To Παρατηρητήριο για την τέχνη στη φυλακή-ALL2GATHER προέκυψε από τη σύμπραξη δύο ομάδων, της «Tρι.Ενα Πολιτισμού ΑΜΚΕ» και της «APICCO ΚοινΣΕπ για την τέχνη και επανένταξη», και επιχειρείται να δημιουργηθεί ψηφιακός τόπος όπου θα συλλέγονται οι δράσεις που γίνονται στις φυλακές και στις εκπαιδευτικές δομές που λειτουργούν εντός τους, αλλά και δράσεις που καταφέρνουν να «δραπετεύσουν», επιτρέποντας στον κόσμο να γίνει κοινωνός αυτής της εμπειρίας και να απολαύσει τα καλλιτεχνικά έργα των ανθρώπων που κρατούνται ή βρίσκονται σε διαδικασία επανένταξης. Η πλατφόρμα θα ανοίξει τέλη Μάρτη-αρχές Απριλίου και συμμετέχουν πολλοί φορείς και μονάδες εθελοντών που κάνουν τέτοιες δράσεις στα καταστήματα κράτησης.

Στο ΤΡΡ μίλησε από την APICCO η Σοφία Ιωαννίδη, εκπροσωπώντας αυτή την κοινωνική επιχείρηση που συστάθηκε το 2017. Στα μέλη της συμπεριλαμβάνονται πρώην κρατούμενοι που, μέσα από διάφορες δράσεις, επανεντάσσονται στην κοινωνία και δημιουργούν και εκπαιδευτικά-καλλιτεχνικά προγράμματα για κρατούμενους.

To Παρατηρητήριο αποσκοπεί στην καταγραφή όλων των καλλιτεχνικών-εκπαιδευτικών δράσεων που γίνονται στα κέντρα κράτησης, ώστε να υπάρχει αρχείο για μελλοντικές μελέτες και συμβολή στο επιστημονικό έργο αλλά και να μην πάει χαμένη όλη η όμορφη προσπάθεια ψυχικής απόδρασης που γίνεται στις φυλακές.

«Για τους ανθρώπους στις φυλακές, όσα φτιάχνουν εκεί είναι ένα δικό τους παράθυρο στην κοινωνία. Κάνω χρόνια παραστάσεις με κρατούμενους. Όλοι μου λένε πως είναι η πρώτη φορά που βλέπουν κόσμο να τους επιβραβεύει για κάτι» αναφέρει η κα. Ιωαννίδη. «Θέλουν συνεχώς να επιβεβαιώνουν τη νέα τους εικόνα και χρειάζονται κίνητρο για να μην επανέλθουν στα λάθη τους».

Είναι 10 χρόνια στο πεδίο, από το 2013, με την πρώτη της επαφή να είναι στο κατάστημα κράτησης του Αυλώνα. Πριν μπει στις φυλακές, είχε περιέργεια πώς μπορεί να είναι αυτή η ζωή και ο κόσμος. Μπήκε με «μαλακά» αισθήματα όπως εξηγεί. Όχι καχύποπτα, όχι αρνητικά προκατειλημμένη. «Μεγάλωσα σε μια γειτονιά που έτυχε το γειτονόπουλο, που το ήξερα από παιδάκι, στα 19 του χρόνια να μπλέξει και να μπει φυλακή κι έτσι είχα πάντα στο μυαλό μου ότι μπορεί ο καθένας να βρεθεί εκεί. Μπαίνοντας αρχικά στη φυλακή ανηλίκων κατάλαβα ότι γι’ αυτούς που μπαίνουν φυλακή έχουν φυσικά οι ίδιοι μεγάλο μερίδιο ευθύνης, αλλά και οι κοινωνία που δε στήριξε αυτά τα παιδιά, δεν είχαν το περιβάλλον να τα νοιαστεί και να τους βάλει φρένο. Είδα ότι οι κρατούμενοι, όταν τους δίνεται η ευκαιρία -και ειδικά μέσα από το θέατρο-, βιώνουν την παιδικότητα που δεν έζησαν ποτέ. Έρχονται σε επαφή με μαλακά αισθήματα. Έχω δει φονιάδες να μαλακώνουν και να συμπεριφέρονται με τη χαρά της δημιουργίας, της παιδικότητας, όπως τα παιδάκια του δημοτικού. Η τέχνη στη φυλακή τους δίνει τη δυνατότητα να έρθουν κοντά με την ανθρώπινη πλευρά τους». «Υπάρχουν, ωστόσο, και κρατούμενοι χειριστικοί, που ξέρουν ότι έχεις πάει με καλή διάθεση και το “εκμεταλλεύονται”, για να κερδίσουν οτιδήποτε -για παράδειγμα μια βεβαίωση ότι παρακολούθησαν το πρόγραμμα, ώστε να το χρησιμοποιήσουν στο δικαστήριο, και μόλις πάρουν το χαρτί, δεν ξαναπατάνε σε μάθημα» προσθέτει.

