«Κι αν ήσουν εσύ;» ήταν ο τίτλος ακόμα μιας εκδήλωσης που πραγματοποιήθηκε από το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας των Φυλακών Κέρκυρας. Τέσσερις πρόσφυγες μαθητές κρατούμενοι διηγήθηκαν ζωντανά την εμπειρία μετανάστευσής τους. Ένας θρύλος της μουσικής, η Μαρία Φαραντούρη, τους τραγούδησε τον «Ναυαγό» του Μ. Θεοδωράκη έξω από τα τείχη της φυλακής. Στις 21 Σεπτεμβρίου 2022 την ώρα του ηλιοβασιλέματος, τα τείχη της φυλακής έσπασαν. Τη θέση της φυλακής πήραν η ανθρωπιά, η μουσική και οι ιστορίες των μαθητών-κρατουμένων. Ιστορίες για την πορεία μετανάστευσής τους από τους τόπους καταγωγής τους μέχρι το Κατάστημα Κράτησης Κέρκυρας.

Βρέθηκα στην Κέρκυρα τον φετινό Ιούνιο, σε μια εκδήλωση-συναυλία που διοργάνωσε το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας των Φυλακών Κέρκυρας και ο Πολιτιστικός Σύλλογος-Φίλοι Σχολείου Φυλακών Κέρκυρας, μια συναυλία με πρωταγωνιστές κρατούμενους, διδάσκοντες, σωφρονιστικούς υπαλλήλους και υπαλλήλους της εξωτερικής φρουράς. Μια ξεχωριστή συναυλία που μαλάκωνε και τον πιο σκληρό άνθρωπο. Ήταν όλοι ίσοι. Ίδια ρούχα. Δεν ήξερες ποιος είναι ποιος κι αυτός ήταν ο σκοπός. Ήταν όλοι ίσοι, μαζί. Παρουσιάστηκαν στο κοινό 12 τραγούδια, που αντλούσαν τη θεματολογία τους από το μάθημα του Κοινωνικού Γραμματισμού, όπως διδάχθηκε στους μαθητές-κρατούμενους τα τελευταία τρία χρόνια, σχετική με την επανακοινωνικοποίηση και τον σωφρονισμό. Εκεί γνώρισα τι σημαίνει στην πράξη «διδάσκω», τι σημαίνει αλληλοσεβασμός, ανθρωπιά και σωφρονισμός. Οι άνθρωποι του σχολείου μέσω των μαθημάτων κι άλλων εκπαιδευτικών, πολιτιστικών προγραμμάτων ανοίγουν ένα παράθυρο στην ελευθερία, μέσα στη μακροχρόνια κάθειρξη. Δίνουν τη δυνατότητα στον άνθρωπο να αναπνεύσει και να βγει με προϋποθέσεις στην κοινωνία. Η εκδήλωση «Κι αν ήσουν εσύ;» ήταν ακόμα μια απόδειξη ότι η ανθρωπιά μαθαίνεται με ελευθερία και η ελευθερία με ανθρωπιά.

0.40. Μια ντουντούκα διαπερνάει τα σίδερα της φυλακής. Από το παράθυρο ένας θερμός χαιρετισμός. Και μια ιστορία μόλις ξεκινά.

«Εγώ είμαι από τη Συρία, από την πόλη Aleppo. Εκεί γεννήθηκα και μεγάλωσα. Είναι μια μεγάλη πόλη, με πολλά εργοστάσια. Είναι ξακουστή σε όλες τις αραβικές χώρες για την πολύ καλή κουζίνα της. Επίσης για το φιστίκι της. Όμως όλα αυτά άλλαξαν. Το 2011 ξεκίνησε πόλεμος. Εγώ ήμουν φαντάρος τότε. Πολέμησα δυο χρόνια για τη χώρα μου. Στη χώρα έγινε μεγάλη καταστροφή. Βόμβες, ερείπια παντού. Πεθαμένοι στους δρόμους και κανείς δεν βρισκόταν να τους θάψει. Γυναίκες, μικρά παιδιά που κλαίγανε. Μια μέρα οδηγούσα. Μέσα στο αμάξι δίπλα μου ήταν ο αδελφός μου. Έφαγε μια σφαίρα στο κεφάλι από το πουθενά, δεν κατάλαβα από πού και πέθανε μπροστά στα μάτια μου. Φταίγαμε κι εμείς. Μπλέξαμε σε εμφύλιο πόλεμο. Αλλά τα πράγματα έγιναν χειρότερα όταν μπήκαν μέσα οι ξένοι: Τούρκοι, Ρούσσοι, Ιρανοί. Κι όταν ήρθε ο ISIS τα πράγματα έγιναν ακόμη πιο δύσκολα. Έσφαζαν ανθρώπους μπροστά στα μάτια μας και τους έκοβαν τα κεφάλια και έπαιζαν με τα κεφάλια ποδόσφαιρο σαν να ήταν μπάλες. Έτσι αποφάσισα να φύγω. Δεν έψαχνα ένα καλύτερο μέλλον, ήθελα μόνο να ζήσω, να γλιτώσω από τις σφαίρες και τις βόμβες. Φύγαμε μαζί με την οικογένειά μου. Περάσαμε στην Τουρκία. Στα σύνορα μας πυροβολούσαν. Γλιτώσαμε από θαύμα. Κάτσαμε λίγο καιρό στην Τουρκία και αποφασίσαμε να έρθουμε στην Ελλάδα. Πληρώσαμε 3,5 χιλιάρικα. Κι ήρθαμε από το Τσανάκαλε στην Μυτιλήνη. Στην βάρκα ήμασταν 40 άτομα, με πολλά μικρά παιδιά και βρέφη. Κάποιοι φορούσαμε σωσίβιο, κάποιοι όχι. Το λιμενικό μας έπιασε στη θάλασσα και πήγαμε στο καμπ. Εκεί κάτσαμε για τρεις μήνες. Δεν περνάει μια μέρα που να μην σκέφτομαι την Συρία».

