επεμβάσεις. Όλα αυτά είναι ένα εκρηκτικό μείγμα»
Χαρακτηρίζει επανειλημμένα την περιοχή γεμάτη ως ένα «εκρηκτικό κοκτέιλ» και θεωρεί πως η απειλή της τρομοκρατίας είναι υπαρκτό ζήτημα. «Διαλύει τις οικονομίες, διαλύει δυτικά και ντόπια συμφέροντα. Οι μετανάστες είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο χρηματοδότησης των τρομοκρατών επίσης, γιατί είναι εκείνοι που είναι στην ουσία οι διακινητές οπότε έχει κάθε λόγο η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι ξένες δυνάμεις γενικά να είναι στην περιοχή, για να πατάξουν την τρομοκρατία επίσημα. Και το εμπόριο ναρκωτικών, επίσημα»
«Παρ’ όλα αυτά» συνεχίζει η Φ.Μεγαλούδη, «άμα δούμε λίγο τα πράγματα, θα δούμε ότι είναι όλοι οι στρατοί του κόσμου εδώ. Και η τρομοκρατία μια χαρά κρατεί. Και τα ναρκωτικά και οι μετανάστες και όλα. Δηλαδή το αποτέλεσμα δεν το ‘χουμε δει. Μόνο θανάτους βλέπουμε»
Eξοπλισμοί μέσω Ε.Ε, στο όνομα της Ειρήνης
Στην ερώτηση γιατί συμβαίνει αυτό, απαντά πως «είναι ένα πολύπλοκο θέμα, το οποίο δε λύνεται τόσο στρατιωτικά. Πολιτικά πλέον είναι ένα αδιέξοδο, με τις κυβερνήσεις που έχουν επικρατήσει στο Σαχέλ. Η στρατιωτική λύση, όλα αυτά τα χρόνια που προσπαθούσανε με εξοπλισμούς, με στρατούς, δεν είχε αποτέλεσμα, γιατί ποτέ κανείς δεν ενδιαφερόταν να χτυπήσει τις αιτίες. Τις ξέρουν τις αιτίες των φαινομένων αυτών. Άρα θεωρώ ότι δεν είναι ακριβώς για την τρομοκρατία μόνο εδώ όλοι αυτοί οι στρατοί. Είναι και για τα συμβόλαια. Αυτό είναι πάρα πολύ αστείο. Το λεγόμενο European Peace Facility. Θέλω να το προσέξετε το όνομα αυτό.
Στα τέλη Φεβρουαρίου του 2020, ο Ύπατος Εκπρόσωπος της Ε.Ε. σε Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Εθνικής Ασφάλειας, Ζοσέπ Μπορέλ πραγματοποιεί την πρώτη του επίσκεψη στην Αφρική. Το μήνυμά του είναι ξεκάθαρο: Η Ε.Ε. πρέπει, όπως υποστηρίζει ο Μπορέλ, να είναι «λιγότερο αγγελική» και να εξοπλίσει τις σύμμαχες αφρικανικές χώρες. Στα πλαίσια αυτής της πιο επιθετικής στρατηγικής της Ε.Ε. δημιουργείται το Εuropean Peace Facility, που αντικαθιστά προηγούμενους μηχανισμούς με αρμοδιότητα τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις στην Αφρική και την υποστήριξη αφρικανικών κρατών. «Είναι το Ταμείο για τη διευκόλυνση της Ειρήνης. Να τον προσέξετε τον όρο αυτό. Έτσι λέγεται το ταμείο. Είναι πολύ καλό. Γιατί ο σκοπός του Ταμείου για τη διευκόλυνση της ειρήνης, είναι να εξοπλίζει τις κυβερνήσεις των χωρών αυτών. Είτε είναι Σαχέλ, είτε όπου αλλού τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης θεωρούν ότι έχουν κάποια στρατιωτικά συμφέροντα. Δεν ξέρω αν το συνειδητοποιούμε αυτό» σχολιάζει η Φραγκίσκα Μεγαλούδη.