Κάτι σημαντικό, τέλος, που υπογραμμίζει η Σοφία Ιωαννίδη είναι πως πριν μπεις στη φυλακή και έρθεις σε επαφή με αυτόν τον κόσμο για να γίνετε ένα και να δημιουργήσετε, χρειάζεται να ξέρεις κάποια πράγματα, «τα βασικά», όπως λέει η ίδια. «Το βασικό είναι ότι δεν ρωτάς ποτέ τι έκαναν και βρίσκονται εκεί. Οι άνθρωποι αυτοί θέλουν να αποτινάξουν το στίγμα. Από τη στιγμή που τους απαγγέλλεται κατηγορία, οι άνθρωποι είναι το έγκλημά τους. Αυτή είναι η ταυτότητα τους κι αυτό τους στερεί οποιαδήποτε άλλη ταυτότητα. Γι’ αυτό τα πρώτα πράγματα που σου λένε μόνοι τους είναι άλλος ότι έχει παιδιά και γυναίκα, άλλος ότι έχει εγγόνια… Θέλουν να τους γνωρίσεις πρώτα ως ανθρώπους, να παρουσιάσουν τα άλλα κομμάτια τους που δεν έχουν σχέση με το έγκλημα».

Πρώην κρατούμενοι σε ρόλο διδασκόντων
Κ.
«Να βοηθάμε, όπως κι εμένα με βοήθησαν, όταν ήμουν στη φυλακή. Να πιστέψουν οι άνθρωποι εκεί ότι δεν είναι μόνοι. Δεν είναι καμένο χαρτί. Αυτά που έμαθα στις φυλακές τώρα μπορώ να τα διδάξω και θέλω έστω κι ένας να ασχοληθεί μετά, στην έξω ζωή με την τέχνη».
Ρ.
«Στη φυλακή τελείωσα το σχολείο, πέρασα στο Πολυτεχνείο και τώρα είμαι φοιτητής. Στη φυλακή ξεκίνησα πρώτα να ασχολούμαι με μουσική, ζωγραφική και μετά με το θέατρο και αυτό ήταν που μου άρεσε. Το θέατρο ειδικά για τους φυλακισμένους είναι πολύ σημαντικό. Έχω δει μεγάλη διαφορά στη συμπεριφορά και τη νοοτροπία όσων ασχολήθηκαν με αυτό. Είναι τρόπος έκφρασης και εξέλιξης».
Θ.
«Ήρθαν άνθρωποι χωρίς να βάζουν ταμπέλες για το τι είναι ο καθένας, χωρίς να μας κρίνουν και δεν πίστευα ότι μπορεί να μάθω απ’ αυτούς να φτιάχνω πράγματα (χειροτεχνίες) που κάποιοι άλλοι θα αγόραζαν. Κοιτούσα όσα έφτιαχνα κι έλεγα “εγώ το έκανα αυτό;”».

Λεπτομέρειες για το παρατηρητήριο

Καλούμε όλους τους φορείς, ομάδες και ιδιώτες να συμμετέχουν και να συνδιαμορφώσουν αυτό το αποθετήριο. Στόχος μας είναι η διαδικασία της υλοποίησης να είναι όσο πιο ανοιχτή και συνεργατική γίνεται.

Προς τον σκοπό αυτό έχει δημιουργηθεί σελίδα στο facebook, στην οποία αναρτώνται όλες οι νέες πληροφορίες αλλά και αναπαραγωγή ειδήσεων από τα διάφορα site και σελίδες:  

https://www.facebook.com/paratiritirio.artinprison/

Η σελίδα στο διαδίκτυο, που θα ανέβει στο τέλος της επόμενης εβδομάδας, θα περιλαμβάνει όλες τις δράσεις που γίνονται, σε όλα τα ΣΔΕ εντός φυλακής, αλλά και όλα τα προγράμματα που λειτουργούν από καλλιτεχνικές ομάδες και αφορούν στο συγκεκριμένο αντικείμενο. Ταυτόχρονα θα καταχωρούνται ακαδημαϊκές έρευνες και τυχόν προγράμματα σχετικά με τις δράσεις και τη συγκεκριμένη θεματική. Στόχος είναι τόσο ο πολίτης όσο και ο ενδιαφερόμενος καλλιτέχνης και κοινωνικός επιστήμονας να λαμβάνει την πληροφορία και να ξέρει πού να απευθυνθεί για να συμμετέχει. Αλλά και οι οικογένειες των ίδιων των έγκλειστων να μπορούν αν έχουν συγκεντρωμένη όλη την πληροφορία για δράσεις που συμμετέχει ο δικός τους άνθρωπος. Επιπλέον επιθυμούμε και την ουσιαστική “μετατόπιση” του κοινού, καθώς στόχος είναι μέσω όλης αυτής της καταγραφής η κατάρριψη των στερεοτύπων.
 
Το κάλεσμα αφορά σε Φορείς, Ομάδες, Οργανισμούς που έχουν συμμετάσχει μαζί σας σε προγράμματα και δράσεις εντός Φυλακής αλλά και στη διαδικασία της Επανένταξης, και παρακαλούμε να επικοινωνήσουν μαζί μας στο μέιλ paratiritirio.artinprison@gmail.com  ή στη σελίδα στο fb.