Παρά την απόφαση του Συμβουλίου της Επικράτειας που με απόφασή του έκρινε αντισυνταγματικό το άνοιγμα των εμπορικών καταστημάτων πέραν των θεσμοθετημένων οκτώ Κυριακών το χρόνο, οι θεσμοί έθεσαν εκ νέου στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων τις τελευταίες ρυθμίσεις που προώθησε η κυβέρνηση και επιδιώκουν τη διεύρυνση των δυνατοτήτων λειτουργίας των καταστημάτων. Το αίτημα των δανειστών προκάλεσε την άμεση αντίδραση σωματείων, που δηλώνουν την καθολική τους άρνηση στη λειτουργία των καταστημάτων 52 Κυριακές το χρόνο. Βασικά επιχειρήματα που προβάλλουν τα σωματεία είναι ότι η λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές ευνοεί τις μεγάλες πολυεθνικές, εξαντλεί τους εργαζόμενους και δεν υπάρχει κάποια μελέτη που να τη συνδέει με την οικονομική ανάπτυξη

«Η λειτουργία των καταστημάτων και τις 52 Κυριακές θα σημάνει εξόντωση του κλάδου, περισσότερα λουκέτα, περισσότερη ανεργία, περισσότερους μισθούς  πείνας στις μεγάλες επιχειρήσεις και τις πολυεθνικές. Η Κυβέρνηση οφείλει να μην μπει καν στη συζήτηση αυτή, ούτε και να «διαπραγματευτεί» ένα μικρότερο συμβιβαστικό «πακέτο» για λιγότερες Κυριακές» τονίζει σε ανακοίνωσή της η Ομοσπονδία Ιδιωτικών Υπαλλήλων Ελλάδας.

Ενώ σε ανακοίνωσή της η ΓΣΕΒΕΕ σημειώνει: «Δεν υφίσταται καμιά διεθνώς εμπεριστατωμένη μελέτη ή έρευνα που να τεκμηριώνει την αναγκαιότητα μιας τέτοιας ρύθμισης, καθώς επίσης δεν υπάρχουν ευρήματα για θετικές επιπτώσεις στην οικονομία ούτε σχετικά με το επίπεδο τιμών, ούτε με το επίπεδο απασχόλησης, πολύ περισσότερο ούτε με τον κύκλο εργασιών και τον αριθμό των επιχειρήσεων. Αποτελεί αναμφίβολα παγκόσμια πατέντα η ιδέα που διακινείται, ότι με δεδομένο το χαμηλότερο εισόδημα των πολιτών- άλλωστε ήδη έχουν συμφωνήσει σε μείωση του αφορολόγητου ορίου για τα επόμενα έτη- θα υπάρξει αύξηση κατανάλωσης και εξ αυτού αύξηση θέσεων εργασίας». 

«Είναι προφανές ότι η στοχοθεσία εκείνων που εισηγούνται ένα τέτοιο μέτρο είναι να μειωθεί περαιτέρω ο αριθμός των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, εις όφελος των ολιγοπωλιακών πολυεθνικών ομίλων. Εκείνων των ομίλων, οι οποίοι μάλιστα προκλητικά απαιτούν ευνοϊκότερη μεταχείριση και στο ζήτημα της αναδιάρθρωσης των δανείων, με εξαίρεση των μικρών επιχειρήσεων από την υπαγωγή τους στον εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμιση χρέους» προσθέτει η ΓΣΕΒΕΕ. Παράλληλα, με κοινή τους ανακοίνωση οι ΕΣΕΕ, ΓΣΕΒΕΕ και ΟΥΙΕ σημειώνουν ότι, εκπροσωπώντας το σύνολο σχεδόν των εμπορικών επιχειρήσεων της χώρας και τους εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενους στον κλάδο του εμπορίου, εκφράζουν την κατηγορηματική τους αντίθεση σε οποιαδήποτε προσπάθεια απελευθέρωσης της λειτουργίας των καταστημάτων τις Κυριακές.

