Στην Ελλάδα υπάρχουν 33 σωφρονιστικά καταστήματα κράτησης και μόλις 13 έχουν σχολεία. Όπως μας αναφέρει η κα. Γκρίζου, «ο μέσος όρος ηλικίας είναι 35-40 χρονών -είχαμε και περίπτωση μαθητή 60 χρονών. Στα σχολεία είναι ενήλικες που έχουν τελειώσει δημοτικό, αλλά όχι δευτεροβάθμια εκπαίδευση και δίνουν ισότιμο απολυτήριο γυμνασίου σε δύο αντί για τρία χρόνια. Ο λόγος που αρχικά έρχονται είναι για τον ευεργετικό υπολογισμό ή αλλιώς τα μεροκάματα, δηλαδή για κάθε μέρα που έρχεται στο σχολείο κάποιος μειώνεται κατά 1 μέρα η ποινή. Κι αυτό είναι θεμιτό. Κι εμείς το ίδιο θα κάναμε στη θέση τους. Το δικό μας στοίχημα είναι να κερδίσουμε τον μαθητή και να έρχεται πια για το σχολείο».

Στο σχολείο της φοιτούν περίπου 60 μαθητές. «Κάνουμε μαθήματα γραμματισμού, επιστημονικά (μαθηματικά), περιβαλλοντικά, πληροφορικά, αισθητικά (καλλιτεχνικά). Κάνουμε φύλλα εργασίας και παρουσιάσεις power point. Ο τρόπος που γίνεται το μάθημα είναι ελκυστικός. Δεν έχουμε εξετάσεις, δε θεωρείται αυθεντία ο καθηγητής. Στον κορυδαλλό υπάρχει και ΙΕΚ και δημοτικό. Φέτος φτιάχνεται και σε εμάς στη Θεσσαλονίκη δημοτικό. Η προσπάθειά μας είναι να κάνουμε και λύκεια».

Για τον προσφυγικό πληθυσμό τα πράγματα είναι πιο δύσκολα. «Οι περισσότεροι είναι από αραβικές χώρες. Δεν έχουμε πια τόσους Έλληνες και Αλβανούς. Έχουμε μεγάλο θέμα με τη γλώσσα, γι’ αυτό είναι αναγκαία η δημιουργία δημοτικού, να μαθαίνουν τα ελληνικά για να κάνουν τη διαβίωσή τους καλύτερη. Γι’ αυτό κάνουμε μαθήματα ενισχυτικής διδασκαλίας σε αυτούς, με την προσπάθεια των φιλολόγων που έχουμε».

Η Πολιτεία πόσο, όμως, στηρίζει αυτά τα σχολεία; Πόσο αγκαλιάζει τον σωφρονισμό, τη δεύτερη ευκαιρία; «Ο νομοθέτης περιορίζει την ελευθερία κάποιου. Αυτή είναι η τιμωρία του. Από εκεί και πέρα παραμένει άνθρωπος, έχει δικαίωμα στην εκπαίδευση, στην υγεία, σε όλα. Τα τελευταία χρόνια υπήρχε πολύ μικρή χρηματοδότηση. Τα ΣΔΕ υπάγονται στο Ίδρυμα Νεολαίας και Δια Βίου Μάθησης (Ι.ΝΕ.ΔΙ.ΒΙ.Μ) που παίρνει προγράμματα ΕΣΠΑ. Για χρόνια δεν παίρναμε ούτε γραφική ύλη. Από πέρυσι άλλαξε αυτό… Βέβαια ακόμη παρέχουμε εμείς πολλές φορές στους μαθητές».

«Ο τρόπος που διδάσκουμε δεν είναι διδασκαλία. Συζητάμε με τα παιδιά. Χτίζουμε πάνω σε γνώσεις. Μιλάμε για ενήλικες που έχουν φάει τη ζωή στο πεζοδρόμιο. Μαθαίνουμε εμείς πολλές φορές από αυτούς. Χτίζουμε τις μετεγνωστικές τους ικανότητες, να βλέπουν ότι αυτά που μαθαίνουν είναι χρηστικά. Να αποκτήσουν κριτική σκέψη. Να τους βάλουμε να πιστέψουν στον εαυτό τους.

Ο θεσμός της φυλακής αυτό που κάνει είναι να καθυποτάξει την αυτοπεποίθηση και την προσωπικότητά τους. Το σχολείο είναι το αντίθετο. Προσπαθεί να τους κάνει να πιστέψουν στον εαυτό τους, να αναλάβουν την ευθύνη των πράξεών τους, τους φέρνουμε απέναντι από τον εαυτό τους. Να μην είναι ένα νούμερο. Όταν παίρνουν το εξώφυλλο (του βιβλίου, τετραδίου) και βλέπουν το όνομα τους αποκτούν ονοματεπώνυμο, είναι πολύ σημαντικό γι’ αυτούς» θα πει η κα. Γκρίζου.

Απέναντι της έχει μαθητές. «Εγώ τα βλέπω παιδιά μου, όχι κρατούμενους» λέει. Το πιο όμορφο είναι όταν τους συναντάει έξω, μετά τη φυλακή, μακριά από τα κάγκελα και τη μούχλα. «Έχω δει πρώην μαθητή, έχει οικογένεια τώρα, έχω φάει μαζί τους. Ένας άλλος παραδέχτηκε τη βαρύτητα του εγκλήματος τους, είναι έξω τώρα, κάνει ανακαινίσεις κι έχει περάσει και στο πανεπιστήμιο. Τον βρήκα στον δρόμο και τον συνάντησα με την κόρη του που είναι φοιτήτρια και μου λέει ”Κυρία Μαίρη, είμαι κι εγώ και η κόρη μου φοιτητές”».

Το σχολείο δεύτερης ευκαιρίας είναι σχολείο και για τους δασκάλους. «Όταν πρωτοπήγα είχα διάφορα στερεότυπα, παρότι θεωρώ τον εαυτό μου ανοιχτόμυαλο. Είδα τελικά ότι δεν ήταν έτσι τα πράγματα. Θα μπορούσαμε κάλλιστα να είμαστε στη θέση τους. Δε θέλω να ρωτάω για ποιον λόγο είναι μέσα, μπορεί να με επηρεάσει. Έχω γνωρίσει ανθρώπους που έχουν κάνει στυγερά εγκλήματα κι είναι εξαιρετικά παιδιά, δε σημαίνει ότι δεν μπορεί να έχουν δεύτερη ευκαιρία».

Τι σκέφτεται ένας κρατούμενος θα το μάθετε στο βιβλίο ”Φυλακής Βιώματα”.

Είναι το έβδομο βιβλίο που εκδίδεται με κείμενα των μαθητών κρατουμένων. Τα περισσότερα κείμενα είναι βιωματικά και είναι αποτέλεσμα του προγράμματος Δημιουργικής Γραφής που γίνεται στο σχολείο εδώ και 13 χρόνια πλέον σε συνεργασία με το ΜΠΣ Δημιουργικής Γραφής του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.

Τι είναι το σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας; «Ένας μαθητής μας είπε ότι το σχολείο είναι η νόμιμη απόδραση».

«Ο καημός τους είναι ”Να, δείτε ότι κι εμείς είμαστε άνθρωποι σαν εσάς”».

Η Μαίρη Γκρίζου μας αποστέλλει αποσπάσματα του βιβλίου Φυλακής Βιώματα.