Ο μηχανισμός αυτός δημιουργήθηκε επίσημα τον Μάρτιο του 2021, προκαλώντας σφοδρή κριτική από διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις όπως η Οxfam. Λειτουργεί εκτός του τακτικού ευρωπαϊκου προϋπολογισμού και για τον λόγο αυτόν δεν δίνεται καμία λογοδοσία στο Ευρωκοινοβούλιο. Όπως προκύπτει από την ίδια την παρουσίασή του σε κείμενο του Ευρωκοινοβουλίου, ο λόγος που βρίσκεται εκτός τακτικού προϋπολογισμού είναι γιατί ο τακτικός προϋπολογισμός της Ε.Ε. έχει «περιορισμούς» και η δημιουργία αυτού του Ταμείου επιχειρεί «να τους παρακάμψει». Στο ίδιο κείμενο αναφέρεται ότι «για πρώτη φορά στην ιστορία της», η Ε.Ε. «θα μπορεί να ενισχύει με υποδομές, εξοπλισμούς και στρατιωτική βοήθεια» τρίτες χώρες ή συνασπισμό τρίτων χωρών».
«Είναι γελοίο να ονομάζεις αυτό ταμείο για την Ειρήνη. Το οποίο έχει ένα όριο 5 δισεκατομμυρίων ευρώ για τη χρηματοδότηση. Και στην ουσία τι κάνει; Πάει η Γαλλία, πάει η Ισπανία, πάει όποια χώρα θεωρεί ότι έχει συμφέροντα, και κάνει συμβόλαια με εταιρείες που παράγουν πολεμικό εξοπλισμό, για την κατασκευή και αγορά οπλικών συστημάτων, τανκς, οχημάτων, τεχνολογίας, τα οποία με αυτά εξοπλίζει μετά τους στρατούς των χωρών στο όνομα της πάταξης της τρομοκρατίας. Ήδη εδώ στο Νίγηρα έχει ένα συμβόλαιο η Γαλλία, 200.000.000 ευρώ, για κάποια τεθωρακισμένα και συστήματα τεχνολογίας νυχτερινής όρασης» εξηγεί η δημοσιογράφος, που στέκεται και στους πολύ σοβαρούς κινδύνους, τέτοιες παρεμβάσεις να γυρίσουν πολύ εύκολα μπούμερανγκ, λόγω των πολύ λεπτών ισορροπιών στην περιοχή:
«Ο σημερινός σύμμαχος του Προέδρου, τον οποίο η οποιαδήποτε ξένη κυβέρνηση στηρίζει, μπορεί να γίνει ο αυριανός δικτάτορας που θα κάνει πραξικόπημα ή που θα γίνει ο ισλαμιστής ηγέτης. Είναι τόσο λεπτές οι ισορροπίες εδώ πέρα… Δεν ξέρω γιατί αυτό το πράγμα, γιατί πρέπει να το εντατικοποιήσουν ακόμα περισσότερο. Μια ήδη στρατιωτικοποιημένη περιοχή, όσο δεν πάει…»
Αλλάζοντας το δόγμα
To γεγονός ότι η χώρα ετοιμάζεται να στείλει στρατιώτες στο Σαχέλ δεν είναι καθόλου μικρό ζήτημα. Ακόμα κι αν αυτοί είναι λίγοι, «προβαίνει σε μια ενέργεια που ανατρέπει την πάγια εξωτερική πολιτική δεκαετιών της μη ανάμειξης σε συγκρούσεις τρίτων έξω από το πλαίσιο διεθνών οργανισμών, και δημιουργεί κινδύνους για την εσωτερική ασφάλεια της χώρας» όπως σχολίασαν σε κοινή τους ανακοίνωση ο τομεάρχης Εξωτερικής Πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ, Γιώργος Κατρούγκαλος και οι αναπληρωτές τομεάρχες, Θοδωρής Δρίτσας και Γιώργος Τσίπρας.