Οι μουσικοί του Μουσικού Σχολείου Κέρκυρας κ.κ. Αντρέας Βλάχος, Γιώργος Ράλλης, Γιώργος Πρίφτης υπό τη διεύθυνση του Γιάννη Κουτάγιαρ συνόδευσαν τα λόγια του.

Κόσμος γύρω από τη φυλακή και παρακολουθεί. Συγκινείται. Κλαίει. Η Μαρία Φαραντούρη κοιτάζει χαμηλά κι ακούει τη διήγηση. Μυσταγωγία. Κι ύστερα υψώνει τη φωνή της. Ο χώρος γεμίζει ομορφιά.

Αχ, θάλασσά μου όταν ξυπνάς
στου φεγγαριού τη χάση
να με κουνάς ανάλαφρα
ίσκιος να μη πιάσει
γιατί είν’ ο ύπνος μου βαρύς
απ’ όσα έχω περάσει.

Μέρες τα κύματα μετρώ
νύχτες τα ημερεύω.
Φυσά βοριάς φυσά νοτιάς
κι εγώ τα ταξιδεύω
να βρω λιμάνι να σταθώ
νησάκι να κατέβω.

Αχ, θάλασσά μου που μιλάς
των κοχυλιών τη γλώσσα
πάρε από με τα βάσανα
και κάν’ τα μοιρολόγια
γιατί τον πόνο της καρδιάς
δεν τονε λένε λόγια.

«Ήταν μια καταπληκτική, σπουδαία δουλειά αυτό το εγχείρημα και είδα όλο αυτό που γίνεται στο σχολείο των φυλακών… μιλάμε για εξαιρετική δουλειά. Ήταν τύχη για μένα να επισκεφθώ αυτό το σχολείο. Είχα ακούσει κι από γνωστούς πόσο καλή δουλειά γίνεται. Αυτό είναι το νόημα του σωφρονισμού. Οι άνθρωποι θέλουν να ξαναβγούν στην κοινωνία, να επανενταχθούν. Το μεγάλο πετυχημένο παράδειγμα της Κέρκυρας μακάρι να συμβεί και στα άλλα σωφρονιστικά ιδρύματα» λέει η Μ. Φαραντούρη, μιλώντας στο ΤΡΡ, και τονίζει συνεχώς σε όλη τη συζήτηση πόσο τη στιγμάτισε αυτή η εμπειρία, να βρεθεί εκεί και να ζήσει όλο αυτό πλάι στους μαθητές-κρατούμενους. «Η χαρά μου ήταν τεράστια. Εκείνοι άκουγαν μελωδίες μέσα από τα παράθυρα, κι εμείς ακούγαμε τις ιστορίες τους. Έσφιξα το χέρι τους. Έμαθα για το ταξίδι του καθενός. Ήταν πολύ συγκινητικό -μία από τις πιο ιδιαίτερες εμπειρίες στη ζωή μου και φυσικά χαρά μου που γνώρισα τον Κυριάκο» θα πει.

Είναι αδύνατον να μιλήσεις έστω και για ένα λεπτό με τον Κυριάκο και να μην καταλάβεις για πόσο σπουδαίο άνθρωπο πρόκειται. Κυριάκος Κωλέσης. Είναι ο Δ/ντής του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας στο Καταστήματος Κράτησης της Κέρκυρας. Είναι πολλά παραπάνω από αυτό. Κουβαλά μέσα του και μοιράζει απλόχερα ανθρωπιά, σεβασμό, αλληλεγγύη. Ξέρει τι σημαίνει παιδεία. Ξέρει τι σημαίνει να ακούς τον διπλανό σου, να κατανοείς, ν’ απλώνεις το χέρι. «Όταν με πήρε ο κ. Κωλέσης, ο εμπνευστής και πρωταγωνιστής όλου αυτού του εγχειρήματος, φυσικά δέχτηκα αμέσως. Έχει αφοσιωθεί τόσο πολύ σε αυτό το έργο των φυλακών, το πιστεύει και πετυχαίνει -μαζί με τους συναδέλφους του και τους φίλους του σχολείου». Η Μ. Φαραντούρη καταλήγει υπογραμμίζοντας πως «η Πολιτεία θα πρέπει να μεριμνήσει για τα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας -δεν κοστίζει κάτι και μιλάμε για την ουσιαστική προσέγγιση του σωφρονισμού».

*Το «κι αν ήσουν εσύ;» είναι ένα πρόγραμμα ευαισθητοποίησης της ευρύτερης εκπαιδευτικής κοινότητας στα ανθρώπινα δικαιώματα και σε θέματα προσφύγων με βιωματικές δραστηριότητες, και τεχνικές θεάτρου και εκπαιδευτικού δράματος. Υλοποιείται από τον Φεβρουάριο 2015 από το Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση
σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.