Η απόφαση του ΣτΕ

Η απαίτηση για άνοιγμα των καταστημάτων της Κυριακές δεν είναι μία καινούρια ιδέα των δανειστών. Το 2013 με τους νόμους 4177/2013, 4208/2013 και 4254/2014, ορίστηκε ότι με απόφαση του υπουργού Ανάπτυξης, θα επιτρέπεται πιλοτικά για ένα χρόνο η προαιρετική λειτουργία των εμπορικών καταστημάτων τις Κυριακές σε τρεις περιοχές και σε οκτώ υποπεριοχές της χώρας, χωρίς να απαιτείται για αυτό η έκδοση απόφασης του αντιπεριφερειάρχη.  Η σχετική υπουργική απόφαση εκδόθηκε στις 7/7/2014, ωστόσο πρόσφατα, το Συμβούλιο της Επικρατείας πρώτα την «πάγωσε» (τον Σεπτέμβριο του 2014) κι έπειτα την ακύρωσε, θεωρώντας την αντισυνταγματική.

Συγκεκριμένα, τον περασμένο Ιανουάριο έγινε γνωστή η απόφαση του ανώτατου συνταγματικού δικαστηρίου, που ακύρωσε την παραπάνω υπουργική απόφαση της συγκυβέρνησης ΝΔ-ΠΑΣΟΚ. Η προσφυγή στο ΣτΕ κατατέθηκε από την Εθνική Συνομοσπονδία Ελληνικού Εμπορίου, τη Γενική Συνομοσπονδία Επαγγελματιών- Βιοτεχνών- Εμπόρων Ελλάδος, την Ομοσπονδία Ιδιωτικών Υπαλλήλων Ελλάδος, τον Εμπορικό Σύλλογος Θεσσαλονίκης και 20 καταστηματάρχες και εμπόρους. Παρέμβαση υπέρ της υπουργικής απόφασης έκαναν ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών (ΣΕΒ), ο Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων, ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Λιανικής Πώλησης Ελλάδος και η Επιτροπή Ανταγωνισμού.

Η απόφαση του ΣτΕ μπορεί μεν να αφορά μόνο τη συγκεκριμένη υπουργική απόφαση και το πιλοτικό άνοιγμα καταστημάτων σε συγκεκριμένες περιοχές, ωστόσο στο σκεπτικό της αναλύει το γιατί, βάσει του ελληνικού Συντάγματος, οι εργαζόμενοι δικαιούνται μία τακτική, κοινή αργία.

Όπως αναφέρει στο σκεπτικό του το ΣτΕ:

«Το Σύνταγμα κατοχυρώνει για τους πάσης φύσεως εργαζομένους και απασχολούμενους (ελεύθερους επαγγελματίες, κλπ) το δικαίωμα ελεύθερου χρόνου και της απόλαυσης του ατομικού και του από κοινού με την οικογένειά τους, ως τακτικό διάλειμμα της εβδομαδιαίας εργασίας.

Το διάλειμμα αυτό υπηρετεί την υγεία και την ομαλή ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου με τη φυσική και ψυχική ανανέωση που προσφέρει η τακτική αργία στον εργαζόμενο άνθρωπο εντός της κάθε εβδομάδας (άρθρο 5 και 21 Συντάγματος).

Συναφώς, προσφέρει και την δυνατότητα οργάνωσης της κοινωνικής και οικογενειακής ζωής του, θέματα για τα οποία μεριμνά επίσης το Σύνταγμα (άρθρο 21).

Περαιτέρω το ως άνω δικαίωμα προσλαμβάνει πρακτική αξία για τους εργαζόμενους όταν αυτοί δύνανται μόνοι ή από κοινού με την οικογένειά τους να μετέχουν στην συλλογική ανάπαυλα μιας κοινής αργίας ανά εβδομάδα, ως τέτοια ημέρα έχει επιλεγεί κατά μακρά παράδοση, τόσο στην Ελλάδα όσο και στα λοιπά κράτη της Ευρώπης, η σχετιζόμενη με την Χριστιανική θρησκεία».