Υπάρχει μία σταδιακή μεταστροφή χρόνων εδώ και βεβαίως η προηγούμενη κυβέρνηση δεν είναι άμοιρη ευθυνών για αυτήν την κατεύθυνση. Όπως συμβαίνει στις διεθνείς σχέσεις και στην εξωτερική πολιτική, όλα γίνονται με αργούς, «προσεκτικούς» και σταδιακούς ρυθμούς. Πριν από το εξαιρετικά πιθανό σενάριο της αποστολής στρατιωτών, επί κυβέρνησης Μητσοτάκη στείλαμε αντιαεροπορικά στη Σαουδική Αραβία, συγκροτώντας την Ελληνική Δύναμη Σαουδικής Αραβίας. Έχουν υπογραφεί δύο τεράστιες «αμυντικές συμφωνίες» σε διάστημα λίγων μηνών, με τη Γαλλία και μία αορίστου διάρκειας με τις ΗΠΑ, ενώ εκτελείται το πρόγραμμα – μαμούθ δισεκατομμυρίων ευρώ για τα εξοπλιστικά. Σημειώνεται επίσης ότι αυξήθηκε στους 12 μήνες η στρατιωτική θητεία στον στρατό Ξηράς.
Επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, έγινε η αποτυχημένη απόπειρα να πουλήσουμε 300.000 βλήματα και βόμβες στη Σαουδική Αραβία. Mία κίνηση που μαθεύτηκε από σπόντα και τελικά ανακλήθηκε. Λίγους μήνες μετά, ο τότε υπουργός Άμυνας, Πάνος Καμμένος συναντιόταν με τον ομόλογό του των ΗΠΑ και του έλεγε on camera πως «είναι σημαντικό για την Ελλάδα οι ΗΠΑ να αναπτύξουν στρατιωτικές δυνάμεις στη χώρα σε μία πιο μόνιμη βάση όχι μόνο στον Κόλπο της Σούδας, αλλά επίσης στον Βόλο, στη Λάρισα και στην Αλεξανδρούπολη». Κάπως έτσι, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ καταψήφισε την συμφωνία με τις ΗΠΑ που έφερε η ΝΔ, επειδή είναι αόριστης διάρκειας, ο αμερικανός πρέσβης, Τζέφρι Πάιατ, εξέφρασε την έκπληξή του για την στάση της αξιωματικής αντιπολίτευσης. «Ξεκινήσαμε να λειτουργούμε στη Λάρισα, στην Αλεξανδρούπολη και το Στεφανοβίκειο κατά τη διάρκεια της περιόδου ΣΥΡΙΖΑ» είχε τονίσει.
Το πόσο όλα αυτά εξυπηρετούν «την Άμυνα της χώρας» είναι ένα πολύ σοβαρό ερώτημα, με το ΚΚΕ να επαναλαμβάνει συχνά πως καμία από όλες αυτές τις συμφωνίες δεν έχει στόχο την Άμυνα της χώρας και πως «μπλεκόμαστε πολύ επικίνδυνα» σε γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς. Παράλληλα, όπως είχε σημειώσει σε ομιλία του στη Βουλή όταν ψηφιζόταν η συμφωνία για τις φρεγάτες, ο γραμματέας του ΜέΡΑ25, Γιάνης Βαρουφάκης, οι εξοπλισμοί «αποδυναμώνουν μεσοπρόθεσμα την εθνική Άμυνα», καθώς σημαίνουν περισσότερα χρέη και μεγαλύτερη εξάρτηση από τους δανειστές, επομένως λιγότερη ανεξαρτησία.
Το μεγαλύτερο μέρος όλων των παραπάνω, συντελείται υπό την άγνοια της κοινωνίας. Υπάρχει ένας ελέφαντας στο δωμάτιο, σε όλη αυτήν την ιστορία της όλο και μεγαλύτερης εμπλοκής της χώρας σε πολέμους άλλων. Είναι έτοιμη η ελληνική κοινωνία για το τραγικό σενάριο του να έχουμε νεκρό στρατιώτη πέρα από τα ελληνικά σύνορα; Εδώ δεν έχει ενημερωθεί καν για τη βοήθεια στο Σαχέλ, το διέψευδε ο Μητσοτάκης στη Βουλή. Σενάριο μακρινό, απευκταίο, αλλά προφανώς, όταν στέλνεις έστω λίγους στρατιώτες σε εμπόλεμη ζώνη παίζεις με τη φωτιά και τις πιθανότητες.
Και πέρα από αυτό, πόσο μακριά μπορεί να πάει η φαντασίωση ότι ο λόγος που διεξάγονται κούρσες εξοπλισμών, παρέχεται στρατιωτική βοήθεια, και γίνονται προετοιμασίες πολέμου, είναι η Ειρήνη;