Η ΕΣΕΕ σημείωνε, όταν δημοσιεύτηκε η απόφαση ότι «Είναι σαφές ότι η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου έρχεται να επιλύσει το θέμα δια παντός και βάζει «φρένο» στη κούρσα των 52 Κυριακών. Όχι μόνο καταργεί την Υπουργική Απόφαση που απελευθέρωνε τελείως τις Κυριακές αλλά στην ουσία θέτει εκτός Συντάγματος και την ειδική εξουσιοδοτική διάταξη που επιτρέπει στον Υπουργό να δημοσιεύει τέτοιες αποφάσεις»

Και δεν είναι μόνο το ελληνικό Σύνταγμα. Ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης (άρθρο 2 παρ. 5) αν και δεν αναφέρει συγκεκριμένα την Κυριακή, πρόβλέπει ότι τα κράτη της Ε.Ε. οφείλουν «να εξασφαλίζουν εβδομαδιαία ανάπαυση που να συμπίπτει, κατά το δυνατό, με την ημέρα της εβδομάδας που αναγνωρίζεται ως ημέρα ανάπαυσης είτε παραδοσιακά είτε από τις συνήθειες της χώρας ή της περιοχής»

Τι συμβαίνει στην Ευρώπη

Έρευνες δείχνουν ότι στην Ευρώπη ο αριθμός των εργαζομένων που δουλεύουν τις Κυριακές (όχι μόνο σε καταστήματα) σταδιακά αυξάνεται. Σύμφωνα με το Eurofound (Ευρωπαϊκό ίδρυμα για τη βελτίωση των συνθηκών ζωής και εργασίας) το ποσοστό των υπαλλήλων που εργάζονται έστω μία Κυριακή έχει ανέβει στο 30% πανευρωπαϊκά, από 27,5% το 2005 και 28% το 2010. Το 2010 περίπου το 10% των ευρωπαίων εργαζόμενων δούλευε τουλάχιστον τρεις Κυριακές το μήνα. Ωστόσο, ανάμεσα σε 29 ευρωπαϊκές χώρες (Ε.Ε.συν Νορβηγία) η κατανομή είναι κάπως άνιση. 


Σύμφωνα με την έρευνα του Eurofound λοιπόν, η Ελλάδα βρισκόταν στην 8 θέση σε σύνολο 29 χωρών το 2015, ενώ φαίνεται να έχει και το μεγαλύτερο ποσοστό εργαζομένων που δουλεύουν 4 Κυριακές το χρόνο, πανευρωπαϊκά. Η Γερμανία, από την άλλη έχει το μικρότερο ποσοστό, ενώ ελάχιστοι Γερμανοί δουλεύουν 4 Κυριακές το μήνα, κάτι που ισχύει και στη Σλοβακία.

Κοιτώντας ξεχωριστά το θέμα των καταστημάτων, μερικές ευρωπαϊκές χώρες, φαίνεται ότι συχνά η κυριακάτικη εργασία αποτελεί ζήτημα σφοδρής διαμάχης μεταξύ κυβερνήσεων και συνδικάτων. Γεγονός που έχει οδηγήσει σε διαφορετικά καθεστώτα ανα την Ευρώπη. Ορισμένες χώρες έχουν νομοθετήσει το άνοιγμα χωρίς περιορισμούς (π.χ. χώρες του ανατολικού μπλοκ), κλειστά κάθε Κυριακή (Αυστρία), κλειστά αλλά με εξαιρέσεις (Τσεχία, Νορβηγία, Ισπανια, Ουγγαρία) και ανοιχτά με διάφορες προϋποθέσεις όπως μπόνους για τους εργαζόμενους που δουλεύουν τις Κυριακές. Στη Γαλλία για παράδειγμα, με νόμου του νυν υποψηφίου για τη γαλλική προεδρία, Εμανουέλ Μακρόν, τα καταστήματα ανοίγουν με απόφαση δημάρχου έως 12 Κυριακές τον χρόνο και οι εργαζόμενοι πρέπει να λαμβάνουν διπλάσια αμοιβή σε σχέση με τις άλλες ημέρες.